Nga Ramazan Çeka/

Shkodra e lashtë është një qytet i pasur me histori dhe kulturë, i vendosur mbi një kodër madhështore dhe i rrethuar nga ujërat magjepsës, ku bashkohen të gjitha mrekullitë e Zotit. Pranë Liqenit aq të bukur e të famshëm, buron një lum edhe më i bukur dhe i famshëm, Barbana e vjetër e Buna e sotme, që gjarpëron rreth 40 km deri në det, lumi i cili lidh qytetin me detin dhe Evropën. Ky lumë, krahas begatisë natyrore, është edhe simbol i zhvillimit dhe traditës kulturore të zonës. Që në lashtësi, rreth këtij lumi të bukur e të lundrueshëm, lindën dhe u zhvilluan vendbanime që janë bërë edhe objekt studimi i historianëve dhe arkeologëve, me fakte që dëshmojnë lashtësinë e këtij vendi.

Që në mesjetën e hershme përmenden këto vendbanime, por ai që në “krahinën” Dajç i Bregut të Bunës, është Shirqi, i njohur nga dokumentat, jo thjeshtë si një fshat, por si një skelë portuale lumore që shërbente për anijet e kohës që vinin mallra nga deti, në drejtim të Shkodrës. Shirqi, që mendohet se emrin e ka marrë nga një martir vendas i kryqzatave, i cilësuar si Shën Sergji dhe për të cilin në shekullin e 13-të u ndërtua një kishë që njihet si Kisha e Shirqit, është sot krenari për gjithë Bregun e Bunës, në të dy anët e saj.

Ky fshat, që mori emrin nga martiri Shën Sergji, ruan këtë trashëgimi të rrallë përmes Kishës së Shirqit, një monument i lashtë me vlera të rralla kulturore. Në traditën vendase, si në çdo krahinë të Shqipërisë, ka trashëgëmi folklorike, etnografike, zakonore, me karaktersitikat e veta, por ka edhe një dëshirë të madhe të artistëve të këtij vendi, për ta rreshtuar talentin e tyre përkrah kulturës mëmë që është Shkodra.

Ashtu si Shkodra, Shirqi ka trashëguar dhe zhvilluar një traditë të pasur folklorike. Përmes shekujve, kjo zonë ka nxjerrë artistë të shquar që e kanë pasuruar kulturën kombëtare. Ndër ta, spikat kompozitori i madh Pjetër Gaci, si dhe yje të muzikës dhe aktrimit si Gjovalin Daka dhe instrumentistë të talentuar si Shuajp Bisha, Ndrek Shkreli dhe Bahri Hurmi. Nga ky “truall” kanë mbetur në panteonin e folklorit shqiptar perla të papërsëritshme, siç është kënga e famshme “Po martojmë gjel kokotin”, nga ky truall trashëgohen këngë me tekste lapidare që i këndojnë natyrës, nuses dhe dashurisë.

E për t’i shoqëruar muzikalisht këto perla, Dajçi i Bregut të Bunës ka nxjerrë nga fidanishtja e vet talente që do të mbesin në historinë e kësaj zone.

Nga kjo trevë kanë dalë shumë figura që i kanë dhënë emër Shkodrës e kulturës shqiptare, dhe një prej tyre është Bahri Hurmi, lindur më 23 shkurt 1963, i cili shumë shpejt do të lidhej ngushtë me artin dhe skenën. Nga Shirqi i Dajçit të Bregut të Bunës, në skenat kulturore të Shqipërisë dhe më gjerë, Bahri Hurmi mbetet një nga zërat më të respektuar që i kanë dhënë jetë dhe ngjyra muzikës popullore për më shumë se katër dekada.

Fillimi i një rrugëtimi

“Që i vogël më ka tërhequr muzika,” kujton Bahri Hurmi. “Në moshën 12-vjeçare fillova të merresha me imitimin e melodive me fishkëllim. Aty mora guximin të përfaqësoja Shkodrën në aktivitete kulturore, dhe ajo ishte për mua një shkollë e parë.” Pas disa vitesh, muzika nuk do të ishte më thjesht pasion, por profesion. Në vitin 1986, Bahria mori përgjegjësinë e parë institucionale si Drejtues i Shtëpisë së Kulturës në fshatin Mushan, ku zhvilloi aktivitete të shumta, tashmë si klarinetist.

Ai ndoqi kursin profesional për klarinetë, duke u specializuar në Shtëpinë Qendrore të Krijimtarisë Popullore në Tiranë. Instrumenti i tij do të bëhej shoqërues i pandarë i gëzimeve e dasmave në Shirq, Dajç e në rrethinat e Shkodrës, duke i dhënë ngjyra festive çdo evenimenti. Ishte një kohë e bukur, kur arti e kultura ishin pjesë e përditshmërisë së njerëzve. Bahria u përqendrua tek klarineta, instrumenti që e ndiente si pjesë të shpirtit të tij.

Klarineta, pjesë e gëzimeve popullore

Prej asaj kohe, ai u bë pjesë e pandarë e gëzimeve familjare dhe dasmave. “Kam qenë pjesë e shumë momenteve të gëzueshme në Shirq, Dajç dhe rrethinat e Shkodrës. Klarineta ime ka ecur krah për krah me harenë e njerëzve të zonës. Nuk ka lumturi më të madhe se të shohësh njerëzit duke vallëzuar me tingujt e saj,” shprehet ai.

Koncerte e bashkëpunime

Bahri Hurmi nuk u ndal vetëm në fshatin e tij. Si pjesë e Qendrës Kulturore “Pjetër Gaci” në Shkodër, ai mori pjesë në koncerte në qytete të ndryshme të Shqipërisë: në Tiranë, Dibër, Gjirokastër, Berat e shumë të tjera.

Ai zgjeroi aktivitetin e tij duke u aktivizuar pranë Qendrës Kulturore të Ulqinit, duke ndërtuar ura bashkëpunimi ndërmjet trevave shqiptare dhe duke u bërë pjesë e jetës kulturore përtej kufirit.

Në rrugëtimin e tij, ai ka pasur fatin të bashkëpunojë me këngëtarë të njohur. “Jam krenar që kam qenë në skenë krah artistëve si Shaban Gjekaj, Gëzim Salaj, Hana Nikprelaj e shumë të tjerë. Çdo koncert me ta ishte një përvojë e re dhe një pasurim i shpirtit tim muzikor,” tregon Bahri Hurmi.

Një jetë e lidhur me muzikën

Në karrierën e tij 40-vjeçare, Bahri Hurmi ka mbetur gjithmonë i lidhur me muzikën dhe me vendlindjen.

Përveç koncerteve e aktiviteteve kulturore, ai është gjithmonë i pranishëm në skenat televizive. “Prej shumë vitesh kam qenë pjesë e aktiviteteve që organizon “Blue Sky” Aty kam gjetur një publik të ngrohtë që e do muzikën popullore,” thotë Bahriu. Sot, ai vazhdon të jetë aktiv me Agjencinë e Spektakleve “Buna 2”, duke e mbajtur gjallë pasionin edhe pas 40 vitesh karrierë, ku talenti i tij vijon të gjejë duartrokitjet e publikut.

Tinguj që mbeten kujtim

Bahri Hurmi është një një zë që ka shoqëruar dhjetëra breza në momente të paharrueshme që Shirqi dhe Bregu i Bunës i kujtojnë me krenari: një artist i thjeshtë, por me një talent të madh, që me klarinetën e tij ka gdhendur tinguj të paharrueshëm në kujtesën e shumë brezave.

“Arti nuk njeh moshë. Sa herë marr klarinetën në dorë, ndiej se jam po ai djalosh që dikur fishkëllente meloditë e para. Muzika është jeta ime,” përfundon ai.

Në çdo tingull të klarinetës së tij dëgjohet ende jehona e Bunës, fryma e Shirqit dhe krenaria e një artisti që e jetoi muzikën si mision.

Eda Zhiti

Na erdhi si një befasi kaq e bukur dhe emocionuese për ne, një poet amerikan, Jeff Weddle, ka shkruar një poezi për poetin shqiptar Visar Zhiti, që nuk njihen, nuk jane takuar ndonjëherë.

Poezia e tyre, po. Ajo ka rrugët e veta të mistershme, nuk njeh kufij, siç dhe thuhet.

Jeff Weddle

është poet dhe shkrimtar amerikan, autor i disa librave me poezi e fitues i çmimeve te ndryshme letrare. Jeton në Tuscaloosa – Alabama dhe jep mësim në Departamentin e studimeve të Bibliotekave dhe Informacionit në Universitetin e Alabamës.

Një ditë ai lexoi librin me poezi të Visarit “The condemned apple”, i botuar këtë vit në SHBA dhe shkroi poezinë e tij kushtuar atij. Kështu na del. Po sjell përkthimin tim, një poezi tipike amerikane, me të përditshmen, me makina, por rreh pulsi i madh njerëzor:

ME VISAR ZHITIN

NË SERVISIN E TOYOTẼS

Nga Jeff Weddle

Duke ndenjur nẽ sallonin

e konçesionarit së makinave,

pres që ekipi të mbarojë ndërrimin

e vajit dhe të gomave.

Vende të tilla se si më përthajnë,

por dua t’u jem mirënjohës,

se s’do të mundja ta bëja vetë

ç’bëjnë këta njerëz për mua.

Për fat, kam poezitë e Visar Zhitit,

që flet hapur,

mẽ bẽn shoqẽri.

Bukur është të mendoj që edhe Zhiti

ndërkaq po lexon poezitë e mia diku,

por pak gjasa ka, edhe pse përpiqem

të them dhe unë aq drejt

siç ndoshta do t’i pëlqente dhe atij.

Zhiti është shoqëri e mirë,

ndërsa shokẽ tē tjerë që di,

mbeten si pengje

në heshtje me telefonat e tyre,

ndërsa poezitë e tij e bëjnë orën

të ecë më shpejt.

Së shpejti do t’i kthehem sërish

kësaj bote,

ku zogjtë fluturojnẽ,

insektet ndërzehen

dhe fëmijët humbasin nëpër shkollat

që prej kohësh kanë hequr dorë

nga mësimi i çdo gjëje të rëndësishme.

Visar Zhiti do të bëjë ato që bën.

Toka do të thahet në Tuscaloosa

pas këtij shiu të beftë.

JEFF WEDDLE

WITH VISAR ZHITI

AT THE TOYOTA GARAGE

Sitting in the car dealership,

waiting for the crew to finish

changing my oil

and rotating my tires.

Places like this drain me,

but I guess I’m grateful,

since I couldn’t do for myself

what these people are doing for me.

Thankfully, I have the poems

of Visar Zhiti,

who tells it straight,

to keep me company.

It would be nice to think that Zhiti

is somewhere reading my poems, too,

but that’s unlikely,

though I also try to tell it straight

and maybe he would like that.

Zhiti is good company,

as my fellow hostages

stare in silence at their phones,

and his poems make the clock

move a little faster.

Soon, I will be back in the world,

where birds fly, insects copulate,

and children waste away in schools

which have long since given up

on teaching anything of importance.

Visar Zhiti will do as he does.

The earth will dry in Tuscaloosa

after a sudden rain.

Prof. dr. Skënder ASANI/

Mbajtja e Ditëve të Shën Nënës Terezë në Tiranë përbën një ngjarje të rëndësishme shpirtërore dhe kombëtare, ku kryeqyteti shqiptar kthehet në një qendër reflektimi e nderimi për figurën e Gonxhe Bojaxhiut. Përmes aktiviteteve kulturore, akademike dhe përkujtimore, Tirana nuk kujton vetëm lidhjen shpirtërore të saj me jetën e Nënës Terezë, por e shndërron këtë përvjetor në një platformë të bashkimit shpirtëror të shqiptarëve kudo që ndodhen. Këto nuk janë thjesht ditë të kalendarit, por një ftesë për të rishikuar rrënjët, kujtesën dhe mesazhin e dashurisë së pakushtëzuar, të cilin ajo e projektoi mbi mbarë njerëzimin.

Historia e Nënës Terezë lidhet ngushtë me Tiranën dhe me Shqipërinë, ku që prej viteve ’30 jetonin nëna dhe motra e saj. Kjo afërsi familjare bëri që ajo të shprehte vazhdimisht dëshirën për të vizituar atdheun, por rrethanat e kohës nuk ia mundësuan. Gjatë periudhës së regjimit komunist, ajo u drejtohej shqiptarëve me letra të mbushura me dhimbje e dashuri, duke i siguruar se i kishte gjithnjë në lutjet e saj. Vetëm në fund të viteve ’80 iu dha mundësia të vinte në Shqipëri, ku u përkul pranë varrit të nënës dhe dëshmoi madhështinë e faljes, duke tejkaluar pengesat e së kaluarës. Ky gjest i qetësisë dhe i përulësisë e ka bërë figurën e saj edhe më të ndritshme në kujtesën kombëtare dhe më të pranueshme në përmasat universale të paqes dhe dashurisë.

Manifestimet kushtuar Ditëve të Nënës Terezë, që shtrihen nga 26 gushti, dita e lindjes së saj, deri më 5 shtator, përvjetori i ndarjes nga jeta, janë një udhëtim shpirtëror e kombëtar. Në këto ditë, e gjithë gjeografia shqiptare bëhet një e tërë: nga Shkupi ku ajo lindi, te Tirana ku prehen nëna dhe motra e saj, nga Prishtina te Prizreni i trungut familjar, e deri te Struga e poezisë dhe solidaritetit. Në këtë hapësirë të gjerë kujtese, drita e Gonxhës shndërrohet në urë bashkimi e frymëzimi, duke na kujtuar se ajo nuk është vetëm shenjtore e botës, por edhe bija jonë, që me veprën e saj e ka bërë kombin shqiptar pjesë të historisë universale të humanizmit.

Në këtë kuadër, promovohen dy botime të reja që plotësojnë njëri-tjetrin. “Gonxhja e Shkupit në Kurorën e Botës” e paraqet figurën e saj si një simbol të madh kombëtar dhe kulturor. Ky libër na mëson se nga një qytet i lashtë, me rrënjë ilire dhe arbërore, mund të lindë një personalitet që bëhet pishtar i dashurisë për mbarë botën. Përmes analizës së jetës së saj, nxirret në pah se Nënë Tereza është pjesë e identitetit tonë kombëtar, ashtu si edhe e kujtesës njerëzore globale.

Ndërsa libri i dytë, “Me bashkudhëtarët e Nënës Terezë – nga misioni në shenjtëri”, është një mozaik rrëfimesh, dëshmish dhe kujtimesh nga ata që e njohën, e shoqëruan dhe punuan pranë saj. Libri e zhvesh figurën e saj nga idealizimi i tepruar dhe na e paraqet si një njeri të zakonshëm, por me një besim dhe dashuri të jashtëzakonshme. Nëpërmjet tij kuptojmë se madhështia e saj qëndronte jo në fjalë të mëdha, por në gjeste të vogla dashurie e sakrifice, në praninë pranë më të varfërve dhe në përkushtimin ndaj secilit njeri pa dallim.

Dy librat, në dialog me njëri-tjetrin, ndërtojnë një portret të plotë të Nënës Terezë: njëherësh Gonxhe e Shkupit, bija e kombit; Nënë e të varfërve, misionare e dashurisë; dhe Shenjtore që i dha botës një mesazh të përjetshëm. Përmes tyre, lexuesi jo vetëm kujton, por edhe mëson, frymëzohet dhe ndjehet i thirrur të jetojë sipas shembullit të saj. Manifestimi i Ditëve të saj në Tiranë është më shumë se një përkujtim: është një amanet. Është thirrja që ajo dërgoi dikur nëpërmjet letrave të saj, por që sot tingëllon edhe më fort: të duam njëri-tjetrin, të falim, të shërbejmë. Në një botë që shpesh dominohet nga egoizmi, ndarjet dhe urrejtja, kujtimi i Gonxhës na rikthen te vlerat e thjeshta, por të përjetshme të dashurisë dhe shërbimit.

Rrezatimi i Ditëve të Shën Nënës Terezë nga Tirana drejt gjithë hapësirës shqiptare përçon një mesazh të qartë: Gonxhja Bojaxhiu nuk është thjesht një figurë historike, por një frymë që bashkon shqiptarët në identitetin e tyre kulturor, shpirtëror dhe kombëtar. Manifestime të tilla shndërrohen në pika orientimi për një të ardhme më të ndritur, duke na kujtuar se kujtesa e saj nuk është vetëm një trashëgimi, por një thirrje e përhershme për të qenë më njerëzorë, më të bashkuar dhe më të hapur ndaj botës. Ky është mesazhi që ngulitet jo vetëm në zemrat tona, por edhe në horizontin e përbashkët të shqiptarëve kudo që janë.

Dr. Bledar Kurti/

(Në shtëpinë e lindjes së Theodore Roosevelt, Presidenti i 26-të i SHBA)

Në këtë ditë, më 2 shtator 1901, Theodore Roosevelt, i cili u bë Presidenti i 26-të i SHBA, mbajti fjalimin e parë publik në të cilin tha: “Flisni butë dhe mbani një shkop të madh në dorë, e do të shkoni shumë larg.” Politika e Shkopit të Madh në Dorë, marrë nga një proverb afrikan, më vonë u bë një tipar qendror i presidencës së tij duke e çuar SHBA në frontiera të reja.

Në vitin 1912 gjatë fushatës, Roosevelt-i u qëllua në trup por plumbi depërtoi në kutinë e syzeve të tij prej çeliku dhe kaloi përmes 50 faqeve të fjalimit në xhepin e xhaketës.

Ai refuzoi të shkonte në spital, por mbajti fjalimin e tij të planifikuar prej mbi një orësh edhe pse me plumbin në trup dhe i gjakosur.

Drejtues e shtetarë të tillë të vërtetë si Roosevelt, i cili ishte pioneri i Progresivizmit, mbeten shembuj të papërsëritshëm.

Prof. Dr. Romeo Gurakuqi/

Gazetaria nuk është kompromis, as veprimtari e paparimtë selektive në dhënien e së vërtetës, por e kundërta. Një media e lirë dhe profesionale, nëse do të konsiderohet e tillë, nuk mund të udhëhiqet nga përllogaritjet e ngushta të interesave personale të pronësisë, por duhet të përmbushë me integritet misionin e vet publik.

Ajo nuk mund të ndalet para askujt kur është fjala për të kryer detyrën e informimit dhe të ofrimit të së vërtetës, fakteve dhe opinioneve kritike per publikun, pavarësisht se ku adresohen.

Një media e censuruar nga të fortët, ose viktimë e prekjes se interesave të të fortëve gjatë kryerjes së misionit të vet, që, për shkak të interesave të disa të fortëve të tjerë të njohur, censuron të tjerë të ‘parëndësishëm’, mbyll zërin e gazetarëve, opinionistëve, fjalën e lirë që vjen nga shtresa e mesme e shoqërisë, është një media e rrëzuar në kauzën e saj të parë dhe të fundit.

Vetë kjo njesi fundoset në një vorbull interesash e llogarimbajtjesh, që i ngatërrojnë rrugën, i rrëzojnë misionin dhe e çorientojnë nga kërkimi i së vërtetës dhe i drejtësisë. Një ditë e tillë për gazetarinë është ditë e zezë, sepse bie në kundërshtim me vetë arsyen e ekzistencës së saj: shërbimin ndaj publikut. Sepse kur bie fjala e lirë, nuk është më e rrezikuar vetëm gazetaria, por vetë shoqëria.