ESSE – Page 481 – Dielli

KJO ËSHTË EDHE KOHA E FLAMUR LUTFI HOXHËS

March 23, 2015 by dgreca

Shkruan:Ramiz Lushaj/
1.I riu bregdrinas, 23 vjeçari Flamur Lutfi Hoxha, i internuar politik në Porto-Romano, më 5 mars 1991, kah pesë e sydritës, në kërkim të ëndrrave, lirisë, ardhmërisë, u nis drejt Brindizit në Italinë fqinjë me anijen “Legend” të shtetit panamez të Amerikës Latine. Ajo kishte kapitenin grek. Ishte e tejmbushur plotepërplot me pesë mijë refugjatë politik shqiptarë e me tonelata çimento në trupin e saj lundrues. Ajo la mbrapa portin eksodal biblik të Durrësit, tue i dhanë nji goditje të madhe (ndër)kombëtare diktaturës komuniste në Shqipëri. Në dy ditë, në mbi 23 orë rrugëtim sfidë e mbijetesë të kësaj anije legjendare në det të hapur, e mbingarkuar me miliarda qeliza e valë shprese njerëzore shqiptare drejt Perëndimit, i fektuen dhe katër delfinë, dy helikopterë italianë… dhe foto të saj banë xhiron e botës, asokohe, në kapërcyell të dy shekujve, në harkun e tri dekadave të derisotme.
Atje, në Itali, ky refugjat politik shqiptar i përvujtun nga rregjimi komunist, Flamuri i qytetit të Kukësit të Dy Drinave ishte e mbeti Flamur në virtyte, vlera, vlerësime, visare. Ai e kishte marrë Atdheun me vete në zemër, sy… E lumturoi jetën e vet me të nesërme meritë e mirësi. Krahas traditës genetike familjare ndër breza, përgjatë dyviteve në mërgim tue punue e kontribue me inteligjencë e përkushtim të veçantë vetjak përfitoi një kulturë të lartë menaxhimi si biznesmen bashkëkohor. Ai la atje emër të mirë e mori me vete përvojë të madhe.
I riu çerekshekullor, dinjitari Flamur Lutfi Hoxha, tue e dit’ se Dheu i Huaj nuk të bahet Atdhe, tue e pa se Shqipëria kishte nevojë dhe për dijet, arritjet e kontributet e tij të shumanshme e të vazhdueshme, në vitin 1993 rikthehet me avion në Tiranë – metropolin shqiptar si nji biznesmen me të ardhme, si Administrator e, njiherash – aksioner, i një firme shqiptaro-italiane tek NPV 2 (sot – UET). Pastaj, tue i matë forcat e parë mundësitë doli me biznes më veti, me emën e mbiemën të tij, me kompaninë e tij të Veshjeve/fason “Kler” Sh.p.k. – që nuk është vetëm një eksportuese e prodhimeve të saj, po edhe një “ambasadore” përfaqësuese e vlerave e arritjeve të Shqipërisë të sotme euro-atlantike.

2.
Dera e njohur e Xhemë Bicit, me tri mëhalla pasardhëse në Bicaj të Kukësit: Mustafajt (mëhalla e Gurit), Osmanaj (Osmanit), Canaj (Hasanit), në rremin genetik prej tek Ali (Hoxha) Mata, sipas dokumentave të kohës, i rendohen 25 hoxhë në katër barqe të saj. Një prej tyre është dhe Mulla Idriz Tahiri – stërgjyshi i Flamur Lutfi Hoxhës. Ky fakt ua ngjiti në kohëna mbiemnin e sotëm – Hoxha.
Atdhetari Mulla Idrizi ishte njeri i ditun, hoxhë me shkollë. E thotë vet titulli i tij fetar “mulla”. Kjo i dha atij kulturë orientale, pasi Perandoria Otomane e Stambollit ishte një nga ma të mëdhatë e kohës, e cila në fazën e tretë të saj pati elementë të qytetërimit perëndimor.
Po Mulla Idrizi kishte dhe një dyqan në Bicaj, në kit’ vendbanim historik të Lumës e të Kukësit. Ishte tregtar i vaktit, i breznive të tij. Bante tregti jo vetëm me Prizren, Pejë, Gjakovë, Plavë-Guci, po edhe me Shkodër, Ulqin, Lezhë, etj. Lidhjet me Bregdetin Adriatik të Mesëm ia rritën ma shumë kulturën perëndimore atij e familjes së vet të gjanë. Ai kishte thue për tregëti, dinte me i mbath patkua asaj. Mujke me i ndejt tregëtisë në kambë e me i ecë në udhë. Ai mbeti njeri i mirë, i nderave e nderimeve të mëdha.

3.
Djali i tij, Haki Hoxha, i eci në ferkema. Edhe në atdhetari, në fe, në tregti. E kreu Medresenë. Punoi dhe në detyrën e “Mësuesit të Besimit” mysliman në shkollën e vendlindjes në Bicaj në vitet 1941-1942, sëbashku me Xhafer Korbin – kryemësues, Qamil Hoxhën (deri më 13 mars 1942 – kur u zëvendësue nga Rakip Domi i Topojanit) dhe Rifat Spahiun. Kjo shkollë u themelue me nismën e Hasan Prishtinës në vjeshtë 1914 dhe vjet, në 100 vjetorin e saj, u përmend për mirë edhe emni e puna e Haki Hoxhës.
Ky, i fismi, i ndritshmi, Haki Hoxha, ishte një patriot i mirë, me kulturë e veprimtari patriotike. Ai e njifte historinë e kombit, Eposin e Kreshnikëve, “Lahutën e Malcis” të Gjergj Fishtës, folklorin e krahinës… Ishte i dhanun pas librit e studimeve. Shpesh, në vite të Luftës së Dytë Botërore, ai vet dhe me shoqëninë e tij, në oda e kuvendime, e recitonte me pasion dhe “Hymnin e Flamurit” të Fishtës: “Mbi atë Flamur Perëndia / me dorë t’vet e ka shkrue: / për Shqiptarët do t’jetë Shqipnia / kush e prekt’ ai qoftë mallkue / Bini toskë e bini gegë / si dy rrfe që shkojnë t’u djegë…”/.
Ai, Haki Hoxha, u lidh dhe me LANÇl. në Bicaj qyshce në vitin 1943, i zgjedhur kryetar i këshillit nacionalçlirimtar për Lumen – me qendër në Bicaj. I kontribuoi aktivisht e lartësisht dhe rindërtimit të vendit pas luftës. Klani sllavo-komunist në Kukës, në atë kohë, në kundërshtim me Ligjin (pasi qënia kryetar i këshillit nacionalçlirimtar në kohë lufte ishte me status njëlloj si partizan dhe përjashtoheshin nga shërbimi ushtarak) e dergojnë ushtar në Jorgucat në Provokacionet e Gushtit ‘49 me Grekët, vetëm e vetëm për ta larguar nga Kukësi, me shumë shpresë se mos ngelej atje. Kjo për faktin se ishte potencialisht konkurent për organet e pushtetit. Deri më 1975 është dekoruar nga Presidiumi i Kuvendit të Shqipërisë shtatë herë me motive të ndryshme, pa qënë asnjëherë i organizuar në parti, ndaj pikërisht dhe për këto ai u ba i padëshirueshëm për klanin sllavo-komunist të Kukësit. Që nga viti 1945 iu turravën e cakatavën si gërryes e shkyes, ia vunë në shpinë Sigurimin famëkeq të Shtetit, ishin shumë xheloz ndaj tij, pasi ai, Haki Hoxha, njihej personalisht me disa figura kryesore të Qeverisë, të cilët në kohën e luftës kishin qëndruar në shtëpinë e tij në Bicaj. Për 30 vjet ky klan çfarë nuk sajoi për këtë njeri atdhetar e qytetar me kult e kulturë të lartë, siç ishin: intriga, shpifje, provokacione, deri sa më 1974 i mbushën një thes me akuza nga më të ndryshmet, duke prodhuar dëshmitarë, disa sish – njerëz me karakter të dobët, dhe arritën ta dënojnë atë me dënim kapital. Dëshmia e Penalitetit, e lëshuar nga organet e drejtësisë në kohën e Ramiz Alisë, shenjon:“Agjitacion e propogandë kundër Pushtetit Popullor dhe sabotim”(!)
Djali i tij, Lutfi Hoxha (babai i Flamurit), ndërvite, ishte në kërkim dinjitar, të pandalur, të paepur, për të drejtën e shkelur, prangosur e përgjakur ndaj të atit, Haki Hoxha.Ai u takua me personalitetet e drejtësisë si dhe me vet Ramiz Alinë në vitin 1986, të cilët i kanë thënë se është parë puna e tij dhe i kanë ra shumë nga akuzat (pas vdekjes). Shprehimisht, vet R. Alia – i ka thënë se “me këtë njeri (Hakiun) edhe mund të kemi bërë ndonjë gabim…”.
Ky, Haki Hoxha, ishte i traditës së vet në tregëti. Si i ati, mulla Idrizi. I këndonte puna në duar. Kishte biznesin e vet derisa u vu në Këshillin Nacionalçlirimtar dhe të gjithë mallin e dyqanit e vuni në dispozicion të Luftës. Ai kreu disa detyra shtetërore në Kukës, ndër to dhe drejtor i Tregëtisë. Prof. dr. Shefqet Hoxha, “Mësues i Popullit”, “Personalitet i Shquar i Qarkut të Kukësit”, kushërini i tij, më fjalathotë se “Haki Hoxha ishte shumë i zoti, i mirësjellshëm, bajemirë,…”. Ishte dhe i besës, më thotë shumkush ndër miqtë e mi kuksianë. Kit’ e ka provue disa herë me të tjerët. Ai i nderonte shumë patriotët, luftëtarët e lirisë, si Muharrem Bajraktarin e plot të tjerë.
Familja e martirit Haki Hoxha me disa breza në kullë, në disa dekada kohë, ka jetue në një nga vendet ma të bukura të botës, me një klimë të rrallë, me njerëz të mirë, aty ku bigohen Dy Drinat (i Bardhë, i Zi) në qytetin e Kukësit të Vjetër. Aty tek kinemaja e kishin kullën, biznesin, jetesën e vet deri në maj 1976. Pas dy vitesh ky qytet u përmbyt nga liqeni i Fierzës, por dhe pas’ dy dekadash pasardhësit e tij nuk kanë marrë asnji shpërblim zyrtar, ligjor për pasuritë e veta të patundshme në atë vend. Bahri Hoxha, ndër të parët nismëtarë të Partisë Demokratike në Durrës dhe në Tiranë, prej kohësh në Itali, kur më fliste në tetor 2014 për atdhetarin Haki Hoxha më dukej sikur hapej qielli e fjalët i rrezatonin dritën e shpirtit të tij të mirë për njeriun e vet të shquar e të rrallë.

4.
Lutfi Hoxha, baba i Flamurit, ia ka fillue herët punës si ndihmës-mjek veterinar në Kukës. Qyshce 17 vjeç. E donin të gjithë, se ishte i derës së mirë dhe i punës së mirë. Ai po i gëzohej jetës me prindër e fëmijë, po politika e mbrapshtë e kohës së djallit të kuq, klan-politika provinciale e zezë, donte me ia krasit’ degën e tij të palctë e të trungtë, me ia tharë përgjakshëm rrënjët e tij atnore, me ia ndal hovin atij e breznive të mapasme. Qafirat e frymës ideologjike e praktike moskovite i ranë në qafë Haki Hoxhës me plot tepri, mbrapshti, shëmti, padrejtësi. E morën në qafë Haki Hoxhën pa pasë fajësi ekstreme të provuar e dëshmuar realisht. Kulshedra e kuqe komuniste vrastare donte patjetër gjakun e tij, kërkonte ekzekutim kriminal maksimal për një njeri të meritave të mëdha atdhetare e ndërtimtare për vendin. Ndaj tij, ma e shumta masë mund të merrej kjo: t’i hiqej e drejta për të drejtuar në atë post shtetëror, po jo e drejta e Zotit dhe e robit për të jetuar jetën e vet, në vendin e vet.
Haki Idriz Hoxhën e burgosen, e keqtrajtuan, i dhanë dënim kapital. E pushkatuan në shtator të vitit 1975. Vetëm në vitet e demokracisë iu gjet varri në një gropë kolektive dhe u rivarros nga të vetët e shteti demokratik me nderime merite. Kulshedra me pushkatimin e Haki Hoxhës të burgosur, kit’ njeri shpirtgjanë e punëmadh, ia “pushkatoi” nja pesë muaj ma përpara familjen e tij të madhe duke i larguar fillimisht krejt trungun e tij familjar nga të gjitha llojet e punëve, përveç kazmes.
Më 10 maj 1976 i internuan në Kepin e Rodonit, në fshatin Shetaj. Në kit’ aksion politik morën pjesë gjithato forca policie e shtetërore. Ishin 8 skoda me rimorkio për transportin e tyne. Haki Hoxhës ia interrnuan familjarisht të katër vllaznit, katër mixhët (xhajat) e tij. Të gjithë njerëz të nderuar, aspak fajtor. Po rregjimi enverist në bazë e qendër donte me iu ba dënim kolektiv politik. Me i shpall “kulakë”. Me i internue nga vendlindja e vet, Kukësi, tue i çue me qindra kilometra larg, përtej maleve, luginave e lumenjve, në Kepin e Rodonit. Gjithçka u krye sipas modelit të Stalinit, sipas Rusisë bolshevike, armiku historik i Shqipërisë Etnike.
Ky emni i Stalinit më kujton një histori të treguar kohë ma herët nga një komandat partizan pjesmarrës në Aksionin e vitit 1944 në rrugën Kukës-Prizren kundër gjermanëve në ikje, ku morën pjesë dhe forca partizane të Kukësit. Aty, në një makinë ushtarake, e kapën rob lufte një oficer të lartë gjerman. I kërkuan atij nji kusht të vetëm: nëse shante Hitlerin do ta linin të lirë, do i falej jeta. Oficeri gjerman nuk pranoi kurrsesi. I tha në gjermanisht partizanit-përkthyes: Unë them Rroftë Hiteri” se ai është gjerman, po më habitni ju shqiptarët me thirrjet “Rroftë Stalini”, kur sllavët i keni armiq historik”.
Asokohe Lutfi Hoxha trokiti fort në të gjitha dyert e shtetit për padrejtësinë që i banë babës së tij, Haki Hoxhës, duke e dënue me vdekje. Ai, Lutfiu, tashma kishte statusin e “kulakut”, po mbart’te në vetvete fuqinë e të drejtës, forcën e arsyes, ndjenjën e shpresës. Ai u interesua si djali për babën e vet tek shteti komunist që e njihte për “Babë” Stalinin. Askush nuk vuri dorën në zemër, vetëm gishtin në këmbëz…

5.
Në një nga skodat me rimorkio që po i çonte më 10 maj 1976 drejt internimit në Shetaj, Kepin e Rodonit ishte dhe familja e Lutfi Hoxhës. Ai vet, me tre fëmijët e tij. Kishte me veti djalin e vetëm: Flamurin, që e morën nga bangot e shkollës në Kukësin e Vjetër, nxanës shembullor, në të dytën klasë të fillores. Kishte me veti dy çikat: Thëllenxa e Drita, ndërsa Elida e Brisilda kanë lindur në internim. Gruan ia dënuan me pesë vjet burg për dëmtim të pasurisë socialiste(!) Të pesë emrat e fëmijëve janë bashkëkohorë, modern, të bukur. Shprehin kulturën e Lutfiut, qytetarinë e tij e të familjes.
Atje, në rrethina të Durrësit: në Shetaj të Kepit të Rodonit (dy vjet), në Perlat të Sukthit (tre vjet), në Bisht-Pallë apo Porto Romano (1982-1990), në internim politik 1976-1990, mes rrethatimeve vija-kuqe, përballë trysnive ideo-politike të kohës komuniste, larg vendlindjes së vet, Hoxhajt e Bicajve e të Kukësit të Vjetër përjetuan një realitet ndryshe, të ri, të egër, të papamë. Ishte Shqipëria Tjetër – ishte “shteti i të Internuarëve e i të Përndjekurëve Politikë” nga rregjimi komunist enverian, moskovit, i pashoq në llojin e vet. Në truallin gjeo-politik të Shqipërisë, “Blloku i Udhëheqjes” në Tiranë, krahas shtetit të “njerëzve me biografi të mirë” kishte krijue plot “shtete” të tillë në rrethe të ndryshme, shtete “të njerëzve me biografi të keqe”, që ishin fut’ në “klon” e plan shënjestër me rrethatim nga politika e klanet e saj, etj. I kam pasë parë e njoftë disa nga këto “oaze politike” të “shtetit të njerëzve me biografi të keqe”, po di të them se ma të lira ishin kafshët në Parkun “Kruger” me 28 mijë km2 në Afrikën e Jugut se sa këta të internuar e të persekutuar politik në vendin tim.
Të gjithë Hoxhajt e Bicajve e Kukësit të Vjetër në ato vite të internimit pa kokërr faji dhe majemale me sakrifica, dhimbje të madhe e dinjitet të lartë luftonin për bukën e gojës, për mbijetesë. Me i shkrue ato duhen si i thonë fjalës “netë dimni” apo, ndryshe – volume librash. Atje punonin të gjithë: i madh e i vogël. Në këto 14 vite internimi e persekutimi politik punonte dhe Flamur Hoxha, që u sakrifikua tepër herët, që e la rininë e vet në to, që u burrërua parakohe. Ai e gëzoi rininë e vet vetëm gjatë e pas Lëvizjes së Dhjetorit ’90, kur ishte dy vjet refugjat politik në Itali dhe kur u kthye 25 vjeçar në Shqipërinë e vet dhe e ngriti “perandorinë” e biznezit të tij në Tiranë.

6.
Flamur Lutfi Hoxha ka një inteligjencë natyrore – të lindur, krejt genetike – të trashëguar nga të parët e vet në brezni të trungut të ngushtë e të gjanë familjar. Po edhe në shkollë ishte shembull i rrallë, ndonëse nuk i ra kurrnjiherë me e krye arsimimin në një vendbanim të vetëm. Në çdo dy-tre vjet ndrro shkollë e shoqëri. Ende pa mbarue klasën e dytë në qytetin e Kukësit të Vjetër, më 10 maj 1976, e internuan në Shetaj të Kepit të Rodonit, ku atje kreu të tretën e të katërten klasë, tue përmbyll arsimin fillor. Në Perlat-Kulle të Sukthit ia nisi arsimit 8-vjeçar, ku bani tri vite jetë e tri klasë (V-VII). Në Porto Romano e mbaroi të tetën klasë dhe përfundoi shkollën e mesme të ndërtimit në Shkozet (1982-1986) me rezultate të shkëlqyera. E fitoi kategorinë e pestë si murator. Punoi në Ndërmarrjen Bujqësore të Spitallës (1986-’88), në sektorin e ndërtimit, derisa e çuan ushtar (1988-1990) në repartin e xhenjos në ishullin e Sazanit në Vlorë.
Flamur Lutfi Hoxha kishte një dëshirë të pazakontë për të ndjekë arsimin e lartë, në një nga universitetet e Shqipërisë, po i nxirrnin pengesë arsyet politike…Ai shpesh thoshte diçka tejet të veçantë: “O Zot, më hiq pesë vite jetë, vetëm më jep pesë vite shkollë të lartë!”. E, kjo dëshirë e zemrës e mendjes iu plotësua në vitin 1990 kur fitoi konkursin për në Fakultet Ekonomik në Tiranë, po iu ndërpre nga ikja si refugjat politik në Itali. E fitoi në Itali ndjekjen e fakultetit, por e ndërpreu për t’iu dedikuar punës dhe ndihmës së familjes në Shqipëri. Pas kthimit në Atdhe, brenda dy viteve kreu ditën Fakultetin Juridik në Universitetin e Shkodrës. Ëndrra e rrallë iu ba realitet në vitet e demokracisë së re shqiptare.
Siç kishte Flamuri një dëshirë të madhe për studimet universitare, edhe i ati, Lutfia, kishte një dhimbje të madhe njerëzore, një tragjedi brenda vetëvetës, të cilën e pati shprehë ndonjëherë dhe në sy të djalit të tij të vetëm: “Kam vdekë që ditën kur ma morën babën!”… Pra, që kur rregjimi komunist ia arrestoi, burgosi, dënoi e pushkatoi të atin, Haki Hoxha. Dhimbja e gjakut ishte e madhe. Thirrja e gjakut ishte e fortë. Ai, tek dhimbja e palctë e quante veten “vdektarë i gjallë”, ndërsa tek mbijetesa në internime ishte një gjallnik sfidant i rrallë. Ai, burri i mirë, Lutfia, në vitet e demokracisë jetoi rilindjen e tij, një jetë të dytë, të paimagjinueshme, të pakrahasueshme. Flamuri, ky djalë e burrë i mirë për babë, prindër e motrat, për gruan Emiren e tre fëmijët e tij talent rrezatues e me emra bashkëkohorë: Kleidi, Erta, Enjo, gjatë viteve në Itali dhe veçmas pas ngritjes me ecuri të mbarë të biznesit të tij në Shqipëri, u përkujdes që i ati, Lutfia, të rrinte larg shqetësimeve të përditshmërisë së biznesit. Ai duhej vetëm të jetonte jetën, të ishte sa ma i lumtur në moshën e tretë, derisa ndrroi jetë para dy vitesh. Flamuri e shihte babën e tij dhe si shok të shpirtit, si vlla të zemrës.

7.
Kryehere, prej nga viti 1993, Flamur Lutfi Hoxha e ngriti biznesin e tij në një zonë preferenciale të Tiranës, skej Unazës, tek NPV 2 (sot UET). Kur shkonin klientë nga kryeqyteti e rrethet e Shqipërisë për të marrë rroba aty nuk thoshin: Ku është Flamuri i NPV-së?, po ndryshe, shpirtërisht, realisht: Ku është Flamuri i PD-së?
Ata, asokohe, e neve sot, kemi të drejtë të themi: “Flamuri i PD-së”, pasi ishte e mbetet i tillë. Jo vetëm Flamuri i PD-së, po një ndër të shumtit Flamurtarë të PD-së, prejce nga themelimi i saj, në të gjithë hapat e vështirë e të mirë të saj. Ai është njeri i heshtur, me një heshtje filozofike, burrënore, qytetare, klasike, biblike. Njeri pa hije, plot me dritë. I flet vet puna. Ai nuk është militant i ekstremit, ndonëse i militon veprimtaria demokratike rranjë e majë. Ai është sot një nga Senatorët e PD-së.
Flamur Lutfi Hoxha kishte fitue konkursin për Fakultetin Ekonomik në Tiranë, ndaj prej 20 dhjetorit 1990, me statusin e studentit, hyri aktivisht në Lëvizjen e Dhjetorit ’90, përkrah liderit Azem Hajdari e demokratëve të parë të Shqipërisë së Re dekteri tek ata ma të rinjtë si gjimnazisti i përkushtuar Lulzim Basha, kryetari i sotëm i PD-së e kryebashkiak i Tiranës. Kësokohe, Flamuri ishte i ri, 22 vjeçar. Demokracinë e solli me vete. E kishte në shpirtin e tij, në jetën e tij, në ëndrrat e idealet e tij. Demokracinë nuk e gjeti rrugës dhe as nuk ia dha ndokush rrugës. As nuk e la rrugës. Më 24 dhjetor 1990 antarësohet në Partinë Demokratike sëbashku me axhën e tij, Bahri Hoxha, tashti në Itali. Ndejti aty, solid, në Lëvizjen Studentore në Tiranë, në Qytetin “Studenti”- deri më 15 janar 1991, aktiv në të gjitha mitingjet, grevat e demonstrat e saj. Pastaj, në Durrës, në vendbanimin e tij. Është krijuesi i seksionit të parë të Partisë Demokratike në Bisht-Palle – sëbashku me xhaxhain e tij ,Bahriun, më 25 dhjetor 1990, ende pa u krijuar dega e PD në Durrës. Është zgjedhur sekretar i atij seksioni. Flamuri shkonte shpesh dhe në Tiranë apo në rrethe, derisa iku refugjat politik në Itali. Pra, ishte ndër të parët e PD-së. Nuk luajti astenjiherë nga istikami. Mbeti ndër vite e dekada një nga emblemat e shumta të saj.
Flamur Hoxha është vet një “barometër” i demokracisë, me jetën e veprimtaritë e tij, si prind, si qytetar, si demokrat, si biznesmen. I shkolluar – jurist. I kulturuar me gjuhë të huaja: italisht, anglisht. Me njohje dhe ndërkombëtare. Njeri nderues ndaj të tjerëve dhe i nderuar nga të tjerët. Si një shqiptar atdhetar i vijës së parë, pasi jeta dhe rrënjët e tij genetike e banë patriot të flaktë, bashkëkohor. I traditës dhe modern. Si e ka emnin është dhe vet: Flamurtar. Kjo është Demokracia. Të tillë duhen demokratët e sodit, ata të vërtetit, të pathyeshëm, të pakthyeshëm.
Flamur Hoxha është administrator i firmës së Veshjeve-fason “Kler” Sh.p.k. me seli në Autostradën Tiranë-Durrës, që kryen eksport shqiptar në disa shtete të Europës: Itali, Gjermani, Francë, Zvicër, Suedi, Rusi, etj. Një nga pionerët e parë të kësaj sipërmarrjeje në Shqipëri.Në katër vite ishte kryetar i Shoqatës së Fasonëve të Shqipërisë. Ia ban hyzmetin biznesit të vet. I sheh në sy njerëzit.
Ai, i veçanti Flamur Hoxha, është i dhanun fort e shumë dhe pas sportit. Një sportdashës i mirë. Njëherash, ndërvite, një nga financuesit dallimtar të ekipit të futbollit “Kukësi” dhe, ndërkohë, zv/president i tij. Ky ekip bregdrinas, prej vitesh me arritjeje sportive të larta po synon me dalë kampion i Shqipërisë.
Ai ka dekada i larguar nga Kukësi i Dy Drinave, por ka dhanë investime dhe për letërsinë e kulturën e Kukësit siç është rasti i financimit të librave të rëndësishëm “Dëbimi i shqiptarëve prej Kosove në vitin ‘99” të Sulejman Didës, “Unë i kam shumë borxh Shqipërisë” të D’Estournelles de Constan, “Shpërngulja e shqiptarëve” të Vaso Çubrilloviçit (botime të “Klubi i Poezisë”), etj.
Biznesmeni i veprimtarimit kombëtar e qytetar, Kadri Morina, më thotë se Këshilli i Biznesit në Kukës i ka dhanë Flamur Hoxhës vitin e kaluem Çmimin “Pjetër Bogdani”. Të tjerë bregdrinas më dijenojnë se Bashkia e qytetit të Kukësit e ka nderue me titullin “Mirënjohja e Qytetit”, është shpall një nga “Pesë Personalitetet e vitit 2013” në Kukës, etj..
Flamur Lutfi Hoxha udhëtoi 8 vjeçar mbi skodë me rimorkio nga Kukësi i Vjetër në internim politik në Kepin e Rodonit. Pastaj, me anije “Legend” iku refugjat politik në Itali, e u kthye prej andej me avion si biznesmen. Ai tani udhëton drejt Kukësit me makinën e tij private nëpër Udhën e Kombit (Autostradën Durrës-Kukës-Prishtinë), lundron me anije në liqenin e Fierzës ku gjendet dhe kulla e tij e përmbytur në Kukësin e Vjetër dhe, tashma, qyteti i tij i Kukësit ka dhe aeroportin e vet të kategorisë ndërkombëtare C, i dyti aeroport civil në Shqipëri, ku mund të ulen njëherash pesë aeroplanë. Kjo është Koha Shqiptare, dhe koha e Flamur Hoxhës. Këto janë Lartësi të Kohës Shqiptare, janë lartësi dhe të Flamur Hoxhës…

TIRANA IME E VOGËL

March 23, 2015 by dgreca

(Sa e vogel ne universin e madh)/
Shkruan:Englantina MANDIJA/
POETJA/
…Ato ishin vitet e pritjes pa fund të ëndrrave pa shpresë. E kur qielli u ça, u përballëm me një realitet të pa imagjinuar buzë një krateri, llava e të cilit që valonte tash sa mot, shpërtheu me një urrejtje e zemërim të frikshëm.
Shpirtra të trazuar, të shkretë e të humbur, që kërkojnë vetveten me delir, të çuditshme, me sy të marruar, gjysmë të verbër nga errësira e gjatë e jetës, në një përplasje të egër iluzionesh e disiluzionesh, për të vendosur një ekuilibër të ri.
Në nebulozën e dhjetëvjeçarit të fundit të shekullit të XX, shqiptarët e gjetën veten jashtëzakonisht të pafuqishëm, të pa mbrojtur e krejtësisht të hutuar.
Vjeshtë Tirane, që çfarëdo të ndodhte, ishte aty si mali i Dajtit dhe përvijimet e detit që duken prej tij, një ngushëllim jo i vogël.
Pikërisht atëherë, u shfaqën nën qiellin me re të kryeqytetit, një Papë, një Shenjtore dhe një Zonjë e aristokracisë së lartë, një Poete.
Zonja elegante, me një gjerdan perlash në qafën e gjatë si të një mjellme, qe një ëndërr e prekshme, disi e besueshme, tek zbriste shkallët e hotel Dajtit, me një buzëqeshje gati hyjnore, një vegim yllësie me flokë të bardhë e fytyrën fisnike pa asnjë rrudhë, me sy të zinj depërtues, të butë e jashtëzakonisht inteligjentë, që dukej si një dhuratë nga Zoti, si një oaz shlodhjeje pas një rrugëtimi të gjatë.
E disa ëndërrimtarë, si puna jonë, që nuk u pat vdekur fare shpresa për mrekulli të rralla, u kuturisëm të bënim një dokumentar në TVSH për Nermin Vlorën. Po sikurse ca flluska të tjera edhe kjo mbeti e tillë, sepse grupi i xhirimit u shpërnda në “drejtime të panjohura” dhe mua më mbeti në dorë shkrimi me titull: “Tirana ime e vogël”, sipas një poezie brilante të saj:

TIRANA E VOGËL

Papritur një rreze dielli
Ndriçoi emrin tënd
Dhe rininë time të hershme
E të pashë krejt e habitur
Dëgjova nëpër ajër,
Tingujt e lashtë të një melodie,
Që kumbonte
E shoqëronte këngën
E myezinit
Simbolet e para të dashurisë,
Që më ngjitën drejt qiellit
E një lot ma njomi zemrën
Të thirra atëherë
Tirana ime e vogël
(Sa e vogël në universin e madh!)
Dhe prita të dëgjoj
Me dridhmë jehonën e Dajtit
Po dielli u zu
Dhe ndjeva
Një rrëqethje fantazmash
Gjoksin të ma shtrëngonte

Nermin Vlora, 1967

DITË ME SHI NË TIRANË

Shi, shi i rrëmbyer Tiranë. Një vajzë e vogël me emrin Nermin, mbetet befas matanë Lumit të Lanës, ndërsa nëna e saj, zonja Belkiz e pret në anën tjetër.Vajza e vogël e përlotur, s’di nga t’ia mbajë. Një burrë i moshuar e pyet:
– Ç’ke moj bijë?

Vajza dëgjon zërin e nënës dhe tregon, me dorën e vocërr, se nuk e kapërcen dot lumin e rrëmbyer dhe atje, atje tutje, është nëna e saj që po e thërret: “NERMIN!”…
Ç’qe ky episod i çuditshëm? Një shenjëz, një parathënie e viteve të mëvonshme të pritjes së gjatë, tepër të gjatë për takimin e shumëpritur midis nënës dhe bijës?
Asaj çupëze të vogël për vuajtjen dhe pritjen plot durim, fati i fali hapësirat e detrave, oqeaneve, kontinenteve dhe mundësinë e fjalës me yllësit…
Goca e Tiranës së vogël, u bë një zonjë e nderuar, intelektuale e ndritur, që me humanizmin, dijet enciklopedike, arriti të futej në thellësitë e shekujve, për të njohur të sotmen dhe për të parathënë të ardhmen. Forca kreative e Nermin Vlorës ka një opus shumë të gjerë, në fushën e gjuhësisë, prozës dhe veçanërisht, të poezisë. Me një sensibilitet të rralle poetik ku dendësohet malli e brenga njerëzore dhjetëra vjeçare, për Tiranën e vogël, nënën, gjyshen shkollën, shoqet,shtëpinë, atdheun e gjithçka shqiptare.
“Muza e poezisë sime lindi në Shqipëri. (Poezia e parë u botua këtu, në moshën 12 vjeçare), u rrit në Shqipëri, këndoi për Shqipërinë në masën e një harmonie midis popujve të Evropës, si qytetarë të Evropës që jemi”.
Kjo është më se e vërtetë. Në këtë kohë kur thirrja e brendshme e shpirtit të Kombit kërkon të ketë një Shqipëri të bashkuar “Si gjithë Evropa”, krijimtaria poliedrike e Nermin Vlorës, është një shembull i forcës kreative të këtij populli të lashtë e fisnik, bijtë e të cilit, siç ka shkruar Barleti: “Ndjekin gjurmët e fisit e gjakut të vet”.
Poezia “NJË KRIZË”, vjen pas pas lajmit të vdekjes së gjyshes në Tiranë. Fytyra e gjyshes është vizatuar në poemën “ARRATISJA”, që është vjershërimi më i bukur i vëllimit “NGA GJYSËMHËNA, TEK HËNA”,botuar më 1973.
Një ditar i plotë poetik, që lidhet me atdheun, fëmijërinë, rininë, dashurinë, martesën, arratisjen nga ardhja e nazistëve në Shqipëri me një mijë rreziqe, poema si një elegji, largimi nga lufta shkatërrimtare, e mjaftë për t’i dhënë njeriut që e ka parë në sy për të gjithë jetën të bëhet kundër saj, kundër kasapëve të njerëzisë.
Dhe kudo mesazhe të Atdheut, sado larg që të jetë, POETJA, sado që në poezinë e saj të fryjë flladi i kozmosit, i universit, yllësive, misterit të jetës dhe vdekjes, do të dali pa pritur një mall tjetër i largët që të kujton dhimbjen e thellë të ndarjes, siç qe vdekja e gjyshes Mevedet, aq e dashur dhe e respektuar nga Nermini.
Mevedeti, vajza e madhe të Ismail Qemalit, e vdekur në një varfëri ekstreme, sa që të bijës, Belkizit i pat mbetur peng në zemër, se nuk pati as sheqer për t’i bërë një çaj, në çastet e saj fundit, se gjithçka që patën, ua rrëmbeu pushteti popullor…
“Në mjegullën e kohës,
Ende kujtoj lamtumirën e gjyshes
Dhe buzëqeshjen e ëmbël të ngrirë
Nga hidhërimi, që s’e pashë më kurrë!”
Asgjë më tepër. Poezia e Nerminit, frymëzon ligjin e mirësisë:
“Vjersha është gjuhë ndërkombëtare. Vjersha nuk pranon dallime klasash. Vjersha nxirret nga burimi i misterit të krijimit, me forcën e artit, duke kaluar nëpër vijat e imta të fjalës, e cila dhuron atë që i është caktuar për të pushtuar vetveten, në kërkesë të vlerave madhështore të shpirtit”, shkruan autorja në parathënien e librit me vjersha “Zotëruesi i kohës”, botuar në vitin 1967.
Nga Tirana e vogël, në hapësirat e pafundme, shpirtin e etur të POETES nuk e pengon asgjë, për të kërkuar misterin e jetës e për të gjetur afërsitë shpirtërore në gjithësinë e pamasë.
“Në dritën e rrufesë
Sytë e tu pashë
Në një natë me stuhi
Pastaj zbardhi dita.
“Oh jo, o diell,
Ti i madh je
Dhe për njerëzimin në lëvozhgë
Cak i pakalueshëm, je
Po jo aq fort
Për mendimet
Shkëndija të shpirtit
Që hapësirën marrin
Përtej orbitës sate
Thesare duke kërkuar
Shekujve për t’u falur.”
Poezia është një bukuri që shihet me sy, futet thellë në zemër dhe pasuron shpirtin. Një shpirt i pasur, bëhet i mëshirshëm ndaj vuajtjes së të tjerëve.
“Poeti edhe kur është i vobektë nuk është kurrë i varfër, se ka mundësi të përvetësojë si madhështinë e pafundme, ashtu edhe të vuaj për mediokritetin dhe padrejtësitë e kësaj bote”, thotë Nermini.

NËNËS,
(Të gjitha nënave, që pushojnë në kopshtin e kujtimeve)
Kur s’isha,
Ti ishe
Kur linda,
Ti më buzëqeshe
Kur u rrita,
Ti më udhëhoqe
Kur gabova,
Ti më qortove
Se ti më deshe.

Dashurinë për gjithësinë,
Ti ma mësove
Bukurinë e ndjenjave,
Ti m’këshillove
Me universin n’harmoni t’jetoj,
Ti më urdhërove
Dritën e vërtetë,
Ti ma tregove
Pse ti më deshe.
Ti nënë, vëlla, motër, shoqe
Ti në lundrimet e vështira t’kësaj bote
Ti eksperiencën e flokëve t’bardha
Ma dorëzove.
Ti n’heshtje përgjithmonë u largove,
Pse ti më deshe.
Në gjirin e universit ti u ktheve,
Por prej meje
Ti kurrë s’u ndave
Në yjtë e qiellit xixëllojnë sytë e tu
Kudo n’ajër marr frymë shpirtin t’ënd
Sa shumë të paskam dashur!
Harku që përshkon dijet e Nerminit për lashtësinë, kulturat e hershme të botuara në librin e saj të fundit “LASHTËSIA E GJUHES SHQIPE”. Sipas dokumenteve epigrafike nga Egjeu, deri në Atlantik (Bardi Editore-Roma,Gusht 1991), është një nga kulmet e punës së imët hulumtuese prej një shkencëtareje të mirëfilltë. E të duket pak si çudi ku bashkohet poetja me studiuesen. Ndoshta tek ngulmimi i raportit të njeriut me botën, mesazhet që pret shpirti i etur nga universi, pyetjet e një zëri human, që kërkon të zbulojë misterin e fatit të njeriut, filozofinë dhe të vërtetën, e sa e sa pyetje që kërkojnë përgjigje si kjo:
Ku duhet kërkuar misteri i gjuhës ilire?
Ajo nuk u helenizua, megjithëse përdori shkrimin grek për shumë shekuj, nuk u latinizua pas zaptimit nga Roma, nuk u sllavizua, as nuk u turqizua.
Këtë gjë të mrekullueshme e kreu dashuria e shqiptarit për kulturën, traditat, nevojën shpirtërore dhe me ndihmën e maleve vigane, që mbrojtën një popull me një të kaluar po aq vigane.
Dhuna dhe egërsia i fshehin kulturat nën shkurre të helmatisura. Po kultura është dritë, që edhe kur duket e fshehur, nuk asgjësohet dhe shpejt a vonë, del dhe vezullon në një trevë kulture të zhvilluar me fisnikëri të vërtetë.
Fitimet tokësore të popujve shkojnë e vijnë. Fitimet shpirtërore mbeten të vulosura në kohë si dritë e vërtetë që nuk shuhet gjatë shekujve, po bëhet energji, shkencë, dituri.
Si përfundim, e gjithë vepra e kësaj humanisteje të shquar, Nermin Vlora–Falaschi, është një thirrje kundër dhunës, kundër çdo lloj mëkati e krimi, për të qenë i pastër, kur të përballesh me veten, përtej Robikonit.

ZBRAZËTIRA

Asgjëja
Dhe shpirti që në hapësirë udhëton
I etshëm për dituri
Hapat e parë
Të sigurt
Luhaten
Sikur mbështetje t’kërkonin
Por në asgjë mbështetje nuk ka
Zbrazëtira vend nuk zë
Dhe shpirti zhytet në përsosmëri
Në asgjë.
Atëhere vezullojnë yjet
Që ndriçojnë udhën
Drejt Asgjësë së madhe,
Që është gjithçka,
Që është, Dritë Hyjnore.
Fjala e mbajtur në Institutin e Gjuhësisë, me rastin e promovimit të librit: “LASHTËSIA E GJUHËS SHQIPE”.
Shkruar në Tiranë, shtator 1991
PROGRAMI KULTUROR I RADIO VATIKANIT MBI LASHTËSINË E GJUHËS SHQIPE
SHQIPTARËT JANË AUTOKTONË – BANUES MA TË PARË TË VENDEVE KU JETOJNË SOD, A POR T’ARDHUN MA VONË NË KËTO TREVA?
KUSH JANË TË PARËT E TYNE MA TË LASHTË?
Mbi këtë themë, të Premten më 16 Qershuer 1989, në përmes të mikrofonave të Radios së Vatikanit, Zonja fisnike Nermin Vlora Falaschi, e marrun në intervistë nga z. Gjon Gjomarkaj drejtor i Seksionit të Gjuhës Shqipe të R.V. – u ka folun shqiptarëve ë dhe të gjithë ndigjuesave mbrenda dhe jashtë Atdheut.
Po e riprodhojmë tekstualisht, këtë transmetim:
Ndigjues të dashtun,
Kemi sod në Studio, të përnderuemen Zojën fisnike, Nermin Vlora Falaschi, bijë e familjes së përmendun të Ismail Qemal Bej Vlorës, bashkëshorte e Ambasadorit italian Dr. Renzo Falaschi.
Zoja Vlora Falaschi asht shkrimtare e njoftun, autore e dhjetra e dhjetra librash, fituese e shumë çmimeve letrare, studjuese e gjurmuese e qytenimeve ma të lashta, e në mënyre të veçantë, të popujve e fiseve Ilire, Etruske, Trake, Dardane, Pellazgje, etj., e folmja e të cilëve -thohet se decifrohet vetëm e vetëm nëpërmes të gjuhës shqipe.
Mbasi jo të gjithë shkrimtarët e studjuesat e qytenimeve të lashta janë d’akord me këtë thezë, po i sjellemi vizitueses së nderueme me pyetjet:
Pyetja – “Zoja Nermin Vlora Falaschi, ilirët, etruskët, trakët, pellazgjit, dardanët etj. Janë fise të nji populli, a por popuj të ndryshëm t’ardhun n’Europë, apor autokton-vendas të parë të këtyne trevave?”

Përgjegjja: Kam lexuar shumë shkencëtarë që mirren me çështjen e prejardhjes të popujve të lashtë dhe çdonjeri prej tyre shpjegon e dokumenton tezën e tij.
Historia e njerëzisë është si nji spirale, ku nuk mund të dallohet saktësisht pika ku spiralja bahet e ngushtë, për të na dhanë mundësin t’i dallojmë veçoritë përkatëse. Prandaj, kur bëhen gërmime mbi prejardhjen e nji populli, çështja paraqitet e ngatërueshme, meqë njerëzit shkojnë atje ku ka kushte jetese më të mira dhe vijnë nga, të gjitha anët, por jo gjithë së bashku, në të njëjtën kohë.
Kemi shembullin e Shteteve të Bashkuara t’Amerikës, që sot kanë afro 300 milion banorë, prej racave dhe etnive të ndryshme. Por, mund të themi me siguri se këto 300 milion banorë, nuk kanë vajtur atje të gjithë së bashku, sapo u zbulua kontinenti i Amerikës. Ata erdhën dal-ngadalë, nga drejtime të ndryshme dhe gjithë së bashku formuan nji kulturë, nji gjuhë të përbashkët.
Nuk ka dyshim se e njëjta gjë ka ndodhur edhe në kohërat e lashta. Grupe fisesh të ndryshme kanë kërkuar troje më të përshtatshme për jetesë dhe i kanë populluar brigjet e Mesdheut, duke formuar nji gjuhë, nji kulturë të përbashkët.
Nga ana tjetër, gjuha e popujve është arkivi dokumentor më i randësishëm, veçanërisht kur mungojnë dokumente të tjera, si në periudhën e lashtësisë.
Sot jemi në gjendje ta zbulojmë gjuhën e të parëve tanë dhe kulturën e tyre, me ndihmën e dokumenteve epigrafike. Këto mbishkrime të gdhendura mbi gurë, na dëshmojnë se në Mesdhe e në mbarë Evropën, flitet nji gjuhë e përbashkët, d.m.th. gjuha e Pelazgëve, të cilët Homeri i quante «Hyjnor».
Plini, plaku, në shekullin e parë shpjegon se germat e alfabetit fonetik i prunë n’Itali Pelazgët.
Edhe sipas

NJË MESAZH NGA VJENA

March 22, 2015 by dgreca

-Mesazhi vjen nga MËSUESI I SHQIPES NË MËRGIM HAZIR MEHMETI/
Hazir Mehmetin, mësues i gjuhës shqipe për fëmijët mërgimtarë në Vjenë të Austrisë e kam njohur në Durrës në verë të vitit 2007 në seminarin e tretë për mësimin plotësues të gjuhës shqipe në diasporë. E kemi vijuar miqësinë vit pas viti në takimet në Strugë, Kosovë, Mal të Zi e së fundi në Berat.
Hazir Mehmeti nuk është thjesht mësues por edhe shkrimtar e publicist.
Libri i tij monografik “Mësimi shqip në Austri”, përcjell mësimdhënësit kosovarë të gjuhës shqipe në vitet 1987-2012, një vlerë e jashtëzakonshme për ngritjen në piedestal të mësuesve të përkushtuar që gjuha shqipe të jetojë e të jetë në gojën dhe shpirtin e fëmijëve që lindin e rriten larg trojeve të prindërve të tyre.
Pjesëmarrës në seminarin e 10-të për mësimin plotësues të gjuhës shqipe zhvilluar vitin e kaluar në Berat Hazir Mehmetit do t’i mbetej në kujtesë shfaqja e filmit dokumentar “VERA-MËSUESJA E DY ISHUJVE” me skenar timin e realizim të Arian Melonashit, si dhe libri “Shkolla shqipe e Selanikut”
Meditimet dhe ndjenjat e një rilindësi të gjuhës shqipe në mërgim Hazir Mehmeti mi përcolli në adresën time elektronike.
Mesazhi ishte i fortë, nuk ishte thjesht për mua por për të gjithë mësuesit e gjuhës shqipe në Greqi që vullnetarisht, pa asnjë ndihmë e përkrahje nga askush, vazhdojnë tu mësojnë fëmijëve gjuhën e bukur shqipe me përkushtimin e Rilindësve të saj në një truall ku dikur ajo ishte në prush si askund tjetër.
Iu përgjigja…
E lexova meditimin tënd i dashur Hazir dhe mbi rrudhat e moshës 74 vjeçare kaloi një rrjedhë loti. Më emocionove, më dhe krahë për të fluturuar në shërbim me penë e me shpirt mbi ata e për ata njerëz që kanë marrë mbi shpirt një gjë që nuk matet sot, ashtu siç nuk është matur më se një shekull më parë, puna dhe përkushtimi i rilindësve.
Rrofsha dhe e jetofsha shkollën shqipe në Greqi e në mbarë botën të organizuar me dinjitetin më të lartë për mësuesit dhe brezin e ri të lindur larg vendlindjes së gjyshërve por me shpirt, zemër e gjuhë me ta.
Faleminderit Miku im!
Meditimin tuaj për filmin dhe librin përveçse do ta bëj publik në shtyp do ta përdor në promovime të filmit si parafjalë para shfaqjes me emrin tuaj dhe vlerësimin tuaj.
Edhe një herë mirupafshim mik!
Abdurahim Ashiku
Athinë, 12 mars 2015

MËSUESIT NË GREQI JANË VËRTET RILINDËS TË DITËVE TONA
Të nderuar miq!
Abdurahim Ashiku e Arjan Melonashi,
Ju përgëzoj për filmin aq dokumentues, një copëz nga realiteti ynë i hidhur ku personazhe janë miliona prej nesh. Kamera në dorën e mjeshtrit flet më shumë se raftet me romane. E dhembshme ishte çdo insert dhe lotët pikoni në pallatin e kulturës së Beratit historik. Në tragjiken e jetës sonë, përpjekja e mësueses Vera, ishte për t’u përshëndetur, por a mjafton kjo. Shpirti dhimbtë për jetën jashtë vendlindje, në një vend të huaj të cilit do ia falim mundin e punës po dhe fëmijët tanë përgjithmonë. Dhe, nuk është larg mijëra kilometra,… shumë më pak se aq nga atdheu ynë ku shekujve pragjet e kullave u lanë me lotët e nënave e motrave tona. Atdhe që e deshëm deri në shkatërrimin e tij fanatik me dorën e çeliktë barbare dhe në mend të vjen Fishta i Madh “Shqipërinë duhet ruajtur nga shqiptarët”. Derisa më shumë se gjysma e atdheut përpëlitej për jetë a vdekje nga armiqtë, pjesa tjetër bunkerizohej në Ferrin e Dantes. O zot, sa e trishtueshme!
Vapori i bardhë çanë valët e detit mes ishujve Tinos e Siros, ku shqiptarët janë rob pune e përçmimi, hedhurinë e “Fshesave” politike, dhe , në qenien e mësueses Vera tingëllon zëri i Veqilharxhit “amanet abetarja” atje ku frymon shqiptari. Dhe ja fjalët e mësueses Vera të cilat ishin të miliona shqiptarëve gjithandej globit:
“Erdha për të realizuar ëndrrën që ka çdo njeri, për të realizuar një shtëpi, ai ishte qëllimi ynë i afërt sepse mendonim se do shkonim sa për të fituar disa lekë, sa për të pas një shtëpi dhe do ktheheshim në vendin tonë dhe në profesionit tonë, mirëpo nuk ndodhi kështu“.
Puna vetëmohuese e mësuesve në Greqi u shpreh përmes personazhit tipik, ku figura e mësuesit mbetet shembulli i idealistit kombëtar që nga rilindësit tanë. Kam respekt të veçantë për mësueset në Greqi kur dihet rrethanat e vështira në të cilat punojnë. Ata janë vërtetë Rilindësit e ditëve tona.
Vlerat kombëtare në brumin e idealizmit tek veprimtaret/ët e ruajti në vazhdimësi gjenin tonë shqiptare në trojet tona. Edhe Vera me shoqet e shokët e saj. Ishte një film që realitetin tonë e nxjerr përtej tragjikes së individit, në atë kolektive, dhe prek në emocione deri në thellësi. Jeta e personazhit të filmit bashkë me autorët do duhej të jetë ngacmim ndërgjegjeje për politikë bërësit shqiptarë, në zgjimin e tyre nga agonia e verbësia. Përkrahja e bashkëkombëseve është detyrim moral e ligjor i saj pa marr parasysh çmimin, sakrificën. Normativat ndërkombëtare mbi të drejtat e njeriut, mbi të drejtat e gjuhës amtare, mbi të drejtat e minoriteteve e garantojnë lirinë e njeriut duke përfshirë këtu edhe ruajtjen e identitetit kombëtar. Greqia i kushtëzon këto me kafshatën e gojës, me nënshtrimin deri në ndërrimin e gjuhës, emrave, identitetin. Miqtë grek janë akoma pa zë në detin pezhgvëzjarreve të shumtë, dje e sot.
Z. Melonashi dhe Ju z.Ashiku e meritoni respektin. Ju e zbuluat Verën, mishërimin e milionave prej nesh. Ju i treguat politikës atë që ajo duhet ta sheh e dëgjon, dhe ka obligim ligjor e moral ta mbështesë.
Fotografinë me Verën, pas filmit, do e ruaj me kujdese në monografinë time si vlerë për nesër. Le të mësojnë mbesa e nipa, se si ishte jeta jonë shtigjeve të rrëpirëta bashkë me gjarprin nën gurë kur atdheu ishte i ngulfatur.
Libri i juaj “Shkolla Shqipe e Selanikut” është një vlerë e radhës nga penda e juaj, e një zhurnalisti me përvojë, me ndijim kombëtar e njerëzor. E shoh si një ecje të “Rilindëseve të kohës sonë” me porosi të qarta nga shembujt konkretë që frymojnë bashkë me problemet komplekse të mërgimtarit, veçane ruajtjes së gjuhës shqipe duke e penguar asimilimin. Që të gjithë mësueset/it në kapakët e librit, flasin përmes pamjes dhe veprës së tyre të cilat i përjetësove Ti në Bibliotekat anë e këndë ku libri lexohet gjeneratave. Ata i pavdekësove, po edhe veten tuaj e nderove në pavdekësi me personazhet tuaj. Rafti im është i pasuruar me emra kolegësh me të cilët shpirtërisht jetoj. Emrat e Dashamir Zaçe, Valbona Hystunaj, Iris Bali, Julia Goga, Mimoza Demollari etj. i shtohen vlerave rilindëse në kohën tonë. Mospërkrahja nga ana e shtetit shqiptar do mbetën njollë në historikun e qeverisjes pas diktatoriale, dhe një tregues anarkie në veprim i mentalitet që e gërryen një shekull qenien tonë.
Veprat e juaja në publicistikë tani kanë shtrirje shumëdimensionale në vende ku gjuha shqipe ka nevojë të kultivohet në mbrojtje nga asimilimi.
Faleminderit që ma dhurove librin në Beratin Historik!
Dhe, Shëndet e suksese në misionin tuaj!
Hazir Mehmeti, mësues(Ne Foto: Ne varrezat e Jasharjve)
Vjenë, mars 2015

BACË, PËR KË LUFTOVE?

March 22, 2015 by dgreca

Nga Makfire Canolli/
Sot nuk po shkruaj vargje e as këngë, por do të shkruaj për diçka që në shpirt po më dhemb. Jo, sot nuk po më vlon në shpirt as vargu e as kënga sepse thellë jam e lënduar nga shumë padrejtësi qe po ndodhin atje në tokën tonë, në tokën e përgjakur me shekuj!!! Dhe jam më se e bindur se këtë dhimbje nuk po e ndiej vetëm unë por qindra e mijëra shqiptarë, qofshin ata në trojet tona qofshin nëpër mërgatën e humbur nëpër Evropë, Skandinavi apo këndej oqeanit në Amerikën e largët!
 Është një dhimbje që gradualisht po na vret të gjithëve në shpirt dhe fatkeqësisht po na shkakton plagë. Papunësia dhe varfëria ekstreme qe i ka kapluar vatrat shqiptare ku për fat të keq në mesin e atyre skamnorëve kemi edhe ish të burgosur politik dhe ish luftëtarë të Lirisë është një tradhti jo vetëm e” Idealit kombëtarë” Ideal qe i bashkoi ata trima rreth çështjes kombëtare me shpresën dhe dëshirën se një ditë do të gëzojmë të gjithë ditë më të mira dhe “Liri” të plotë. Por për fat të keq pas gjithë atyre vuajtjeve, persekutimeve, burgosjeve, mallteretimeve, vrasjeve e masakrave sot Lirinë e plotë po e gëzojnë pameritorët ata që fare pak apo edhe hiq aspak nuk kontribuuan për Lirinë e Kosovës!
Dhe në emrin tim, në emrin e të gjitha këtyre motrave, nënave dhe grave kosovare sot po të pyes Ty Bacë dhe po i pyes edhe qindra dëshmorë e mijëra bashkëluftëtarë t’u për kë luftuat Bacë?

Bac ,sot nuk po flas vetëm me zërin tim personal, sot po të flas me zërin e qindra e mijëra motrave, nënave dhe grave kosovare qe me lotë i kanë larë mijëra herë rrobat e motrave dhe vëllezërve të burgosur për t’ua larguar njollat e gjakut që rridhte nga torturat sebosllave dhe dhuna qe ushtrohej mbi trupat e tyre nëpër burgjet e Serbisë, në emrin e motrave, nënave dhe grave që me mijëra herë i kanë shikuar rrobat e përgjakura të bijave dhe bijve të tyre të masakruar e të vrarë, të bijave dhe bijve qe ia falën gjymtyrët Atdheut, e të mijëra tjerëve të zhdukur qe edhe pas 16 vitesh nuk gjinden eshtrat e tyre, po të flas edhe në emrin e mijëra motrave, nënave e grave kosovare qe i dhunuan kriminelët e Serbisë, pa i harruar as motrat, nënat dhe gratë e atyre qe na vinin në arkivole sa nga armata e atëhershme ca të tjerë nga mërgimi qe na i vriste UDB-ja serbosllave, e shumë të tjerë i ndiqte e përpiqej t’i vriste. Dhe në emrin tim, në emrin e të gjitha këtyre motrave, nënave dhe grave kosovare sot po të pyes Ty Bacë dhe po i pyes edhe qindra dëshmorë e mijëra bashkëluftëtarë t’u për kë luftuat Bacë?
Bacë, në Kosovë nuk po lulëzon Liria, po robëria ,korrupsioni varfëria dhe anarkia!

Bacë të jesh i bindur shumë pak gjëra kanë ndryshuar nga ajo kohë qe u vratë të gjithë Ju e që për fat të keq nuk ishit të pakët! E ai ndryshimi është se lufta me armë e me armikun serb përfundoi pjesërisht , por tani populli ynë po përballet me luftën e papunësisë e të varfërisë apo thjeshtë me luftën për ekzistencë dhe më e keqja shumica po luftojnë me vdekjen sepse sëmundjet e ndryshme bashkë me kancerin po lulëzojnë me të madhe dhe po vdesin çdo ditë fëmijët, rinia e të moshuarit e disa përpiqen të gjejnë shërim edhe në shtetet e tjera sepse shteti jonë sapo lindi e kapluan sëmundjet vdekjeprurëse korrupsioni dhe vjedhja të cilat jo vetëm e kanë lodhur por e kanë gjunjëzuar dhe vështirë se do të shërohet ndonjë herë! Bacë, në Kosovë nuk po lulëzon Liria! Jo, jo atje po lulëzojnë sëmundjet dhe varfëria dhe padyshim aty ku ka varfëri sëmundjet lulëzojnë me të madhe. Liria po lulëzon për disa por jo për të gjithë! Liri kanë hajdutët për të vjedhur, për të ndërtuar shtëpi e vila luksoze vend e pa vend, për të blerë makina luksoze vend e pa vend, për t’u punësuar kur duan e ku duan, për të shpenzuar sa të duan dhe kur duan, për të pasur paga marramendëse e shumë e shumë lukse tjera të cilat nuk i shijon e as nuk ka të drejtë t’i shijoj apo t’i gëzoj as fshatari, as qytetari, as punëtori, as bujku, as mësuesi, as profesori, as aktori, as krijuesi,as ish i burgosuri, as ish luftëtari i Lirisë, as fëmijët e dëshmorëve dhe sa e sa të tjerë!
Po Bacë “u krye”! U krye po jo ashtu si dëshirove Ti dhe mijëra tjerë qe u vranë me shpresën dhe dëshirën qe vërtet të çlirohet Kosova!
 Bac në Kosovë Liria sa është e përkufizuar aq është edhe e përgjysmuar sepse ashtu siq nuk kanë Liri të plotë dhe të barabartë vetë qytetarët në tokën e Kosovës Liri nuk kanë as shqiponjat të fluturojnë mbi qiellin e Mitrovicës e cila tani e 16 vite është e ndarë apo thënë më mirë pjesa veriore i është okupuar nga serbët dhe Serbia! Dhe Ty o Bacë të thanë “Bacë u krye”!!! Po Bacë “u krye”! U krye po jo ashtu si dëshirove Ti dhe mijëra tjerë qe u vranë me shpresën dhe dëshirën qe vërtet të çlirohet Kosova dhe të lulëzoj Liria për mbarë popullin tonë! Lufta u krye Bacë për ata qe mezi prisnin t’i zinin kolltukët e të uleshin në karriget e pushtetit, por jo për trimat e Lirisë të cilët nuk i dorëzuan armët por i ndoqën shkiet e shkinave edhe në Preshevë, Bujanoc e Medvegjë bashkë me sllavo maqedonasit në Iliridë!  Bacë Ty të thanë:
Bacë të premë në besë për amanetin tuaj, flamurin kuq e zi e ndërruam,identitetin tone e pjesërisht e ndërruam ,bisedat po i bëjmë me Serbin e bile edhe darka po hamë me ta një tryezë!
 Zoti të shpërbleftë me Parajsë bashkë me familjarët tu, dhe ne e kryem punën tonë, Kosovës ja ndërruam Flamurin te premë ne bese për amanetin tuaj qe kurrë flamurin kuq e zi se hoqe nga dora ! Në vend të shqiponjës ja vumë disa yje e ngjyrën kuq e zi ja bëmë “mavi-mavi” dhe bisedimet i filluam prapë me shkie se ashtu po na kërkojnë ndërkombëtarët të cilët jo vetëm qe na e sollën një Pavarësi prej paketës së Ahtisarit si dhe presidenten na e sollën në një zarf të bardh, por edhe na kanë ndihmuar bukur shumë edhe ta rrjepim Kosovën duke e vjedhur se Ti e di Bacë qe Kosova është një thesar qe e ka mbajt gjallë ish Jugosllavinë dhe e ka ndërtuar me pasurinë e saj bishtëmbisht. Dhe si e tillë tani jo qe po na i pasuron neve politikanët tanë , por po i pasuron edhe ndërkombëtarët, bile ,bile edhe Turqit kasaphane e kane bere Kosovën!  Dhe për fat të keq po Bacë në Kosovë po pasurohet edhe dreqi me të birin por vetëm populli jo!Tek populli po shtohet robëria, papunësia, varfëria sëmundjet qe as emrat nuk jua dinë, aq shumë qe janë duke u shfaqur. Gjatë luftës na përzuri nga Kosova të gjithëve Serbia, dhe u bëmë pikë e pesë, disa në Shqipëri, Mal të Zi, Maqedoni e disa u shpërndamë gjithë andej nëpër botë.
Por jo Bacë! Fatkeqësisht jo qe ne nuk kemi ku të kthehemi por akoma edhe sot në këtë dimër me acar pas 16 viteve Liri përmes Serbisë dhe pobratimave të tyre po ikin rinia e populli nga vatrat e tyre kah sytë këmbët!
Por pjesa dërmuese qe ishin në trojet tona mezi prisnin të ktheheshin në Kosovën e djegur shkrumb e hi dhe të minuar, por i mbante shpresa se do të punojnë të gjithë, do ta ndërtojmë e do të lulëzon Kosova bashkë me Lirinë! Bile edhe ne mërgimtarët mezi prisnim t’i bëjmë pak para e të kthehemi si zogjtë shtegtarë e t’i ndërtojmë foletë tona përgjithmonë në tokën tonë.  Por jo Bacë! Fatkeqësisht jo qe ne nuk kemi ku të kthehemi por akoma edhe sot në këtë dimër me acar pas 16 viteve Liri nga Serbia po ikin rinia e populli nga vatrat e tyre kah sytë këmbët. Edhe sikur të jetë sërish Kosova e minuar njerëzit nuk po pyesin për rreziqe. Ashtu siç u kthyen me nxitim pas lufte në tokën e djegur ashtu sot po ikin nga varfëria qe po ua sjellë për fat të keq kësaj here qeveria shqiptare jo Serbia!
Dhe pas gjithë këtyre marifeteve o Bacë popullit po i propozohet t’i vënë në kokë shamia me i mbyll sytë mos me shikuar se çka po ndodhë me fatin e tij e t’i mbulojë edhe veshët të mos dëgjoj, e në vend të shkollave po ndërtohen xhamia, mejtepe, çakë edhe rininë po i dërgojnë m luftuar për shtete te huaja vetëm me mbet pobratima me Serbinë!!!
 Familjet e dëshmorëve jo se nuk i gëzojnë ato qe i meritojnë por fëmijët dhe nipat tyre po vdesin për një pikë ilaç qe nuk gjendet kund në Kosovë! Dhe pas gjithë këtyre marifeteve o Bac popullit po i propozohet të protestojnë e të kërkojnë shamia me i mbyll sytë mos me shikuar se çka po ndodhë me fatin e tij e t’i mbulojë edhe veshët të mos dëgjoj, e në vend të shkollave po ndërtohen xhamia qe të ketë populli ku të kërkoj ndihmë sepse nuk i ka mbetur derë tjetër vetëm te Zoti sepse më nuk po ju ndihmon as Europa e as Amerika, por popullit në ato xhamia i duhet edhe të kërkoj falje për gabimet qe po i bënë vetë duke ua dhënë votën e besimit gënjeshtarëve e hajdutëve tash e 16 vite. Ata po ndërtojnë edhe mejtepe, çakë edhe rininë po i dërgojnë m luftuar për shtete te huaja vetëm me mbet pobratima me Serbinë!!!
Bile tani edhe Turqia po bënë be e rrëfe se do ta mbjelli kulturën turke në Kosovë sepse sipas saj “arnautët densëza” e kanë humbur kulturën e osmanëve e ajo duhet me i pru në dinë e iman! Po Bacë kultura jonë po zbehet disa këngëtare po ua kalojnë edhe prostitutave me veshjet e tyre e disa femra ngjajnë me femrat turko arabe! Bile edhe disa çuna po shkojnë pas mësimeve të disa hoxhallarëve qe e kanë sjell kulturën arabe në Kosovë dhe nuk vishen më si janë veshur më parë po me do pantallona gjysmak e me mjekra qe vështirë e ke t’i dallosh se janë shqiptarë. Pjesa dërmuese e popullit po rrinë në heshtje e po bëjnë sehire e disa i ka lodhur varfëria e sëmundja, por ka edhe nga ata qe janë të zënë me bizneset e tyre. Disa prej luftëtarëve janë burgosur e kriminelët e Serbisë u shëtitin para hundëve të lirë. E pjesa tjetër atdhetare qe janë akoma në gjurmët tua dhe të shokëve të tyre po përpiqen të punojnë akoma për ta quar në vend amanetin tendë dhe të gjithë dëshmorëve por mijëra pengesa e probleme po u dalin përpara nga djalli qe ka hyr në trupat e atyre qe nuk duan të dëgjojnë më për asgjë rreth çështjes kombëtare sepse u tha para kohe:
Bile këtë parullë “Bacë u krye” shpeshherë e marrin në gojë do qe ta kishin pas mih varrin herët !!! Pra, Bacë, për kë luftove???

“Bacë u krye edhe se kemi parafrazuar se u krye. Bile këtë parullë shpesh e marrin në gojë do qe ta kishin pas mih varrin herët !!!  Dhe Ti e dinë Bacë “burrat” një herë flasin! Kështu Bacë, a u krye për së mbari apo për së mbrapshti për ta pak ka rëndësi kryesorja u krye! Dhe vërtet Bacë edhe neve aq shumë na i kanë ngatërruar gjërat sa qe jo qe s’po e dimë çka u krye, po nuk po e dimë kur donë me u krye kjo poshtërsi e ky pazar qe po bëhet në kurriz të popullit?! Popullin e kanë rrokur përpara mijëra halle e politikanët i pat rrok njëfarë ngërçi po si duket i lëshoj pak para vitit të ri se bukur shumë i mbajti e a do t’i rrokë sërish ai far ngërçi nuk di po si po duket moti është i keq , qe sërish t’i rrokë e nëse i kap për së dyti mos vet se nuk ka me i lëshuar me vite.  Bacë kemi mbetur si pula në mjegull k’ta po thonë “Bacë u krye” e kush s’po e merr vesh çka u krye se hajnia nuk po kryeke kurrë o Bacë! Populli ka mbetur në udhëkryq, nuk na ka mbetur rrugë tjetër vetëm të gjithë po lutemi e po themi qohu nga varri o Bacë e kryeje e tregoju si duhet me u krye se kurrë më shumë UDB-ja nuk ka qene ma aktiv ese qe është tani!. Bacë jemi bërë kajlë të jemi ma mirë në varre vdekur se te gjallë e te robëruar!. Një barre e kemi të madhe edhe ne mërgim. Dheu i huaj peshë po na qon .Ëndrrat po i shohim çdo natë me parullën “Bacë u krye” nuk po besojmë më pa u quar ti nga varri me na treguar se për kënd Ti luftove???, për Lirinë e popullit, apo për te kriminelëve ,hajdutët dh bandat që e hëngrën nektarin e “Lirisë së Kosovës” Pra, Bacë, për kë luftove?

Aleksander Moisiu – Ylli i teatrit boteror – Nderi i Kombit

March 21, 2015 by dgreca

Nga Sadik Elshani/
Yjet – trupat qiellore kur shuhen e humbin driten, shkelqimin e tyre. Yjet ne toke edhe kur shuhen, shkelqejne edhe me teper se ne te gjalle te tyre, shkelqejne ne perjetesi me vepren, trashegimine e tyre. I tille eshte Aleksander Moisiu – Ylli i teatrit boteror – Nderi i Kombit tone. Aleksander Moisiu hyn ne radhen e atyre figurave te ndritura te kombit tone si: Leonik Tomeu, Marin Bicikemi, Elena Gjika, Karl Gega, Viktor Eftimiu, Nene Tereza, Ibrahim Kodra, Ferid Murati si dhe shumica e Rilindesve tane qe tere veprimtarine e tyre atdhetare, shkencore, artistike, kulturore, humanitare e zhvilluan jashte hapesires shqiptare, por me vepren e tyre, me punen e tyre e ngrene lart emrin e Shqiperise, i ben nder kombit tone, u ben burim frymezimi e krenarie per te gjithe shqiptaret.

Aleksander Moisiu u lind ne Triesht me 2 prill, 1879 (diku shkruhet 1880) nga prinder shqiptare. I ati, Konstantin Moisiu ishte nje tregtar nga Kavaja, ndersa mamaja, Amali de Rada, arbereshe, e bija e nje mjeku fiorentin. Kur Aleksandri ishte kater vjec, familja u kthye ne Shqiper – Durres e Kavaje dhe aty qendroi per pese vite, per t’u kthyer pastaj prape ne Itali. Me siguri ky qendrim ne Shqiperi do t’i kete lene mbresa te pashlyera Aleksandrit te vogel. Ne moshen 19-20 vjecare Aleksander Moisiu dhe familja e tij vendosen ne Vjene. Me ndihmen dhe perkrahjen e aktorit te madhe austriak, Jozef Kainz (1858 – 1910), iu perkushtua aktrimit. Me 1898 e nis karrieren e vet si kompars (aktore qe luajne ne role te vogla), madje edhe ne role qe nuk fliste fare, per shkak te theksit te tij te forte italian. Ne Vjene i fillon edhe studimet vokale – kanto.
Nganjehere rastesite jane faktore percaktues ne jeten dhe karrieren e shume njerezve te medhenj dhe jane bere kthese vendimtare ne jeten e tyre, kane vulosur fatin e jetes se tyre profesionale. Nje rastesi e tille fatlume i ka ndodhur edhe Moisiut. Nje nate kur duhej te shfaqej “Tartufi” i Molierit, njeri nga aktoret kryesor semuret dhe ate e zevendeson Moisiu. Ishte aktrimi i tij ne kete shfaqje ne Burgteater ne sezonin 1899/1900 qe e mahniti, e magjepsi aktorin e famshem austriak, Jozef Kainz. Keshtu, me perkrahjen dhe inkurajimin e Kainzit fillon karriera e shkelqyeshme e Moisiut ne skenat teatrore europiane, duke u ngritur si n jeri nder aktoret me te medhenj europiane te fillimit dhe gjysmes se pare te shekullit XX. Pastaj ai karrieren e vazhdon ne Prage (1901), ndersa me 1903 i bashkohet trupes se Teatrit Gjerman ne Berlin ku gezon perkrahjen dhe patronazhin e regjisorit te njohur Max Reinhardt (1873 – 1943). Me trupen e Reinhardit, Moisiu e ben nje turne ne Rusi me 1911, ku ai korr nje sukses te madhe me rolin e Edipit te Sofokliut. Roli i Hamletit i interpretuar nga Moisiu, eshte i paarritshem nga ndonje aktor tjeter. Per kete Max Brod (1884 – 1968) eshte shprehur: “Hamleti eshte shkruar per Moisiun, ndersa Moisiu eshte i vetmi qe ka lindur per ta interpretuar Princin e Danimarkes”. Nje tjeter rol i tij i famshem ka qene Fedja ne dramen e Tolstoit, “Kufoma e gjalle” – rol te cilin e ka interpretuar me shume se 1400 here gjate turneve te tij ne Europe dhe Amerike. Repertori i Moisiut pershkon tere literaturen dramaturgjike europiane, duke filluar nga dramat e tragjedite e vjetra greke e deri te dramat moderne te kohes se tij.

Me 1933 Moisiu largohet nga Gjermania – nuk ka qene ne sy te mire te nazisteve per shkak te mbeimrit te tij Moissi, sepse lidhej me emrin e Profetit te hebrenjve, por edhe per faktin se ai i ka mbrojtur koleget e vet aktore me kombesi hebreje. Pak kohe para vdekjes ai ka kerkuar shtetesine shqiptare, kerkese te cilen qeveria e atehershme shqiptare e ka miratuar duke ia leshuar dokumentin nga zyra e Gjendjes Civile ne Durres me 17 mars, 1934. “Une nuk dua te vdes si aktor gjerman” – ka deklaruar Moisiu. Gjithashtu ai e ka marre edhe shtetesine italiane. Aleksander Moisiu i mbylli syte pergjithmone me 22 mars te vitit 1935 ne Vjene, ndersa eshte i varrosur ne varrezat Morcote ne Lugano te Zvicres. Gruaja e pare e Moisiut ka qene aktorja Maria Urfus, ndersa gruaja e dyte, aktorja Johanna Terwin (1884 – 1962). Moisiu i ka patur dy vajza: Beate Moissi (1908 – 1998) – aktore dhe shkrimtare dhe Bettina Moissi (1923 – jeton) – aktore. Bettina ka qene e martuar me mbledhesin e famshem te artit, Heinz Berggruen, ndersa djali i saj eshte financieri dhe filantropisti (bemiresi), Nicolas Berggruen (1961), i cili jeton ne Gjermani dhe ShBA. Aktori gjerman Gedeon Burkhard (1969) eshte sternipi i Aleksander Moisiut.

Interpretimet e Aleksander Moisiut ishin unike, te pakrahasueshme me ndonje aktor te kohes se tij dhe kane ngelur te perjetshme ne historine e teatrit boteror. Ajo qe e dallonte aktrimin e Moisiut, ishin levizjet, gjestet, mimika dhe sidomos zeri i tij i bukur. Per kete Franc Kafka (1883 – 1924) eshte shprehur: “Zeri dhe gjestet e Moisiut na shfaqen si dicka e papare gjer me tani ne skenen europiane”. Kam patur rastin te takoj ne France nje zonje te vjeter nga Zagrebi, Vera Warnier, e cila ishte e martuar me nje profesor francez qe e drejtonte kursin veror te gjuhes frenge ne qytetin Menton, dhe kur njehere ra biseda per Moisiun, ajo me tregoi kete ngjarje: ” Kur kemi qene te rinj, me babain shpesh shkonim nga Zagrebi ne Vjene per te pare ne teater shfaqjet ku luante Moisiu. Dhe kur kthehesha ne Zagreb, per nje jave, apo dhjete dite nuk doja te flisja me njeri, vetem qe zeri i Moisiut te mos me dilte nga koka”. Kur degjon nje vleresim te tille, mbetesh pa fjale dhe nuk ka nevoje per ndonje koment tjeter. Gazeta “Daily mail” e vleresonte Moisiun: “Njeriu me zerin e arte” (Londer, 24, maj, 1930), ndersa gazeta “New York Evening Post e quante ate: “Moisiu i zerit te famshem” (14, nentor, 1927). Me vone pata rastin ta degjoj edhe vete zerin e Moisiut, nje ze i paster, kumbues, melodik, i ngrohet, i artikuluar mire, i rrjedhshem – kishte nje shqiptim (diksion) te perkryer. Por shprehja e zonjes Warnier ngerthen ne vete jo vetem karakteristikat fizike te zerit te Moisiut, por edhe emocionet qe ai ngjallte dhe mbresat qe vuloste te adhuruesit e teatrit, mbresa qe ishin bere pjese e pandare e jetes se tyre. Ky ishte arti magjik, i perjetshem, i paperseritshem i Aleksander Moisiut. Ky ishte ai Moisiu i famshem qe me lojen dhe zerin e tij magjepes i bente per vete artdashesit, ngjallte ndjenjat e tyre dhe linte mbresa te pashlyeshme ne zemrat dhe mendjet e tyre. Gjithe gjeniun e tij, gjithe talentin e tij e shkriu ne sherbim te artit boteror me nje temperament e force shprehese artistike te papare gjer atehere ne skenen teatrore boterore. Kjo sigurisht ka te bej dicka edhe me gjenet e tij shqiptare. Ne epiqender te artit te tij, Moisiu e vuri njeriun. “Njeriu eshte fenomeni me i larte dhe me i rendesishem i botes dhe duke qene i tille, shpejt ose vone, teatri do ta veje ne epiqender te krijimtarise, pikerisht njeriun” – eshte shprehur ai. Moisiu jo vetem qe i interpretonte rolet e tij me nje mjeshteri te rralle artistike, por ai karakereve te tij u jepte jete – i sillte te gjalle perpara syve te shikuesve. Aktrimi i Moisiut eshte nje dukuri (fenomen) artistike qe rralle paraqitet ne skenat teatrore boterore. Dramaturgu i njohur italian, Luigji Pirandello (1867 – 1936) eshte shprehur: “I bej homazhe Moisiut, te cilit perjete i jam mirenjohes si njerit nga interpretuesit me brilant te karaktereve te mia”. Pas ketij arti madheshtor qendron personaliteti fisnik, human i Aleksander Moisiut, i cili me artin e tij dhe angazhimet shoqerore te tija u mundua per te drejtat, lirine e njeriut dhe mireqenjen e njerezimit. Keto jane tiparet dalluese te artistit, intelektualit, njeriut te vertete. “Nje artist dhe njeri kaq i madhe sa Moisiu, i perket gjithe botes” – eshte shprehur regjisori i njohur rus, Konstantin Stanisllavski (1863 – 1938). Edhepse Moisiu kryesisht njihet si aktor i skenes, ai nga viti 1910 e gjer ne vitin 1935, ka luajtur edhe ne dhjete filma, shtate prej te cileve kane qene pa ze. Moisiu ka shkruar edhe nje drame, “I burgosuri”, qe ben fjale per vitet e fundit te jetes se Napoleonit ne ishullin Shen Helena.

Kur qielli i skenes se teatrit shqiptar ishte i erret, teatri i mirefillte nuk ekzistonte – ne qiellin e skenes teatrore boterore shkelqente nje yll shqiptar, Aleksander Moisiu. Populli yne ka nje shpirt artistik, nje pasuri te madhe shpirterore dhe talentet kurre nuk na kane munguar, por per fat te keq, historia nuk ka qene ne anen tone. Shqiptaret nuk paten mundesi te krijonin me heret skenat teatrore, sepse pushtuesit e shumte e kishin shnderruar Shqiperine ne skene betejash e intrigash ku luheshin dramat e njemendta (reale) te fatit te popullit tone, dramat e ekzistences sone, shpesh me pasoja tragjike per ne. Por nuk do te kalojne as njezet vite pas shuarjes se Moisiut dhe ne hapesirat shqiptare do te paraqitet nje tjeter aktor i kalibrit boteror, nje tjeter yll – Bekim Fefmiu.
Moisiu gjithmone e ka shprehur me krenari prejardhjen e tij kombetare shqiptare. Sa here qe ka patur mundesi, eshte takuar me bashkatdhetaret – jane te njohura takimet e tij te ngrohta me shqiptaret e Bukureshtit. “Shqiperia eshte vendi qe aq shume e dashuroi Moisiu” – keshtu ka thene zonja e tij Johanna Terwin – Moissi. Edhe ne krenohemi qe i kemi dhene botes nje artist, nje njeri te madhe si Aleksander Moisiu. Ai gezon dashurine dhe respektin e cdo shqiptari. Me 1960 i eshte akorduar titulli: “Artist i Popullit”. Emrin e tij e mbajne shume rruge ne gjithe hapesiren shqiptare. Teatri dhe Universiteti i Durresit e mbajne emrin e tij, shkolla e artit dramatik ne Tirane dhe shume shkolla te mesme e fillore e mbajne emrin e aktorit tone te madhe. Ne Vjene, Berlin, Salzburg dhe ne disa qytete tjera te Europes ka rruge qe e mbajne emrin e Aleksander Moisiut. Ndersa arti i tij i paperseritshem do te kujtohet dhe do te vleresohet brez pas brezi. Sa here qe do te flitet per teatrin, do te flitet edhe per Aleksander Moisiun – aktorin gjenial dhe njeriun me shpirt fisnik.
I paharrueshem qofte kujtimi i tij!
, Philadelphia, 18 mars, 2015

Shenim: Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.