ESSE – Page 292 – Dielli

AGIM LEKA, PJESËMARRËSI I FUNDIT I KONFERENCËS SË MUKJES

March 13, 2018 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

U nda nga kjo jetë një kolos i komunitetit shqiptaro-amerikan, Dr. Agim Leka. Ai ndërroi jetë në moshën 94-vjeçare të ënjtën e javës që kaloi në Nju Jork, duke iu bashkuar kështu vargut të gjatë të bashkohasve të tij, pjesëtarëve të nacionalizmit shqiptar të cilët kanë mbetur të pakët në numër e që po ndahen nga kjo jetë dita ditës. Kombi po humb shumë me kalimin në amshim të këtij brezi patriotësh. Ai u varros të hënën në varrezat Ferncliff Cemetery në Scarsdale të Nju Jorkut. Njoftimin e vdekjes së tij e bëri Shoqata Shqiptaro-Amerikane e Mjekësisë. Doktor Leka i përkiste brezit të emigrantëve shqiptarë të pas luftës dhe ishte njëri prej aktivistëve më të respektuar të komunitetit shqiptaro-amerikan, pa dallim, në New York dhe më gjërë.

Kush ishte Dr. Agim Leka? Ishte një njeri me shumë talente, ndërkohë që është dalluar nga dedikimi i tij gjithë jetën ndaj edukatës dhe shërbimit ndaj të tjerëve. Dr. Leka ka lindur në Delvinë të Shqipërisë, një fshat i vogël afër kufirit me Greqinë, më 25 Janar, 1924. Dr. Leka ishte ndër mjekët e parë mes shqiptarëve të Amerikës. Ai mbaroi studimet në Universitetin La Sapienza të Romës më 1959 dhe më vonë në Fakultetin e Mjeksisë të Universitetit të New Yorkut. Ai u bë i njohur në komunitetin shqiptaro-amerikan si një ndër kundërshtarët më të rreptë të regjimit komunist të Shqipërisë. Dr Leka vinte nga një familje atdhetarësh të njohur dhe ai vetë shprehte një dashuri të madhe për vendlindjen. Ai u tregua kurdoherë mjaft aktiv për çështjet e Shqipërisë në SHBA dhe ka lobuar shpesh në favor të të drejtave shqiptarëve të Kosovës dhe të shqiptarëve anë e mbanë trojeve të tyre. Dr. Agim Leka konsiderohej si pjesëmarrësi i fundit që ishte ende gjallë, në konferencën e Mukjes në gusht, 1943. Dr. Agim Leka ka marrë pjesë pjesë si përfaqsues i Ballit Kombëtar.

Dashuria e tij për Shqipërinë dhe për shqiptarët, pa dallim, është frymëzuar nga ngjarjet historike që kishin influencuar jetën e prindërve, të gjyshave e gjysheve, profesorve të tij dhe të tjerë, të cilët nepërmjet sakrificave për Atdheun e tyre, bënë Shqipërinë një shtet të lirë dhe të pavarur, më 1912. Babai i Dr Agim Lekës, Rakip Leka – rrjedhë nga fshati historik i Borshit dhe ishte diplomuar “suma cum laude” në Universitetin Perandorak në Stamboll, Dega e Jurisprudencës. Babai i tij Rakipi, kishte shërbyer si njëri prej gjykatësve të parë të emëruar nga Ismail Qemali, duke arritur nivelet më të larta të jurisprudencës shqiptare të kohës. Gjyshi i Dr. Lekës, nga ana e mamasë, Nebi Sefa, ka qenë njëri prej nënshkruesve të Pavarësisë së Shqipërisë. (Marrë nga Libri, Shqiptarët më të sukseshsëm të Amerikës).

I ndjeri Dr. Agim Leka

Doktorin kam pas nderin dhe privilegjin ta njihja dhe kam qenë në kontakt me të deri para një viti. Dr Leka dallohej për aktivitetin e tij humanitar në radhët e komunitetit shqiptaro-amerikan dhe më gjërë. Ai ka një histori të gjatë prej pothuaj 50-vjetësh aktiviteti në ndihmë të të gjithë refugjatëve, por sidomos në mbështetje të komunitetit shqiptar në Amerikë, e të cilit ai ka qenë pjesë e pa ndarë dhe ku ka zën një vend të denjë në historinë e këtij komuniteti, prej më shumë se një shekulli. Veprimtaria e tij e gjatë në shërbim në komunitetit shqiptaro-amerikan ka filluar në vitin 1953, pikërisht në një komunitet arbëresh në shtetin Nju Xherzi, të bashkuar rreth organizatës së tyre, “Gjergj Kastrioti Skendërbeg”.

Si shembull i aktivitetit të Dr. Agim Lekës me emigrantët shqiptarë ishte lidhja e tij me Kishën Katolike Shqiptare në Bronx. Në lidhje me këtë doktori i ndjerë kujtonte takimet e para me këtë komunitet duke u shprehur se, “Mora një telefonatë nga Mons Zef Oroshi i Kishës Zoja e Këshillit të Mirë (në Bronx të New Yorkut), i cili më ftoi që të shkoja tek kisha e tij për të vaksinuar fëmijtë shqiptarë të ardhur në këtë vend nga trojet e tyre nën Malin e Zi”, vaksina të zakonshme kudo për fëmijtë e asaj moshe, thotë Dr. Leka, “por që në të vërtetë u ishin mohuar fëmijve shqiptarë në vendin e tyre të origjinës.” Duke përgëzuar Mons Oroshin për këtë nismë, Dr. Leka i shkruante Monsinjor Zef Oroshit se ishte tepër i kënaqur që i ishte përgjigjur ftesës së tij. Doktor Leka është shprehur se ndihej aq miër për mundësisnë për të ndihmuar komunitetin sa që është shpreehur ai, “Rrallë herë e kam ndjerë veten aq të kënaqur në ushtrimin e profesionit tim — pa kurrfarë interesi material ose monetar – duke i dhënë ndihmën time mjekësore bashkësisë shqiptare, këtij populli në nevojë e që është pjesë e pa ndarë e racës sonë.”

Në letrën e tij, dërguar udhëheqsit fetar Mons Oroshi, në vitin 1972 Dr. Leka përgëzon Kishën Katolike Shqiptare pë nismën shëndetsore të asaj kohe dhe premton ndihmën e tij të vazhdueshme, në bashkpunim edhe me mjekë të tjerë shqiptarë, ashtuqë si pas tij, “Të gjithë fëmijtë shqiptarë të çdo feje dhe krahine të gëzojnë shëndet dhe jetë të lumtur në vendin bujar të Amerikës.” Premtimin e shprehur në atë kohë për të ndihmuar komuntetin shqiptar në Amerikë, ai e mbajti gjatë dekadave të fundit. Ky pra, ishte Dr. Agim Leka, i pa përtesë dhe i gjithkugjendur në shërbim të popullit të vet, gjithmonë i dashur dhe i nderuar. Jeta dhe veprimtaria e tij në shërbim të të tjerëve, le të jetë shembull për të gjithë ne.

Ndërkaq, në një mesazh ngushëllimi me rastin e vdekjes ssë Dr Lekës, dërguar 2 djemëve dhe familjeve të tyre, Kancellari i Kishës Orthodokse Shqiptare në Shtetet e Bashkuara i përndershmi Arthur Liolin shkruan se Dr. Agim Leka dhe bashkshortja e tij e dashur Elizabeta (që ndërroi jetë vitin e kaluar) ishin një çift shembullor. Të dy këta së bashku personifikonin një frymë ekumenizmi, humanizmi dhe angazhimi shoqëror, së bashku me dedikimin ndaj karierave të tyre, në shërbim të njerëzve të kësaj bote”, shkruan i Përndershmi Liolin në mesazhin botuar në gazetën Dielli. “Fryma e tyre miqësore me të tjerët, ishte diçka më tepër se vetëm tolerancë pasi tejkalonte dashurinë që ata kishin për trashëgiminë dhe kulturën e vet shqiptare, për origjinën dhe për aspiratat e saja në të ardhmen. Ata (çifti Leka) ishin aq të pasionuar ndaj trashëgimisë së tyre, aq sa ishin edhe si qytetarë të dedikuar ndërkombëtarë, për të mos thënë edhe universal”, thuhet në mesazhin e nënshkruar nga Kancelari i Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, i Përndershmi At Arthur Liolin dhe bashkshortja e tij Margaret.

Me vdekjen e Doktor Agim Lekës, komuniteti shqiptaro-amerikan ka humbur humanistin më të përkushtuar dhe njërin prej atdhetarëve dhe mbështetësin më të flakët të çështjes shqiptare, gjatë luftës së ftohtë dhe pas shembjes së komunizmit. Dr. Leka do mbahet mend si njeri i drejtë dhe shpirtmirë, i cili gjatë jetës së tij i shërbeu të afërmit dhe Atdheut me besnikëri dhe dashuri dhe njerëzimit në përgjithësi, pa kërkuar kurrë asnjë shpërblim. Si dashamirës i kahmotshëm i Dr. Agim Lekës marrë pjesë në pikëllimin e familjes dhe të komunitetit për humbjen e tij, ndërkohë që me ndjenjat më të thella dashamirësie, shprehi përdhimbtimet e mia më të sinqerta djemëve të tij Donaldit dhe Drinit me familjet e tyre. Ai pushoftë në paqë!

Dr. Agim Leka ka marrë shumë lëvdata dhe dekorime gjatë jetës dhe karierës së tij, përfshirë nga Kongresi amerikan, organizata të ndryshme mjekësore, e të tjera. Fotoja më lartë është nga data 19 Mars, 2011, kur Shoqata Mjekësore Shqiptaro-amerikane organizoi një mbrëmje madhështore kushtuar përkushtimit të tij gjysëm shekullor në shërbim të shëndetit të qytetarëve. Dekorata e shoqatës iu dorëzua Dr. Lekës nga Nobelisti me origjinë shqiptare, Dr. Ferid Murat, kryetar nderi i asaj shoqate.

Një lamtumirë e trishtë

March 9, 2018 by dgreca

Nga Alma LIÇO/

Makina me të cilën udhëtoja së bashku me vëllanë dhe një mik të familjes, la pas qytetin e Korçës. Ende ndjeja aromën dhe ndikimin e fortë të kafesë që shijuam në një nga hotelet e qytetit. Pronari i tij na kishte rrethuar me mbështetjen dhe buzëqeshjen e ngrirë që u rezervohej klientëve të rinj. Ai nuk mundej të imagjinonte se në truallin ku ishte ndërtuar hoteli i tij, dikur ndodhej një shtëpi karakteristike korçare, e cila i përkiste familjes së tim eti. Megjithëse, edhe po ta dinte, aq do i bënte. Të ndërtoje, apo të shfrytëzoje tokën që nuk të përkiste, ishte dhe vazhdon të jetë fenomeni më normal në Shqipërinë e post diktaturës. Grabitje të paskrupullta që kryhen me bekimin e shtetit.

Sakaq, makina e kishte rritur disi shpejtësinë. Rrezet e diellit përplaseshin me njerën nga pasqyrat, duke mbushur gjithë ambientin me grimca verbuese, të cilat më pas humbisnin në hapësirën për rreth. E ulur në sediljen e pasme, përpiqesha të shijoja bukurinë e kodrinave, që në atë periudhë të vitit ishin të gjelbëruara. Ende ndodhesha nën pushtetin e emocioneve që më ngjallte vendi i origjinës dhe rrënjëve të familjes sime. Rrugicat e pastra të atij qyteti, më përfshinin në një botë sa imagjinare, po aq edhe reale. E mallëngjyer, ndjeja të më kumbonin tingujt e magjishëm të serenatave, të cilat krijonin një harmoni të ëmbël dhe mbresëlënëse me bukuroshet që fshiheshin pas kangjellave të dritareve, apo ballkoneve me lule. Siluetat e tyre ngjasonin me ato të shtojzavalleve të dashuruara të përrallave që herë çfaqeshin, e herë zhdukeshin duke tundur lehtas gërshetat.

Ato rrugica me kalldrëm, më sillnin ndër mend tim atë, asokohe një djalosh të dlirë dhe të shpenguar, që rendte hareshëm në to. E imagjinoja atë, mes thirrjeve entuziaste të bashkëmoshatarëve të tij, tek rrëshqiste mbi ski apo slita, në kodrinat për rreth. Gjatë stinës së dimrit ato mbuloheshin nga dëbora. Ai jetonte lumturisht fëmijërinë e tij, në një realitet shumë më të begatë, më human dhe më të drejtë se ky i sotmi.

Gjysëm ore më pas, kishim dalë nga rruga e asfaltuar dhe po udhëtonim në një rrugë të pashtruar fshati. Ishim afruar në zonën ku ndodhej liqeni i Prespës. Ujrat e kaltërta të tij, rrethuar nga një kurorë kodrinash e pyjesh të gjelbëruara, shpalosën një panoramë mahnitëse. Në rrethinat e atij liqeni, ndodheshin disa livadhe që i përkisnin familjes së tim eti. Si gjithçka tjetër, ato ishin sekuestruar nga regjimi komunist gjatë viteve të para të sundimit barbar të tij. Por kjo padrejtësi nuk mori fund me rënien e diktaturës. Përmes një ligji absurd, në shkelje të Kushtetutës dhe të gjitha Konventave të të drejtave të njeriut të ratifikuara në mënyrë hipokrite nga shteti ynë, qeveritë postkomuniste tjetërsuan për të dytën herë përkatësinë e tyre, duke ua ndarë ato abuzivisht fshatarëve të zonës.

Kisha lexuar për “Teorinë e Pafuqisë” të elaboruar nga një shkencëtar i quajtur Martin Seligman, sipas të cilës nuk mund të bëhet asgjë për të kontrolluar apo për të përmirësuar një gjendje të caktuar nga persona që kanë pësuar e vuajtur pasojat e saj për një periudhë relativisht të gjatë. Dëshpërimisht ndjehesha viktimë e saj. Kisha humbur të gjitha betejat ligjore në kërkim të së drejtës së mohuar.

Ndonëse tërësisht e pashpresë se ato livadhe panoramike do t’i riktheheshin një ditë familjes sime, unë dëshiroja të shkelja në ato toka që aq shumë i kishte dashur e adhuruar gjyshi im. Gjithsesi, nuk qe e lehtë ta ndërmerrja atë udhëtim. Angazhimi i dhimbshëm për t’i soditur e prekur së afërmi ato, ngjasonte me një premtim të pa thënë. Ishte një obligim i heshtur që diktohej nga një amanet që vinte nga një botë e mistershme, të ndryshme nga kjo e jona.

Makina u ndal para një shtëpie përdhese, në oborrin e së cilës ishin vendosur disa tavolina me karrike. Nuk qe e vështirë të dalloja se të zotët e saj e kishin shndërruar atë në një lokal modest fshati. Ndonëse nuk dalluam askënd në atë ambient, pa e zgjatur hymë brenda dhe zumë vend në njerën prej tyre. Qetësinë që na rrethonte e prishën nja pesë-gjashtë rosa të vendosura në rresht, që mbërritën nga ana tjetër e oborrit. Me krahë gjysëm të hapura, ato rendën të paduruara drejt liqenit. Disa metra me tutje, valëzat e qeta të tij përkëdhelnin lehtas bregun. I ndjeja kaq miqësore ato valë. Dukej sikur na uronin mirëseardhjen. Për disa çaste sikur humba në atë lloj magjie, aq sa po më dukej se isha në ëndërr. Nuk kisha mundur t’i rezistoja kurrë mrekullisë blu që ofronin ujrat e deteve apo liqeneve. Dukej sikur më përfshinin në petkun e misterit dhe pafundësisë se tyre. Ato më rrëmbenin e më merrnin me vehte drejt hapësirave të pacënuara nga përditshmëria e zvarritur mes makthit dhe padrejtësisë.

Nga ajo përhumbje më zgjoi zëri i gulçuar i një zonje që nxitoi pranë nesh. Një përparse e pastër kuzhiniereje mbulonte veshjen e saj. Ajo nuk e fshehu dot habinë për mbërritjen tonë atje. Me sa dukej, ishte mësuar të frekuentohej vetëm nga klientë të përhershëm, banorë të fshatit. Na uroi mirseardhjen dhe pyeti se çfarë dëshironim të merrnim. Vështirësia me të cilën fliste gjuhën shqipe, më bëri të kuptoja se ajo i përkiste një komuniteti jo shqip folës. Pasi na shërbeu me mirësjellje, e ftova të ulej për disa çaste pranë nesh. Me atë shqipen e çalë, ajo nuk ngurroi të pyeste se cili ishte qëllimi i vizitës sonë në atë fshat. Hezitova për një çast të përgjigjesha. Në realitetin kriminal e të përgjakur që kishte krijuar babëzia e posedimit të pronave të patrashëguara, prania jonë mund të perceptohej si një sfidë apo kërcënim për atë grua të thjeshtë, që jetonte dhe zhvillonte biznesin e saj modest në tokën e gjyshit tim. Fundja, ç’faj kishte ajo, se një shtet bandit si ky i yni, në dhunim të së drejtës së patjetërsueshme të trashëgimit të pronës, ua kishte ndarë atë në mënyrë abuzive e të padrejtë fshatarëve të zonës?

çfarë përgjegjësie kishte ajo, ku përmes proçedurash mashtruese, një pjesë e atyre tokave u ishte shpërndarë fiktivisht disa fshatarëve që nuk figuronin aspak banorë të tij në periudhën që parashikonte ligji absurd dhe dhunues i së drejtës së pronës ?

Gjithsesi, ajo nuk çfaqi asnjë shqetësim për qëllimin e vizitës sonë. Disa minuta më pas, mbërriti dhe i shoqi, i cili paksa i habitur dhe ai për prezencën tonë, shkëmbeu nxitimthi një komunikim në gjuhën maqedonase me të shoqen. Më tej, biseda për jetën në fshat dhe perspektivën e turizmit në atë zonë ende të virgjër, vijoi normalisht.

Pas një shëtitjeje në livadhet e lëna pas dore, dy orë më pas morën udhën e kthimit për në Tiranë. Ndjeja të më kishin shterur bisedat dhe pothuajse nuk fola fare gjatë të gjithë rrugës. Largimi nga ai vend i mahnitshëm, ngjasonte me një lamtumirë të trishtë. Isha e sigurtë se nuk do të kthehesha më kurrë. Teksa shtrëngoja në duar disa foto që i përkisnin asaj mrekullie të natyrës, një brengë sa nuk po më mbyste. Më rëndonte pesha e padrejtësisë për pronën e grabitur për të dytën herë. Me gërryente tradhëtia e tjetërsimit të saj.

Hëmmm…………..Nuk e di pse mu rikthye pikërisht në këtë moment kjo ngjarje e përjetuar dhjetë vite më parë, e cila më shkakton veçse dhimbje. Ndoshta, se kthetrat e përçudnimit, si një mallkim, po ngulen thellë dhe më thellë në trupin e saj të mbuluar nga plantacionet vdekjeprurëse të drogës………..Jo, nuk është kjo Shqipëria ime. Nuk është kjo Shqipëria që dua.

Mur i pashëmbur

March 7, 2018 by dgreca

1 astrit LULUSHI

Nga Astrit Lulushi/
Si një fllad i lehtë që fryn përmes gjetheve, është melodi kënge pa fjalë që kurrë nuk ndalet, duke rrëzuar para kohe gjethet e zverdhura,
– kështu janë për njeriun shpresa e dëshira, ndjenja të një lloji, të dyja presin që diçka të ndodhë.
Shpresa lind si utopi, ëndërr, pastaj bëhet aspiratë, supozim, besim – në garë me dëshirën e cila ushqehet nga qëllimi, durimi, uria, lakmia, shpërblimi.
Kjo dëshirë sot është mjaft e madhe. Disa ndjehen të pangopur, edhe pse të tejmbushur. Se çfarë kërkojnë të arrijnë, as vetë nuk e dinë. Zhvatin çdo gjë, nuk kanë mëshirë, edhe njeriun, trupin pa kursyer kockat, të gjithë e hanë.
Nëse kjo kishte qenë ëndrra e tyre kur përmbysën diktaturë, duhet thënë, gabim që u lanë ta bënin, pasi sot ata zgjojnë mes të rinjve nostalgjinë për ‘të. Zgjimi i tyre nuk kishte ardhur, çekiçi i rëndë i Diktaturës i kishte goditur fortë, duke i lënë në koma, në gjumë të thellë, ku ata shihnin ëndrra në TV, të një Perëndimi mes filmave që i kuptonin si kronika lajmesh të vërteta. Njerëz kaq naivë! Eshtë njësoj si ta ndërtosh jetēn duke lexuar romane dhe në fund të përplasesh me murin që vetë ke ngritur.

IKJA

March 6, 2018 by dgreca

GENTUR LLESHI/

Isha betuar që të mos i kthehesha kurrë asaj dite. Por dikush, me një fshehtësi të çuditshme, më mëson, më pëshpërit. Tani, vetëm tani, një çast. Shkruaju, ata duhet të dinë gjithçka. Ata i bën me krahë shkrimi yt. Mezi presin, ashtu si nuk gjej dot një pëllëmbë vend ku të jem vetëm dhe të lexoj letrat, shkrimet.

Ikja ime ka qenë e çuditshme. I kërkova babit 25 lekë për kursin, m’i dha. Ika me Dritan Shemen dhe Armandon. Ndjeva qysh në rrugë një trazirë fjalësh e thirrjesh. Te kinoklubi “Tekstilisti” takoj Ervin Fugën. Një turmë djemsh po hipnin nëpër autobusë.

Eksod. 6 mars 1991.

Ikim? Ikim dhe ne! E po, ikim! Kaq.

Do të merrnim leje? E kush të jepte leje? Bah! As që mund të mendohej.

Berat-Lushnje asnjë fjalë. Pasdite e vonuar që kuqëlonte me trishtim. Rruga me gropa heshtte më keq se ne. Pemët e zhveshura mbanin frymën me një elegancë lakuriqe.

Unë dhe Ervini ngjeshur, në këmbë, në mes të autobusit. Nxehtësia e trupave përçohej e ftohtë. Frymët rrinin pezull. Njerëzit e ndienin peshën e largimit. Sytë i lëviznin, por asgjë nuk shikonin. Epanjohura, që pas hapit të parë, na shikonte me një sy pushke.

Ne po iknim. Asgjë nuk durohej më.

Lushnje. Stacion i zhurmshëm nga njerëzit. Stacion pa jetë. Platforma buzë shinave e mbushur plot. Treni i lodhur po vonohej. Dhe vonesa vetë peshonte si gur mbi zemrën time. «Po u nise, mos e kthe kokën pas!» «Po vendose, mos diskuto më!»

Këto fjalë të gjyshit tim të mirë e punëtor, një burrë i fortë, me karakter dhe nja dy metra i gjatë, më jepnin zemër.

«Gentur!»

U tremba. Po ky zë i njohur? Ishte shoku im Ilir Çela. Thërriste diku nga larg. Atë çast klithi edhe lokomotiva që doli nga kthesa me vrapin e saj të ngathët. E dija, e merrja me mend që edhe në tren do të mbytesha nga angështia. Kori i zërave kishte vetëm një temë, ikjen. Vetëm kur zbritëm, në buzë të detit, në Shkozet e kuptova sa shumë qemë. Lumi i njerëzve duket edhe më i errët natën. Sytë e verbër të turmës drejt detit. Dritat e anijeve ia bënin me sy. Vrapi ynë i çmendur. Lumi i turbullt e i rrëmbyer po derdhej

në det. Fryma u mbajt në anijen panameze. As vetë nuk e di sesi hipa. Nuk pashë askënd të më shtynte përmbi urë. Ne shtynim njeri-tjetrin. Deti klithte me zë njeriu. Deti qante si fëmijë. Deti qeshte i tmerruar. Anija ngarkohej e ngarkohej vazhdimisht.

Vetëm një gjë s’mund të harroj. Uria më gërryente.

Orën e dorës, një orë me bateri që ma kishte sjellë vëllai nga Tirana, ia kisha dhënë policit. Tmerri i vetvetes po kapërcehej me hapat e të tjerëve. Unë prisja dikë dhe ky ishte frymë, ngjeshje, qarje, një e qeshur e qelbur dhe e xhindosur. Trupat u bënë petë, thuajse u këputën në mes. Nata ishte e zezë pis, me yje të largët që talleshin me mjerimin tonë.

Vështrimi ynë qe nxirë nga vdekja që po na rrëmbente frymën.

Mesi i natës i rralloi njerëzit. Çuditërisht anija panameze që kishte shkarkuar çimento, kishte dalë në radë.

Flitej që e paskëshin rrëmbyer nja dy shkodranë që i kishin lidhur kapitenin dhe marinarët në kapitaneri e në sheshin aty pranë. Aty pas mesit të natës as vetë nuk e di sesi u gjenda në hambar. Si unë dhe qindra të tjerë.

Më kishte mbërthyer një gjumë vdekjeje. Teksa po çelte agimi. Fytyra e merakosur e mamit më doli përpara. Kisha qenë në ëndërr me të. Vetvetiu makthi më mbyti. Lotët më qenë mbledhur në sy. Hambari me pluhur çimentoje i kishte tjetërsuar njerëzit. Ata vërtet qenë shfytyruar. Dukeshin sikur vinin nga ca shekuj të largët të mbuluar ashtu prej pluhurit të mrekullueshëm të historisë. Asnjë nuk njihja.

«Sa orë po bëjmë në det?» – klithi dikush me zë të shuar.

«Po vete ora dhjetë!»

«Anija ka qëndruar!»

«Jo, jo, anija është prishur.»

«Po sikur të mos ndreqet?»

«Mos u bëni merak, do të ndreqet!»

«E zeza unë, kemi për t’u mbytur!»

Mes klithmave të shuara, mes frymës së uritur, mbytur mes pluhurit, mes të sharave, përqeshjeve, talljeve, rrëmujës, urisë sfilitëse, tmerrit pa ngjyrë, i gremisur përballë vdekjes së sigurt, ashtu u mbushëndyzetetetë orë në mes të Adriatikut. Aty nga mbrëmja e ditës tjetër anija lëvizi. Në sytë tanë lindi sërish shpresa, sido që disi e vogël dhe me fytyrën e vdekjes që na shihte duke u zgërdhirë.

Ikja jonë e pati një fund. Mbërritëm në Bari. Turma gjysmë e vdekur u turr për të zbritur. Njerëzit hidheshin në mes të detit. Të tjerët shtyheshin. Britma. Kujë. Fjalë të ndyra. Hingëllima njerëzish të rraskapitur. Tmerr pa sy. Mekje. Mbrëmje me drita të zbehta që pasqyroheshin përmbi det.

Nuk mund të harroj dot çastin final. As vetë nuk e di si shpëtova gjallë. Gati u këputa në mes nga të ngjeshurit e turmës pas hekurave. Mbaj mend që kam lëvizur si somnambul dhe e kam parë veten të mbuluar me qeskë plastmasi. Ajo ishte dhoma e parë imja jashtë shtetit, gjumi im i parë jashtë, i mbështjellë me pelenat moderne të perëndimit.

Kur kam qenë kërthi mami im më ka mbështjellë me pelena pambuku. Në këtë ikje, në lindjen time të dytë jam llahtarisur nga vetëdija makabre e pelenave.

Të qarat e mia dhe ato të turmës brenda atyre pelenave nuk kishin më zë. Na duhej të hanim pas tmerrit të urisë dhe të flisnim diku buzë një kazerme të stërmbushur.

Ëndrra që pashë atë natë: Vazhdimisht më përkundte mami im në prehër. Ajo nuk ngopej së qeshuri. Qeshja dhe unë nën pelena plastmasi. Befas do të më zgjonte një diell i vrarë, ndonëse ishte 9 mars 1991, pranverë, një pranverë që përpëliste buzët në një formë të çuditshme: as mallkim e as urim…

(Gentur Lleshi, Ëndrra e vdekjes sime, Tiranë, 1997; Uegen)

Tahsin Dmiraj “Në syrin e ciklonit”

March 6, 2018 by dgreca

NJË LIBËR QË NUK MUND TË ANASHKALOHET/

Impresione për librin antologjik “Në syrin e ciklonit” TË SHKRIMTARIT TAHSIN XH. DEMIRAJ/

ese nga FASLLI HALITI/Që ditën e parë të ardhjes së regjisorit të ri në qytetin tonë, qyteti e quajti atë, i ardhuri me flokë të gjata. Ky i ardhuri me flokë të gjata në qytetin tonë ishte regjisori i ri i Shtëpisë së Kulturës, Tahsin Demiri. Unë e njihja atë, sepse kishim studiuar që të dy në Liceun Artistik për pikturë. Më vonë që të dy ne u ndamë nga piktura. Tahsinin e rrëmbeu aktrimi, regjisura, kurse mua poezia.
I gjatë, simpatik, natyrë, pak e rëndë në dukje, sepse në të vërtetë ai ishte me një humor të tipit anglez, tepër qytetar, i pastër. Edhe këtë cilësi unë ia njihja regjisorit të ri që vinte nga Durrësi. Në lice bëhej humor, sepse atje studiohej për pikturë, muzikë, teatër. Si shkollë artistike, Liceu ishte më elitari nga të gjitha shkollat e mesme të Shqipërisë. Që në vitet pesëdhjetë, kur shkollat e mesme u bënë masive, në Liceun Artistik, nuk mund të futej kushdo. Futeshin vetëm më të talentuarit, ata që fitonin konkursin e pranimit. Kjo e bënte atë edhe më elitarist.
Që në Lice, Tahsin Demiri dallohej si një talent sui generis dhe si një nxënës që pretendonte të bëhej dikush në jetë siç e thotë edhe vetë në librin e tij “Në Syrin e Ciklonit”. Dhe rasti iu dha, me të ardhur në Lushnjë, në qytetin me intelektualë vendas e të ardhur nga Tirana dhe gjithë Shqipëria, po thuaj. Në Lushnjë ai gjeti një elitë intelektualësh specialistë të Institutit të Kërkimeve Bujqësore, Ivan Miçurin, diplomuar në akademitë e perëndimit e të lindjes si dhe në Institutin e Lartë Bujqësor të Kamzës në Tiranë. Jo më pak elitar ishin edhe profesorët e gjimnazit, të ardhur nga Tirana, vendasit dhe mbi të gjitha talentet e që grumbulloheshin në Shtëpinë e Kulturës që përndritej nga gjenesha e këngës, Vaçe Zela. Këtu regjisori i ri do të gjente elementin më ideal dhe pas shumë shfaqjesh të suksesshme me grupet teatrore amatore do të krijonte Teatrin e Estradës në Lushnjë

Duke qenë aktor, regjisor, piktor, skenograf, poet, Tahsin Demiri ia dilte që pjesën më të madhe të shfaqjes ta përballonte vetë. Por ai nuk mbështetej vetëm te vetja, ai mbështetej te aktorët më të talentuar dhe kjo i siguronte suksesin. Jo rrallë shfaqjet e tij ai shkëlqente me Takimet me estratadën e vendit duke u kthyer jo rrallë me trofe të ndryshme.
Premierat e Estradës së Qytetit tonë ktheheshin në një manifestim artistik gjithë kolor e dritësi. Në muzgun e atyre viteve ato bëheshin dritë dhe në qiellin e artit lushnjar filluar të shkëlqenin yje aktorësh, këngëtarësh, poetësh, piktorësh, skulptorësh, të paerrësuar e eklipsuar nga askush, emrat e të cilëve, Tahsini i bënë të njohur, në librin e tij, mbase pa harruar askënd. Tahsini botonte poezi në shtypin qendror letrar, organizonte së bashku me shokët ekspozitat e arteve figurative në Shtëpinë e Kulturës, duke marrë pjesë dhe vetë në të, realizonte skenat e dramave që vinte vetë në skenë, shkruante skeçe, pjesë dramatike me një e dy akte, bënte pllakate, shkruante tregime, radiodramatizime. Ai buronte i gjithi krijimtari. Një fat për Lushnjën.
Edhe pse i gërricur vazhdimisht nga thonjtë e disave që zhvillonin te artisti kotësisht Luftën e klasave për shkak të babait të tij të burgosur si kombëtaris, oficer akademist e me kulturë perëndimore. Por artisti periodik e përballonte këtë luftë mjeranësh me art, krijimtari, me dashuri të epërme për atdheun, njerëzit, madje edhe me mirënjohje e vlerësime për disa nga pushtetarët e partiakët e asaj kohe që janë treguar objektivë e lealë me të, për të cilët ai shprehet pa asnjë mëdyshje e rezervë, duke i përmendur edhe me emër disa prej tyre në libër. Rrëqethës edhe largimi i artistit nga Lushnja, nga vendlindja e tij e dytë siç e quan edhe ai vetë.
Unë e njihja krijimtarinë e Tahsinit që në vitet gjashtëdhjetë, kur ai erdhi në Lushnjë, por një gjë po kuptoj tani me krijimtarinë e tij, nëse te ne ato vite në krijimtarinë e tij vihej re një mëgojëz, një pengojcë e padukshme që linte përshtypjen e diçkaje të sforcuar, arsyeja paska qenë se artisti krijonte e përformonte në gjendje striksioni. Krijimtaria e tij shihej me dyshim. Ai e dinte këtë dhe shtonte kujdesin, përforcimet që të mbrohej sa më gjatë e sa më mirë që të vinte një ditë me një libër gjithë dhimbje, peripeci, telashe, dëshpërime, bezdisje mizash, zhgënjime, por, në të cilin në asnjë çast që do të përshkruhej e në asnjë kapitull, paragraf e faqe nuk do të mungonte vetëm diçka: shpresa…
Dhe Tahsin Demiraj, i përvuajturi i madh i regjimit, ia arriti qëllimit, ai e shkroi këtë libër që s’do të mund të anashkalohet lehtë, sepse tregimet, esetë, memuaristik e tij sundohen nga jeta, popullohen me njerëz të mirë e të ligj, me të kulturuar e injorantë, me progresitë e konservatorë, me të talentuar, të penguar nga sistemi, mediokër beniaminë të sistemit të vjetër, tashmë. Personazhet e tregimeve janë kryesisht drejtorë, inspektorë, brigadierë, sekretarë partie zuzar, shefe kuadri me autoritaristë, maskilistë, pa shkollë, injorantë që vetëdemaskohen me gafat që bëjnë në të folur e me qëndrimet e tyre vanitozë përpara vartësve. Autori nuk i përqesh, nuk i tall, nuk i abrutizon, por i vë që të zbërthehen në valën e humorit si elementë dhe forca regresistë që i sillen nëpër këmbë shoqërisë dhe ngadalësojnë ecjen përpara të shoqërisë.
Por, mbi të gjitha, libri i Tahsin Demirajt, është dhe do të mbetet, një libër i dashurisë për prindërit e tij të përndritur me kulturë, etikë, humanizëm shqipëtar, përndritje të cilën, s’do të mund ta zymtësonin dot përndjekjet e gjata perfide, paradoksale, absurde, fatale; por ky është edhe libri i dashurisë, i përkushtimit, përkujdesjes për dy fëmijët e vet, për dy neonet e tij me dritë të dëbortë që nuk e lenë asnjë sekondë të përhihet, ta mbulojë muzgu të atin e tyre të çmuar që për hir të avenirit të fëmijëve, brezit të ndritur, mori rrugën e syrgjynit, siç thotë dhe vetë në libër; por ky është edhe libri për vëllezërit, motrat, për nipat dhe mbesat, për të cilët autori shqetësohet, merakoset si për veten e vet, sidomos për motrat sa intelektuale dhe amvisa, sa estetike dhe të thjeshta, sa krenare dhe modeste; një përkujdesje të veçantë ka sidomos për vëllanë e madh, Bardylin dhe për motrën e vogël, Dezin e cila e ndoqi e s’e la vetëm të vëllanë, gjatë gjithë odisesë së tij dhe sidomos gjatë kohës që punonte në Lushnjë, qytet për të cilin ajo u bë topmodelja e tij, ndonëse e veshur me gjëra të thjeshta, por të prera e të qepura në mënyrë tepër estetike.
Po kaq libri është edhe libri i shokëve të shumtë të cilët autori i përmend me emër, i vlerëson dhe pjesëton hidhërimet dhe shumëzon gëzimet e pakta me ta. Llukan Kola, regjisori i talentuar, shoku, miku dhe mbi të gjitha protagonisti i dramës së jetës së tij të gjatë e me shumë akte demirjane e shoqëron autorin në skena të rënda dramatike dhe normale. Pranë Tahsinit, Llukani, është si Horati pranë Hamletit. Ju do t’i lexoni vetë emrat e tyre dhe do të njiheni në këtë libër dëshmi beletristike, me fatet e cilitdo, do të njiheni me ata me peripeci e me të tjerë me më shumë peripeci akoma të cilët do të jenë lexuesit më të uritur të librit të shkrimtarit Tahsin Xh. Demiraj. Prandaj thashë që në krye se ky libër zor se mund të anashkalohet.