Kastriot Dervishi/

Vrasja e sekretarit politik të Mirditës, Bardhok Biba, u krye nga organi i shpagimit të Nënkomitetit Krahinor të Mirditës, në orën 16.30 të dielën e datës 7.8.1949 në kohën kur Bardhoku po kalonte për të shkuar në një konferencë komuniste në Kaçinar. Mbi kufomë iu la vendimi i nënkomitetit në fjalë.

Vrasja e një sekretari politik rrethi ishte goditja më e madhe që mund t’i bëhej regjimit komunist në atë kohë. Aftësia e regjimit për të zbuluar e gjetur autorët ishte zero. Për këtë arsye, u pëlqye të përdorej metoda e terrorit mbi popullsinë civile. Të gjithë ata do etiketoheshin si “strehues kriminelësh”. Në drejtimin e dy këshilltarëve sovjetikë, ndaj krahinës së Mirditës filloi një terror tipik sovjetik. Si edhe në raste të tjera, u bë kategorizimi i popullsisë.

Nga Rrësheni, më 9.8.1949, zëvendëskryeministri, ministri i Punëve të Brendshme, anëtari i Byrosë Politike dhe sekretari i KQ të PPSH-së, Mehmet Shehu i telegrafoi drejtorit të Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit, Beqir Ndou, duke e urdhëruar të njoftojë menjëherë Enver Hoxhën. Shehu thotë se nga 44 fshatra, për dy ditë do ndërmerrej operacion në 33 prej tyre. Do arrestoheshin:

-31 të kategorisë së parë (për dënime me vdekje)

-84 të kategorisë së dytë (për dënime me heqje lirie)

-17 të kategorisë së tretë (për internime në kampin e Tepelenës).

Shehu kërkoi edhe internimin e 9 familjeve të Gjon Markut dhe 15 arrestime të tjera në Lezhë. Rekomandoi që Gjykata e Lartë Ushtarake të vinte në Rrëshen më 12 gusht.

Procesi ndaj grupit të dyshuar si të lidhur me ata që vranë Bardhok Bibën u zhvillua me të shpejtë. Si edhe rastet e tjera të këtij lloji, procesi ishte i parregullt edhe nga ana administrative. I vetmi hetues që merret vesh ishte Isuf Kullolli. Nuk figurojnë hetues të tjerë dhe as procese ndaj të pandehurve. Të 26 të pandehurit u arrestuan më 11.8.1949. Çështja u gjykua nga Gjykata e Lartë Ushtarake, me veprim në Rrëshen e përbërë nga nënkolonel Bilibil Klosi, kapiten I Sotir Spiro, kapiten II Nonda Papuli, duke pasur pranë ndihmësprokurorin e ushtrisë major Misto Bllaci. Gjykimi u zhvillua i shpejtë, pa asnjë logjikë juridike. Brenda vendimit ka edhe gabime emrash, mungesë argumentesh, etj. Të pandehurit u cilësuan (me përjashtim të njërit) “të gjithë bashkëpunëtorë të bandave të armatosura”. U akuzuan në bazë të ligjit nr.372, datë 12.12.1946 “Mbi fajet penale kondra popullit dhe shtetit”. Me vendimin nr.98, datë 16.8.1949, 14 veta u dënuan me vdekje (4 me varje në litar). Më i riu ishte 19 vjeç e më i madh 67 vjeç. Praktika u mbyll shpejt dhe më 17 gusht vendimi u ekzekutua.

Studim socio-linguistik nga Rafael Floqi/

T’u thuash policëve “cops” në SHBA është një zakon që daton që nga shekulli XIX. Asnjë fjalë zhargoni për një profesion nuk e ka zëvendësuar aq shumë emrin origjinal të punës sa fjala “cop”. Fjala “cop”, (shqiptohet kap) përdoret si zhargon për “polic”, rrjedh nga folja angleze “to cop”, që do të thotë “të kapësh” ose “të arrestosh”. Kjo folje është dokumentuar që nga viti 1704 dhe besohet se vjen nga frëngjishtja e vjetër “caper” dhe latinishtja “capere”, që do të thotë “të kapësh” ose “të marrësh” . Me kalimin e kohës, “copper” u përdor për të përshkruar një polic, që më pas u shkurtua në “cop”. Ndërsa mediat dhe dokumentet zyrtare qëndrojnë te termi i gjatë “police officer” (oficer policie), shumica e njerëzve thonë shkurt “thirra cops,” “u ndalova nga një cop,” ose, nëse dita ishte me të vërtetë e trazuar, “u arratisa nga cops.”

Por si përfunduan oficerët e rendit të quhen “cops” dhe origjina PIE e fjalës.

Ka disa versione “të bukura” për origjinën e kësaj fjale që qarkullojnë, por fatkeqësisht asnjë nuk është e vërtetë. Jo, fjala “cop” nuk është akronim për Constable on Patrol (qëndrues në patrullë – “constable” që është termi britanik për policin). As nuk është shkurtim i copper, që lidhet me materialin prej bakri të përdorur dikur për stemat ose butonat e uniformave të policisë.

Origjina e fjalës angleze “cop”

Në SHBA, “cop” u bë termi më i përdorur, ndërsa në Britani dhe Australi mbeti popullor copper. Edhe pse zakonisht shihet si një fjalë neutrale – ndryshe nga pig (derr), që ka kuptime fyese – disa nuk e pëlqenin. Sipas Snopes, J. Edgar Hoover e urrente të quhej “top cop” kur ishte drejtor i FBI-së. Po, ekziston një lidhje interesante midis fjalës angleze “cop” dhe fjalës shqipe “kap”, të dyja të lidhura me konceptin e kapjes ose arrestimit, dhe që ndajnë një origjinë të përbashkët indoevropiane.

Origjina e fjalës shqipe “kap”

Fjala shqipe “kap” gjithashtu ka kuptimin “të kapësh” ose “të marrësh”. Ajo rrjedh nga proto-shqipja “*kapa”, e cila ka origjinën nga rrënja proto-indoevropiane “*kap”, që do të thotë “të kapësh” ose “të marrësh” . Kjo rrënjë është e përbashkët në shumë gjuhë indoevropiane, duke përfshirë latinishten “capere”, gjermanishten e vjetër “habjaną” dhe greqishten e lashtë “κάπτω” (káptō) .

Fjala shqipe bazë “kap” që ka të njëjtin shqiptim si në anglisht dhe ka rrënjë të qarta në fondin indoevropian, por udha e saj deri në formën e sotme ka kaluar nëpër ndikime të shumta gjuhësore dhe historike.

Shumë studiues e lidhin “kap” me një rrënjë të lashtë indoevropiane që ka kuptimin “të marrë, të zërë me dorë”. Disa kandidatët kryesorë janë: *kap- ose *kapə- (PIE – Proto-Indo-European) → kuptimi themelor “të marrë, të kapësh, të mbash”.

Nga kjo rrënjë kanë dalë: latinishtja capere (“të marrë, të kapësh”) frëngjishtja e vjetër caper, chaper (“kap, merr”) ; italishtja capire (“kuptoj”, fjalë që fillimisht lidhej me “kapjen mendore” kuptimin e një ideje); anglishtja capture (përmes frëngjishtes nga latinishtja); spanjishtja coger (nga e njëjta rrënjë latine).

Rruga e fjalës “kap” në shqip

Në shqip, fjala “kap” është pothuajse me të njëjtën formë si latinishtja capere në temën e saj themelore (cap-). Ky fjalë e hershme (para latinishtes së vonë), sepse ruan strukturën e thjeshtë njё rrokëshe kap- pa prapashtesa. Trashëgimi më e lashtë nga proto-ilirishtja me të njëjtën rrënjë PIE (*kap-), e përforcuar më pas nga ndikimi latin. Në këtë skenar, ilirishtja kishte tashmë një folje të ngjashme me kuptimin “zë, marr”, dhe latinishtja “capere” vetëm sa e konsolidoi formën.

Paralele në gjuhë të tjera indo-evropiane Latin: capere – “të marrësh vesh, të zësh” ;; Sanskrit: gabhasti (“kapje, dore” – rrënjë e ngjashme semantikisht) Greqisht e vjetër: καπτω (kaptō) – “marr, kap, gëlltit” Lituanisht: kãpti – “ta kapësh me gojë”; Gjermanishtja e vjetër: hafjan (kap, merr) – nga rrënjë tjetër por me kuptim të njëjtë.

Zhvillimi semantik në shqip

Në shqip, “kap” ka ruajtur kuptimin fizik bazë (“të marrë me dorë, të zësh”), por është zgjeruar edhe në: kap me mend – në kuptim figurativ “të kuptosh” ; kap shpejt – “reagoj shpejt”; kap në flagrancë – përdorim ligjor. Ky zgjerim kuptimi është i njëjtë me atë që ndodhi në latinisht (capere → “kuptoj”) dhe italisht (capire).

Gjuha proto-Indo-Europiane (PIE) nuk ishte një gjuhë monosilabike siç pretendojnë disa të ashtuquajtur gjuhëtarë facebuku,— rrënjët e saj themelore leksikore zakonisht ishin të formës (B)BZB(B), shpesh me zanore të plota ose të reduktuara. Rrënjë si *bher- (“të mbartësh”), *dʰewbʰ- (“thellë”) ose *ster- (“i ngurtë”) ishin kryesisht rrënjë monosilabike, por mund të zgjeroheshin me prapashtesa dhe mbaresa inflekcionale. Shumë fjalë PIE ishin kështu monosilabike në rrënjën e tyre, por u bënë polisilabike pasi u shtuan mbaresa ose parashtesa.

Gegërishtja tenton të ruajë disa grupe bashkëtingëlloresh dhe të zvogëlojë zanoret e patheksuara më agresivisht sesa toskërishtja. Shembull: Gegërishtja kryp “kripë” kundrejt toskërishtes kripë < latinishtja salem përmes një forme më të hershme. Kjo mund ta bëjë gegërishten të duket “më e vjetër” ose “më koncize” në numrin e rrokjeve, por kjo nuk është gjithmonë një mbijetesë e drejtpërdrejtë nga PIE — shpesh është njё erozion fonetik i mëvonshëm.

Ca fjalë për fjalën “polic”

Fjala angleze “police” rrjedh nga frëngjishtja e mesme (Middle French) police, që do të thotë “rend publik”, “administratë” ose “qeverisje”, e cila nga ana e saj vjen nga latinishtja politia, që do të thotë “administratë civile”. Kjo termologji gjurmohet deri tek greqishtja e lashtë πολιτεία (politeía), që do të thotë “qytetari”, “administratë” ose “polici civile”, dhe rrjedh nga fjala πόλις (pólis), që do të thotë “qytet”. Etym Online More Merriam-Webster.

Në përdorimin e hershëm anglez (rreth viteve 1530–1600), fjala “police” i referohej në mënyrë të gjerë rregullimit dhe kontrollit të komuniteteve – praktikisht është sinonim me policy (politikë) Etym Online Patricia Meredith. Me kalimin e kohës, veçanërisht në fund të shekullit XVII dhe fillim të shekullit XVIII, kuptimi u ngushtua duke filluar të përfshinte menaxhimin e rendit publik dhe zbatimin e ligjit, ndikim i cili erdhi kryesisht nga përdorimi në France Deri rreth viteve 1800–1810, fjala “police” filloi t’i referohej veçanërisht një force të organizuar civile, e ngarkuar me mbajtjen e rendit publik dhe parandalimin e krimit. Subjekti i parë në Angli që quhej “police” ishte Marine Police, themeluar në vitin 1798 për të mbrojtur mallrat në Portin e Londrës.

Ne shqip fjala polic, oficer policie ka hyre vonë. Në shqip, madje termi “milic” (ose “milici” në disa përdorime) dhe “polic” (ose “polici”) kanë dallime të qarta historike, strukturore dhe kontekstuale.

“Milic” / “Milicioner” vinte nga sistemi i ish-Jugosllavisë dhe periudha komuniste, ku administrata dhe strukturat e rendit ishin formatuar sipas modelit të “Milicisë” (srbo-kroatisht: milicija). Për shembull, në Kosovë gjatë komunizmit, përdornin tituj si milicioner, organ i punëve të brendshme, etj..

“Polic / Policia” është term modern, i cili është adopuar nga ndikimet perëndimore (italiane, angleze e amerikane). Në Shqipëri prej vitit 1913 u themelua “Policia e Shtetit” (State Police, Policia e Shtetit) si autoriteti kryesor i zbatimit të ligjit Wikipedia. Termi shqiptar “Policia e Shtetit” vjen prej direkt nga Polizia di Stato italiane. Milicia dhe Policia ishin struktura të epokës komuniste që nuk funksiononte vetëm si polici civile, por edhe për shtypje politike dhe ruajtje ideologjike. Në Shqipëri, në periudhën 1945–1991, ekzistonte “Policia Popullore” ishte pjesë e sistemit të brendshëm nën kontroll të ngushtë politik të regjimit komunist.

Po pse ka shumë fjalë zhargon pёr policët

Fjalët zhargon për policët në anglisht dhe në shqip janë të pafund, por vetëm disa terma kanë mbijetuar.

Në shqip , rrufjan – term i vjetër për autoritet të padëshiruar, rendori – nga “policia e rendit”, garda – në të kaluarën për trupat e mbretërisë, xhandar – përdorur gjatë Perandorisë Osmane për forcat e rendit, i plotfuqishëm, polici i lagjes, uniformat Blu, shqiponjat, etj. Në të folurin urban, sidomos në Tiranë, Durrës e Shkodër, fjala “kalec” përdoret për njё polic që bën punët e pista për dikë tjetër: “Ai është vetëm kaleci i shefit.”

Origjina e termit 12 në anglisht nuk është aq e qartë. Ky numër, i përdorur shpesh në hip-hop për policët, mund të lidhet me kodin radiofonik të policisë 10-12, që do të thotë se ka civilë të pranishëm ose të pritet për udhëzime të tjera. Me kalimin e kohës, komunitetet mund ta kenë shkurtuar në “12” për t’u paralajmëruar për praninë e policisë.

Origjina e termit 12 në anglisht nuk është aq e qartë. Ky numër, i përdorur shpesh në hip-hop për policët, mund të lidhet me kodin radiofonik të policisë 10-12, që do të thotë se ka civilë të pranishëm ose të pritet për udhëzime të tjera. Me kalimin e kohës, komunitetet mund ta kenë shkurtuar në “12” për t’u paralajmëruar për praninë e policisë.

Një tjetër teori thotë se një njësi narkotikësh në Atlanta kishte numra njësish që fillonin me 12, duke e lidhur kështu numrin me policinë. Terma të tjerë zhargoni për policët : Cop, Copper, Pig, 5-0, 12 , Fuzz, Boys in blue (djemtë në blu) , Po-po.

Një shembull është 5-0 (Five-0), që mendohet se vjen nga seriali policor “Hawaii Five-0” (1968–1980). Në serial, “Five-0” i referohej faktit që Hawaii ishte shteti i 50-të.

Humoristi i madh, Charlie Chaplin, e ngarkon figurën e policit si një simbol të dhunës së shtetit, dhe për këtë arsye në filmin e tij Police (1916) e portretizon atë si objekt humori. Kjo mënyrë për t’u tallur me ligjet apo ata që i zbatojnë ofron një mënyrë të sigurt dhe komike për të sfiduar autoritetin. Në filmin Police të vitit 1916, Chaplin luan rolin e një ish-fajtori i liruar nga burgu që përfshihet në situata komike me policinë dhe shoqërinë në përgjithësi shkakton humor, por fjala “cop” nuk është e tillë dhe s’ka konotacion negativ.

Edhe pse fjalët “cop” dhe “kap” janë fjalë në gjuhë të ndryshme, ato ndajnë një origjinë të përbashkët nga rrënja proto-indoevropiane “*kap-“, që lidhet me aktin e kapjes ose marrjes. Kjo tregon se, pavarësisht zhvillimeve të ndryshme gjuhësore, disa koncepte bazë kanë mbetur të qëndrueshme në shumë gjuhë të familjes indoevropiane si shqipja dhe anglishtja.

Rafael Floqi/

Rrethim dhe heshtje e detyruar

Mëngjesin e 9 gushtit 2025, Policia e Shtetit rrethoi godinën e Televizionit News24 dhe ndërpreu me forcë, pa asnjë paralajmërim, sinjalin e transmetimit. Një akt i paprecedent kundër medias së lirë. Punonjësit u penguan të hynin në vendet e tyre të punës, ndërsa qytetarët u privuan nga kanali më i madh dhe më i besueshëm informativ në vend. “Ky është një sulm i drejtpërdrejtë ndaj të drejtës kushtetuese për informim dhe ndaj lirisë së shtypit,” deklaroi redaktorja Nisida Tufa, duke e cilësuar ngjarjen si precedent të rrezikshëm për shuarjen e zërave kritikë dhe kontrollin total mbi informacionin publik.

Goditja ndaj katër redaksive

Pa asnjë paralajmërim, policia kërkoi lirimin e ambienteve ku ndodhen redaksitë e News24, BalkanWeb, Panorama dhe Gazeta Shqiptare. Në krye të operacionit ishte Ardi Veliu, si drejtues i shoqërisë “KAYO”, i cili pretendoi se godina i përket një kompanie prodhimi armësh. Ky është një veprim që shkel çdo standard demokratik dhe synon paralizimin e një prej grupeve mediatike më të fuqishme në hapësirën shqipfolëse.

Reagime nga gazetarët dhe organizatat

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë u kërkoi institucioneve të mos bllokojnë punën e gazetarëve dhe paralajmëroi se është “në alert” për lirinë e medias. Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë e cilësoi ndërhyrjen si “alarm kombëtar” dhe “akt që cenon parimet themelore të demokracisë dhe lirisë së shprehjes”. Rrjeti Safe Journalists Shqipëri denoncoi represionin, duke e quajtur pengim të ushtrimit të detyrës profesionale dhe kufizim të qasjes së gazetarëve në vendin e punës. Organizata ndërkombëtare të lirisë së shprehjes kanë ngritur gjithashtu alarmin për rrezikun që këto veprime përbëjnë ndaj pavarësisë së medias.

35 vjet pas diktaturës – rikthim pas

Nga mbyllja e Agon Channel, bastisja e Lapsit dhe sekuestrimi i Tv Ora, sot kalojmë në rrethimin fizik të redaksive dhe ndalimin e hyrjes në punë. Ky nuk është incident – është projekt shtetëror për asgjësimin e medias së lirë.

Neni 22 garanton lirinë e shprehjes dhe ndalon censurën paraprake. Sot, Kushtetuta u shkel publikisht. Pamjet e këtij mëngjesi duken si nga Kili i Pinoçetit apo Venezuela e Maduros – jo nga një vend që kërkon të hyjë në BE.

Me qira, pa qira, “media pa za”

Panorama Group sh.a., ka një kontratë qiraje për shfrytëzimin e pronës me nr. 10/304, Zona Kadastrale 8170, me sipërfaqe 15 mijë m², nga të cilat 5858 m² ndërtesë, të vlefshme deri në datën 09.05.2033, me vlerë mujore të qirasë 15 mijë euro. VKM-ja nr. 158/2025 që i ka kaluar shoqërisë “KAYO” sh.a., 4 prona në Zonën Kadastrale 8170, në fakt nuk e përfshin pasurinë me nr. 10/304. Atëherë pse duhet që shoqëria “KAYO” sh.a., e drejtuar nga Ardi Veliu, me mbështetjen e Policisë së Shtetit, të nxjerrë nga godina gazetarët, të ndëpresë sinjalin dhe sekuestrojë pajisjet, ndërkohë që Panorama Group sh.a., ka një kontratë qiraje në fuqi për pronën nr. 10/304, e cila nuk i është kaluar në pronësi shoqërisë “KAYO”?! Ka vetëm një përgjigje në fakt. Ky aksion nuk ka të bëjë me ligjshmërinë, marrëdhëniet kontraktuale, pronën shtetërore apo aktivitetin e shoqërisë KAYO, por synon censurën, mbylljen e gojës dhe shuarjen e zërit të gazetarëve të News24.

Policia shqiptare ka rrethuar këtë mëngjes godinën e Televizionit News24, duke ndërprerë me forcë dhe pa asnjë paralajmërim sinjalin e transmetimit, në një akt të paprecedent ndaj medias së lirë. Punonjësit janë penguar të hyjnë në vendet e tyre të punës, ndërsa qytetarët janë lënë pa një prej zërave informues kryesorë.

Edhe për invadimin e sotëm të bashibozukëve me uniforme, njësoj si për hedhjen në erë Prestige Resort para tre vitesh, sërish do të sërviren të njëjtat alibi. Nga ata që duan, me çdo kusht, ta shohin Edi Ramën si një diktator “liberal”, ngjarja nuk

do të shihet si një raport i pushtetit me mediat, por si një çështje mospagimi taksash, apo nevoje shtetërore për të marrë një mjedis që i duhet për të prodhuar armë.

Pak rëndësi ka se qeveria Rama ka nxjerrë VKM që i fal me 1 euro pronarëve të mediave pasuri publike, pavarësisht se ajo u ka dhënë atyre godina shkollash për t’i shndërruar në altoparlantë të qeverisë. Drama e ndëshkimit të trajektores aventureske të Irfanit nuk duhet të figurojë askund si problem i shtetit të së drejtës dhe lirisë së fjalës.

Po ashtu, sikur vetë Hysenbelliu bëri për rastin Bechetti, shumë gazetarë dhe media të mëdha do të mbyllin sot sytë për goditjen ndaj tij, pa e trajtuar atë ashtu siç është vërtetë – si një hakmarrje personale që buron nga pasionet e një njeriu që ka kapur shtetin. Dhe historia do të vijojë të zhvillohet kështu deri sa të pastrohet i gjithë ai që pothuajse një dekadë më parë u shpall me bujë si “kazan”.

Sot ata, nesër ti

Media nuk është dekor i demokracisë; ajo është shtylla që e mban atë në këmbë. Kur media hesht ose mbyllet, qytetari humb fuqinë për të kontrolluar pushtetin. “Nëse humbim lirinë e shtypit, humbim lirinë e vendit.”, shkruante presidenti – Franklin D. Roosevelt.

Nëse nuk ngrihet solidaritet i pakufishëm nga gazetarët, shoqëria civile, opozita, mazhoranca dhe Brukseli – nesër çdo kritik ndaj “udhëheqësit” do të përfundojë me tre vite burg sipas projektit të ri penal.

“Liria e shtypit nuk është e rëndësishme për shtypin; ajo është jetike për demokracinë.”

Nëse sot pranohet që një televizioni t’i shuhet zëri për arsye politike, atëherë nesër mund të pranohet që edhe qytetarit t’i mbyllet goja për çdo kritikë.

Gjurmët po duken…

Fejton nga Rafael Floqi 

Më 1 gusht të vitit 2025, ndërsa pjesa tjetër e Evropës diskutonte për inteligjencën artificiale, ndryshimet klimatike dhe të ardhmen digjitale, Shqipëria – një vend krenar për eksportin e domateve dhe deklaratave me lot në sy – po i vinte drynin humorit. Qeveria shqiptare, nën udhëheqjen vizionare të Edi Ramës (tani me syze të kuqe mode) dhe Presidentit që ka më shumë selfie se fjalime, vendosi të fusë në burg çdo qytetar që do të guxojë të qeshë në drejtim të gabuar.

Kur Shteti Bëhet Simbol dhe Kryeministri Shenjt

Na u bëka gjoja për ligj! Na u derdhka nga maja e pushtetit një “nen”, që nuk paska asgjë kundër medias, as kundër gazetarëve – por në fakt është një kamxhik i lyer me bojë parlamentare për t’i rënë fjalës së lirë pas qafe. Sepse, siç thotë i drejtë e i prerë miku im i mirë, gazetari Agim Baçi: ky nuk është ligj, por akt armiqësor ndaj vetë demokracisë.

Na thuhet me buzë të ngrira se shpifja nuk duhet të tolerohet. Dakord! Por që me shpifje po barazohet kritika, ironia, tallja dhe revolta qytetare – kjo është jo vetëm qesharake, por e rrezikshme. Një vend ku fyerja ndaj një “zotnie me pushtet” dënohet më rëndë se vjedhja e pronës publike, është një vend që ka filluar të kafshojë vetveten.

Neni 236  alias /55 është hallka e re në zinxhirin e artë që pushteti kërkon t’i vërë rreth qafës popullit. Aty nuk mbron shtetin – por fytyrat që e sundojnë. Nuk mbron flamurin – por frakun e kryeministrit. Nuk mbron Kushtetutën – por arrogancën e atyre që e përbuzin atë përditë nga foltoret dhe ekranet.

Kush janë këta që duan të shpallen “simbol kombëtar”? A është flamuri? A është alfabeti i Kongresit të Manastirit? Jo! Simboli i ri qenka “ai që nuk duhet kritikuar”. Kryeministri. Kryeparlamentari. Ministri që bërtet. Drejtori që vjedh. Kryebashkiaku që i ka hapur llogari gruas me paret e bashkisë për djegëse .Të gjithë – të shenjtë, të mbrojtur me ligj nga fjalët e rënda të qytetarit që nuk ka as bukë, as drita, as drejtësi!

Jo, zoti kryeministër! Nuk je simbol kombëtar. Je funksionar shtetëror. Je i zgjedhur nga populli për të shërbyer, jo për t’u adhuruar. Kritika ndaj teje nuk është tradhti – është frymëmarrja e fundit që ka mbetur në këtë vend pa oksigjen lirie.

Kodi Penal i Ri – tani me aromë autoritarizmi me parfum evropian

Sipas draftit të ri, çdo tallje, memë, status thumbues, mimikë sarkastike apo pështymë metaforike kundrejt institucioneve të Republikës konsiderohet “përdhosje”. Dhe për këtë, qytetari rrezikon deri në tre vjet burg. Çfarë është liria e fjalës kur mund të zëvendësohet me një kod me nene që ngjajnë si të shkruara nga një grup redaktorësh të serialit “Black Mirror”, por me angazhim ligjor shqiptar?

Në këtë realitet të ri, parodistët, karikaturistët dhe gazetarët do të kenë statusin e “armikut publik me sfond gazmor”. Armët e rrezikshme për rendin: meme-t në Instagram, video-t satirike në TikTok dhe komentet në Facebook që fillojnë me “Po ky Presidenti…”.

Kur BE-ja u zgjua nga gjumi i zgjerimit

Ndërkohë në Bruksel, zyrtarët e BE-së, duke pirë espresso italiane dhe duke përkëdhelur një pako direktivash që askush nuk lexon, morën vesh se Shqipëria po prodhonte një Kod Penal me përbërës jashtë recetës evropiane. Reagimi i tyre ishte si i një prindi që zbulon se fëmija i tij ka vizatuar me bojë murin: “Ne nuk kemi qenë pjesë e këtij grupi!”

BE-ja shprehu shqetësim të thellë, që në gjuhën diplomatike përkthehet: “Çfarë dreqin po bëni?” Ata kujtuan se negociatat me Shqipërinë kërkojnë dekriminalizimin e shpifjes, jo institucionalizimin e qeshjes së ndaluar me nen penal. Dhe sikur për t’i vënë kapakun farsës, Bashkimi Evropian kujtoi se është gati të ndihmojë me “asistencë teknike”, si për të thënë: “Mos e përzieni diktaturën me direktivat tona, ju lutem!”

Portokallia e vërtetë jeton në Parlament

Në vend të ndjekjes penale për krime reale si trafiku i drogës, pastrimi i parave apo abuzimi me detyrën, Kodi i Ri i Ramës përqendrohet te “abuzimi me metaforën”. Pra, për shembull, nëse ti thua: “Kryeministri ngjan si Elton Ilirjani me ato syze të kuqe”, për këtë jo vetëm që mund të paditesh, por edhe të jesh subjekt i një raporti të posaçëm nga Këshilli i Sigurisë Kombëtare për destabilizim memetik.

Opozita? Ajo e përfaqësuar nga Balliu e quan këtë kod “represion institucional në emër të shtetit ligjor”. Ndërkohë që në TikTok po përgatitet një trend i ri: “3 vjet burg për një meme”, i cili do të konkurrojë me trendin e gotave “Bëj sikur je në burg se the që Begaj nuk flet dot”. 

Nëse ky nen kalon, atëherë do të na duhet të mbyllim gojën, të ulim kokën dhe të përshëndesim si ushtarë çdo absurditet që del nga kupola e Rilindjes. Madje të themi “faleminderit” kur na burgosin për një status ironik. Ose më mirë, të kërkojmë leje që të mendojmë.

Nëse pushtetarët barazohen me simbolet kombëtare, atëherë ky vend nuk quhet më republikë, por Hakmarrje e Madhe ndaj Fjalës. Dhe në këtë hakmarrje, e vetmja gjë që ngrihet lart nuk është më flamuri – por censura.

Mos e prekni kritikën, se ajo është e vetmja që ju ka mbetur për të mos u bërë qesharakë.

Kush është shoferi i Kodit?

Me një stil që do ta bënte edhe Pinokun të skuqej nga turpi, Edi Rama deklaroi në rrjetin social “X” se “Ministria e Drejtësisë dhe Këshilli i Ministrave nuk kanë marrë pjesë në hartimin e draftit”, por, siç e tha me modesti të skajshme, ia kanë lënë në dorë “një grupi ekspertësh të nderuar”, të udhëhequr nga vetë profesori Arben Rakipi – një lloj Shën Benedikti juridik, që zbret nga maja e Shkollës së Magjistraturës për të ndriçuar shtigjet e drejtësisë.

Qeveria? Jo, ajo është veç një “nga shumë palët”, e cila “e ka marrë dhe po e studion draftin”, sikur të ishte një disertacion i panjohur, jo një dokument që ka dalë nga oborri i saj. Sepse, siç e dimë tashmë, qeveria shqiptare nuk ndërhyn kurrë, vetëm sodit nga larg me një gotë verë dhe një penë të artë në dorë.

Por, fatkeqësisht për këtë fabul alibish, ekspertët që kanë punuar me draftin kanë thënë se Ministria e Drejtësisë jo vetëm që nuk ka qenë në pushime gjatë hartimit të tij, por ka qenë ndër organizatorët më aktivë, me përfaqësues të saj në çdo kthesë të grupit të punës. Me pak fjalë, ndërsa Rama e paraqet qeverinë si një kalimtar të rastit, dëshmitarët e rrëfejnë si shoferin kryesor të kësaj makine legjislative.

Konkluzioni?

Shqipëria nuk ka më nevojë për humor, sepse tashmë jeton brenda një satire të mirëfilltë. E vetmja gjë që mungon është që vetë Kodi Penal të botohet në formë albumi me karikatura, të shpërndahet falas me gazetën “Zëri i Batutës së Kontrolluar” dhe të ketë kapitullin e vet të titulluar: 

“Neni i të Qeshurit të Pashallarëve”/ Neni 236  /alias 55 – Kush qesh, prangoset.

Fejton nga Rafael Floqi

Karikatura AI qe Rama e pëlqen

Tiranë – Me duart që lartësohen automatikisht si flamuj partie dhe pa asnjë pikë kundërshtimi, këshilltarët bashkiakë të Partisë Socialiste miratuan me “po-në e komanduar” vendimin për shembjen e Pallatit të Kongreseve – një monument i historisë së diktaturës që tashmë duket se do t’i shërbejë diktaturës së ndërtimit.

Në vend të mureve të ftohta ku dikur jehonte “rroftë Partia”, së shpejti do të ngrihen kulla prej xhami, me ballkone nga ku do të shihet – ndoshta – Kulla tjetër që po ndërtohet. Arkitektura e re: “L’art i betonerisë moderne me bekimin e pushtetit”.

Vendimi erdhi pa debat, pa konsultim publik, pa ndonjë ide alternative. Vetëm një plan i qartë: më shumë kulla, më pak kujtesë. Historia? Po i thuhet “lamtumirë” me fadromë në emër të “zhvillimit”, që përkthehet: kullë për çdo mik të bindur.

Në një mëngjes të ndritshëm partie, kur dielli ngrihej mbi Tiranën me formën e një vinçi ndërtimi dhe hëna rrinte pezull mbi një plan zhvillimi urban, Këshilli Bashkiak mblodhi trupin e tij të lavdishëm për të votuar mbi fatin e një objekti modest, të vogël e pa shumë rëndësi kombëtare: Pallati i Kongreseve.

A e keni parasysh atë godinën e vjetër ku dikur mbaheshin festivalet, kongreset dhe ndonjëherë edhe ndonjë konkurs poezie për lavdinë e partisë? – pyeti një këshilltar që e kishte ngatërruar mikrofonin me ngrohësin e kafesë.

Ai nuk është më Pallat Kongresesh, por pallat i kujtimeve të kota! – thirri entuziast nënkryetarja Anuela Ristani, e cila e kishte studiuar urbanistikën në TikTok dhe ligjin në komentet e Facebook-ut.

Me një ton zyrtarisht të papërgatitur, ajo shpjegoi se nuk dinte çfarë do ndërtohej aty, sepse nuk është profete, por vetëm zëvendës-ndërtuese. “Mund të ndërtohet një qendër kongresesh në ajër të pastër, mund të bëhet një lavatriçe publike, ose thjesht një vatër energjetike për qytetarët e lodhur nga mungesa e qartësisë,” tha ajo, ndërsa shikonte nga dritarja për të parë nëse kishte ardhur ndonjë avion me planin urbanistik brenda.

Nga radhët e opozitës, Ilir Alimehmeti nguli këmbë për transparencë – koncept ky aq i huaj në sallë, sa që duhej përkthyes. “Çfarë do bëhet me këtë tokën 2,260 metra katrorë? Një kullë tjetër?”, pyeti ai, por përgjigjja që mori ishte një përzierje mes një fjalimi të Enverit dhe një statusi ironik në Instagram: “Ekspertiza do vendosë. Ne japim truallin, ata japin vizionin.”

Dhe kështu, në harmoni të plotë me himnin e ekskavatorit dhe flamurin e betonit, vendimi kaloi. Pallati do të rishpikej! Me të njëjtën “formulë” magjike që i dha kombit stadiumin “Air Albania” me kupola si hamburgerë, edhe Pallati i Kongreseve do rishfaqej në formë të re: më i ndritur, më i gjelbër (në projekt 3D), dhe patjetër më i shtrenjtë për t’u përdorur.

Disa thonë se godina ka vlerë historike. Por historia, shokë, nuk shet metra katrorë. Kulla po. 

Por kjo histori s’është vetëm për një godinë. Është për një mani betoni, të kuruar me kujdes estetik nga mjeshtrit e arkitekturës import, në veçanti arkitektët italianë, të cilët kanë gjetur në Shqipëri jo thjesht një kantier ndërtimi – por një skenë ku diktati i estetikës së Ramës shndërrohet në ligj ndërtimi.

Nga Stefano Boeri e deri te Marco Casamonti – të preferuarit e kryeministrit – Tirana po projektohet si një ekspozitë e përhershme e egos urbane të Ramës, ku çdo kullë është pikturë me beton dhe çdo shembje është “modernizim”. E kush guxon të kundërshtojë, cilësohet si “i prapambetur”, “anti-zhvillim”, ose “filistin që s’e kupton artin”.

Pallati i Kongreseve, siç raportohet, do të shembet për t’i lënë vend një kompleksi të ri “ikonik”, që për hir të Rilindjes, do të ngjajë më shumë me një stacion metroje në Milano sesa me një hapësirë publike në Tiranë.

Dhe nuk është rasti i parë. Nga Piramida e rikonstruktuar si Google Campus, te Sheshi Skënderbej si beton-gjigant me yje, e deri te Teatri Kombëtar që u shemb me fadromë në agim – Rama po e betonizon historinë, me lejen e një qyteti që hesht dhe me ndihmën e një klientele arkitekturore që projektin e ka në Itali, por kontratën e ka në Shqipëri.

Dhe në katin e 27-të të kullës, mbi një sallon spa me emrin “Kongresi Wellness Lounge”, ndonjë ish-delegat do kujtojë me mall: “Lart me lart o shokë, kullat e kongresit”

Se historia, më mirë të mos na e kujtojë askush, përveçse kur kemi nevojë për propagandë.