Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shqipëria pas shtypjes së kryengritjeve nga Turgut Pasha

by

Nga një gazetar italian i pranishëm në vendgjarje

Rafael Floqi/

Teksa zhvillohet çdo ngjarje e rëndësishme që i intereson Shqipërisë, nuk janë të paktë ata që shqiptojnë gjykim pas gjykimi, pa u munduar të mbledhin mendimin intim në atë që gjallëron protagonistin e kësaj skene reale. Vetëm duke iu afruar këtij populli, i cili prej vitesh, dhe sot më shumë se kurrë, ka tërhequr sytë e gjithë Europës mbi vete, mund të arrijmë në një njohje të sigurt të ndjenjave që realisht i trazojnë shpirtin e shqiptarit.

Pra, le ta lëmë një herë të shprehet, që zëri i tij të riprodhohet me gjithë besnikëri dhe të dihet gjykimi që vetë shqiptarët japin për gjendjen e re të krijuar nga Kushtetuta Osmane. Kushtetuta, thonë ata, nëse nuk ka sjellë të gjitha ato përmirësime që ka premtuar, megjithatë ka ofruar disa avantazhe, por në një masë kaq të pandjeshme, sa nuk është e mundur të dallohet praktikisht risia që ka ndodhur në jetën e brendshme të perandorisë për disa vite. Një Kushtetutë që erdhi në jetë me gjithë lulëzimin e shpresave të bukura që mund të ndodhë vetëm me një regjim të vërtetë lirie të mirëkuptuar, që duhet të kishte arritur, megjithëse pjesërisht, ndërkohë parashikimet më rozë.

Fatkeqësisht nuk ishte kështu; Këtë e dinë mirë ata që ende e konsiderojnë Turqinë të ndjeshme ndaj përparimit civil. Nëse në të gjitha krahinat e perandorisë së gjerë osmane Kushtetuta u shfaq në formën shtesës së lirisë, në Shqipëri nuk ishte kështu.

Ajo degjeneroi menjëherë në një regjim të jashtëzakonisht të dhunshëm, i cili fare mirë mund të krahasohej me një nga ato të pushtimeve barbare, që mbytin jo vetëm çdo aspiratë më spontane të popullit, por që shtypën edhe vetë lirinë personale. Në të vërtetë, ajo u reduktua tek puna e tmerrshme e Turgut Pashës, komandantit suprem të 20,000 trupave turke – gjatë rrethimit të fundit në Villajetin e Shkodrës? Turgut Pasha, i cili, siç thonë këtu, një ish shtetas gjerman i inkorporuar në ushtrinë turke, e tmerroi në mënyrë të papërshkrueshme, popullsinë shkodrane. Gjaku rridhte si përrenj nëpër rrugë dhe fyerjet ndaj grave ishin në rend të ditës, pasi në rend i ditës ishin ndëshkimet fshikullimet me kërbaç, që binin anë kurrizin e tyre që guxonin të shprehnin habinë e tyre, për vendosjen e papritur të këtij sistemi të ri të gjakderdhjes dhe të dhunës. Turgut Pasha, dora e fortë dhe e dhunshme e një njeriu, i cili çdo ditë mbante një fjalim para trupave, duke bërë që auditori i habitur të dridhej; hoxhallarët, madje u llahtarisën. Predikimi i zjarrtë më së shpeshti, përfundonte pikërisht me këto fjalë: Zoti juaj nuk është Krishti, Zoti juaj nuk është Muhamedi – që shkaktonte panik në mesin e hoxhallarëve -zoti juaj, jam unë. Nuk ka dyshim që në Itali dikush që shprehej me seriozitet në këtë mënyrë, do të mbyllej menjëherë në një spital psikiatrik, në seksionin paranojak.

Turgut Pasha, qe gjendur një ditë me trupat e tij pranë një fshati, dhe pa një hoxhë që po qëndronte në minaren e një xhamie duke kënduar nga çatitë, lutjen e zakonshme drejtuar Allahut, dhe pa shumë ceremoni u dha urdhër ushtarëve të tij ta hidhnin në erë minaren, dhe, në një çast minarja dhe edhe hoxha i gjorë u shndërruan në një grumbull pa formë mbetjesh të përgjakshme dhe rrënojash. Më pas, goditjet me kamzhik ishin bërë një spektakël publik ku merrnin pjesë duke argëtuar trupat turke, dhe çfarë është më cinike e ironike, skena e dhimbshme dhe e egër do të ndodhte nën sytë dhe brohorimat e turmës.

Një grua e futur në burg me dyshimin se kishte fshehur armë dhe dëshironte të mos tregonte emrin e pronarit të tyre, dhunohet brutalisht nga ushtarët përgjegjës për ruajtjen e burgut. Çështja i bëhet të ditur të burrit të saj , i cili i acaruar dhe gati i çmendur nga pikëllimi, shkon te dera e burgut për të shprehur indinjatën e tij dhe për të kërkuar mëshirë për gruan e tij të varfër, tashmë nënë e fëmijëve të vegjël. Burri pritet me bajoneta dhe vritet brutalisht në pragun e burgut. Dhe ndërkohë njerëzit, sidomos në vilajetin e Shkodrës, vuajnë tmerrësisht nga varfëria. Në Shkodër nuk ka asnjë fabrikë, asndonjë punishte, ndonjë laborator, përveç disa mullinjve dhe një fabrikë sapuni. Dhe çdo ditë në qytet mbërrijnë tufa lypsash, të cilët i sulmojnë udhëtarët me këmbëngulje të egër, të shtyrë nga uria që i torturon. Është një shfaqje e neveritshme. Por shumë më e dhimbshme, më shqetësuese është varfëria e skajshme që fshihet nëpër shtëpi, ku për netë radhazi babai kthehet pa një bukë për të ushqyer fëmijët e tij dhe shan e shan këdo që është shkaku i kaq fatkeqësive.

Unë vetë pashë këto ditë baballarë familjesh, të nderuar që të fshehur turpësisht nën vellon e errësirës së mbrëmjes, zgjasnin dorën me druajtje për të lypur. Nëse kësaj i shtojmë pastaj eksodin e të gjithë rinisë, e vetmja mbështetje për pleqtë, për kaq shumë familje të varfra që e kishin të vetmen mjete jetese nga puna e fëmijëve të tyre, nuk ka njeri që mund ta imagjinojë shkretimin e këtij populli të mësuar prej kohësh me të gjitha llojet e hidhërimeve, por kurrë në një shkallë kaq të mprehtë abuzimesh fizike dhe morale. Dhe padrejtësitë që autoriteti kryejnë çdo ditë me arrogancën që u jep liria, e kombinuar me barbarinë më të rafinuar, që i shtojnë agoni- agonisë. Veprat e këqija alternojnë tmerrësisht; as shtypi nuk e ndjen për detyrë të merret me të. Unë do të tregoj për atë që po ndodh ndërsa shkruaj, që është si një hallkë në zinxhirin e skëterrës. Një i ri njëzet vjeç, një farë Lufo, nga Shkodra, u thirr së fundmi për shërbimin ushtarak. I prekur nga një plagë në gju, ai iu nënshtrua një vizite nga një mjek ushtarak i cili e shpalli të paaftë. Por mjekët e tjerë ushtarakë nuk donin të linin, një tjetër nga viktimat e pakta të hakmarrjes së tyre dhe e shtruan në spital për ekzaminim të mëtejshëm. E mbyllën në një dhomë të keqe dhe johigjienike, pranë një të prekuri nga murtaja që po vdiste, ku e lanë pa ushqim për 36 (tridhjetë e gjashtë) orë, për shkak të mungesës së regjistrimit të rregullt të numrit të regjistrimit. Pastaj i përgatitën ushqimin e përzier, e futën në dhomën e pacientëve më të neveritshëm dhe sëmundje ngjitëse dhe e shtynë të shtrihej në një shtrat të zhytur në gjak dhe qelb të pacientëve të tjerë të infektuar, duke e tallur gjithë sarkazëm – në emër të Muhamedit – të ushtarëve të tjerë më të pakënaqur sesa fajtor. Dhe tani që shkruaj, ai ende kërkon ndihmë, për t’u çliruar nga kaq shumë pisllëqe, që do t’i sjellë atij një vdekje të pashmangshme dhe të tmerrshme.

Ky është një episod i trishtë i odisesë së madhe të dhimbjeve e të tjera, abuzimeve. Por pyesni ata pak rekrutët, që veshin uniformë sot; pyesni ata të një fshati aty pranë – Zadrimës – tashmë të rekrutuar dhe ikur me rastin e një pushimi të shkurtër; më në fund, pyesni të gjithë shqiptarët dhe të gjithë do të kenë një lot për të fshirë, një episod të dhimbshëm për ta thënë, të gjithë do të mund t’ju përsërisin me frazën, që pat thënë një malësori të shekullit të shtatëmbëdhjetë, por një malësori inteligjent nga Sheldia: “Sikur të duhej të përshkruanim të gjithë të keqen që na bëri dhe thotë se e bën turku, do të duhej që gjithë uji i detit të bëhet bojë, dhe qielli të bëhet letër!

Albania e Montenegro nell’ora presente

Romakë e gotë

by

Astrit Lulushi/

Kur Roma u pushtua në 410, shumë nga njerëzit që e plaçkitën ishin pjesë e legjioneve të saj. Ata kishin luftuar në anën romake për vite me radhë, duke mësuar taktikat e tyre dhe vdekur përkrah tyre, shpesh në numër më të madh. Ata quheshin Foederatis; të trajnuar nga ushtria romake dhe luftëtarë tepër të aftë e të talentuar.

Pikturat e Rilindjes evropiane dhe disa burime, shpesh japin pamjen se ata që plaçkitën Romën ishin si kafshë të egra gjysmë të zhveshur me një kockë, si armë, të lidhur në trupin e tyre. Kjo është kryesisht e rreme.

Alariku, goti që plaçkiti Romën, rridhe nga fisi balt (burrnor) dhe madje luftoi përkrah perandorit Theodosius në betejën e Frigidus. Megjithatë, ai mendonte se grupi i tij kishte pësuar pjesën më të madhe të viktimave, dhe e inatosi Romën për këtë. Më pas, në latinisht, Alaric u bë Almerik, Amerigo, nga mori emrin Amerika.

Gjatë dekadave, Alaric kishte zhvilluar shumë beteja, herë me Romën, herë kundër saj. Kundërshtari kryesor i Alarikut ishte Flauvio Stilicho, Magjister Militum i Romës – një nga gjeneralën e harruar – dhe kujdestar i perandorit Honorius.

Për çfarëdo arsye, edhe kur Stilicho fitonte ndaj Alarikut në betejë, ai e linte të ikte (kishte thashetheme për një komplot mes të dyve.

Gjatë kësaj kohe, Roma ishte mjaft e pafat që kishte në krye të saj një nga perandorët më të paaftë, indiferentë dhe naiv, Honorius.

Në një farë mënyre, (ndoshta sepse ishte i paaftë dhe i mashtruar lehtësisht) Honorius ishte i bindur të mbështetej tek gjenerali i tij. Stilicho ishte njeriu që pothuajse i vetëm e kishte mbajtur Perëndimin të sigurt për më shumë se dhjetë vjet. Vrasja e tij ishte njësoj si t’i prisje dorën e djathtë Honorusit.

Menjëherë pasi trupi i Stilicho-s ra në dysheme (së bashku me shumë njerëz “barbarë” në Romë që ishin të lidhur me të), Alaric bëri lëvizjen; ai dhe gotët e tij marshuan në Romë.

Fillimisht, nuk kishte ndërmend ta pushtonte qytetin. Gjithçka që donte, ishte një komandë ushtarake, një titull brenda perandorisë dhe pak tokë për popullin e tij. Megjithatë, Honorius ishte i bindur të mos pranonte asnjë kusht të propozuar; Alaric rrethoi Romën në dy raste, përpara se ta pushtonte. Në fakt, Alariku thjesht po përpiqej të merrte lëshime nga Honorius, dhe jo të shkatërronte qytetin.

Nëse Honorius thjesht do të kishte bërë gjënë e duhur për popullin e tij, dhe do t’i jepte Alarikut atë që donte, plaçkitja e Romës dhe rënia e saj mund të mos kishin ndodhur kurrë dhe Alaric mund të ishte bërë një aleat i dobishëm.

Fatkeqësisht, Honorius ishte (siç u tha më parë) naiv-budalla dhe i sunduar nga njerëz mashtrues.

Megjithatë, Alaric nuk kishte përpara legjionet siç kishin ekzistuar në Romën e lashtë; ato ishin zhdukur. Roma ishte një guaskë e vetvetes së mëparshme dhe u mbështet kryesisht tek të huajt, foederatistët, për mbrojtjen e saj. Sapo ata arritën të bëheshin shumicë mes legjioneve, u kthyen kundër, Roma pagoi çmimin përfundimtar dhe rrjedha e historisë ndryshoi.

ELBASANI ËSHTË PASURIA JONË E MADHE

by

Luçiano Boçi/

“Elbasan Pazar” është një frazë, e cila përtej tingullit oriental, përfaqëson në historinë e mesjetës së vonë një prej gjurmëve më perëndimore në ekonominë e Mesdheut. Në tregjet vibruese të Levantit – prej Shamit në Kajro e deri në Stamboll, prej Thrakie gjer tutje në Epir apo dhe më tej në ultësirat e gjelbra të Mbretërisë së Napolit, Elbasan Pazar nënkuptonte një treg ku çmimi ishte përcaktuar dhe nuk mund të lëvizej.

Kur tregtarët thërrisnin “Elbasan Pazar” – ata në fakt shpallnin më shumë sesa një kufi të pandryshueshëm çmimi. Ata bënin me dije seriozitetin më të lartë si operatorë tregu dhe qëndrimin më të pacënueshëm në raport me dinjitetin e atij që ka punuar, ka derdhur djersë dhe tani nuk pranon asgjë më pak sesa kërkon fraza “Elbasan Pazar”.

Kjo qasje metodologjike e kthjellët në tregti ishte një parashtrim i mrekullueshëm i markës territoriale përmbledhur në një frazë që lartësonte origjinën dhe përçonte pozicionimin më të lartë të mundshëm të markës së produktit.

Kjo fizionomi psikologjike e sjelljes në treg më vonë u bë përmasë përkufizuese e mënyrës së shkëmbimeve tregetare që Europa perëndimore adoptoi. Përballë një mendësie lindore që njihte “allishverish”-in si princip dhe “pazarin” tundues tërhiq-e-lësho si mekanizëm bindës, “Elbasan Pazar” u bë modeli i tregtisë dinjitoze. Këta njerëz e dinin pa asnjë mëdyshje vlerën e mallit të tyre, vlerën e punës së tyre dhe cilësinë e saj.

Sot është e natyrshme të dëgjosh për marka kombëtare si produktet e industrisë gjermane apo japoneze. Këto prurje të vona në tablonë tregtaree të botës kanë pasur një pararendës shumë të denjë: Elbasanin!

Elbasan Pazar u certifikua si frazë në një qytet, i cili në shek. 17 kishte 900 dyqane dhe 30 shoqata artizanësh (esnafë).

Synimi im për t’i rikthyer Elbasanit këtë markë të mrekullueshme territoriale, të origjinës së kontrolluar dhe të mbrojtur – është pjesë e vizionit për të fuqizuar punën e mijëra vetëve që angazhohen sot në prodhimin e një numri produktesh, të cilat duhen ripozicionuar në treg shumë më lart, shumë më bindshëm dhe me një emër që meriton çdo respekt.

Njëherësh, unë e di se ky qytet është në gjendje të kthejë edhe njëherë plot shkëlqim traditën e artizanatit dhe kulturën e produktit të cilësisë më të lartë, të aftë për të shkelur krenarisht në çdo panair botëror siç ka bërë qysh në vitin 1311.

Turizmi tregtar është në shtëpinë e vet në Elbasan. Ne do ta ndërtojmë Bezistanin sërish – tashmë më të bukur dhe të ripërtërirë, duke ringjallur plotazi po ashtu krejt hartën e kujtimeve të qytetit për t’i dhënë atij identitetin që meritojnë monumentet e pavdekshëm të dinjitetit njerëzor.

Në këtë përpjekje – muret janë gjëja më e lehtë për të ndërtuar. Njeriu vjen i pari!

Një emër i lavdishëm në historinë tonë – Përkujtojmë Bejtë Rexhepin

by

Dr. Lulzim Nika/

Sot kujtojmë me krenari veprën e heroit të Kosovës. Bejtë Rexhepi në ditën e përjetësisë së emrit të tij në historinë tonë të lavdisë dhe krenarisë së Kosovës. Vështirë është të flitet për virtytet, trimërinë dhe meritat e luftëtarëve të palodhshëm të UÇK-së, e njëri nga ta ishte edhe heroi Bejtë Rexhepi. Bejtë Rexhepi i takon brezit të lirisë së Kosovës, kjo gjeneratë, mund të quhet lirisht gjeneratë e artë, trima që ndryshuan epokën historike, sepse guxuan t’ia thonë pa frikë pushtuesit se kishte përfunduar njëherë e përgjithmonë koha e pushtimit dhe shqiptarët kishin zgjedhur rrugën e vështirë, por të sigurtë të sakrificës për çlirimin e Kosovës. Ndihem më fat që pata rastin, që nga shkolla e mesme, t’i njoh nga afër gjeneratën që u bënë historia më e lavdishme dhe gurthemel i shtetit të Kosovës: Bedri Shalën, Rasim Kiçinën, Bejtë Rexhepin dhe Besim Malën e shumë të tjerë, që i dhanë vulën e sakrificës lirisë së së Kosovës.

Sot, emri i Bejtë Rexhepit është i shënuar në historinë e lavdishme dhe krenare të popullit shqiptar, ku falë sakrificës së Bejte Rexhepit dhe shumë dëshmorëve tjerë, gëzojmë Republikën e Kosovës. Pas luftimeve të rrepta gjatë ofensivës serbe të ndërmarrë gjatë marsit dhe prillit 1999, kundër pozicioneve të UÇK-së në gjithë rajonin e Drenicës, kohë kjo, kur UÇK-ja që po ballafaqohej jo vetëm me makinerinë serbe, por duhej që të përkujdesej edhe për popullatën civile, duke u munduar që t’i mbrojë përballë sulmeve të egra të ushtrisë e policies serbe.

Aksionet UÇK-së nga njësitet elitare të saj, filluan edhe jashtë territorit të Drenicës për t’i sulmuar forcat serbe, e në këto aksione nuk mungoi heroi Bejte Rexhepi, që forcave të pushtuesit t’u krijohet pasiguri në të gjithë territorin e Kosovës dhe të mos kenë përqendrimin vetëm në zonën e Drenicës. Falë ushtarëve të guximshëm të UÇK-së siç ishte Bejta, aksionet kundër forcave kriminale serbe nuk munguan, por u intensifikuan edhe më shumë gjatë marsit dhe prillit të vitit 1999. Falë aftësive të tij, njësiti i UÇK-së bëri shumë aksione të sukseshme kundër armikut,

Bejtë Rexhepi ra në altarin e lirisë, për të mos vdekur kurrë, gjatë aksionit dhe misionin që kishte, duke përjetësuar kështu betimin e ushtarit të UÇK-së se vetëm vdekja mund të ndalë luftën e tij dhe shumë shokëve të tij për lirinë e Kosovës.

Ëndrra, dëshira, guximi dhe përpjekja e idealistëve që besonin ne lirinë e Kosovës, dhe e të gjithë atyre që sakrifikuan jetën dhe derdhën gjakun e tyre për ta bërë Kosovën një vend të lirë, qëndrojnë në themelet e ndërtimit të shtetit Kosovës, të cilin kemi ende shumë punë për ta ndërtuar. 24 vite më pas, emrat e këtij brezi janë historia më e lavdishme, e shkruar me shkronja të arta në ndërtimin e lirisë së Kosovës.

Përulem përpara veprës e kujtimit të përjetshëm të heronjve e martirëve të Kosovës!

Lavdi heronjve të 14 Prillit: Bejtë Rexhepi, Hajzer Rexhepi, Fazli Qerkini, Agron Berisha, Mehdi Hoxha dhe Naim Tiku!

KU NDODHET DODONA?

by

C:\Users\Besniku\Desktop\FOTO BESO.jpg

       SHKËLQIMI DHE MJERIMI I HISTORISË 

              (KU NDODHET DODONA?)

        Pas njëzetë e tetë shekujsh kryeqëndra e qytetërimit Europian në lashtësi, Dodona, si një plakë e gjorë dhe e rrëgjuar kthen sytë me pikëllim nga pasardhësit e bashkëkombasv të vet dhe me lutje u drejtohet: Mos më braktisni! Ku doni të më çoni? Në majat e maleve ku duan të më shqyjnë ujqit dhe arinjtë. Pse më largoni nga shtëpia ime mijëravjeçare me fushën e bukur të Helopisë, nga 100 burimet me ujë të ftohtë dhe të ngrohtë që ndizen e shuhen, nga Lisi im që m’a preu Teodosi, perandori i parë i krishterë; nga rrënojat e tempullit të të zotit të shtëpisë, Zeusit, dhe tempullit të zonjës së shtëpisë së shenjtë, Dionës epirote?!!! Pse më largoni nga teatri madhështor dhe stadiumi që ngriti pranë meje për të më zbukuruar kryetrimi i Epirit, burri i shtetit dhe gjeneralisimi i botës së lashtë, heroi kombëtar i arbërve, Pirrua i pavdekshëm, që aq shumë dhurata më bëri kur ishte gjallë?!! 

        Me të drejtë mund të pyetet: Pse qan me lot të nxehtë kjo plakë fisnike, që dikur ka qënë një mbretëreshë madhështore, ku vinin e i faleshin me devocionin më të thellë, dhe i përkuleshin me nderimin më të madh, burrat e Dheut: Jasoni së bashku me shokët  tij argonautët, Herakliu, Odiseu (Udhëziu), Eneu, Pirro Burri, etj? Sepse, në këto kohë të liga, kanë dalë disa palo historianë, që me dhunë duan ta shkulin nga vendbanimi mijëravjeçar dhe t’a çojnë në shkrepat e shkreta të maleve të Skraparit, në malin e Tomorrit, ku ajo nuk kishte qënë asnjëherë në jetën e saj të gjatë.

          DONKISHOTJA E HISTORISË DHE SANÇUA NGA PANÇA

        Këta dy persona, që kanë marrë përsipër të ndryshojnë historinë e  shqiptarëve, me këllëç në dorë kanë vendosur ta marrin Dodonën nga vendi i saj i lashtë dhe legjitim, sot 22 km në jug-jugperëndim të Janinës epirote dhe ta çojnë në majë të malit të Tomorrit. Për këtë u janë hapur kat e kat jo vetëm dyert, por edhe dritaret e televizioneve. Gazetarë që tani kanë bërë prokopi, por edhe të tillë të mirënjohur, që nuk e  hanë sapunin për djathë, çuditërisht, kanë rënë pre e mashtrimit të tyre. Them mashtrim, pasi i tillë është, madje një mashtrim nga më sharlatanët. Kjo sepse, ashtu si Donkishoti, me një guxim prej të marri, donte të kthente mbrapa rrotën e historisë, dhe këta duan të hedhin poshtë të gjitha të dhënat historike antike, mitet dhe legjendat të ardhura brez pas brezi në gojën e popullit tonë, të hedhin poshtë të gjitha të dhënat arkeologjike, etj, që bëjnë fjalë për Dodonën. 

        Autorët antikë, jo një po shumë, flasin dhe tregojnë se Dodona ndodhej në territorin e Thesprotëv të lashtë, madje orakulli zotërohej prej tyre. Më vonë ai u vu në zotërim të Mollosëve. Këta thonë jo. Nuk zotërohej nga Thesprotët, por nga Dasaretët, pra nga të parët e skraparllinjve të sotëm. Gërmimet arkologjike këto njëqind vjetët e fundit jo vetëm e kanë zbuluar Dodonën, por kanë zbuluar rrënojat e katër tempujve kushtuar Zeusit, Dionës, Themisit dhe Herkulit të rindërtuar nga Pirrua i Epirit; kanë zbuluar teatrin madhështor, stadiumin-hipodrom; kanë zbuluar ndërtesat publike dhe politike në përmasa madhështore; kanë zbuluar kalanë historike, edhe këto të gjitha të ndërtuara dhe rindërtuar nga Pirro Burri; kanë zbuluar pllakëza orakullore, mbishkrime në gur dhe në bronz dhe plot gjetje arkeologjike. Të gjitha këto atje ku ka qënë Dodona, në vendin që ndodhet 22 km në jug-jugperëndim të Janinës së sotme. Jo thonë këta. Ajo ndodhet në Skrapar. Kësaj i thonë: nëma se s’ma ke.

       Shikojmë një herë këto të dhëna, dhe pastaj kthehemi tek këta sharlatanë satanikë, që i janë kundërvenë vendit më të shenjtë të shqiptarëve, të cilët, para se të thonë që Dodona është në majë të malit të Tomorrit, duhet të zbulojnë atje (në Tomorr) rrënojat e tempujve, rrënojat e kalasë antike, rrënojat e buleterionit, pllakëza dhe mbishkrime e kushtime orakullore, etj, etj. Mund të pyesni ju: A kanë gjetur gjë këta në malin e Tomorrit? Asgjë, asgjë dhe vetëm asgjë. Atëhere, do të thoni ju, si kanë guximin të flasin serbes-serbes? Gjejeni ju, se unë nuk e gjej dot.

        Hesiodi, një nga autorët e lashtë, që ka jetuar në shekullin e VIII p.e.s., në të dhënat  të cilit janë mbështetur pothuajse të gjithë autorët dhe shkrimtarët antikë, autori më i lashtë dhe më i madh në lidhje me hyjnitë dhe adhurimet e lashta prehistorike, ka shkruar veprën më dinjitoze kushtuar atyre, Teogonia. Ai, për vendndodhjen e Dodonës ka shkruar:

 “Është një fushë, Helopia, shumë pjellore dhe me luadhe të mira e pasur në dele dhe në qé këmbëharkuar; këtu banojnë burra me shumë kope gjedhësh dhe një sasi  panumërt fise mortarësh; këtu në pjesën më të fundit të saj (në fund të fushës Helopia) është ndërtuar Dodona…Dodona dhe lisi ishin qëndra  e pellazgëve.”

        Një pyetje për demagogët. Ku është fusha Helopia në rrëzë, apo në fund të Tomorrit, apo në Skrapar? Ju lutem gjejeni e më thoni. A ka kope të mëdha gjedhësh në Tomorr, apo në Skrapar? Apo, siç e dinë të gjithë, ka vetëm pak dhën e shumë dhi, kecër dhe cjepër. Pasi është zonë tepër malore e nuk është aspak zonë fushore. Vazhdojmë më tej.

        Dukeqënëse Straboni bën një përmbledhje të atyre që kanë thënë autorët e lashtësisë për Dodonën, po i referohemi edhe atij:

“ …Sa për Dodonën, që banorët rreth saj ishin barbarë, na e thotë dhe Homeri, kur flet për mënyrën e jetesës së tyre… Filohori thotë se edhe vetë vendi rreth Dodonës u quajt Helopia…”

Straboni VII, 7, 11: Dodona, në kohët më të lashta ishte nën sundimin e Thesprotëve, ashtu dhe mali Tomar ose Tmar (se të dy emrat përdoren), rrëzë të cilit ndodhet vendi i shenjtë, faltorja. Tragjikët si edhe Pindari e cilësojnë Dodonën si Dodona Thesprotide, e cila më vonë u vu nën pushtetin e molosëve.

        Por Straboni tek “Gjeografia” (VII, 7/5) përfundimisht e lidh Dodonën me Mollosët: “Ajo çfarë i bënte Molosët më të fuqishëm ishte familja mbretërore që ata kishin në krye – Ajo i bashkangjitet asaj të Easidëve – si dhe prania në territorin e tyre të Orakullit të Dodonës, fama e të cilit ngjitet deri në mugëtirat e kohrave” Me këtë Straboni, njëherazi, provon origjinën pellazge dhe lashtësinë e Thesprotëve, si popullin më të lashtë kundrejt popujve të tjerë.

        Dhimitër Pilika në hulumtimet e tij ka gjetur se Dodonën e quajnë Thesprote; Hekateu i Miletit, Euripidi, Didymi dhe Pausania…Autorë të tjerë e quajnë mollose, si; Dionizi i Halikarnasit dhe Hygini…

        Në vazhdim ai citon Stefan Bizantinin (Shek.VI): “Dodona qytet i molosisë në Epir, ku ndodhet Zeusi i Dodonës, që është i pari aty…” ndërsa Etymologicum Magnum thotë: “Dodona: qytet në Pellazgji të Thesprotidës...”

       Pindari thotë: “Fthia, Neoptolemi në Epirin e gjërë, ku shtrihen sheshe që fillojnë nga Dodona gjer në detin jonian” (Pindari Carmina)

        Thimi Mitkoja në lidhje me Dodonën dhe Thesprotinë thotë: “…Lopësi, (Helopia në Molosi), sot një fshat i vogël në Thesproti afër Konispolit. Në kohën e lashtë ato vise ishin të famshme si rritëse gjedhi, sepse edhe Herakliu rrëmbeu qetë më nam të Geryonit, mbretit të Ambrakisë, pasi e mundi atë më 1350 p.e.s...(Tetor 1859)”

        Pas një shkatërrimi të dytë nga romakët gjatë pushtimit të Molosisë prej tyre në vitin 167 p.Kr., monumentet kryesore të faltores së Dodonës u riparuan në shkëlqimin e parë dhe Pausania (I,17,5) që e vizitoi rreth mesit të shek.II m.Kr., shkruante se Lisi dhe faltorja ishin “të denja për t’u parë”

        Mirë Sançua nga Pança, që tani së fundmi, pasi gjezdisi në shumë fusha, përfshirë edhe politikën, ju fut dhe historisë, madje, ky profan i historisë, krijoi edhe një akademi (një çudi tjetër e Zululandit tonë); Po kjo doktoresha në histori, me shumë vepra historike dhe që i njeh, e u drejtohet në këto vepra autorëve antikë, ku e çon mushka?!!! Të gjitha këta autorë të lashtësisë thonë se Dodona ndodhej në Thesproti, pra në Çamërinë e sotme. Por jo. Për historianët tanë në fjalë: Dodona ndodhet në Skrapar, ndoshta në Çorovodë. Nuk ka gjë, Çamëri dhe Çorovodë njësoj janë. A nuk fillojnë të dyja me “Ç”?!!! Por Pausania e ka vizituar vetë Dodonën, tre deri në katër shekuj pas pushtimit romak dhe thotë që, Lisi dhe faltorja ishin “të denja për t’u parë”. Nuk ma merr mendja, se atij do t’i prishej mendja dhe do të shkonte në Skrapar për t’i parë ato.

        Në përforcim të fakteve të përmendura më lart na vjen në ndihmë edhe një fakt historik dhe gjeografik

        Dionisi i Halikarnasit (“Historia e Vjetër e Romës”, II, 51) tregon për një legjendë të mbrritjes së Eneas në Epir sëbashku me të atin Ankizin, duke vërtetuar njëkohësisht se dardanët Ankiz dhe Enea ishin pellazg, por në të njëjtën kohë, që edhe Dodona ishte një orakull i gjithë popujve pellazg të Mesdheut, pasi Ankizi dhe Enea vinin nga Troja: 

“Ankizi me anijet e  veta u nis nga Ambrakia dhe duke lundruar pranë bregdetit arriti në Butrot, liman i Epirit. Enea në anën tjetër, me ushtarët më të zgjedhur, pas një udhëtimi që zgjati dy ditë, arriti në Dodonë me qëllim që të kërkonte mendimin e perëndisë; këtu gjeti edhe ata trojanë që kishin ikur bashkë me Helenin (djali i Priamit)…së këtejmi pastaj arritën tek anijet (në Buthrot) pas një udhëtimi që zgjati katër ditë.”

        Qëmtojmë këtë fakt historik, por më shumë gjeografik. Eneut nga Ambrakia deri në Dodonë, 22 km në jug-jugperëndim të Janinës së sotme, ju deshën dy ditë. Por meqënëse ecja e një trupe luftarake në antikitet ishte 35 km në ditë, atëhere 2 x 35 km = 70 km ose e shumta 80 km. A është kaq largësia sot nga Arta në vendin Dodonës? Besoj se po. Po nëqoftëse Dodona do të ishte në malin e Tomorrit, sa ditë do t’i duheshin Eneas që të shkonte që nga Ambrakia deri atje? Me siguri rreth dhjetë ditë, pasi: Ambraki-Dodonë dy ditë; Dodona ekzistuese deri në Kakavijë, rreth 80 km, dy ditë; Kakavijë- Tepelenë-Këlcyrë, dy ditë; Këlcyrë-Skrapar, dy ditë; e deri në malin e Tomorrit, edhe një ditë apo dy ditë. Pra Eneut për të shkuar nga Ambrakia në malin e Tomorit do t’i duheshin 9-10 ditë, ndërkohë që atij ju deshën vetëm dy ditë. Gjithashtu, Dionisi i Halikarnasit thotë që kthimi nga Dodona në Buthrot zgjati katër ditë që është, pak a shumë, interenari: Dodonë, Janinë, Kakavijë, Qafë-Muzinë, Delvinë, Sarandë, Butrint. Po nga mali i Tomorit deri në Butrint sa ditë do të duheshin në një udhëtim në këmbë dhe me kalë? Me siguri më shumë se një javë, pasi ecja e një reparti luftarak në antikitet ishte 35 km në ditë. 

        Për të qënë më afër së vërtetës po kthehemi në kohën e sotme, në fillim të shekullit të XX, kohë kur mjetet e lëvizjes dhe rrugët e shtigjet e kalimit ishin të njëjta si 3000 vjet më parë, kohë e Luftës së Trojës. Këtë na e tregon Edith Durham, e cila për të shkuar nga Tepelena në Vlorë në vitin 1903, me kuaj së bashku me shoqëruesit, kuptohet nga shtigjet më të shkurtëra jo nga rruga automobilistike (që nuk ishte ndërtuar akoma), ju deshën plot dy ditë, duke udhëtuar nga mengjezi deri në darkë. Po nga mali i Tomorit deri në Butrint sa ditë duhen? 

                                                      Historia pa arkeologjinë 

                                                      është si shpirti pa trup

        Kështu edhe doktoresha në histori duke i hedhur  tutje të dhënat arkeologjike e ka kthyer historinë në një llafollogji fluturake që fluturon në ajër dhe nuk ulet dot në tokë.  Vazhdojmë më tej dhe i kthejmë sytë nga Arkeologjia.

Neritan Ceka jep një pasqyrë të plotë të objekteve të kultit në Dodonë: “…Vetëm në fillim të shek.IVp.Kr., kur Dodona u pushtua nga molosët, u ndërtua një naiskos (tempull i Zeusit) i vogël në krah të Lisit, i cili shërbente për vendosjen e kushtimeve, si dhe një tempull i tipit prostil kushtuar Diones, bashkëshortes së Zeusit sipas mitologjisë epirote…

Ishte Pirro që do ta kthente Dodonën në një simbol të prestigjit dhe fuqisë së Epirit…Si rrjedhim hapësira e faltores u konceptua në tri pjesë; zona religjioze me tempujt e Diones, Herakliut, Themis dhe Afërditës rreth naiskut (tempull i Zeusit ) dhe Lisit të Zeusit; ajo politike me buleterionin dhe prytaneinonin dhe ajo festive me teatrin dhe stadiumin…Teatri zuri vendin qëndror në kompleksin e ri monumental që u ngrit rreth Lisit të famshëm të Dodonës. Me një diametër të cavea prej 140 m dhe me 55 radhët e ndenjëseve, që arrinin lartësinë 22 m, të ndara në katër diazoma, ai rreshtohej krahas teatrove më të mëdhenj të Greqisë së atëhershme…Në perëndim të teatrit vazhdon një stadium në formën  zakonshëme të patkoit. Të njëzet shkallët e krahut verior janë vendosur në faqen  kodrës, ku ngrihet edhe teatri…Në lindje të Teatrit u ngrit buleterioni, një ndërtesë që shërbente për mbledhjet  Koinonit të Molosëve. Ajo përbëhet nga një sallë me përmasat 43,60 x 32,35 m (sallë e cila me këto përmasa edhe sot do të ishte madhështore), me një portik dorik në fasadën e thjeshtë. Historia ka lënë gjurmët e saj në këtë ndërtesë. Një copë mburoje maqedonase që vjen sigurisht nga plaçka e luftës që ju zu ushtrisë së Antigon Gonatit në betejën në grykat e Aosit më 274 p.Kr. Në krah të ndërtesës u gjet një altar kushtuar Zeusit Bouleios (mbrojtës i bulesë-këshillit) nga thesproti Karop, prijës i epirotëve që ndihmoi Tit Flaminin në betejën tij po në grykat e Aosit në vitin 198 p.Kr.(Polyb.,XX.3). Aty afër u zbulua edhe një piedestal ku është gdhendur një dekret i Koinonit të Bylinëve, qëndron me ngritjen e një statuje prej bronzi strategun molos Krison Sabyrtiu. Ai datohet diku para vitit 219 p.Kr.,kur buleterioni u shkatërrua nga Etolët…Etolët e shkatërruan tempullin (naiskun) e Zeusit gjatë sulmit të tyre në Dodonë, por ai u ngrit përsëri në formën e një tempulli të vogël prostil tetrasil jonik. Ky ishte tipi i preferuar epirot i tempullit, me të cilin u realizua në kohën e Pirros edhe faltorja e Herakliut me përmasa modeste 16,50 x 9,50 m dhe fasadë të ordrit dorik. Me të njëjtin tip, por me ordrin jonik u zbatua edhe tempulli i vogël i perëndeshës Themis, bashkëshorte tjetër e Zeusit, që bashkë me Dionën përbënte triadën e shenjtë të Dodonës…

…Pirro duhet të ketë urdhëruar edhe ndërtimin e një kështjelle mbi kodrën që zotëron kompleksin e  faltores nga  veriu. Me formën e saj katërkëndëshe  180 x 180 m…kështjella përsëriste formën e kampeve ushtarake të Pirros, që u kopjuan më pas nga romakët. Pas sulmit shkatërrimtar të Etolëve u ndërtua një mur i ri, i cili zbriste nga kështjella, duke përfshirë kompleksin e faltores brenda tij. Pas një shkatërrimi të dytë nga romakët gjatë pushtimit të Molosisë prej tyre në vitin 167 p.Kr., monumentet kryesore të faltores u riparuan në shkëlqimin e parë dhe Pausania (I,17,5) që e vizitoi rreth mesit të shek.II m.Kr., shkruante se Lisi dhe faltorja ishin “të denja për t’u parë”.”

Description: Description: Description: Image result for dodona pellazge

Teatri Antik pellazg i Dodonës rrëzë malit Tomar dhe luginës gjelbëroshe.

         Vazhdojmë më tej me të dhëna intresante që vërtetojnë ekzistencën e Dodonës në Epir, si dhe ndërtimet e Pirros aty:

“Në shekullin e III p.e.s, etolët grekë e dogjën dhe e rrafshuan Dodonën, përfshirë edhe ndërtimet e tempujt që kishtë bërë aty Pirro i Epirit. Kjo ndodhi në vitin 219 p.e.s, kur Dorimaku, strategu i etolëve, mblodhi ushtrinë e tij dhe sulmoi Epirin. Gjatë atij invazioni “kur erdhi në Dodonë, ai dogji kolonadat, shkatërroi flijimet dhe rrënoi ndërtesat e shenjta (Polybius, The Histories IV, 67, 4). Shpejt pas kësaj, Filipi i V, mbreti i maqedonasve, me një ushtri prej shtatë mijë ushtarësh, i mbështetur nga ilirët e Skerdilajdit, epirotët dhe akarnanët, u hakmor për shkatërrimin e qytetit maqedon Dium dhe rrënimin e tempujve të Dodonës, duke rrafshuar me tokën Termiumin, qytetin më të rëndësishëm të Etolisë dhe shkroi në muret e qytetit: “E shikon sa larg e shpejt godet rrufeja hyjnore? (Polybius, V,3,3 dhe V, 7, 11)”…Lidhja Epirote e ndihmuar nga mbreti  Filipi i V i Maqedonisë, duke përdorur  trofetë dhe plaçkën e luftës kundër etolëve, i rindërtoi menjëherë tempujt e Dodonës…Por për fat të keq, vetëm 51 vjet më vonë, në vitin 168 p.e.s, Dodona ju nënshtrua një shkatërrimi tjetër të egër, këtë rradhë nga pushtuesit romake  gjatë fushatës shkretuese të Paulus Aemilius-it…

…Të dhënat për mbijetesën e orakullit të Dodonës, të paktën deri nga fundi i shekullit të IV (viti 393) i erës sonë…Filostrati Plak na thotë se orakulli vazhdonte të shërbente si i tillë në shekullin e III të erës sonë dhe, sipas J.H.Philipot, ai kishte mbetur i paprekur deri nga mesi i shekullit të IV të erës sonë…Lisi i shenjtë, si një simbol ‘pagan’, duket se u pre nga besimtarët diku nga fillimi i shekullit të V, pasi perandori romak me prejardhje spanjolle, Teodos I, shpalli ediktin e ri që ndalonte me ligj çdo besim vendas…dhe mbylli të gjithë tempujt ‘paganë’, duke e bërë krishtërimin fenë e vetme të lejuar në perandorinë romake…”

          Tani shtrojmë një pyetje, nga më të thjeshtat pyetje: Cilët nga këto objekte arkeologjike ka gjetur në malin e Tomorrit Doktoreshë-Profesoresha në histori?!! A ka gjetur rrënojat e ndonjë tempulli? Po rrënojat e buleterionit, godinës publike? Mbase ka gjetur teatrin madhështor (më të madhin në gadishullin e Hemit në lashtësi) me diametër rreth 150 m dhe me rreth 20.000 vende, ndërkohë që teatri i Epidaurit në Atikë kishte 14.000 vende, ndërsa ai i Dionizit të Athinës kishte 17.000 vende. Ju kujtojmë se kaq vende ka sot, të paktën pas njëzet e tre  shekujsh, stadiumi “Qemal Stafa”, më i madhi i vendit tonë sot. Mos vallë kanë gjetur rrënojat e kalasë që ngriti Pirrua i Epirit për të mbrojtur këtë vend të shenjtë? E nëqoftëse nuk i ka gjetur dot Doktoreshë-Profesoresha, mbase i ka gjetur Sanço Pança i historisë, meqënëse është nga Skrapari.

         Por doktoreshë-profesoresha nuk i ka për herë të parë lajthitjet dhe marrjen me miza të ngjarjeve dhe fakteve historike në lidhje me Dodonën. Para një viti kam shkruar (29 prill 2022):

Kur është themeluar tempulli i Dodonës dhe nga kush? Këtu, Doktoresha në histori na lë pa gojë, pasi xhevairet që shkruhen këtu janë tepër të rralla dhe të çmuara. I ndjekim ato.

        Sipas studiusit gjerman Ernst von Lasaulx, tempulli i Dodonës “u themelua nga Dodanimi, i biri i Javanit, i biri i Japetit”. Në historinë biblike, Dodanimi ishte i biri i Javanit, të birit të Japetit, të birit të Nohut…Nga kjo rezulton se, pas përmbytjes Noha, Japeti, Javani dhe Dodanimi, kanë jetuar në të njëjtën kohë. Kështu vitet kur kanë ekzistuar këto personazhe të Biblës, me vitet e themelimit të tempullit të Dodonës përputhen. Ajo që është e sigurtë është se, ajo (Dodona) mban pikërisht emrin e stërnipit të Nohut, dhe si e tillë, duket se ka lidhje me të dhe se historia e përmbytjes pellazge, ngjan me atë hebreje…Emri i Dodonës është një provë shumë e fortë, gati e pakontestueshme, që e lidh atë me Nohun dhe mitologjia pellazge është në një linjë me tregimet hebreje…Aleksandri i Madh në Bibël quhet biri i Javanit…Shqiptarët sot janë të linjës Biblike.

        Tani me të drejtë mund të shtrojmë pyetjen: Doktoresha në histori këto “përçatje historike” i ka nga ajo, se kaq di, apo pas tyre fshihet diçka tjetër?! 

        Vazhdojmë me vitin 2023.

        Ekzistencën e Dodonës atje ku është zbuluar, përveç rrënojave dhe objekteve arkeologjike, e vërtetojnë edhe mbishkrimet e gjetura aty gjatë gërmimeve arkeologjike. Ndjekim disa prej tyre:

Pauzania na bën të ditur për një tjetër mbishkrim poetik, ku ve në dukje se Pirroja “edhe Zeusit të Dodonës i kushtoi mburojat e marrura maqedonasve, ku qe shkruar:

“Këta dikur plaçkitën Azinë plot me ar, këta dhe Helladën deshën që ta robërojnë, tani në shtyllat e tempullit të Zeusit të Dodonës si jetime rri plaçka e Maqedonisë mburracake!”

Pirroja e rindërtoi tempullin zeusian të Dodonës në fillim të shekullit të  III p.e.s. Sipas arkeologut S.Dakaris gjatë gërmimeve arkeologjike në Dodonë janë gjetur në tempull mburoja me mbishkrime. Në njerën shënohej “Mbreti Pirro dhe epirotët e tarantinët prej romakëve e  aleatëve të tyre ia kushtojnë nanaosit të Zeusit”, kurse në një mburojë tjetër ruhet vetëm fjala  “Basileus”…”

        Prof.Dh.Pilika flet për një mbishkrim në një pllakë bronzi të gjetur në Dodonë në vitet 1875-1877, ku një banor i qytetit  Zakinth, themeluar në ishullin homonim prej të birit të Dardanit pellazg, Zakinthit, i blaton Zotit të Dodonës një pllakëz bronzi të përvijuar me një “penis” në mes (!) dhe anash me një kushtim të gdhendur, i cili vlerësohet nga shkenca epigrafike si i shekullit IV p.e.s:

 “ O Zeus i plotfuqishëm i Dodonës, po të dërgoj këtë dhuratë nga ana ime, unë Agathoni Ekefylit dhe familja ime proksene e Mollosëve dhe besëlidhësve të tyre gjatë 30 brezash (900 vjet), qysh nga Kasandra Trojane, ne Zakynthas AT pas BIRI...” (ishulli i Zakinthit sëbashku me Itakën ishin në zotërim të Odhiseut)

       Pra ngjarja i bie rreth 900 vjet pas rënies së Trojës, pra rreth shekullit III-të p.e.s (në kohën e Aleksandrit dhe Pirro Burrit) ku ata kishin 30 breza që jetonin në besë të Epirotasve. 

        Përsëri Dh.Pilika na sjell një mbishkrim tjetër nga Dodona, ku ai pohon: Dokumenti i lashtë mendohet të jetë i vitit 180 p.e.s. Për shkak të vlerës së veçantë, po riprodhojmë tekstin  plotë të të mbishkrimit dodonas, botuar së pari nga Kostandin Karapano më 1878:

“Nën strategun e epirotëv Antinou, klathër (emër grupi etnik, mbase thesprot), më 30 të muajit haliotropas, – duke qënë prostat Parmenisku, i biri i Diksandrit, – Dharmahu, i biri i Dhamesë, aheas, pasi ia paraqiti kërkesën Kuvendit (Bulesë-këshillit) duke i kërkuar shtetësinë, epirotët e miratuan Dhamarhun, si shtetas me të njëjtat të drejta, sikurse epirotët e tjerë.”

        Arkeologu Neritan Ceka na tregon: “Rreth vitit 330 p.Kr., banorët e Foinikes duket se bënë përpjekje për të ndërtuar agoranë, duke zhvendosur tempullin e Athina Polias, që ishte perëndesha mbrojtëse e qytetit. Këtë e mësojmë nga një fletëz plumbi e gjetur në Dodonë, ku ata kishin inçizuar pyetjen për orakullin, në se duhet ta bënin një lëvizje të tillë.”         

         Në lidhje me këtë arkeologu Aleks Trushaj tregon për një mbishkrim të shek.IV p.Kr. të bërë mbi një pllakëz orakullore të Dodonës ku “korkyrasit dhe orikasit pyesin Zeusin Naios dhe Dionën se cilës hyjnie apo heroi duhet t’i bëjnë flijime dhe t’i drejtojnë lutje për të qeverisur në mënyrën më të mirë dhe në siguri të plotë shtetin e tyre” (Harta Arkeologjike e Shqipërisë, Tiranë, 2008, f. 218)

        Neritan Ceka tregon se në Bylis adhurimi ndaj Dodonës vazhdonte deri në shekullin e III p.e.s.:

“…Në shekullin e III p.e.s. nga mbishkrimi i skulpturës së molosit Krison Sabyrti kushtuar në Dodonë nga ky koinon (i bylinëve)…”

“Aty afër (buleterionit) u zbulua edhe një piedestal ku është gdhendur një dekret i Koinonit të Bylinëve, qëndron me ngritjen e një statuje prej bronzi strategun molos Krison Sabyrtiu. Ai datohet diku para vitit 219 p.Kr.,kur buleterioni u shkatërrua nga Etolët…”

       Arkeologu Neritan Ceka tregon se pikërisht në sajë të kësaj gjetje arkologjike në Dodonë, ne sot mundëm të identifikojmë rrënojat e qytetit të zbuluar pranë fshatit Hekal të Mallakastrës me qytetin e Bylist dhe si kryqëndër të Bylinëve.

        Ja po e zemë se këta të dy kanë të drejtë; Dodona ndodhet në majë të malit të Tomorrit. Po ajo Ddona që ka 145 vjet që është nxjrrë nga dheu dhe ndodhet pranë Janinës kujt do t’ia lemë? Pra, atë, sipas mendjes së këtyre, duhet t’ua lemë grekërve. Dhe, ata grekërit pasi do ta uzurpojnë do të thonë që ajo është e helenëve; pasi shqiptarët e kanë Dodonën në majë të malit të Tomorrit, vetë thonë, dhe do të na nxjerrin gjuhën dhe do të tallen me idiotësinë tonë. Ja ku të shpien historianët tanë të ‘ditur’. Ku bashkë me Dodonën do t’u dhurojmë grekërve dhe Epirin tonë.

                  ISMAIL QEMALI ZBULUESI I DODONËS

        Bisedës tonë po i afrohet fundi, por do të themi edhe diçka interesante lidhur me zbulimin e Dodonës, kësaj Dodone të dlirtë, që këta të paaftë të ligj, ambiciozë dhe sharlatanë e përgojojnë, e ndyjnë me shpifjet e tyre. Kush e zbuloi Dodonën 22 km në jug-jugperëndim të Janinës? A ua merr mendja? Pikërisht ai që si një orakull i mbarë i kombit tonë shpalli pavarësinë për të gjithë shqiptarët, Ismail Qemali. Kjo figurë madhore e kombit e ka ndierë si detyrë të shenjtë atdhetare që t’ju japë shqiptarëve si një yll të çështjes kombëtare, orakullin pellazg më të lashtë dhe të vetmin në kohët e lashta për të gjithë Europën, orakullin e epirotëve, të parëve tanë me të cilët mburrej Gjergj Kastrioti, Marin Barleci, Frang Bardhi, etj.

        Si ndodhi kjo? Hollësitë nuk i dimë. Por dimë që Ismail Qemali ka studiuar në Janinë te Zosimea, dhe si erudit që ishte, nga gojëdhanat popullore të Çamërisë, gjetjet e pakta arkeologjike rreth saj, si edhe nga leximet e autorëve antikë, mund ta këtë identifikuar përafërsisht vendndodhjen e saj. Për këtë, 25-30 vjet para se të mbyllej shekulli i XIX, ju drejtua mikut të tij të fëminisë, Kostandin Karapanos, që të kryente gërmime arkeologjike atje. Kush ishte rezultati? I jashtëzakonshëm. Një mrekulli. Dodona u zbulua. Ishin vitet 1875-1877. Karapanua hyri në histori.

        Po kush ishte Karapanua? Një bashkëatdhetar i Ismail Qemalit me prindër shqiptarë nga Arta e Çamërisë, një çam ortodoks. Nuk ka se si të plotësohej kaq mirë profecia: Ishin Thesprotët e stërlashtë që e ngritën orakullin e Dodonës, dhe, ishte pikërisht një stërnip i tyre, po thesprotas, që  nxorri nga dheu, kryqëndrën e qytetërimit botëror të lashtësisë.

        Dhe dalin disa xhuxhmaxhuxh të ligj që duan ta errësojnë këtë zbulim të madh, duke hedhur baltë edhe mbi vetë Ismail Qemalin që e zbuloi.

        O Zeus Pellazg i Dodonës, o mbret i shqiptarëve të lashtësisë, epirotëve trima, stërnipër të Akilit, Odiseut dhe Pirro Burrit; mbroji shqiptarët sot nga këto llozhura të historisë, që duan të hedhin baltë mbi mbretëreshën e tyre të lashtësisë, Dodonën fisnike.

Besnik Imeri – 9 prill 2023.