Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Nga përmbledhja poetike”TOKË DARDANE”Shaban Cakolli

by

 

Shaban Cakolli u lind në Krilevë të Dardanës(ish-Kamenicë).Shkollën fillore e kreu në vendlindje,të mesmen në Dardanë,kurse studimet në Fakultetin Filologjik të Univerzitetit të Prishtinës.Me shkrime ka filluar të merret qysh si nxënës.Shkruan poezi,prozë dhe publicistikë.Shkrimet e tij janë botuar në gazeta dhe revista që botohen në Kosovë dhe diasporë.Jeton dhe krijon në Gladbek të Gjermanisë.Ka botuar vëllimet poetike:”TOKË DARDANE”,”LOTI I ATDHEUT”,”DETI I QIELLIT” dhe”KRISMA E FJALËS”,AGSHOLI”kurse ka në dorëshkrim edhe disa vëllime tjera.Disa shkrime të tij janë përkthyar në gjuhën gjermane,turke dhe kroate.Është i përfshirë në antologji gjermane dhe disa antologji poetike shqipe në Kosovë dhe diasporë si dhe është në Lidhjen e Shkrimtarëve Artistëve dhe Krijuesve shqiptarë në Gjermani(LSHAKSH).

KA KOHË

Ka kohë

që jam duke u ngjitur

Lugut të Blertë

të Gërmisë.

Ka kohë që ujë pi

në krojet e fëminisë.

Ka kohë

që më janë ngatërruar kohët

dhe nuk e di kur fillon e kur mbaron

Ëndrra.

ARBËRIA

Më e moçme se Hëna është Arbëria,

rrënjët i shtrin

tek mitet ilire

ku^perëndesha Dea

qumësht i jep

gjarpërit të shtëpisë.

Ëndrrat arbërore

me Qerren e Diellit

udhëtojnë

për të pushuar

në svastikën

e djepave tanë.

Derisa flenë arbërorët

dy shqipe të pagjuma

ëndrrat na i ruajn

netëve me hënë.

 

DARDANIA

Ja këto janë ato vise

ku pemët piqen në dimë

e lulëzojnë në verë.

Fëmijët dardanë

këmbëzbathur ecin

nëpër acarin e shekujve

 

për të arritur

 

në tokën e premtuar.

 

 

 

Kjo tokë është Dardania

 

e gdhendur në atë mburojë

 

që e mbajnë

 

luftëtarët e saj

 

nëpër betejat që s´i regjistroi

 

historia.

 

 

 

ZHGËNJIME

 

 

 

Evropën e krijuan së pari

 

me mite e legjenda.

 

 

 

Erdhi nga antika

 

në katër këmbë

 

në përrallat moderne

 

me urinë e Kronosit.

 

 

 

Djepi i saj

 

ku i dhamë qumësht legjendash

 

ende përkundet bosh

 

në gërmadhat e Ballkanit.

 

 

 

LEGJENDA E ROZAFATIT

 

 

 

Një fëmijë

 

kërkon gji

 

nga guri.

 

 

 

Nëna e murosur

 

me qumështin e saj

 

ruan qytetin e Shkodrës

 

nga ushtat e helmuara

 

të legjioneve romake.

 

 

 

Më kot babai

 

fëmijës së vet

 

i rrëfen rrugën e përgjakur

 

deri te kënga e lahutarit.

 

 

 

Ai s´do të kthehet

 

pa i pirë dy-tri pika qumësht

 

nga legjenda

 

e këtij shekulli.

 

 

 

DUKE SHIKUAR ORËN

 

 

 

Një shekull iku

 

duke shikuar

 

diellin me zenit.

 

 

 

Ku mbet ora jonë

 

që mat rrjedhën e gjakut

 

në histori?….

 

 

 

Pena ime gërryen mbi letër

 

hieroglifet

 

me të cilat kam shënuar

 

kronologjinë

 

e lindjes

 

deri në perendim

 

të epokës së gjakut.

 

 

 

DRURI I JETËS

 

 

 

Liliane Perrin-it

 

 

 

Ajo vdiq në nëntor

 

dhe flamujt e fateve tona

 

i zbritëm në gjysmështizë.

 

 

 

Liliane Perrini-i,

 

medalon i përjetshëm

 

ne do ta mbajmë të varur

 

në kujtimet tona.

 

 

 

Ajo iku në nëntor

 

dhe vjeshta hyri me verdhësi

 

në visoret e ëndrrave

 

duke shkundur gjethet

 

në Drurin e Jetës.

 

 

 

ËNDRRAT

 

 

 

Na mbytën ëndrrat

 

e dheut të huaj

 

 

 

Edhe netëve të pagjumë

 

bredhim të përhanshëm

 

hapësirave të bleruara

 

të vendlindjes.

 

 

 

zgjohemi

 

me ëndërr në qepallë,

 

dhe ngrysemi mbi pjalm gjumi

 

në bebëzen e lulëzuar.

 

 

 

Vetëm një grusht

 

dhe Kosovë

 

do të na sjellë

 

pushimin e trupit

 

dhe qetësinë e shqisave tona.

 

 

 

ROJA E TUFËS

 

 

 

Kur këndon Baca Nazif

 

fotografitë në mur lotojnë

 

nga malli:

 

“Ngjitet tufa me këmborë,

 

u prinë dashi me kurorë…”

 

 

 

Në karrige ahu

 

që ka lëshuar gjethe

 

rri ulur duke i rënë kavallit

 

i zgjon bylbylat e mallit

 

në kopshtet e largëta

 

nëpër këngë.

 

 

 

Nëpër mure zhagitet

 

hija e dashit të therrur kurban

 

për festën tonë të motmotit.

 

 

 

MALLI PËR FSHATIN E LINDJES

 

 

 

Arën me grurë e solli

 

në dhomën e stolisur

 

me kallij të vendlindjes.

 

 

 

Këtu në këtë qytet të huaj

 

as gruri se ka ngjyrën

 

e bebëzave tona:

 

është jeshil si zhapini

 

tek rrezitet mbi shkëmbij.

 

 

 

U poqën kallijtë në dhomë

 

nga malli ynë

 

ngjyrë bakri.

 

 

 

PLAGA E KURBETÇARIT

 

 

 

Është plagë

 

e nuk mbyllet kurrë

 

 

 

as nëzemër,

 

as në shpirt.

 

 

 

Stinët ndërrojnë,

 

datat në kalendar,

 

akrepat qarkojnë

 

rrathët e ferrit.

 

koha rri e ngrirë

 

në kujtime.

 

 

 

Plaga ime kullon

 

gjak

 

pika-pika

 

mbi kujtime….

 

 

 

SHAMIJA

 

 

 

Ma dha shaminë

 

që pat fshirë

 

lotin që ia shkrumoi faqet.

 

 

 

Kur u zgjova nga gjumi

 

me të i fshiva kujtimet

 

e lëndimet e zhubrosura…

 

 

 

Po njelmësinë e mërgimit,

 

 

 

me se do ta fshija,

 

me se do ta hiqja?

 

 

 

RASAT E MËRGIMTARIT

 

 

 

Një jetë e nemur

 

e lakuar nëpër

 

rasa.

 

 

 

Në emërore:Iliri!

 

në kallëzore:Dardani!

 

në rrjedhore:Kosovë!

 

 

 

Thirrorja është zhdukur

 

se nëna s´na dëgjon.

 

 

 

Emri ynë

 

edhe sot lakohet

 

nëpër histori.

 

 

 

 

 

NË KUJTESË

 

 

 

Dikush qan

 

mos po qaj unë?

 

 

 

Me ninullat të bukura

 

mí ndizte nëna

 

dhe qirijtë qiellorë

 

mbi kokë.

 

 

 

Mbi kokë,

 

pleqëria se ç´m´i shkundi

 

borërat e Sharrit

 

e duke bredhur meridianeve

 

ninullat e nënës s´mú ndanë.

 

 

 

Dikush qan

 

mos po qaj unë?

 

 

 

 

 

MALLI

 

 

 

Kur e lash shtëpinë

 

dhe ika nëpër botë

 

nëna deri te pragu i shtëpisë

 

më përcolli me lotë.

 

 

 

Ika unë i mjeri

 

nëpër baltë e terr,

 

nëpër shteg ylberi

 

vajta drejt në ferr.

 

 

 

Dielli rri i ngrirë

 

në qiellin e huaj

 

duke ma ngrohë jetën

 

me javë e me muaj.

 

 

 

 

 

Rrudhat e pleqërisë

 

s´ma shuajnë atë zjarr

 

që në vendin tim

 

të kem një copë varr.

 

 

 

 

 

REFREN KURBETÇARI

 

 

 

Kafka të ngjitura për lëkurë

 

që jetën s´e shijojnë kurrë

 

duke kujtuar lodrat e fëminisë

 

vrapin e bagëtisë në fushë

 

mallin që është përzier në këtë tymnajë.

Kush do túa ushqejë shpresën

ata që kurrë s í sheh të qeshur,

Rini e mbështetur për mur

deri kur?

KROI I AHUT

 

 

 

Nën shiun plak

 

diku në mal

 

buron me currila

 

uji kristal.

 

Rrjedh uji ngadalë

 

malit tatëpjetë,

 

siç rrjedh nëpër vite

 

malli im për jetë.

 

 

 

Një ylber kujtimi

 

rrjedh nëpër mote

 

prej zemrës sime

deri te zemra jote.

 

BYLBYL I LUMTUR

Ti në kafaz

unë mes natyre

ti këndej

e unë

matanë pasqyre

Ti lart në qiell

e unë poshtë në tokë,

as për një shekull

s´bëhemi shokë.

Eja të ndërrohemi

për shekullin e ri.:

unë pëllumb

ti bëhu njeri.

DITË E VONUAR

Si pikë uji nga shkretëtira

bëhu oazë

dhe mbushi burimet

që t´i freskosh zemrat e djegura

nga vapa qiellore.

Dhe eja

ditë e ëndrrave të bardha!

NËNA

Fjalë e qëndisur

 

me shkronja ari

 

te kokat e shqiponjës

në flamur.

U rritëm nëpër shekuj

në prehrin e saj,

me bazybenë

që na e lidhi për qafe

bredhim nëpër histori.

Edhe sot në kurbet

në ëndërr netëve dimërore

më flet.

 

DALLËNDYSHES

Shko në kopshtin tim

këput veç një mollë

ma sill t´i marr erë

të bëhem erë e saj.

Ma sill një lulëkuqe

me ngjyrë të flamurit

t´ma zdriti udhën

e shtegun nëpër terr.

KËNGË QYQESH

Në pullazin e shtëpisë

tubohen qyqet.

Netve me hënë

majë oxhaku

heshtjen mortore

vetëm kënga e tyre

e prish.

Mbështjell me ëndrra kobzeza

nëna mallkon

këngën e tyre mortore.

PARA XHAMISË SË MADHE NË PRISHTINË

Në Prishtinë

para kafenesë”Besa”

bërlyket shpresa për çdo ditë.

Para Xhamisë sëMadhe

tubohet mëngjeseve rinia

për të shitur rininë e vet.

As me pishë as me qiri

kurkund s´gjen

mall më të lirë në treg.

BOTA E TJETËRSUAR

Shekuj me radhë

 

po lind

 

Sfida e shqiptareve ne projektin Ballkanik

by

Perse na u dashka nje grupim me pansllavizimin derisa kemi Bashkimin Europian dhe… çfare roli do te luajne shqiptaret ne kete projekt qe synon te realizohet?/

Nga ERVIN SHKULLAKU/Historian/

Sot ne mediat Ballkanike po diskutohet rreth projektit te formuluar nga qeveria e Malit Te Zi per krijimin e nje organizate Ballkanike, me shtetet e Shqiperise, Kosoves, Mali i Zi, Maqedoni, Bosnja-Hercegovina, Serbi. Ky model pavaresisht se akoma nuk eshte bere i qarte ne detaje se çfare projekte do te permbaje, vete nga emri i tij do te jete i ngjashem me Bashkimin Evropian.

Tani lind pyetja qe nese Bashkimin Evropian e kemi prane pse duhet te jete i nevojshem nje projekt i tille. Pergjigjia ime eshte se ky model eshte i mbeshtetur nga qeverite Sllave, vetem per nje qellim: “Qe qeverite Sllave te mos behen pjese e Bashkimit Evropian”. Pavaresisht se Evrope kemi histori 3000 vjeçare shohim se historia vetem sa perserit veten e saj. Historikisht populli Sllav dhe Evropianet i kane pasur marredhenie te brishta. Edhe vete emri “SLLAV” vjen nga Latinishtja qe do te thote “SKLLAV I BARDHE”

Por shqetesues eshte fakti se çfare roli do te luajne shqiptaret ne kete projekt qe synon te realizohet? Te tilla bashkime jane bere edhe ne luftrat balkanike ku shqiptaret kane qendruar ne hije dhe me Jugosllavine qe shqiptaret i humben te drejtat e tyre. Prandaj nese ky projekt miratohet, shqiptaret duhet te mesojne nga e kaluara dhe kete here te jene faktori ndikues ne kete bashkim. Sot jetojme ne nje bote globaliste dhe duke pranuar kete fakt nese pranohet te themelohet nje Bashkim i tille do te jete normale per boten. Atehere shqiptaret, veçanerisht shqiptaret qe jetojne ne perendim duhet te themelojne shoqata dhe organizata ne drejtime te ndryshme dhe te behen projekte se si shtetet shqiptare te kene rolin kryesor ne kete Bashkim.

Tani te presim reagimin e Bashkimit Evropian. Nese ky projekt miratohet nga Bashkimi Evropian ateher perfaqesuesit e ketij subjekti do te jene shqiptaret. Per kete arsye ky projekt edhe mund te realizohet sepse vetem ne kete menyre Bashkimi Evropian do te kete mundesi me te mire per te kontrolluar politiken Sllave. Por kete perfaqesim shqiptaret duhet te bejne ne menyre dinjitoze dhe te kene kujdes nga Sllavet. Gjithashtu ky projekt mund te mbeshtetet edhe nga Turqia sepse ne kete menyre Ballkani nuk hyn teresisht ne sferen Evropiane. Por edhe perfaqesuesit e Turqise do te jene shqipataret sepse historikish Shqiperia dhe Turqia kane patur marredhenie te mira.

Ne kete menyre shqiptaret perseri behen “ure lidhese” ndermjet kulturave te ndryshme. Por kjo nuk do te thote qe duhet te na shkelin, perkundrazi duhet te jemi ne faktori qe kur te kalojne keto kultura mbi ne, te marrin leje dhe te kalojne.

Shqipetaret me popullesi te ulet duhet te fokusohen me shume te teknologjia dhe ne kete menyre mund te arrijne shtetet Evropiane ne aspektin ekonomik.

 

Marrëveshjet shekullore Turko-Serbe për shfarosjen e Shqiptarëve!

by

Shkruan: Fahri XHARRA/

Shqiptarët ishin gjithmonë halë në sy për pushtuesit sllav dhe osman dhe më vonë gjatë shekujve i të dyve . Në fillim ndarës e më vonë në bashkëpunim i kushtëzonin shqiptarët që të kalojnë në serb-ortodoks ose në musliman-turk . Metodat ishin nga më të ndryshmet , nga ato të dhunës e të vrasjeve e deri në ato të joshjeve të posteve dhe të pasurisë.

Fanatizmi serb dhe racizmi i tij anti-shqiptar së bashku me anti-shqiptarizmin turk, herë veçmas e herë së bashku; bile edhe sot është aktiv…“ Këmbëngulja për t’mos u shkëputur nga thelbi i së keqes, do të çonte herët a vonë te e vërteta e hidhur se gjithmonë është e njëjta Serbi “(Ismail Kadare – Mbi krimin në Ballkan). Serbët nuk janë aq kokëkrisur heroikë siç e reklamonin vetën. “Nuk është fort e besueshme sidomos, po të vihej re flirti i këtyre me vendet arabe dhe veçanërisht me Turqinë. Njoftohej se në kohët e fundit Ankaraja i bën lavdërime presidentit serb Boris Tadiçit, si një paqeruajtës rajonal… Pra , serbët kur kishin interes dhe në këtë rast interesi kryesor ishte mosnjohja prej vendeve myslimane e Kosovës dinin fare mire të hiqnin dorë edhe nga krenaria krishteromadhe dhe të vinin deri te gjysmëmuslimanizmi i tyre” (Ismail Kadare , Mbi krimin në Ballkan).

Se si sllavizimet dhe turqizimet e shqiptarëve ishin të vazhdueshme dhe në bashkëpunim në mes të serbëve dhe osmanëve, tregon letra e të dërguarit Francez në Shkodër Louis Heckart e shkruar shtetit të tij me 24.07.1880: “Zoti Corti besonte se do të ishte më e kuptueshme që Katolikët shqiptarë të pranonin dominimin malazias se sa ata mysliman, por se doli e kundërta” (letër në Arkiva e luftës Seria Nr. 1872-1919, Francë.) Këtu ishte ndikimi turk te shqiptarët mysliman. Qëllimi i bashkëpunimit serbo-turk për ndërrim të shqiptarëve ishte fokusuar te shqiptarët katolik sepse të tjerët veç ishin myslimanizuar.

“Nuk më befasonte që serbët e urrenin islamin por u gurëzova kur e pashë që ata e urrenin edhe kishën tjetër të Krishterë. Nuk e pritja që katolikët shqiptarë ishin më shumë të urryer nga sllavët se myslimanët ( E.Durham, Londër 1920). ”Urrejtja serbo-ortodokse ndaj katolikëve u pa me 1913 në Luftën Ballkanike kur Malaziasit në emër të çlirimit të krishterëve e sulmuan kishën shqiptare të Mazrekut duke shkatërruar çdo gjë bile edhe freskat e të shenjtërve në muret e kishës (E. Durham). “Me 1913 një numër jo i vogël ushtarësh të prirë nga një Pop Ortodoks e rrjepën për së gjalli deri në vdekje Luigj Palin, prift françeskan shqiptarë nga Gjakova, sepse nuk kishte pranuar të kryqëzohej në ortodoks (E.C. Helmreich, The Diplomacy of Balkan Wars, 1983 Harward)

Me 20 Mars 1913, gazeta “Reichpost” shkruante: Ne rrethin e Janjeves mbi 400 vjet nga sot, rreth 8000 Shqiptar Katolik, të ashtuquajtur Laraman apo Katolik te Fshehur, jetonin aty. Kur mbërritën Serbet, me qindra nga këta Laraman deshtën që haptazi të deklarohen që janë Katolik. Kur përfaqësuesi i shtetit serb të instaluar rishtas dëgjoi për këtë, tha: “Ose mysliman ose Ortodoks. Jo katolik!”. Numër i panumëruar i Katolikëve ishin vrarë ne Ponoshec, nga dora e sllavit (rrethi i Gjakovës). Afër Zhurit (rrethi i Prizrenit), kryetari i fisit ishe vrarë e thërrmuar nga shteti, mu pse ishte Katolik. E njëjta gjë ndodhi edhe në Gjakovë në famullinë e Nikajve, kur mbi 70 Katolik u vranë nga malazezet”.

Gazeta e kohës, “Neue Freie Press” me 20 Mars shkruan: “Me 7 Mars, soldateska e prirë nga një pop Ortodoks,në dhe rreth Gjakovës deshtë me forcë të konvertoj Popullatën katolike në besim Ortodoks. Mbi 300 vetë, gra, burra dhe fëmijë nën kërcënimin me vdekje duheshin të konvertoheshin. Popi Ortodoks iu tha: “Ose nënshkruani deklaratën se e keni pranuar fenë e vërtetë ose këta ushtarë të Zotit, do i dërgon shpirtrat e juaj në ferr”.

Te gjithë e nënshkruan përveç Patër Angjelit. rezultati ishte skena më trishtuese e paparë në atë shekull”( www.albanianhistory.net)

Me 1919 qeveria jugosllave “nënshkruante” çdo akt ndërkombëtar kundër diskriminimit. Por persekutimet ndaj katolikëve kosovarë vazhdonin. Në Shkup patriotin shqiptarë , të atin e nënës Terezë e helmuan serbët.

Serbët e shihnin rrezikun në shqiptarët katolik se për ata mysliman ishin planet tjera. Me 1929 u vra At Shtjefen Gjeçovi një françeskan shumë i respektuar nga shqiptarët. Edhe pse K. Jereqek i përshkruante shqiptarët “popull i vjetër me kulturë qytetare; edhe pse organizimi qytetar ishte i rëndësishëm edhe për Ilirët; sllavët medoemos e bënin sllavizimin, e turqit turqizimin e shqiptarëve, herë ndaras e herë në bashkëpunim.

Akademik Mark Krasniqi në “Gjurmë e gjurmime” (Rilindja,1979) shkruan për këtë: “Milan Rakiçi (1876-1938) zë një vend të spikatur në historinë e letërsisë serbe. Rakiçi ka qenë me profesion diplomat, kështu që për një kohë të gjatë ai ishte Konsull i Serbisë edhe në Prishtinë, ku “udhëhiqte punët e aksionit nacional, kujdesej për serbët që pësonin zullumin e turqve e të shqiptarëve”. Rakiçi ishte në shërbimin diplomatik në Prishtinë mu në kohën kur lëvizja kombëtare shqiptare kishte marrë përmasa të mëdha të luftës politike e të armatosur kundër pushtetit turk, për liri e pavarësi. Milan Rakiçi shquhej jo vetëm në fushën diplomatike , letrare por edhe me angazhimin e popullsisë serbe të këtyre anëve që të bashkëpunojnë me ushtrinë turke kundër kryengritësve shqiptarë. Rakiçi “kujdesej” shumë për manastirin e Graçanicës. Sipas studiuesit Pero Sliepçeviç është vërtetuar se nga numri shumë i madh i kishave të vjetra serbe vetëm një pjesë fare e vogël e tyre i kanë ndërtuar serbët, emri i të cilëve është shkruar në to. Serbët nuk kanë pasur fare traditë të vetën as në ndërtimtari e as në art e kulturë (Stare Srpske Zaduzhbine, Beograd 1934). Manastiri i Graçanicës ekzistonte dhe kryente shërbimet fetare edhe para ardhjes së sllavëve në këto anë (V. Petkoviç, Pregled Crkvenih Spomenika, Beograd 1950).

Në vitet para pavarësisë në parlamentin e Turqisë thuhej: “Rreziku më i madh i Turqisë, nga të gjitha kombet që jetojnë në perandorinë tonë janë shqiptarët; është frikë e madhe nga ky të mos zgjohet nga gjumi i rëndë, të mos mëkëmbët, të mos marrë diturinë në gjuhën e vet sepse atëherë e morri lumi Turqinë. (Jusuf Buxhovi, Nga Shqipëria Osmane te Shqipëria Evropiane). Kurse, ditën që ushtritë serbe do të sulmonin Kosovën gjenerali famëkeq Jankoviç do të drejtonte një proklamatë shqiptarëve me titullin simbolik “T’on fiseve n’ Shqipni – or vllazni”, në të cilët thuhej se “Vijmë në emër të Allahut që t’i jepet fund zullumit të turkut që për 500 vjet bashkërisht ka rëndu dy popujt … për të çliruar vendin tonë të përbashkët dhe se shqiptarët do të munden me e rujtë fenë dhe zakonet si i kanë pasun..”

(Foto :Petrit Grezda)

“HYLLI I DRITËS” – “SHPATA” E GJERGJIT !

by

●1 Tetor 1913 – 2013, 100 vjet “Hylli i Dritës”

Shkruan: Fritz RADOVANI/ Melbourne, Australi/

A mund të kishte Shqipnia edhe një At Gjergj tjeter… “pa shpatë”!?

Jemi mësue tashma me e pa Gjergjin, Atin e Kombit, gjithnjë me shpatë në dorë.

Edhe mos me kenë në atë foto Gjergj Kastrioti, mendja na fluturon tek Heroi ynë i madh dhe i pavdekshem… Themeluesi i Shtetit Shqiptar!

Edhe trashigimtarët e Emnit të Tij, Shqiptarët, i mendojnë me “shpatë” në dorë!

Edhe Dedë Gjo’ Lulin në maje të Bratilës, në 1911, e kujtojnë me Shpatë…

Në vitin 1912 kur Shqipnia u pagëzue Shtet i Pavarun, Shkodra kje e rrethueme e tue u gjuejtë me topa natë e ditë… Gjithkah vetonin gjylet e topave! Rozafa mundohej me qendrue! Kur ra një gjyle mbi çatinë e Kishës së Madhe, u hap tavani e mbrenda Saj u ba gjak… E dhunuen edhe Até malazezët…Kumbonët ranë në një anë dhe trenët u thyen…edhe kumonarja mbrendë u shemb. Shkodra vazhdoi me kenë e robnueme! Fesat malazez vazhdonin sundimin e dhunen!

Me 13 Qershor 1913, pa prit’ e pa u kujtue u pa në kompanjelin e Kishës së Fretenve të Gjuhadolit, jo ma i vogel se 4 meter… që po valvitej Flamuri i Gjergj Kastriotit…E nder rrugët e Shkodres djelmnia shkodrane këndonte me tanë forcen “Porsi Fleta e Ejllit t’ Zotit…”

Prej vjetit 1479…nuk ishte pa ndonjëherë Ai Flamur tue u valvitë prej shkodranëve…

Mbi Kështjellen Rozafat ditenperdiell, me 1 Tetor 1913 u pa “Hylli i Dritës”!

At Gjergj Fishta, kishte nxjerrë “shpaten”…E vezullimi i Saj çuditi mbarë Boten…

Ishte bash Ai Burrë që në vitin 1908, në Manastir kishte nxjerrë disa “grremça” që u tha të gjithë Shqiptarëve, se me “këto shkrojla” fitohet Liria! A e pat besue kush?!

– Vetem vllaznit e vet!

E edhe sot në Dokumentin e Pavarsisë së Shqipnisë së Nandorit 1912…keni firma dhe gjeni nenshkrime të “palexueshme” e besa, edhe bula gishtash e “shkarravina”! E pa u mbushë viti shumica e Tyne që endè nuk dinin me thanë Emnin Shqiptar, se nuk po tham se nuk dinin ku bie Shqipnia, me një dëshirë të zjarrtë filluen me shue etjen e Lirisë, tue pa mbi qiellin Shqiptar tue shkelqye një “Hyll i Dritës”…i pasuesëve të Gjergj Kastriotit, që persa shekuj nen robni i ngratë Shqiptar as nuk dinte se çka domethanë fjala “Dritë”!

Nuk ishte gja e thjeshtë me të shkue mendja tek “Hylli” që do të sillte “Driten” bash aso kohe, kur një popull ishte i zhytun per shekuj me rradhë në padije e n’ errësinë anadollake…

E nuk ishte aspak ma e lehtë me mendue me i daltue e perpunue ndjesitë shpirtnore gati të shueme të një Populli, per mos me thanë të bastardhueme e të shemtueme nga barbarët turqë. Edhe pse nuk munguen katilat që u munduen me i nxjerrë shpirtin pa lé të shkretes Shqipni, qyshë vitin e parë kur ishte nder shpergaj, Shqiptarët Atdhetarë gjetën një streh ku me futë koken n’ atë rrebesh që gjindej Europa. Ishte streha e Françeskanëve Shqiptarë, në deren e së ciles ishte e shkrueme me shkronja Shqipe: “Per Atdhé e Fé – Na bajmë vdekjen si me lé !”…

Pergatitja e Tyne kulturore, Atdhetare dhe politike kje me të vertetë e pakuptueshme jo vetem nga sunduesit, po, edhe nga selitë e njohuna t’ Europës, atëherë kur edhe vetë Emni ynë Shqiptarë, ndoshta, ishte ndigjue perherë të parë prej tyne…Dhe, pikrisht, forca morale e Atyne Françeskanëve kje që i dha hov luftës me penë, per Liri dhe të Drejta Njerzore. Ishte pa dalë endè “Hylli i Dritës” kur Imzot Preng Doçi, Imzot Koleci, Imzot Lazer Mjedja, Imzot Nikoll Kaçorri, Imzot Bumçi, Imzot Prennushi, At Gjergj Fishta, At Mati Prennushi, At Gjeçovi, At Palë Dodaj, At Anton Harapi, At Buon Gjeçaj, At Marin Sirdani, Don Ndre Mjedja, At Marjan Prela, Don Loro Caka, Don Ndoc Nikaj etj., do të vendosin gurtë e themelit të Shtetit Shqiptar të daltuem me kulturën Europjane, me një guxim dhe perkushtim të posaçem perballë tradhëtarëve dhe anadollakëve të shitun per dy pare të ndyta në dam t’ Atdheut dhe Lirisë së Tij.

Ishin Ata Burra që i vune gjoksin luftës per Liri të Trojeve të pushtueme. Asht Vermoshi, Hoti, Gruda, Kosova, Çamëria, Manastiri, Korça e Gjinokastra dishmitarë të veprave të Tyne.

Janë pikrisht Këta Burra, që me veprat e veta titanike formuene Atë brezni të pjekun dhe heroike që bani Shqipninë! Ata e bane me shumë e shumë sakrifica po nuk e gzuene as per sëgjalli dhe as per sëvdekuni…E sot as vorre nuk kanë…Ndonse rrezet e “Hyllit të Dritës” edhe sot bijnë pingul mbi gurt’ e bardhë që sjellë Kiri nga Bjeshkët e Nêmuna, brijë Rrëmajit… Ata gurë të bardhë si Shpirti i Tyne, janë zbukurimi i Atyne Eshtnave… të tretun nen dhé!

E kurrë mos harroni se me të vertetë Këta Françeskanë të zbathun e fukara, me një litar perbel e një palë rruzare të varuna, ishin të rrethuem nga një turmë njerzish pa shkollë, por edhe deri dje sherbëtor’ i të huejtë, i cili e kishte shkallmue aq keq shpirtnisht sa kishte harrue se asht n’ Europë dhe i perket asaj. Françeskanët ishin Ata që i treguen “Hyllin” per kah do të drejtonin vetdijen kombtare dhe ndergjegjen e naltë Atdhetare, per Perparim e Dije!

Arrijtja ma e madhe e “Hyllit të Dritës” nuk kufizohet vetem me formimin dhe edukimin e Shqiptarit me parimet e Atdhetarizmit, por edhe me kalitjen e një breznije Burrash që perkrah Klerit Katolik Shqiptar nuk iu tut syni me kerkue të Drejtat Kombtare, nder tryezat Europjane.

Dishmi e kësaj vepre madhshtore të “Hyllit të Dritës” asht bashkpunimi vllaznor dhe i pakursyem me Atdhetarët: Luigj Gurakuqi, Isa Boletini, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Mustafa Kruja, Kristo Floqi, Prof. Eqrem Çabej, Zef Harapi, Lluka Karafili, Zef Pali, Gjon Kamsi, Avni Rrustemi, Mati Logoreci, Faik Konica, Namik Ressuli, Lef Nosi, Gjush Sheldija,…etj., deri tek i paharrueshmi moshatar me Revisten, At Daniel Gjeçaj, Emna gati të “panjohun” nga historia!

Ku vune kamben Këta Burra u shikuen me synin e “pasuesit anadollak” nga të huejtë, po kur Këta shperthyen si vullkani per Liri dhe të Drejtat e Shqiptarëve, atëherë edhe Bota u pat çuditë per pergatitjen kulturore dhe politike të Tyne. Artikujt dhe materialet e tyne të botueme tek “Hylli i Dritës” janë gurt’ e çmueshem që Ata i dhuruene themelit të Shtetit Shqiptar. E per me i çimentue ata themele, shumica e Tyne nuk kursyene as gjakun dhe as jeten e vet…

Qé pra, ku asht edhe sot formula “Atdhé e Fé”!

Kjo ishte “Shpata” e  At Gjergjit që shkelqente tek “Hylli i Dritës”…

E vezullimet e Saj edhe sot, janë shkreptinë rrufeje zharitëse mbi tradhëtarët e Atdheut!

***

100 vjetë që Bota mori vesh se ka Shqipni, po edhe se ka Shqiptarë…

100 vjetë që “Shpata” e At Fishtës, “Hylli i Dritës”, shkelqen në kulturen Europjane!

100 vjetë që “Shpata” e At Gjergjit, mprehet per Shpaten e Gjergj Kastriotit …

100 vjetë që këto “Shpata” ndriçojnë si “Hylli i Dritës”…mbi Shqipninë Europjane!

100 vjetë…që Rinia Shkodrane këndoi:

“Armët e besen na i njeh bota;

Trima n’ zâ kemi pasë t’ Parët,

Luften né na mësoi Kastriota:

Kè, thue, frikë do t’ kenë Shqiptarët?!”

(“Hymni i Flamurit” nga At Gjergj Fishta, 1913).

Melbourne, Tetor 2013.

 

Rubrika e Diellit: QAFA E BOTËS DHE KEPI I POTEIDONIT

by

Nga Prof. Nelson ÇABEJ/

Duke përshkruar bregdetin jonian të Epirit nga veriu në jug Straboni shkruan: “…malet Keraune dhe pas tyre njeriu arrin në Onkesm… Pas Onkesmit vjen Poseidiumi e gjithashtu edhe Butrinti…kurse Phoenice (Finiqi i sotëm –N.R.Ç.) gjëndet mbi gjirin që është në Butrint”1.

Ky Poseidium në shënimet e botimit anglisht të Gjeografisë së Strabonit është identifikuar me kepin e Shkallës, që ndodhet në jug të Sarandës, përballë Korfuzit. Por gjeografi aleksandrin Ptolemeu, duke ruajtur renditjen e Strabonit, e vendos kepin e Poseidonit, Poseidon akron (Ποσείδιον ἄκρον) në koordinatat 450 35’ dhe 380 10’, d.m.th. në jug të gjirit të Butrintit, të  cilin ai e vendos në  koordinatat 450 45’ dhe 380 20’ 2. Po të mbështetemi në këto të dhëna të Ptolemeut, kepi i Poseidonit duhet të ndodhet jo në veri por në jug të Butrintit dhe kandidati  më i mundshëm nga ana gjeografike për tu identifikuar me kepin e Poseidonit do të ishte pika bregdetare ku kalon kufiri i sotëm midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Për të përcaktuar se cili nga këta dy lokalizime i përgjigjet së vërtetës, duhen mbajtur parasysh:

Së pari, se Straboni, si historian, mund të mos ketë pasur njohuritë që kishte gjeografi Ptoleme ose t’i ketë kushtuar pozicionit gjeografik të vendeve që përshkruante po atë rëndësi që duhej ti kushtonte Ptolemeu, qëllimi themelor i të cilit ishte lokalizimi në hartë i vendeve që përshkruante.

Së dyti, se në të dhënat e Strabonit, nuk thuhet shkoqur se Poseidiumi ndodhej në veri të Butrintit.

Së treti, se kordinatat që jep Ptolemeu, e vendonis kepin e Poseidonit në jug të Butrintit.

Le të kujtojmë edhe një herë se emrat e vëndeve shpesh ruhen për kohë të gjata dhe emri Poseidon i kepit po kështu mund të jetë ruajtur në ndonjë vëndemër lokal. Por para se të bëjmë këtë duhet të shpjegojmë arsyen përse duhet të jetë përdorur emri një perëndije  të lashtë greke për emërtimin e një kepi në një rajon iliro-epirot. Në këtë rast përgjigja nuk është as e vështirë as e komplikuar: kepi ndodhet pranë Butrintit,
një vëndbanim iliro-epirot qysh nga shekulli XII p.e.s., i cili duke filluar nga shekulli VII p.e.s. u popullua edhe me kolonë grekë.

Për të gjetur se cili nga dy kepet e sotme të jugut të bregdetit jonian të Shqipërisë i përgjigjet kepit të Poseidonit (Poseidiumit), përsëri mund të na vijë në ndihme hetimi i vëndemrave të sotëm të atij rajoni të ngushtë. Në këtë hetim vëmëndjen ta tërheq vëndemri Qafa e Botës, që gjëndet rreth dy kilometra në perëndim të Konisploit, afër kufirit shtetëror të Republikës së Shqipërisë me Greqinë gjëndet, nëpër të cilën deri në vitin 1912 kalonte rruga që lidhte pellgun e Delvinës me pjesët më jugore të Çamërisë. Në vështrimin e parë duket si e pamundur që duke kaluar nëpër gojën e shqiptarëve, vëmdemri Poseidon të  jepte emrin “bota”. Por nga pikëpamja e fontetikës së shqipes ky evolucion bëhet plotësisht i mundshëm në qoftë se do të mbajmë parasysh një fakt të dialektologjisë së lashtë greke.

Autorët të dhënat e të cilëve u përdorën në këtë shkrim, Straboni dhe Ptolemeu,  janë autorë grekë të periudhës romake të cilët shkruanin në greqishten klasike ose të koinesë, por kolonistët grekë të Butrintit, që kishin ardhur nga Kerkira flisnin në dialektin dorik (ata ishin me prejardhje nga Korinthi) dhe në dialektin dorik perëndia quhej Poteidon dhe jo Poseidon. Për të gjitha arsyet e mësipërme, si dhe duke u mbështetur në faktin që në dialektin dorik, i cili ishte në përdorim në kolonitë greke të lashta të Jonit dhe të Adriatikut, emri perëndisë së detit shqiptohej Poteidan (Ποτειδάν) unë  parashtroj këtu dy hipoteza:

  1. Kepi Poteidan ndodhej në jug      të Butrintit të lashtë, aty ku ndodhet me të vërtetë  një kep, në  kufirin e skajit jugor të Republikës së      Shqipërisë me Greqinë.
  2. Toponimi i sotëm Qafa e Botës      është forma e sotme, e evoluar, e një toponimi të  lashtë       ilir, Qafa e Poteidonit.

Për vërtetimin e hipotezes së parë unë sjell të dhënat e paraqitura më parë në këtë shkrim rreth pozitës gjeografike të  këtij kepi, bazuar në të dhënat e burimeve të lashta.

Vërtetimi i hipotezës së dytë rreth lokalizimit të kepit të Poteidonit bazohet në argumente gjuhësore. A lejojnë regullat e fonetikës historike të shqipes evolucionin e formës së lashtë Poteidon në Botë? Rregullat e fonetikës shqipe duket se thonë ‘po’.

Ne dimë me siguri se mbaresa –on e Poteidon-it do të humbiste që në lashtësinë e vonë. Në një fazë më të vonshme do të ndodhte shndërrimi  eiài, që do të  nxirrte formën Potida dhe, me asimilim, Potita. Humbja e regullt e t-së ndërzanore në fund të emrit (e me shumë të gjarë, edhe veprimi i etimologjiisë popullore) shpuri në formën e sotme Bota (Qafa e Botës).

Të gjithat këto dukuri shndërrimesh fonetike në skajin më jugor të Shqipërisë kanë nisur qysh në lashtësi kur po ndodhte procesi i zhvillimit të gjuhës shqipe, si bijë e ilirishtes, dhe kjo përfaqëson një provë tjetër gjuhësore të pranisë së shqiptarëve në atë territor qysh në lashtësinë klasike.

Referimet

1. Strabo Geography, Libri VII, 7, 5 “Κεραυνίοις ὄρεσι, καὶ μετὰ ταῦτα Ὄγχησμος …μετὰ δὲ Ὄγχησμον Ποσείδιον καὶ Βουθρωτὸν ….τοῦ δὲ κατὰ Βουθρωτὸν ἡ Φοινίκη”.

2. Claudii Ptolemaei,  Geographia,  III, 14, 4.