ESSE – Page 340 – Dielli

KADRI ROSHI – DASHURI E DEHUR

August 27, 2016 by dgreca

Nga cikli «Apostuj të vendit tim»/

Ese nga Xhevair Lleshi/

Karavasta do të thotë Bashta e zezë. Kishte një kasolle me kallama dhe mbuluar me kundje, brenda një jastëk të gdhendur shelgu dhe një divan po të gdhendur vidhi. Asnjë shtrojë. Vetëm dhé e cung. Bashkë me Sheri Mitën dhe Llazar Verën e gjetëm tek po bënte vapën, domethënë po flinte. Shishja me verë e zbrazur. Aroma e një femre ndihej menjëherë. Dy skelete ngjalash të lëna mbi gjethe lofate, afër shishes së zbrazur. Nuk e trazuam. Dolëm jashtë në strehë të kasolles. E zeza, Karabashta e famës së jashtëzakonshme të aktorit tonë të madh Kadri Roshi, na përmbyti me një brizë të hollë sikur do t’na shponte brinjët. Si flinte ai? Ne e patëm lënë dhe ai do të duhej të na priste. E ndjemë se qe zgjuar dhe u vërsulëm brenda. Gryka e gjerë drejt kanalit hijezohej dhe bëhej gati të derdhej hijerëndë në det dhe do të trysej ëmbël dhe kripur një gjatësi të fjetur. Janë ujëra të çuditshme këto, si ajkëtuar i kripur me sheqer. Ujët e tromaksur e të përzierë si ia kishte qejfi bënte edhe ai një sy gjumë të tronditur para takimit me hapësirën që e priste në muzgun e detit të mërzitur s’di pse. Vetë Karabashta-ja, Bashtëzeza, shihte ëndrra bojë trëndafili dhe puthej me hijet levarashe të pyllit të atëhershëm të Divjakës, tretur në hapa murgjish të ardhur apostafat për të parë pikërisht këto puthje të mrekullueshme. Duket këto shihte edhe Kadri Roshi. «Erdhët?» pyeti. «Erdhëm, po verë nuk kemi!» Nënteksti i asaj që nuk u tha, u ndje. Këtu s’mund të vije pa verë e pa femra!

«Do ta lëshojmë varkën?» pyeti Llazari, i tymtë, i thatë dhe gjithnjë ngacmues. Sheri Mita qeshi me zërin e tij të jashtëzakonshëm, të ngrohtë dhe të dashuruar. Varkëtari doli nga ferrat atje tej me një shufër të gjatë për t’u nisur me ne. Na dëgjoi dhe erdhi. S’donte ta thërrisje. Themiu ishte gjuhëprerë. Kurrë nuk ia dëgjuam zërin. Ndërkohë m’u bë sikur Kadri Roshi po heshtej i menduar. Të dukej se nuk donte të na kishte pranë, sikur ia prishëm frymëzimin brenda gjumit. «Sot e gjete?» e pyeti Sheri. «Po të vijë prapë, edhe tani. Ç’e do iku laneti!…» Varka gati ishte. Themiu hell i gjatë në këmbë. Edhe Llazari. Ne të tre u ulëm në stolin prej dërrase vidhi. Bëri gishtin lart nga qielli dhe e tundi duke parë dritësimin lëbyrës të pasdites. «Nuk është ora e duhur. Megjithatë…» Themiu ngulte shufrën e gjatë në ujë dhe varka bënte tutje. «A do ta shohim ujët me hënë e me muzg?» e pyeta. «Edhe poezinë kishim mangët!» tha dhe qeshi. «Ku më zë rehati mua mor djalë!» Dhe u kruajt. Kishte një bezdi që dukej. Po pyesnim me sy njëri-tjetrin, se mos ia prishëm planin. «Jo, mos mendoni ato që çoni në mend. Nuk më keni prishur asgjë. Ia kam prishur vetes… Vetes ia bëjmë gjithnjë të zezën… Hija e saj më ndjek gjer këtu. Dhe unë flas, qesh, këndoj me hijen e saj!…» «Me hijen?» e pyeti Sheri serioz. Kadri Roshi po mbyste të qeshurën me një tingëllim pendese, duke e tundur zërin përbrenda, si zilka të argjendta që do të mbyteshin në ujë duke ndjekur varkën e Themiut memec. Befas dëgjuam ca tinguj që vinin nga ujët e Karabashtës dhe të bënin të mendoheshe nën ritmin e një dridhjeje ëmbëlcake e nën ca thirrje të pakuptueshme e plot epsh. Të dukej sikur qeshte e tundte kokën. «E di ç’thonë?» pyeti Llazari. «Hë, o shën Llazar, ma thuaj ti!» Llazar Vera u kapërdi…

Shufra e gjatë e Thimit bëri një hark nga pas dhe u ngul fort në ujë, i cili u turbullua. Më pas e nxori bashkë me një ngjalë të stërmadhe. Ajo, e mjera spërdridhej dhe Kadri Roshi e kapi me një qeshje të madhe e të hapur në fytyrë. E plasi mbi dërrasat e varkës dhe atje ajo përdridhej si gjarpër nëpër këmbët tona. Sheri nuk po e duronte fare. «Ah ta piqnim këtu!» belbëzova. «E pjekim më mirë mbi ujë!» E qeshura e tij u zgjat mbi vijën e ujit. «E dini? Këtu do t’i sjellin pleqtë, në pyll, me kuajt hergjele, para se të vdesin. Sa në varka, sa në pyll. Do të ngrenë edhe një kishë, shshsht, do t’u bien kambanave pleqtë, do të falen për shpirtin e tyre, do mbeten pastaj lakuriq, do mblidhen me fiere e me shpëndra dhe do kërcejnë si qëmoti, duke harruar se kamerat do jenë 24 më 24 dhe do t’ua japin bijve t’i shohin etërit e marrosur e të tretur nga malli. Unë për vete këtu do të doja të më sillnin. Pleq e plaka. Kënga e erës, e detit, e pyllit dhe e Karabashtës do të bëjnë korin më të bukur në botë. Mendova Turkun si do ta drejtonte korin dhe m’u qesh. «Ej, djalë, e kam vërtet. Nuk po tregoj përralla. Se unë flas dhe qesh me hijet, po nuk shoh ëndrra me sy hapur kurrë! As kur dielli është më të perënduar. Janë njëqind e tridhjetë e gjashtë konakë kashte e degësh dushku në këtë pyll Divjake, nëpër këto kodra halli», tregoi ai duke hapur krahët mbi varkë. Llazar Vera i vuri dorën. Aktori i madh hoqi thellë. «Natën këtu në pyll s’ka frymë njeriu. Kullosin kuajt hergjele, kullosin delet e dhitë, lopët, ulërijnë ujqërit e çakejtë, aq sa i zë tmerri edhe peshqit! Ah, moj e poshtër, pse më ike! Dhelpra. Sheri, ju s’e merrni dot me mend se si më rrinte. Sus!… Mendoni pleqtë peshkatarë, tharë në tym si dru thane, duke u marrë me veten, vreshtin e madh të ëndrrave, ujqërit dhe verën…» Po fishkëllente Themiu dhe ia kthente era e butë e Karabashtës…

Kasollet e eremitëve. Të isha si ty djalosh një roman do shkruaja për to, për femrat e tyre që vinin në muzg dhe largoheshin në mugëtirë. Ah, sa e ëmbël që është, Zot, mugëtira! Eremitët deheshin me zjarrin e femrave të kolme dhe batisnin dheun e kuq ku rriteshin lisat e Divjakës. Nga halli kapërcenin Kanalin e Gjerë të Detit dhe e mbanin frymën në Ardenicë. Lukunia e tyre atje është, në Ardenicë. Keni hyrë aty ndonjëherë? T’i merr flokët Fryma e Detit. Qan era me zë femre dhe tremben ata që shkojnë andej, përpara manastirit të vetmuar që kuqëlon nga Perëndimi. Ngjiti sa të duash shkallët, në vend rri dhe hesht e pastaj kthehesh këtu te kasollet. Po të duash miqësohesh me kuajt dhe frymon buzë detit si i lojtur mendsh. S’ka gjë më të bukur. Këto kasolle kanë hequr të zitë e ullirit. Këtu i groposnin në kashtë shalqinjtë myzeqarkat dhe vendet i dinin mirë djemtë e hedhur që u binin pas mëzatkave! Themiu dridhte fishkëllimën dhe puhiza e mbrëmjes i mbante kaba. Një goditje tjetër me shtagën e gjatë që harkohej mbi kokat tona. Ishte e katërta ngjalë…

Ore, na dëgjon Thimi? Thimi dëgjon zëra të thellë nga toka e nga deti. Ç’përralla belbëzon Themiu, ohu, nuk tregohen dot! Bën të kthehet, dhe i lutet Zotit për mua dhe vjen prapë… Mjaft, Kadri, u bë kohë që po gjuajmë e do të shohim kasollet e eremitëve… Vetëm? Vonë zbresim në kasollen e tij, kasollja e njëqindetridhjetë e shtatë… dëgjojmë pllaquriten e ujit dhe nga pylli vjen dhe kënga për pagëzimin e tyre…

Nata po hapej si e ndarë më dysh, duke davaritur re pluhuri dhe tymi nga buza e pyllit. «Si ia bën me gjarpërinjtë, mjeshtër?» «A, me gjarpërinjtë është ç’është, Themiu e di.» Ky thartoi turinjtë dhe shihte tinës nga Kadri Roshi. U bën magji Themiu. Eh si vallëzon me ta! Po ç’vesh muzike që kanë! Ç’të të them, vëllezër! Është çudan njeri ky! Dhe, pale, pale, po ky dhe puthet me ta. Lozin, mo, lozin gjarpërinjtë me trupin e Themit. Po kur vjen Dhelpra, naze të mëdha luhen. I do djalli, i do. Po t’i dëgjoni ç’punojnë. Kush e di ku e ka mendjen atë kohë që vallëzon Themiu. Hm. Po të dojë Themiu, hataja të gjen, gjarpërinjtë të presin te dera. Me fishkëllimë i thith, si ngjalat. A nuk e patë?… Sheri po dridhej nga tmerri dhe kapi vështrimin tim të tendosur. I thashë me sy që të mos trembej se e ndiente Themiu… Po binte një qetësi si prej puple, kurse Themiu sikur qe fshehur. Papritur ujërat e Karabashtës u tundën dhe toka po oshtinte thellë. Kuajt! bërtiti Kadriu dhe u përngreh. Ku vinin gjarpërinjtë? M’u bë sikur pyeta

dhe sytë u larguan tutje te ca rosa e çafka, me këmbë të penguara prej ujit, plot trille levarashe, pastaj mund të shihje pelikanët madhështorë të vargoseshin hijerëndë. Një mrekulli që ta gufonte zemrën aq sa doje të ishe edhe ti mbi ujë, gjoja për të pritur kumtet prej mbrëmjes së vonë, larg e larg, me ca vazhda uji prej krahëve që rriheshin me ngut. E bruzta shkrihej me një pipëtimë të brejtur. Ndjeva zjarrin dhe Themiu u vinte rrotull xixave, duke i reshtur me duar. Po piqte ngjalat mbi shpuzë. Ato akoma përdridheshin. Edhe mbi tabakatë e sojme të Stambollit ato ende, edhe pse të pjekura për qejf, përdridheshin.

E di ç’thonë eremitët e panjohur (edhe Dhelpra natyrisht!) kur ia behin kështu kaq dendur miqtë e paftuar? Vijnë, thonë, se e ndiejnë aromën e femrës. Është një bar këtu në Divjalë e në brigjet e Karabashtës që ta bënë kokën tym dhe shpirtin dyst prej kësaj arome. Madje edhe ujqit mbeten gojëhapur dhe meshkujt u shalojnë kuajve të egër, si të paudhë që janë dhe jo vetëm njëherë, po sa herë të duan, dhe fluturojnë tutje, larg bashkë me ta e me to… veç kur i gjenin shtrirë mbi rërë, buzës së zbaticës.

Thimi më sillte në mendje Thimin e vjetër të Xheblatëve, ditarin e të cilit e kam tundur fort si një gjë të madhe e të veçantë, por që askush s’ia hodhi sytë. Kështu që bëj ç’bëj i kthej nganjëherë faqet dhe shkruaj gjërat e vjetra. Edhe ai Karabashtë i thoshte, kurse Divjakës i thoshte Tërbuf, se asokohe Tërbufi ishte dhe Divjaka ishull me gjithë kodrat e saj plot lisa, pisha e shkozë, përplot rrjedhje ujërash nga kasollet – konakë të eremitëve. I ziu Thimi, belbëzonte motive të vjetra, ndoshta që nga koha e Eftihimit, siemrit të tij. Vonë do ta gjenim duke fjetur afër një ledhi, mbuluar me një velenxë leshi. Hane-hane të qe ndonjë mullar aty pranë. Zgjohej shpejt që me yllin e Karvanit dhe do hidhte rrjetat, atëkohë kur kuajt hergjele flinin në këmbë buzës së detit. Ne i kishim batisur ngjalat, shoqëruar me nga një kupë verë, që se nga mbiu nuk u mor vesh. Hanim, qeshnim, mekeshim, mbyteshim, derdhnin nga një çurg vere nëpër gushë. Sa nuk u mbytëm nga e papritura e thirrjes së Dhelprës. Mos u trembni, tha Kadriu dhe doli. Edhe ai imitoi Dhelprën. Iku. S’e ktheu kokën prapa. Ne të tre kishim punë me ngjalat e pafundme, me verën allasoj, të kuqe flakë dhe me një aromë shafrani të patreguar. Aty në ledhe kishte manxuranë dhe brenda në kasolle trumbëza manxurane erëmirë. Po qe manxurana nuk vjen as gjarpri! Janë fjalët (jo gjepurat) e Themiut këto, ta dini! Rrinim-rrinim dhe kthenim kokën nga lesa: ku humbi ky djall! Vërtet, të gjitha kasollet-konakë të eremitëve bubërrojnë gjithë natën? Do t’i ketë shtruar manxuranë ky i flamosur Themi kasolles së re të Kadri Roshit? Jo? Po atje të shqyejnë gjarpërinjtë. He-he, po hyri Dhelpra, miku im, ikën gjarpri. Nuk e duron dot aromën e femrës ky budalla i frikshëm. E di ti që në kasolle janë rrjetat e peshkatarëve? Nuk e di as këtë? Po, pse s’thua, që qenke trokë fare! Po grerëza ka? Hm, edhe ato ikin nga manxurana dhe nga Dhelpra. Nuk nakatosen me to. He, janë nikoqire grerëzat, po s’u ka duk, pastaj s’durojnë dot të kenë afër bajga të djegura. More, i shtoi urat fjalëve që hidheshin nga një breg në tjetrin, Llazar Vera, mos i poqi me bajga të thata ngjalat ky Themiu? Ehu, këtu bajgat vu! Ku e lë Kadriu atë. Se ky i uruar është bërë eremit dhe firar. E dëgjon? Po vjen më duhet. I bëri fërtele gjunjët me hijet e natës! S’la Dhelpër dinake pa futur në shtrungë. Pse, futen edhe Dhelprat në shtrungë? S’e kisha dëgjuar… Nata lëvizte me zërat e saj të fshehur me një mister të padukshëm. Herë pas here vinte së largu troku i kuajve hergjele… Më në fund u ndje kolla e Kadri Roshit. Basi i Sherit e shkundi kasollen. Kadriu i gjatë dhe i holluar përkuli kokën dhe shtyu lesën. Seç belbëzoi diçka nëpër dhëmbë. Hë, mo, i trembe, apo të frikësuan lanetkat! Dhelpër hesapi. Frymon edhe ajo. Ikën, vjen, trembet, largohet, fle, dremit, nganjëherë bën sikur fle, këndon, gjuhëzon me fjalë ngecur në grykë, nepsmadhe, e paepur, e ngjyruar nga nata, me sy e dhëmbë të bardhë, kafshon… e ç’nuk bën. Zot i bekuar, ajo është nga këto shtojzovallet e pyllit nakatosur me të detit, sirenë. Dhelpër, jo llafe. S’di as ku ta afrosh, herë është ajër, herë është dritë, herë të tjera nxin. Ç’të të them! Nuk tregohen ato të sajat. Vdes i ziu njeri për t’u dashur, trokë bëhet. Po ajo s’pyet. Gafrron, të çjerr si mace, pastaj kthehet në kotele, thotë fjalë të ëmbla, bëhet hije. Hijen ku ma gjen se të ndjek pas si shelege…

U dëgjuan edhe hapat e Thimit. Tërhiqte bran rrjetat deri te varka. Një kollë e thatë shponte natën e kthyer për nga mëngjesi. E qeshura e Thimit të mbante pezull e si në pëllëmbën e dorës. Mjekra e tij frizohej nga fryma e Karabashtës. Ç’thotë ky, mendoja, çfarë sheh, që mua s’ma zënë sytë? Fliste me vete, i drejtohej ujërave, pyllit, kuajve. As kuptohej se ç’katranoste tjetër ai! Edhe Kadri Roshi kishte ngrirë herek në mes të kasolles. Bënte punë të rëndë ky njeri i madh. U fliste njerëzve nga skena! Zoti ta ndihmonte! Bënte pa e kuptuar kryq, gjente prapësitë e fundit, llogariste me mend mëkatin e radhës… «Qenke akull», i tha Sheri Mita. «Ka rrugë me kalldrëm këtu?» «Ka, Llazar, ka! Divjaka është Stamboll e shkuar Stambollit!» Mugëtira po hapej duke shembur vende-vende pllanga të përhime si cerga të tymosura merimangash të zeza. Dukej se ishin zhdukur dhe frymët e vdekura rreth e qark nganjëherë sillen në ajrin e qiqërimtë. U dëgjua përsëri një përngjasim i thirrjes së Dhelprës. «Po kjo?» pyeti Sheri me të qeshur. «Erdhi prapë, duket. U bë esëll. Zot i madh! Po ma merr frymën dhe prapëseprapë do të shkoj. Ma bëj hallall Sheri, për këtë pritje! S’e kisha menduar. Dhelpra ime është e paturpshme!…» Ngriti duart lart dhe thirri me zërin e tij si me lebeti të kobshme. Ishte i veçantë ta bënte këtë. Askush nuk mund t’i afrohej. «U pa puna, ajo do t’më marrë në qafë. E ç’e doni, harrojeni, por unë s’mund ta harroj dot… Për kë e kishte fjalën, s’po kuptohej. Tronditja e kishte kapluar dhe po vinte rrotull vetes si fugë. Kali i parë që kapet, ai vihet të shijë në lëmë. Kapistrën në fyt dhe kamxhikun mbi vithe!»

Iku, pa thënë më një fjalë. I thirrëm, Kadri, ku po shkon… Kadri, eja, po vjen mëngjesi edhe ne do largohemi. E kishim lënë që do të hanim vezë pëllumbash mbi tjegull… Mos e harro premtimin! Po ai iku, ja, atje në gjirin e natës, nuk e pa më askush, vetëm në mëngjes do ta gjenim në kasollen e parë të eremitit. Ishte në gjumë me Dhelprën e tij, krahaqafë. Gjumë më i ëmbël nuk bëhej! E lamë ashtu dhe ikëm, pa i lënë shëndenë. Po niseshim për udhë, pas pak vinte dhe makina e porositur të djeshmen (ajo që na kishte sjellë) dhe një torbë e madhe me peshk të sapo zënë u zgjat me shtagë nga varka. Themiu zgjaste krahun dhe e tundte, duke zbardhur dhëmbët me një të qeshur të hidhur…

E lamë pas kasollen e Kadri Roshit që ndërkaq po na humbte nga sytë. Erdhi makina jonë dhe ne po sistemoheshim brenda, por shoferi, Idrizi, s’po ngutej. Pas pak u afrua te xhami i hapur. «Mos u mërzitni, tani vjen edhe Kadri Roshi.» Dhe qeshi, duke ngritur supet. Edhe ky si Thimi, mendova, kur në kthesën e parë vura re Kadri Roshin duke vrapuar e thirrur. Sheri hoqi kamerën dhe po e filmonte. «Këtu është në rol», tha ai dhe qeshi me zërin e kulluar prej basi. Shoferi vrapoi drejt tij dhe e ngriti në krahë. «Dhelprën e lashë në gjumë», tha duke marrë frymë me zor. «Vete Themiu. Ja edhe unë sikur kam ardhur sërish, apo jo Idris!» «Si jo Kapedan!» Kapedani qeshte duke dritësuar atmosferën. Llazar Vera bëri kryqin. Ditë e re, nafakë e re…Amen! Tiranë, 26 gusht 2016

AKDEMIK MARK KRASNIQI: “KURRË MOS HIQNI DORË NGA BASHKIMI KOMBËTAR”

August 26, 2016 by dgreca

Në një vjetorin e vdekjes së akademik Mark Krasniqit/

NGA HARRY BAJRAKTARI*/

Sot në një vjetorin e ndarjes nga jeta të akademik Mark Krasniqit, dua ta përkujtoj atë si intelektual e shkencëtar, si figurë të shquar të kombit, si veprimtar dhe mik timin personal, me të cilin pata shumë takime si në Kosovë, ashtu edhe në SHBA. Ishte mik i familjes sime, i babait tim, i gjyshit dhe i Bajraktarëve të tjerë në Vranoc. Na lidhte edhe një gjë emocionale se të dy i përkisnim fisit te Krasniqeve. Familjet tona historikisht mbanin lidhje miqësore dhe ishim bashkë në kohët më të vështira, të pandashëm dhe këmbëngules në çështjen kombëtare, sidomos për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

U lind në Gllavoçicë të Pejës, jo larg vendlindjes sime. Njihte jashtëzakonisht mirë historinë, gjeografinë dhe etnologjinë e Lugut të Baranit. Ishte shumë i sinqertë dhe i hareshëm në bisedë, komunikativ dhe i hapët, i dashur dhe i gjallë për të gjithë. Sa herë që ka ardhur në New York është kthyer në shtëpinë time. Ka qenë edhe në vitet e 90-ta kur u bë pajtimi i gjaqeve në SHBA. Ishte me Anton Çettën, Ramiz Kelmendin, Bajram e Nekibe Kelmendin, Azem Shkrelin, Riza Llukën e të tjerë. Për nder të këtij aksioni kombëtar bashkë me babain tim shtruam një darkë, ku akademik Mark Krasniqi foli për rëndësinë e këtyre pajtimeve edhe në diasporë. Gjatë kësaj periudhe kam mësuar shumëçka prej tij.

Ishte koha e Lëvizjes masive në Kosovë, ku edhe komuniteti ynë në SHBA, ishte pjesë e saj. Disa herë kam qenë me të në Washington për çështje të Kosovës, ashtu edhe në New York. Ka qenë shumë i dhënë pas kombit dhe bashkimit kombëtar. Thoshte, një komb i ndarë, perspektivën e ka vetëm në bashkimin e tij.

Në qershor të vitin 1991, kur doli numri i parë i gazetës Illyria, akademik Mark Krasniqi shkroi eskluzivisht për këtë gazetë një punim shkencor që trajtonte shtrirjen e ilirëve në Ballkan. Ai vazhdoi të jetë një prej bashkëpunëtorëve më të afërt me ne.

Të rrallë janë njerëzit e tillë që me aq dashuri iu përkushtua bashkimit kombëtar që, pushtuesit në të kalurën, na copëtuan territorin tonë etnik. Amaneti i tij, para se të jepte shpirt, kishte kuptimin e një thirrje të përgjithshme: “Kurrë mos hiqni dorë nga bashkimi kombëtar”. Kjo ishte edhe ëndrra dhe kërkesa e Rilindasëve që nga Lidhja e Prizrenit e më herët, që Shqipëria jonë të ngrihej në këmbë të veta.

Akademik Mark Krasniqi ishte shkencëtar, etnograf, shkrimtar, gazetar, publicist dhe ka ushtruar disa funksione në institucionet e arsimit, kulturës dhe shkencës në Kosovë, e mbi të gjitha ishte nacionalist, njeri me kulturë të lartë dhe civilizim evropian.

Ka qenë disa herë prodekan e dekan i Fakultetit Juridik-Ekonomik, nënkryetar e kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, kryetar i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës (1970) dhe kryetar i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës. Pas vetes la mbi 25 vepra të kategorive të ndryshme, shkencëtore e letrare.

Akademik Krasniqi ishte nderi i kombit dhe do të përkujtohet gjithnjë si njeri, veprimtar dhe shkencëtar. Me shkrimet e tij ngriti tema jetike për arsimimin e popullit shqiptar në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi, fill pas Luftës së Dytë Botërore. Nepërmjet publikimeve shkencore si akademik u angazhua t’ i rrëzonte tezat hegjemoniste e nacionaliste të akademikëve serbë, të cilët Kosovën pretendonin ta nxirrnin si “Serbi të Vjetër”.

Kur në Fakultetin Juridiko-Ekonomik në Prishtinë, Akademik Krasniqi iu kundërvu përpjekjeve serbe që Kosovën ta përvetësonin si rajon të Serbisë, atë e larguan nga vendi i punës si profesor, duke shpallur nacionalist dhe, mund të thuhet se, nëse dikujt do t’ i përkiste epitetit disident në atë kohë, ky ishte Akademik Krasniqi.

Në shumë shkrime të tij ka afirmuar tolerancën fetare dhe ishte njëri prej atyre që kudo e ka theksuar këtë element të rëndësishëm për bashkimin e shqiptarëve. Ai përsëriste se shqiptarët janë një popull me një traditë dhe kulturë të vjetër ndërfetare në rajon.

Duke qenë i lidhur ngusht me të, kur vdiq, nga New York-u shkova të mirrja pjesë në ceremoninë e varrimit të këtij njeriu të madh të dijes në Kosovë, të cilit konsideroja se i kisha mbetur borxh. Gjok Geci dhe familja Krasniqi në shënjë falenderimi ma dhuruan flamurin kombëtar me të cilin ishte i mbështjellë arkivoli i tij. Këtë flamur të nderit do ta ruaj si kujtim për mikun tim të paharruar, akademik Mark Krasniqin.

Në pamundësi apo më mirë të themi në mungesë të një buçeti lulesh mbi varr nga dora ime, nga këtu ku jam në New York, e përkujtova me këto fjalë mikun tim, akademik Mark Krasniqin, vepra e të cilit do të mbetet kurorë e kombit.

New York, Gusht 2016

*Autori është veprimtar dhe biznesmen i njohur i komunitetit shqiptaro-amerikan dhe themelues i gazetës Illyria në SHBA.

Bëni një monument për këpucarin Sadik Memeti

August 26, 2016 by dgreca

Nga Gëzim Zilja/

Sadik Memeti (Diku) është këpucari i lagjes Skelë. Ka dyzetepesë vjet që e kryen atë profesion. Nuk ka kryer asnjë heroizëm, nuk ka qenë partizan, nuk ka qenë sekretar partie, as deputet, nuk ka vjedhur, nuk ka qenë në burg për asnjë arsye, nuk është themelues i asnjë partie dhe nuk ka kërkuar favore prej tyre. E bija studion në fakultetin juridik në Tiranë dhe është studente e shkëlqyer.

-Nuk i kam zenë njeriu derën as për të drejtë studimi dhe as për nota.

Kur thotë këto fjalë buzëqesh dhe më shikon në sy. Unë e kuptoj nëntekstin: E ku do të shkoj? Këta të gjithë duan para, por unë nuk u jap asnjë qindarkë. Vajza po qe e zonja le t’i fitojë të gjitha vetë.Ndërkohë në dyqan vijnë dhe ikin të burra, gra, të rinj, të reja por edhe fëmijë. Diku i dëgjon plot durim, u thotë ditën, kur të vijnë t’i marrin këpucët dhe nuk pranon parapagim .

-Duhet t’u pëlqejë puna pastaj të bëjnë pagesën- përgjigjet kur e pyes. – Pastaj ka nga ata që nuk kanë lekë dhe i bien me vonesë. Më shumë se dymijë lekë të vjetra nuk u marrë. Kur dikujt nuk i pëlqen çmimi, gjithë dashamirësi i thotë: -Jep sa të duash. Edhe po nuk pate nuk ka gjë- dhe vazhdon i qetë punën. Edhe kur vijnë fëmijë edhe kur vijnë të rritur ai i trajton me të njejtën mirësi.

Bën muhabet shtruar, më shikon hera-herës në sy, pa ndaluar punën. Më sqaron me durim se sandalet e nipit duhet pa tjetër të qepen me spango të fortë që të mbajnë, se ngjitësi është i dobët dhe nuk mban në lagështirë. Te Diku ka rregulluar këpucët babai im, unë, fëmijët e mi dhe tashmë nipi im. Katër breza me rradhë! Lagjja Skelë me gjithë rrethinat ka njëzet mijë banorë dhe pjesa dërrmuese vijnë këtu dhe rregullojnë këpucët, çantat dhe gjithçka tjetër prej meshini ose egeliti që mund të meremetohet. Shpesh rri deri vonë për të qenë korrekt me klientët, sepse ‘’këpucët i duan shpejt se i duan për dasëm, ose nuk kanë të tjera’’. Në mur janë të varura Licenca, rregjistrimi në QKR dhe një lajmërim që thotë: Ju lutem merrni kuponin tatimor. Në një anë të murit mbi raft, janë tre palë sandale dhe tre katër palë këpucë të meremetuara, që i pashë dhe vitin e kaluar. Kanë mbi dy vjet por nuk kanë ardhur t’’i marrin. Le të jene aty kushedi edhe kujtohen të zotët, thotë Diku.

Nuk ka një certifikatë mirënjohjeje, as medalje, as fletë falënderimi të varur në mur nga ndonjë institucion Shtetëror ose Shoqatë. Në një vend me kaq pak njerëz sa Shqipëria, jepen aq shumë dekorata, medalje e certifikata mirënjohjeje, nga presidenti, kryeministri, ministrat, institucionet e tjera shtetërore, e shoqatat saqë ngelesh pa mend. Në Vlorë japin vlerësime Bashkia, Qarku, Prefektura, Komunat, Universiteti Ismail Qemali, Shoqatat atdhetare e jo atdhetare, që Vlora ka me dhjetëra etj, etj. Dekorohen oficerë e ish oficerë të Enver Hoxhës, ish partizanë, aktivistë, shkrimtarë, poetë, shkencëtarë(?), politikanë, mësues, mjekë, biznesmenë, madje arrijnë sa u venë rrugëve të qytetit emrat e baballarëve e të afërmve, që nuk kanë asnjë kontribut qytetar. Po kjo është tjetër çështje.

-Diku, nuk ke asnjë dekoratë? Ke dyzetepesë vjet që u shërben njerëzve, – bëj shaka me mikun tim të vjetër.

-Ç’i dua? Pse pak janë këto? tregon me dorë lejen e QKR-së dhe lajmërimin për tërheqjen e kuponit tatimor.

Nuk thotë fjalë të mëdha Diku. As që do t’u shërbejë njerëzve sa të kem frymë, as që unë i dua njerëzit, as që meremetoj falas ndonjëherë, as që më njeh i madh dhe i vogël, asgjë të tillë. Nuk ka nevojë. Brenda një ore pashë me dhjetëra njerëz, që hynin e dilnin në dyqanin e tij të vogël, atje prapa fasadës, në zemër të Skelës, që përkuleshin gjithë respekt e mirënjohje dhe uronin: Rrofsh o Diku! Faleminderit! Të të rrojnë fëmijët! Dritë t’u bëftë! Po sa mirë i ke rregulluar more!? Duken si të reja! Hallall, hallall!

Nëse kurrkush nuk kujtohet për t’i dhënë një medalje a dekoratë këpucar Dikut, i ngrini një monument a përmendore, atje në qendër të Skelës! Nuk ka nevojë për diçiturë. E njohin të gjithë, i janë mirënjohës, e duan i madh dhe i vogël. Është njeri i mirë, i ndershëm, jeton me djersën e ballit dhe i shërben komunitetit të Skelës prej më shumë se dyzet vjetësh. Nuk mjaftojnë të gjitha këto t’i ngrihet një monument si përfaqësues i vlerave njerëzore?! Ai nuk ka shpallur Pavarësinë e Shqipërisë as ka firmosur ndonjë traktat të rëndësishëm. Por në kohërat që jetojmë është një shembull për t’u ndjekur nga çdo shqiptar, kudo jeton e punon.

FEJZO LEPENICA – VEPRIMTAR PATRIOT, PUBLICIST ANTISHOVEN

August 26, 2016 by dgreca

Portret* – bazuar në librin e Enver Memisha, me të njëjtin titull/

Nga IDAJET JAHAJ/

1.Libri i Enver Memishaj dhe befasia/

Në prill të vitit 2015 doli libri i Enver Memishaj “Fejzo Lepenica”. Autori, paraprakisht, na kishte bërë një ekspoze për personazhin e këtij libri. Ai kishte qenë luftëtar i 1920-tës, veprimtar i luftës për demokraci në vitet 1920-24, nëpunës në xhandarmërinë e kohës,etj. Por ajo që e bënte të veçantë këtë personazh ishte veprimtaria e tij tej kufirit tonë shtetëror, në Janinë. Ai jetoi atje për një kohë prej afro 12 vjetësh, me ndërprerje të pakta.Ishte i arsimuar në një kolegj arbëresh në Itali dhe dinte disa gjuhë të huaja. Kishte prirje gazetarie dhe në vitet 1926-1932 , në Janinë, shkroi shumë artikuj në gazetat shqiptare të kohës, ku denonconte shtypjen dhe genocidin që i bënte shteti grek popullsisë çame në trojet e saj . Pas vitit 1932 ai i rralloi këto shkrime, pasi, nga torturat e shumta që i bënë grekët, u sëmur dhe vdiq pas disa vjetësh .

Ai ishte një aspirues dhe luftëtar i së drejtës njerëzore e kombëtare , tek bashkëkombasit e tij në Çamëri. Po ashtu ai u përndoq edhe nga organet e shtetit të këtushëm ( amë), sepse e urrente shtypjen monarkiste.

Duke na kallzuar këto të dhëna, autori i librit, Enveri, i cili është edhe një pasardhës në trungun e fisit të Fejzos, na shkaktoi habinë : se si një Lumas ( nga Lumi i Vlorës) shkëlqeu si luftëtar në epopenë e Njëzetës e të Demokracisë më pas, por sidomos në fushën e publicistikës, atje, tej kufirit, brenda territorit grek, duke mbrojtur me guxim të drejtat e çamëve, të cilat nëpërkëmbeshin nga ai shtet .

Historia e krahinës së Lumit të Vlorës është shumë e pasur me heronj e patriotë, me veprimtarë të pushkës , të mendjes e të penës , kundër çdo pushtuesi, nëpër kohë e shekuj, por sidomos kundër shovenëve të jugut, të cilët kanë synuar vazhdimisht të marrin trojet tona e të genocidojnë popullsinë shqiptare në atë vend. Kështu janë dalluar, midis luftëtarëve të shumtë, figura të shquara antishovene si : Shako Xhakë Tërbaçi e Selam Hasan Velça, në mesin e shekullit të kaluar, kundër hordhive greke në Mecovë, Kallabakë , më vonë në Lëkurës të Sarandës e në shumë pika të kufirit tonë jugor. Është shquar (nga kjo krahinë) sidomos kuçioti Myslym Gjoleka, biri i të famshmit Zenel Gjoleka, si një luftëtar me armë e me veprimtari organizuese kundër aneksionimeve shovene në gjysmën e dytë të shek të 19-të…

Kundër atij shovinizmi ngriti penën edhe djaloshi nga Lepenica e Lumit të Vlorës. Ai e mprehu publicistikën e tij atje, në Janinën – dikur shqiptare e tashmë në arealin grek… Dha tablo të jetës së mjerë të çamëve, me arsenal shifrash e faktesh, me rubrika të hollësishme të dhënash , të trajtimit çnjerëzor që u bënte shteti grek këtyre banorëve autoktonë. Publicistika e tij kumboi si pushkë, jehona e së cilës merr aktualitet edhe sot, kur mekanizma të fshehta e të hapura të shtetit grek tentojnë jo vetëm mohimin e çështjes çame, por edhe penetrimin e thellë në arteriet e shtetit e të shoqërisë sonë, për ekspansion…për “Vorio-Epirin “- sipas tyre, duke patur në pararojë Fanarin famëkeq të Athinës si dhe fenerin e Janullatosit në krye të Kishës sonë Ortodokse, në Tiranë.Fakti i zbulimit të këtij veprimtari, nga historiani Enver Lepenica, na befasoi. E morëm librin, të botuar ,dhe e lexuam me një frymë, duke u kënaqur nga informacioni i gjerë i tij. Dhe kështu , u njohëm me publicistin patriot, antishovenin-Fejzo Lepenica,- puna, lufta dhe pena e të cilit i shtohet një vazhde të ndritur të qiellit të atdhetarisë sonë.

Jeta dhe veprimtaria e Fejzo Lepenicës

Lindi në Lepenicë, në vitin 1902. Quhej Fejzo Tafil Memishaj, por mori mbiemrin “ Lepenica”, larg vendlindjes së tij, në Gjirokatër e Janinë, për ta evidentuar më mirë . Ishte nipi i ushtarakut të shquar -Ahmet Lepenica,- i cili planizoi sulmet në luftën e vitit 1920. Fejzua mbeti jetim që kur ishte tre vjeç, i vdiq nëna. Më vonë pati një vëlla (me babë), Zijain.

Jetoi 35 vjet. Vdiq në Janinë, në vitin 1937. Atje u martua dhe la pas dy vajza. Shkollën fillore e mbaroi në Drashovicë, në vitet 1908-1910. Plotoren e kreu në Vlorë, në shkollën e parë, në lagjen “Muradie”. Në vitet 1915-18 ndoqi një shkollë në kolegjin e arbëreshëve- Shën Mitër Korona, në Itali. Atje përvetësoi italishten. Greqishten do ta mësonte më vonë, kur punoi në zonat e Gjirokastrës e në Janinë.

Në luftën për çlirim e demokraci 1920-1924

Sapo erdhi nga Italia, në vendlindje, u aktivizua në shoqëritë patriotike, që vepronin në Vlorë e në Lumin e Vlorës. Në shtator 1918 u aktivizua në shoqërinë “Lidhja e Djelmoshave”, me udhëheqës Halim Xhelon, Jani Mingën, Kristo Karbunarën…Më pas në shoqërinë “Opinga” të Zaçe Xhelos në Mesaplik. Gjatë vitit 1919 punoi në avokaturën e Agja Libohovës, në Gjirokastër.Gjithashtu në shoqëritë “Shtizat e Qytetërimit’ dhe “ Mbrojta Shkollore” në Brataj. U njoh e lidhi miqësi me patriotë si me : Ali Çakërrin, Ibrahim Shytin, Avdul Kuçin, Ibrahim Abdullahun, etj. Me Halim Xhelon pati lidhje të ngushta për shumë kohë. Nga librari i madh Ibrahim Shyti merrte vazhdimisht libra, të cilat i lexonte me etje.

Mori pjesë në demonstratën antiitaliane në Vlorë, në vitin 1919. Në këtë kohë xhaxhai i tij, Ahmet Lepenica, ishte shquar si ushtarak, në forcimin e organeve të xhandarmërisë në Jug. Ai e merrrte kurdoherë me vete Fejzon, duke e kalitur si punonjës e veprimtar të ri, të palodhur.

Pas Kongresit të Lushnjës, më 21 janar 1920, Fejzua e ndihmoi shumë Ahmetin për kuvendin e krerëve të Vlorës, i cili u bë në vendlindjen e tyre, në vendin e quajtur “Krivovë” të Lepenicës. Ai kuvend u bë në datat 23-27 shkurt 1920 dhe u drejtua nga kryeministri Sulejman Delvina. Ishte një nga kuvendet e mëdha të Labërisë, për vendimin dhe nisjen e Luftës së Vlorës. Emrin e dashur “Krivovë” Fejzua do ta përdorte si pseudonim në shkrimet e tij të mëvonëshme.

Në Luftën e Vlorës- 1920

Fejzo u aktivizua për lajmërimet në fshatrat e Lumit të Vlorës për Mbledhjen e Mesaplikut, në Kuvendin e Baçallasë- 29 maj të atij viti, etj. Në sulmin mbi garnizonet ushtarake italiane, Fejzua u zgjodh zv. komandant i çetës së Gjorm-Lepenicës. Ishte vetëm 18 vjeç. U plagos në Llogora. Pas atij sulmi, ku u vra komandanti Sheme Jazo, Fezon e caktuan komandant çete. E drejtoi çetën me zotësi në luftimet në Bestrovë, Panaja e Nartë, si edhe në sulmet në lagjet e qytetit të Vlorës, deri në çlirimin e tij, më 3 shtator 1920.

Pas vitit 1920

Në Vlorë u organizua xhandarmëria Kombëtare. Për merita lufte djaloshin Fejzo e graduan n/officer në këto organe. Gjatë luftës e më pas ai u lidh edhe më shumë me patriotët e njohur si : Halim Xhelo, Muço Delo, Mihal Peço, At Shtjefën Gjeçovi, etj. Kudo shoqëronte Ahmet Lepenicën , i cili organizonte e kontrollonte detyrat e rendit në organet e xhandarmërisë. Fejzua u emërua komandant njësie në këto forca.

Veproi në aktivitetet e Federatës “Atdheu”, e cila kryesohej nga Avni Rustemi.

Në qershor të vitit 1921 , me njësinë e tij, ai u inkuadrua në batalionin e xhandarmërisë që marshoi në Himarë, për ta kthyer atë krahinë brenda shtetit amë. Edhe më vonë, bashkë me Ahmetin, shkoi në Kuvendin e madh zakonor të Kuçit –më 28 nëntor 1924.

Në Dibër

Nga fundi i vitit 1921, Fejzua, bashkë me Ahmet Lepenicën, komanduan forcat e xhandarmërisë së Jugut për të çliruar zonat e Matit e të Dibrës nga okupacioni serb. Me njësinë e tij ai luftoi në fshatin Buall e Qafë-Murrëz. Në ato luftime ranë edhe tre dëshmorë nga Vlora : Nuro Tërbaçi, Nuredin Cekaj e Shefit Kropishti.

Në gjindarmërinë e Gjirokastrës

Në shkurt të vitit 1922 xhaxhai i Fejzos, Ahmeti, u emërua Qarkomandant i gjindarmërisë së Gjirokastrës. Ai e mori Fejzon adjutant të tij dhe më pas e emëroi në detyra të ndryshme. Pak muaj Fajzua punoi në protokollin e qarkut deri në fund të vitit 1922. Në v. 1923 erdhi në Vlorë, ku ndoqi një kurs profesional xhandarmërie.Në prill të këtij viti u caktua në grupin e ushtarakëve shqiptarë që do të ishin pranë gjeneral Telinit (italian), për piketimin e kufirit tonë shtetëror në Jug, në bazë të vendimit të Fuqive të Mëdha. Aty provoi peripeci e pengesa të shumta dhe pa me sytë e tij dhelpëritë deri edhe krimet nga ana e grekërve, të cilët donin si e si ta shtynin kufirin brenda territorit tonë. Grekët vranë gjeneral Telinin, i cili ishte i predispozuar ndaj shqiptarëve.

Fejzua, bashkë me Ahmetin e një sërë patriotësh shqiptarë, bënë çmos , duke kërkuar vazhdimisht pranë komisioneve të Fuqive të Mëdha dënimin e vrasësve të Telinit.

Në qershor 1923 u emërua komandant poste xhandarmërie në Çajup. Ishte 21 vjeç.

Kishte inteligjencë e pjekuri për detyrat që i ngarkoheshin. Shkruan në gazetën “Zëri i Gjirokastrës” për pronat e fshatarëve, për padrejtësitë që bëheshin dhe u jepte rrugëzgjidhje problemeve. Që aty, pranë kufirit, ndjeu dhe pa djallëzitë e grekërve, të cilët akuzonin e shpifnin ndaj drejtuesve shqiptarë në vijën e kufirit.

Në dhjetor 1923 Fejzua mbrojti ligjësinë e zgjedhjeve të vendit tonë. U gradua nëntoger. Përkrahu vijën demokratike të Nolit.

Në revolucionin e vitit 1924

Në mars të vitit 1924 shkoi në Vlorë ku ndoqi një kurs tjetër kualifikimi xhandarmërie. Më 1 maj të atij viti mori pjesë në varrimin e Avni Rustemit, të cilin e vranë agjentët e Ahmet Zogut. Në marshimin për përmbysjen e monarkut Zog, Fejzua komandonte një njësi xhandarmërie të Vlorës. Në përbërje të batalionit që drejtohej nga Halim Xheloja, ai, me njësinë e tij luftoi në Berat e në shkallën e Tujanit, drejt Tiranës.

Gjatë periudhës së vendosjes së regjimit demokratik, punoi oficer në drejtorinë e rekrutimeve në Elbasan e Vlorë.

Pas dështimit të revolucionit, Fejzua u përndoq nga forcat e monarkut Zog. Për të shpëtuar, ai tentoi të kalojë kufirin për në Janinë, por e kapën dhe e burgosën në kalanë e Gjitokastrës. Pas një muaji , i ndihmuar nga patriotët e Libohovës e të Gjirokastrës, u arratis nga burgu, kaloi kufirin dhe shkoi në Janinë. Por atje, i informuar nga policia shqiptare, u arrestua nga policia greke dhe u internua në ishullin e Qefalonisë, për një periudhë prej 6 muajsh. Doli nga burgu, qëndroi pak kohë në Janinë, ku u njoh me një vajzë shqiptare. Më pas, në tetor 1925 , erdhi ne atdhe, në vendlindje, sepse qeveria e e Zogut e kishte falur. Nuk e pranoi ofertën për të punuar në xhandarmëri.

Shkoi në Janinë. Ishte i papajtueshëm më politikën greke ndaj shqiptarëve atje. Në tetor 1926 e arrestuan dhe pas pak ditësh e nisën për në Shqipëri. Nga fundi i këtij viti kaloi sërish në Janinë. Atje u martua me vajzën që kishte njohur, dhe , krahas punës për mbajtjen e familjes, iu përkushtua edhe publicistikës, për demaskimin e politikës greke , që diskriminonte popullsinë çame.

Veprimtaria publicistike në Janinë (1926-1932)

Aty u lidh me rethet patriotike shqiptare dhe shkroi herë pas here artikuj në gazetat shqiptare brenda dhe jashtë vendit. U lidh me patriotët çamë si : Musa e Ahmet Demi, Haki Musai, etj. Shkonte nëpër fshatrat e qytetet çame, mblidhte të dhëna e fakte për artikujt.

Gjatë vitit 1931, qëndroi në shtëpinë e tij në Janinë, i survejuar nga organet lokale greke. U lidh me Halim Xhelon, Hysni Lepenicën, Qazim Kokoshin, Seid Qemalin, Myqerem Hamzarain, Murat Miftarin, Gani Abazin, etj. Pati korespondenca letrash me ta. Në shkurt të atij viti grekët e arrestuan, e burgosën në ishullin Zaqinthos, për disa muaj. I bënë tortura të shumta, bile duke e helmuar edhe me me narkozë të fortë . Në shtator të atij viti (1931) erdhi në vendlindje, në Lepenicë, ku qëndroi për afro një vit. Ndërtoi një shtëpi të re dykatëshe në pronat e tij.

Në gusht të vitit 1932, me shumë patriotë të tjerë , u përfshi në Grupin e Fshehtë të Vlorës, për përmbysjen e qeverisë së mbretit Zog. Grupi u zbulua, por Fejzua, në gjyqin që iu bë, u mbrojt me vendosmëri e zgjuarsi dhe nuk e dënuan. Në prill të vitit 1933 shkoi në Janinë , pranë familjes së tij. Pas disa kohësh i rralloi artikujt , sepse u sëmur. Grekët i kishin injektuar bacil tuberkulozi në gjak.

Vdiq në vitin 1937.

Figura e luftëtarit dhe publicistit

Veprimtaria e Fejzo Lepenicës kap dy periudha kohore : E para : 1918-1926- ku spikatin : veprimtaria në shoqëritë patriotike të viteve 1918-20; pjesëmarrja në luftën çlirimtare të Vlorës, në vitin 1920; puna si ushtarak në xhandarmërinë e Vlorës e të Gjirokastrës dhe pjesëmarrja në revolucionin e vitit 1924…

E dyta : Vitet 1926-1937 – në Janinë, ku kaloi afro 12 vjet. Atje krijoi familje dhe u muar me veprimtarinë publicistike në gazeta të ndryshme.

Pra , 20 vjet punë e luftë të pandërprerë në shërbime patriotike, ku u dallua si një veprimtar, luftëtar i pushkës e i penës, për idealet kombëtare. Ishte luftëtar i vendosur për përparim, çlirim e demokraci e kundër monarkisë, brenda vendit, si dhe i papajtueshëm me politikën shovene greke . U persekutua nga të dy qeveritë, nga kjo- e shtetit amë, dhe ajo e huaj- greke. E arrestuan, e brugosën, e torturuan, e bastisën shumë herë , në disa vite. Ai tregoi heroizëm qëndrese, por më së fundi, shëndeti i tij ra nga persekutimet e shumta që i bënë, sidomos shovenët matanë kufirit.

Shkëlqeu me artikujt e tij (jo të paktë) që bëri në Janinë, duke shkruar , me shifra dhe fakte , për gjendjen e mjeruar të çamëve, të cilët lëngonin nga persekutimi. U bë një avokat i talentuar i tyre; shkroi në gazetën shqiptare në Rumani, por sidomos në gazetat brenda vendit. Pati letërkëmbim me Musa Demin, patriotin e shquar çam; me Halim Xhelon, Mitat Frashërin , Azis Çamin, Karagjozajt e Gjirokastrës,etj. Një pjesë e kësaj korrespondece ende nuk është gjetur. Në artikujt duket inteligjencia e tij, intuita e hollë e kapjes së problemeve çame, nuhatja politike, vendosmëria në kërkesat që i parashtron opinionit të gjerë,deri në organet ndërkombëtare, erudicioni i tij. Bëhet kështu një perkursor i rëndësishëm i çështjes kombëtare lidhur me Çamërinë. Kritikoi ashpër qeverinë e Tiranës , e cila nuk reagonte ndaj masakrave greke në Çamëri.

Në shkrimet e tij kumbon shpirti atdhetar. Penelatat përshkruese marrin herë-herë forcë të shndritshme…Nëpërmjet artikujve të tij ai dha një pjesë të historisë së Çmërisë. Spikat për kulturën, argumentin, faktologjinë dhe erudicionin e shkrimeve.

Shkëlqeu si një qytetar i së drejtës kombëtare e ndërkombëtare , me aktakuzën që i bëri shtypjes shovene ndaj çamëve. Janë gjetur 25 shkrime të tij, por mendohet se mund të ketë edhe të tjera.

Pseudonimi “Krivova”, me të cilin i nënshkroi artikujt, flet për nostalgjinë e tij për vendlindjen e dashur si edhe për fshehjen nga përndjekjet e shovenëve. Ky emër do të shkundte pluhurin e harresës nëpër shekull.

Pasfjalë : Një yll atdhetarie

Harresa e historiografisë komuniste (gjysma e dytë e shekullit XX) nuk ishte gjë tjetër, veçse një shërbim i verbër ndaj shovinizmave të jashtëm, që rrezikonin ( e rrezikojnë ) vendin tonë. Fejzo mbeti një martir i pavdekshëm i luftës për liri e demokraci si dhe për mbrojtjen e bashkëkombasve tanë tej kufirit. Pati një jetë të shkurtër, por intensive, ndiçoi si një meteor në qiellin e atdhetarisë sonë…

4.Penelata nga publicistika e Fejzo Lepenicës

Ai shkroi artikuj në gazetën “Demokratia” e Gjirokastrës, ”Vullneti i Popullit”, ”Besa”, ”Gazeta e Korçës”, ”Shqipëria e Re” e Kostancës, në Rumani, etj.

Iu përkushtua informacionit të ngjeshur, me të dhëna e fakte nga gjëndja e çamëve. Janë gjetur rreth 60-70 faqe të artikujve të tij të botuar. Shkrimet kanë forcë stilistike, frymë polemike; janë të copëzuara në sytha të shkurtër, për lehtësi asimilimi. Arsenali i tij gjuhësor është përgjithësisht i pastër, në leksik e sintaksë. Shprehje e erudicionit të tij janë edhe përdorimi i fjalëve të përparuara të kohës si: antitudë, difikultete, konservacione, shovene, vitale, semplice, mitologjike,etj. Ka edhe ndonjë fjalë të leksikut të hershëm, por ato tingëllojnë më tepër për kolorit kohor. Informacioni i tij vlerësohet lart nga redaksitë e gazetave.

Këtu po japim disa nga penelatat shkrimore të tij :

Nga letërkëmbimet
I shkruan një miku nga Janina : “ Më duhet të informohen thellësisht …Çamëria ka sot rreth 40 000 banorë. Shteti grek i çan, i thellon dallimet myslimanë-helenë. Ai vjedh katundarët shqiptarë. Tatojnë rëndë çamët myslimanë, i detyrojnë të punojnë argatë te greku !…

…Shkollat shqipe i quajnë krim, njëlloj si sulltanët e Turqisë. 24 katundet e Filatit u shpronësuan.

…Tradita shovene vazhdon në të gjitha qeveritë greke. Në fshatrat çame si Kardhiqia e Dragomia gjen fëmijë të therur rrugëve, të cilët bëlbëzojnë : “bukë, bukë ”!

…Shteti ynë s’hap gojë.

Çamëve myslimanë shteti grek u shet edhe varret ! Fanatizmi fetar i grekëve është shumë i qelbur, nuk ndryshon. E barazojnë fenë me kombin. Në katundet Voshtimë e Konicë familjet shqiptare kanë dalë në shpellat e natyrës.

…Tashmë në Çamëri nuk gjallon më frymë shqiptari…

Qeveria shqiptare bën gjumë letargjik . Rrezikohet të humbasë kështu një gjymtyrë e madhe e kombit tonë-Çamëria martire…

Nga artikujt e botuar

1927.Në gazetën “Telegraf” : Çamët janë dënuar me vdekje nga grekët. Ata po shtypen. Grekët u kërkojnë qira të larta për shtëpitë e pronat e tyre.

Pse qeveria jonë (në Shqipëri) të mos kërkojë shkëmbimin e popullsisë shqiptare në Greqi me popullsinë greke në Shqipëri ?

…Çamëria është pjesë vitale e kombit tonë.

…1928. I shtypin vetëm se janë shqiptarë. Pronarët shqiptarë i flakin në rrugë. Foshnjat vdesin rrugës me fjalën : “ Bukë!” dhe i shtrojnë krahët dheut të ftohtë…Autoritetet lokale greke tallen me kufomat e tyre, fërkojnë duart e thonë me skërmitje : “Plotësuam një detyrë patriotike “ !

…Gjendja e çamëve është e tmerrshme. Jeta e një çami i kushton grekut sa jeta e një zezaku-një të bardhi në Amerikë. Veprimtaria e shtetit grek është një turp i shekullit të sotëm. Të mjerët çamë ! Përdoren nga greku në vend të kuajve !

…Si venë sot punët në Çamëri, nuk do shkojë shumë kohë e popullsia aty do të shfaroset plotësisht. Përpara këtij genocidi qeveria shqiptare fle gjumë …Ç’bën shoqëria e Kombeve , si Institut i Paqes e Drejtësisë Ndërkombëtare ? Na duket se edhe ajo po shkel parimet e saj !

…Shurt 1930 : Një gazetë shqiptare e vlerëson artikullin e Fejzos si “Letër ndriçonjëse nga Çamëria”. Artikulli i Fejzos vazhdon : “Grekët duan të realizojnë dënimin me vdekje të Shqipërisë.”

Gazeta shqiptare e Rumanisë e vlerëson Fejzon si “trumpetar shqiptar në Çamëri”.

…Arsimi?-Fjalë e thatë ! Asnjë shkollë shqipe…nën maskën e qytetërimit grek! Asnjë deputet çam në parlamentin grek ! Çamëria-shesh shfrytëzimi për grekët . Asaj i merren taksa të larta, ushtarë…Çamëria bën jetë fatale. Lëvizja brenda shtetit amë-shqiptar-indiferencë letargjike.Kjo përbën një krim kundrejt kombit tonë. Çështjen çame grekët e dërguan në arkivat e harresës. Grabitje e stërmadhe shtetërore ndaj popullsisë shqiptare.

…Një profesor grek në Paramithi paraqitet si bishti i rjepur i një dhelpre… me mashtrimet e tij. Qeveria i nis vetë banditët e saj kundër shqiptarëve. Nga thellësia e shpirtrave të dëshpëruar çamë del rënkimi agonik i vdekjes…I vdekjes së një pjese të popullit shqiptar.

Kjo gjendje na thërret të vrapojmë në ndihmë të tyre.

Hajdutëri shtetërore në Filat : bastisin familjet e mëdha çame –Denatë e Sykatë…Shteti grek nxjerr ligje vdekjeje për shqiptarët.

1931 . Çamët po shuhen. Ja ç’ bëri Venizellosi . Po ç’ bën Tirana ? Çamët e mjerë po i shkulin çdo ditë !…

Sërish për monografinë e Enver Memishaj “Fejzo Lepenica…”

…Libri u botua në vitin 2015, në një shtypshkronjë të Vlorës. Ka 255 faqe.Është një monografi voluminoze dhe e hollësishme.

Enveri, një pasardhës i sotëm i gjenezës së Fejzo Lepenicës, e ka punuar me dashuri të madhe librin.Po me këtë paion ka punuar ai edhe monografitë e tjera voluminoze si atë të Hysni Lepenicës, të Ahmet Lepenicës, të figuravë të shquara te epopesë së Njëzetës, etj.

Me plot gojën mund të themi se ky autor i ka pasqyruar me sukses të plotë këto figura madhore të historisë së popullit tonë. Fakti që dy prej tyre-Hysniu dhe Fejzua, janë në trungun e fisit të tij, i ka dhënë autorit më shumë shpirt e vullnet krijues në pasqyrimin e këtyre figurave.

…Të tre këta : Ahmeti, Hysniu dhe Fejzua, ishin figura pothuajse krejt të panjohura më parë. Dhe s’ kishte si të ndodhte ndryshe : regjimit komunist as i shkonte në mendje të lejonte njeri të merrej me këto figura të rëndësishme, pasi “ ishin nga Lepenica”, të cilën, si shumë fshatra të tjerë, ai regjim i kishte eklipsuar plotësisht.

Për këto vepra të Enver Memishait , ndodhi si me skulpturat e lashta të antikitetit : i nxorri nga dheu i harresës e i mohimit, dhe ato, falë punës së tij, ndriçojnë tashmë si statuja të bardha kombëtare plot dritë…

Bukur e shprehu poeti i spikatur vlonjat, Nertesi Asllani, punën e Enverit për Fejzo Lepenicën : “ Pena e tij ( e Enverit) derdhi lot për martirin, derdhi gjak e dhembje, derte e brenga,britma e nderime…Ai flet shekullit me një oqean faktesh për martirë të tillë…”

Ndërsa recensionuesja e librit për Fejzon, prof. dr. Kaliopi Naska, midis një analize të hollësishme, jep edhe këtë definicion : “ Enveri në këtë vepër voluminoze ndriçoi jetën dhe veprën e një ylli të patriotizmit shqiptar,- të Fejzo lepenicës, i cili iu kushtua çështjes sonë kombëtare edhe atje tej kufirit ,deri në ditët e fundit të jetës. Pena e Fejzos u bë armë e madhe në vitet 30-të të shekullit XX”.

Të tria këto figura që nxorri në dritë Enveri- mbajnë mbiemrin “Lepenica”. Libri për fejzon i kapërcen dukshëm kufijt e një monografie. Ajo jep kuadrin e gjerë kohor ku u zhvillua veprimtaria patriotike e Fejzos. Kështu libri ka edhe vlerën e një arkivi të madh për referime nga brezat e rinj të studjuesve. Me një serial të pafund të dhënash e referimesh ai ndriçon kontekstet historike. Pasioni i hulumtuesit shkëlqen. Krenaria ndrit.

Ligjërata spjeguese e Enverit është e pasur dhe e pastër gjuhësisht. Ka përshkrime emocionuese, gjithherë në funksion të ndriçimit të personazhit të monografisë. Pasazhet e gjera të spjegimeve e hulumtimeve të japin imazhin e një romani.

Libri është i tipit akademik. Forca e argumentit shndrit. Copëzimet në kapituj janë funksionalë.

Të tilla monografi, si këto të Enver Memishait, janë kontribute të çmuara në historiografinë e sotme, dhe me vlera shumë të mëdha për brezat e ardhshëm.

Kështu , Enveri është evidentuar e realizuar si një historian-monografi i talentuar e i shquar në këtë fushë. Për të tillë studiues skrupulozë ka nevojë në çdo kohë çështja jonë kombëtare.

Dhe lira e këngës

Dhe lira e këngës flet vetë. Me melodinë e saj, me kumbimin e saj. Lira popullore labe nuk le trim a veprimtar pa përmendur, por, siç u tha më lart, vepra e Fejzo Lepenicës nuk ishte e njohur. Kur kjo lirë njihet me veprën atdhetare, ajo gjëmon, me tone madhore, me timbër elegjiak, me krenari kolektive. Sepse substanca atdhetare është hemoglobina dhe klorofila e saj. Heroizmi është aureola e saj. Për Fejzon , tashmë vonë , kanë shkruar disa poetë popullorë si N.Asllani, T. Lelo e ndonjë tjetër. Veçanërisht vargjet e Nertesi Asllanit shndritin nga një metaforizëm melankolik :

…Vjen një zë që nga Janina,

Një zë i bukur bilbili;

Udhëton trimi mbi trima,

Patriot Fejzo Tafili.

Fejzo Tafil Lepenica

e kaloi jetën e tij

nëpër dallga e sakrifica,

E merrte vdekjen në sy.

…Vjen një zë që nga Janina,

Trupi tretet, shpirti rron;

Nëpër flakë e vetëtima

Fezo Tafili gjëmon…

Vlorë, më 20.8.2016

*NE FOTO: FEJZO LEPENICA

Triptik përjetimesh për Nënë Terezën

August 25, 2016 by dgreca

nga Andon Dede, Nju York/

1.Çdo fund gushti e fillim shtatori më kujton një përjetim jo të zakonshëm që do të dëshëroja ta ndaja me lexuesit, jo thjesht për të kënaqur një kuriozitet por dhe për të dhënë një mesazh.

Atë mbrëmje kishim për darkë dy miq dhe po bisedonim shtruar në tavolinë. Kur, papritur, transmetimet e televisionit ndërprtien, siç ndodh shpesh kur ka ndonjë ngjarje të rëndësishme: në aksidentin e Parisit, të transmetuar një ditë më parë, kishte mbetur e vdekur edhe Princesha Dajanë. U ndërprenë të gjitha emisionet e tjera, e gjithë media po merrej vetëm me këtë temë. Të krijohej përshtypja se ato mezi po e përballonin fluksin e jashtzakonshëm të lajmeve. I kushtuan shumë më tepër rëndësi nga sa mund ta kishim menduar.

Në bisedë e sipër u them të tjerëve, tek po shihnim kronikat e pandërprera: “Sikur po e tepërojnë ca, se ajo vërtet mund të ketë bërë shumë gjëra, po nuk është Nënë Tereza, de!? Nuk e marr dot me mënd se si do ta njoftojnë vdekjen e kësaj të fundit, me gjithë këto superlativa që po thonë për Dajanën…”

Kjo bisedë do të kishte kaluar si shumë të tjera, pa u kujtuar më për të sikur, pas disa ditësh, tek po pushoja në dhomë të gjumit, hyn ime shoqe e më thotë: “Vdiq Nënë Tereza!”. Kërceva nga krevati për të ndjekur lajmet. Kujtova bisedën që bëmë para pak ditësh. Edhe për këtë ngjarje, të gjitha kanalet televizive, po jepnin kronikat e rastit. Kjo ndodhi edhe të nesërmen e vazhdoi për ditë me radhë. Por, për hir të së vërtetës, më duhet të them se princesha Dajanës iu kushtua shumë më tepër vëmendje. Kamerat zhvendoseshin herë pas here, prej Kalkute në Paris, buzë Senës, në tunelin e Pont d’Alma, ku kish ndodhur aksidenti i përgjakshëm. Emisionet e lajmeve fillonin shpesh me bukuroshen e vrarë dhe më pas vinte Nënë Teresa. Për më tepër flitej për dy bamirëset e mëdha që humbi njerëzimi, duke e portretizuar edhe princeshën me të njëjtat penelata. Mali i kurorave për të, në sheshin e Londrës, theu çdo rekord. Edhe për Nënë Terezën nuk u kursyen lulet, por jo sa ato për princeshën e Uellsit.

E di se nuk është mirë të flasësh sado pak keq për ata që ikin nga kjo botë dhe unë as që kam ndër mënd të flas e të shkruaj keq për Dajanën. Por, për të qënë i sinqertë me lexuesin, më duhet të pranoj se po më revoltonte pa masë gjithë kjo që po ndodhte?! Ku ka të krahasuar Nënë Teresa me Princeshë Dajanën?! Jam dakord se edhe kjo e fundit kishte bërë shumë bamirësira, për të cilat meritonte respekt. Jo vetëm kaq, por dhe sfida që i bëri ajo Familjes Mbretërore, si askush tjetër deri atëhere, ia shton vlerat biografisë së saj. Por jo, kurrsesi nuk mund të meritojë ajo një përcjellje më madhështore se Nënë Teresa. Dajana konsiderohej e mbahet akoma, nga shumë veta si “britanikja më e famshme e botës”. Por, për hirë të së vërtetës duhet pranuar se nuk janë të paktë edhe ata që pohojnë se ajo e arriti këtë duke ndërruar fustanet, bizhuterite e makinat luksoze.

Ato dy ngjarje treguan edhe një herë se sa subjektiv apo dhe i padrejtë është njerëzimi në vlerësimin e personaliteteve që i kanë shërbyer atij.

Diskutova me shumë veta për këtë temë. Shumica më jepnin të drejtë. Por, aty-këtu, pati edhe ndonjë që përpiqej ta përligjte atë që po ndodhte, duke sjellë si argument faktin që Dajana ishte një figurë më e njohur publike se Nënë Tereza etj. Vulën ia vuri presidenti i Italisë, Skalfaro. Pyetjes së një gazetari, para se ai të nisej për në Kalkutë, në ceremoninë e varrimit, se, si shumë vëmendje po i kushtohej edhe princeshës Dajana dhe ç’mendim kishte, kur i krahasoje me njera tjetrën, ai iu përgjigj shkurt e prerë: ”As që kanë të krahasur! Nënë Teresa është shenjt i gjallë…Ka bërë aq shumë për njerëzmin sa nuk krahasohet me asnjë tjetër…”. Këtë e përforcoi më tej ambasadori amerikan në Vatikan, James Nicholson, kur u shpreh, pas vendimit të Papës për shenjtërimin e saj: “Nuk u habita që Papa ka zgjedhur të shenjtërojë Nënë Terezën. …Në këtë kohë të heronjve nga fusha e sportit dhe artit, ai ndjen se bota ka nevojë për lloje të tjerë heronjsh”, theksoi ai.

Kjo temë, qysh atëhere, më ka ngacmuar vazhdimisht. Kujtoj Dajanën që i ndërronte fustanet e bizhuteritë, disa herë në ditë, e që i shkëlqente fytyra prej së largu, për të tërhequr vëmendjen e të tjerëve. Edhe kur shpërndante ndihma, nuk e prishte luksin e vet mbretëror, pa hequr dorë prej argëtimeve e kënaqësive të një zonje të sërës së lartë. Dhe më del përpara Nënë Tereza, me atë veshje të thjeshtë, me sarin e saj të bardhë e të gjatë karakteristik që kushtonte vetëm një dollar, në atë trup të paktë, të mpakur, si gjithë nënat tona; me atë fytyrë tërë rudha e fisnike, tamam si mund të përfytyrohet një shenjt i gjallë. Më bënin përshtypje këmbët e saj të zbathura me sandalet e pluhurosura nga ecja. Hante e jetonte si të varfërit e të sëmurët e saj, prekte e ledhatonte me duart e veta trupat e tyre tërë plagë nga lebra e sëmundje të tjera, po aq të rrezikëshme e ngjitëse sa ajo. Po përmend vetëm një episod, nga të panumurtat që janë shkruar e thënë për të: Një e sëmurë rëndë, e befasuar që Nënë Tereza po e merrte në duar e po kujdesej për të si të qe motra e saj, e pyeti me buzë të dridhur: “Pse po e bën tërë këtë?”. “Sepse të dua, sepse Zoti ju do!” ia ktheu Nëna e Madhe. “Ma thuaj prapë. Eshtë hera e parë në jetën time që i dëgjoj këto fjalë…” – shtoi e sëmura. Dhe Shenjtorja e ardhëshme ia thotë përsëri e përsëri. “Nëse nuk mund ta shërojmë dot të sëmurin, të paktën t’ia lehtësojmë dhimbjet, ta ngrohim shpirtërisht, siç ngroh përqafimi i një nëne”, – ishte filosofia e saj.

Edhe njerëzimi sikur u ndie më jetim kur ajo mbylli sytë përgjithmonë. Të parët e shteteve të botës shkonin me radhë para arkivolit të saj, i ledhatonin ballin, i puthnin këmbët, binin më gjunjë, luteshin dhe përsiatnin aty, aq sa ndodhte të vinin kujdestarë nga personeli i shërbimit për t’i ngritur.

Nene Tereza nderroi jete me 13 shtator 1997. Ne varrimin e saj, moren pjese 1 milion vete, në një varg 9 kilometër të gjate; 3 miliard teleshikues të tjerë ndoqën direkt ceremonine e varrimit. Ajo nderroi jete, mbasi shenjtoret nuk vdesin. Si një mesazhere biblike, Shenjtorja e gjallë dhe e prekshme, sillte atë dashuri njerëzore që aq shumë i mungoi shekullit XX. Ndoshta vlerësimin më të madh për të e bëri presidenti Francez Zhak Shirak, i cili, ditën e vdekjes u shpreh: “Këtë mbrëmje, ka më pak dashuri, më pak humanizëm dhe më pak dritë në botë”.

2.Kisha pak kohë që pata filluar punë në JSA,(James Satërwajt Academy). Një ditë, vjen tek unë sekretarja, Ms. Darlin dhe me shumë takt e përzëmërsi, më thotë: “Zoti Dede, a keni ndonjë gjë për partin, ceremoninë që do të bëjmë për Vitin e Ri?”. “Jo!” – ia ktheva menjëherë, pa u menduar gjatë. Ç’ne unë, i sapovajtur aty të bëhesha pjesë e programit, kur atje kishte tërë ata me PH-dira e me përvojë apo dhe artistë të vërtetë për humor, këngë e të tjera si këto. Por, më pas, më lindi ideja për të recituar poezinë e nënë Terezës, “Sidoqoftë”, (Anyuay), që me siguri, një pjesë e tyre në mos të gjithë, nuk do ta kishin lexuar. U çova dhe ia thashë sekretares këtë ide e cila e mirëpriti. Ndërkohë, i them mikut tim, piktorit Hektor Alvarez që të ma printonte poemën sa më bukur, me letër speciale e me ngjyra, siç dinte ai. Qe mjeshtër për këto, ndaj dhe e kishin punësuar aty, si pllkatist. Dhe ai bëri një punë të shkëlqyer: me shkronja speciale, ngjyra të ndryshme, kornizë të bukur etj. që të tërhiqte edhe pa e lexuar atë ç’ka ishte shkruar në të.

Filloi parti dhe dikur prezantuesja më dha fjalën. Unë kisha përgatitur një hyrje të shkurtër: “Ju e keni dëgjuar dhe e njihni të gjithë Mother Terezën, por ndofta, jo të gjithë e dini, se ajo është nga vendi im, Shqipëria. Pavarësisht nga kjo, qëllimi im, nuk është ky, por desha të recitoj një poezi që hedh dritë mbi një anë tjetër, të panjohur të saj: ajo nuk qe vetëm bamirëse e shenjtore e gjallë, por dhe tepër realiste; e njihte natyrën njerëzore me thellësi, me të mirat e të këqijat e saj. Megjithatë, ajo nuk u lëkund për asnjë çast në vendimin që kishte marrë për t’i shërbyer njerëzve në nevojë.”

Më pas recitova poezinë e saj. Heshtje e plotë, si rrallë herë në atë sallë. Kur mbarova, pasuan ca çaste të tjera heshtjeje, a thua se pjesëmarrësit ishin shokuar apo ngrirë… Pas pak shpërthyen duartrokitje frenetike. Iu shpërndava të gjithëve nga një kopje të poezisë. Të dy palët ndjeheshim tepër të kënaqur, sidomos unë që ia arrita qëllimit. Por, kjo histori nuk mbaroi me kaq: sa e sa veta më erdhën më pas në kubikun ku punoja dhe më shprehën mirënjohje e falenderim, në emër të tyre apo të pjestarëve të familjes që ata ua kishin lexuar. Poezia e printuar nga piktori u afishua në tërë ato dyer e mure të Akademisë, ku mund t’i gjesh akoma, edhe pse kane kaluar gjithë ato vite. Nënë Teresa më dha kështu një kënaqësi aq të madhe sa rrallë e kisha provuar më parë.

3. Falë erës demokratike që po frynte në të gjithë Evropën Lindore, Nënë Terez nuk mund të ndalej më dhe u lejua, më në fund, të vinte në Atdheun e saj, më 1989.

Në Botë, për Nënë Terezën qenë botuar libra e artikuj të shumtë, ndërsa në Shqipëri as edhe një rresht i vetëm. Megjithatë, ne kishim dëgjuar të flitej për të dhe, siç ndodh zakonisht, sa më tepër që të përpiqesh për ta fshehur një të vërtetë, aq më shumë i bën njerëzit kureshtarë për të. Ndaj dhe unë, si shumë të tjerë, isha kurioz ta shihja. Mora vesh se do të kalonte në bulevardin kryesor dhe po e prisja tek ura e Lanës, afër hotel “Dajtit”. Nuk vonoi të duket rreshti i gjatë i makinave. Hapa sytë që të mos më shpëtonte objekti dhe ia arrita qëllimit.

Po e riprodhoj edhe këtë episod jo rastësisht. Vë re se bashkë me mua, disa hapa më tej, po rrinte dhe po priste për ta parë Misionaren e njohur edhe një nga kuadrot e larta të PPSH-së, që e mbanin edhe si dorën e djathtë të udhëheqjes. Thoshin, madje, se nuk bëhej asgjë në politikën e jashtëme, pa miratimin e tij. Si i tillë, pa pikë dyshimi që ai kishte gisht në qëndrimin e mbajtur ndaj saj. Dhe ja tani, edhe ai, si unë, ndënji deri sa u largua karvani. Momentalisht apo dhe fizikisht, po kryenim të njëjtin ritual, por mendërisht e shpirtërisht, ishim në pozicione krejt të kundërta. Vetvetiu, nisa të përsias me vete: “Ç’po bluan në mëndje ai, ndërsa po ndjek me sy, gjithë përqëndrim, si unë vargun e makinave?! Mos vallë i vjen keq që iu iku nga duart e nuk e ndaluan dot as kësaj here?”

Tek e fundit, e ç’rëndësi ka edhe kjo?! E rëndësishme, për mua është që ndërsa mesazhet e fuqishme të saj, i dëgjon, i respekton e përpiqet t’i zbatojë gjithë bota përparimtare, në vendin tonë nuk ndjehet një gjë e tillë, në një kohë që, o kemi ne nevojë për to o asnjë tjetër. Nuk është vendi të zgjatem për ta shtjelluar gjerësisht këtë temë, por mjafton një argument për të më dhënë të drejtë edhe lexuesi më indiferent. Kur erdhi për herë të dytë në Shqipëri, në momentin e ndryshimit të madh, tek pa shoqërinë tonë të mbarsur me konflikte, si ato të një lufte civile, ajo dha mesazhin e madh: “Do ta doni më shumë Shqipërinë, po të doni më shumë njeri-tjetrin”. Kur kemi parasysh situatën aktuale, po aq konfliktuale sa atëhere, në mos edhe më keq, a nuk ju duket ky mesazh më aktual se kurrë?!

Nju York, 26 gusht 2016