“What does it mean to be Shqiptar?”

July 14, 2017 by dgreca

BY EDUARD BUCAJ/A couple of years ago in NYC, a young Albanian teenager posed the question, “What does it mean to be Shqiptar?” At first, the reaction for some might be, “this is silly, and he couldn’t be serious!” The teen went on to say that he meets different Albanians all the time (in NYC that certainly isn’t unusual) and everyone has a different idea of what it means to be a Shqiptar, but what’s the truth? The fact is that many Albanians today do NOT know what it really means to be Shqiptar and/or many have forgotten! The first question one should ask is: what have your parents taught you? What do you know about our history? We can blame communism, capitalism, or better yet, today’s internationalism, or even more accurately, parental-ism or lack thereof. It doesn’t matter where you’re from; Albania, Kosova, or any of the diaspora; USA, Europe, East or West, the epidemic is the same result!

How has this happened? Who or what is responsible for this tragic identity crisis phenomenon? So many different views plagued us, even during the recent elections in Albania! After the last couple of decades of freedom from an oppressive dictatorial government, Albania suffered so much corruption as in many other emerging democracies, but also accomplished many noteworthy milestones. Nonetheless, the Albanian people, from all regions, have spoken just as this young teenager: “What does it mean to be a Shqiptar?” Hence, the last TWO overwhelming wins of Socialists in Albania! As a Cham (ethnic southern Albanian from Çameria) or a Dardan (ethnic northern Albanian from Kosova) it is clear we have a common cross to bear involving suffering of the worst kind; invasion, genocide, rape, mass murder, displacement, and today’s political oppression/corruption. For Albania, the suffering has been subtle, but systematic by our own poisoned hand!

With that, we are a very complex people; that’s an understatement but a fact. We come from different regions, speak different dialects, fight and survive different enemies and circumstances. Yet with all these differences we remain the same at our core; with our culture, our language, and most importantly our values! Like eagles, each one is a ‘potential’ leader soaring high and powerfully with unmatched sharpness and strength. But what does it mean to be a Shqiptar? This teenager went on to say, these Albanians say this and those say that, etc….Therefore, if so many have forgotten what it means to be a Shqiptar, it’s time to set the record straight!

We cannot know or do everything, but only with a simple common desire that there is good probably in everyone, which should give us all hope for the future. People are not born bad, but how and where they are raised has a definite effect on how they end up. Where there is an absence of good in some people or an instruction of the opposite, there lies the corrosion.

What does this have to do with our question; what does it mean to be a Shqiptar? Well, when one studies history carefully, you will find there has always been a set of common beliefs or values of the Albanians in some way, shape or form regarding a Creator-God and the universal laws of nature. The ‘Greek’ gods we know were actually Pelasgian Gods, nonetheless, every Shqiptar gave gifts, tribute, and homage to some superior being that appealed to the individual, but did everyone believe? The foreign communistic ideology and its atheist faith have done harm to society in general, but more specifically to the Shqiptar identity! Why? In Albania, during one of the most heinous communist dictatorships, the regime exterminated religious clerics, intellectuals, and patriots and transformed the Albanian mentality. This does not mean if you are an atheist, you are a bad person, but the moral code of the communist was set out to destroy the very core values that made up the fabric of these ancient stubborn people who refused to be defeated by any means over the ages. In six month’s Kosova will

celebrate its 10th Independence Anniversary which could not have been made possible without the many patriots, intellectuals, and her religious clerics. They had to unite with a common purpose. Many Kosovar Albanian families were in blood feuds for decades, but for the sake of the nation they had to come together to fight off the evil foreign (Slavic) communists. In an unprecedented event, these Albanians, despite their own pride, came together in the tens of thousands in a mass forgiveness ceremony for the good of the nation, which eventually led to Kosova’s independence. Is the mission over? What have we done to move toward Cameria’s independence or the other forsaken lands? Have we arrived? NO! Instead we are comatose with an independence and imaginary freedom, while many still remain chained as slaves to this ideology by fighting one another for position and status despite the fact that our adversaries continue to attack us on all fronts (North, East, West, South) and more tragically from within! This foreign communist ideology has affected many Albanian people (regardless of their party lines affiliation) and is threatening even our greatest ally, USA!

We must look at our heroes and heroines and not necessarily our leaders of today to analyze what it means to be a Shqiptar or a Shqiptare, respectively. Albanians tend to be warm and at times very hot people who are emotionally charged, full of vigor, energy, and passion, hence their successful accomplishments, large and small throughout the ages, everywhere. Typically, an authentic Shqiptar, regardless of region, religion, political views, immigrant or non-immigrant background, is “traditional.” Tradition is sacred, it’s passed down from generation to generation. After all, Albanian is one of the oldest Indo-European languages making it and its native speakers primordial. Our civilization is constantly moving and changing, or as the internationalists call it, ‘evolving’, throughout the eons, Shqiptari or Shqiptarja have been passionately fighting zealously to keep their identity alive. Despite the many barbaric ravages from the Roman conquest by the West into Illyrian lands, to the Slavic invaders from the North, and the relentless Orient Ottomans from the East and the very successful cunning Greeks from the South, it is amazing the Albanian language and its people still exist today. The most indispensable part of this ancient tradition is the family and their BESA. The basic fundamentals of the family structure are the most sacred tradition of all, and one’s Besa. It is the respect of one’s own family code of honor, loyalty, and love that transcends the advancement of a culture and its civilization throughout the ages. Eventually, as the family grows larger into clansmen, then into various tribes, it becomes a nation rich in slightly different traditional dresses, idioms, etc., but the core values remain the same. Because people are human beings you will have exceptions to these values, however for the most part, the pure common denominator for all Shqiptars is the inclination to one’s family, unity! Aren’t we then one big family? Yes!

Throughout our history it’s been proven that many of our adversaries have been trying to destroy us, be it through war, assimilation, or undoubtedly the most effective: evil ideology that pins brother against brother. Today’s selfie ideology of me, myself, and I have plagued our people to the point where our kids have to ask, “What does it mean to be a Shqiptar?” Shame on us all for allowing this to happen!

Twenty-five years ago, Albania could only dream of the opportunities we have currently. Rather, the toxic brainwashing persists today!

Being Shqiptar means being a good person, a good spouse, a good parent, a good child, a good neighbor, a good student, a good Christian, a good Muslim, a good soldier…banu besnik!

“What can you do to promote world peace? Go home and love your family.” – Saint Mother Teresa

GJENOCID ME MASKEN “REVOLUCION IDEOLOGJIK E KULTUROR”

July 14, 2017 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI: Pjesa e XIX/

Hysni Kapo, Enver Hoxha, Mehmet Shehu and Ramiz Alia (far right). Gani Xhengo — Hysni Kapo, Enver Hoxha, Mehmet Shehu and Ramiz Alia (far right).
Gani Xhengo/

NE FOTO:ENVERI- KËTA DY I RREGULLOJ UNË, TI RAMIZ, MERRU ME SHKODREN !/

1966, Amerikani Harold Uajzberg tha: “Vrasësi tipik e shikon veten si ndonjë hero.”

1967 Asht viti i shfaqjës së haptë të surratit të përbindshit antishqiptar, antikatolik terrorist, i fundamentalistit aziatik Enver Hoxha, me pasuesin e vet skilën Ramiz Alia.

N. S. Hrushov ka shkrue: “Pikrisht kështu, ka kenë tek né në kohen e Stalinit.

Ai zhdukte gjithë kuadrot e hershme e populli thërriste: ‘Rroftë Stalini!’. Liderat shqiptarë nisen nga idea se Populli asht turmë. Ai duhet mbytë në frikë, tue e nënshtrue me kërcënime. Kështu vepron edhe Mao Ce Duni.”

Komunistët kudo ku kanë marrë pushtetin, kanë inaugurue terrorizmin në masë si mjet qeverisje.

Mbas fjalimit “programatik” të 6 Shkurtit 1967, PPSh dhe personalisht vet Enver Hoxha, udhëzon, drejton dhe kontrollon punën e organeve të Sigurimit të shtetit. Çdo vendim del nga Byroja Politike e KQ të PPSh, shpërndahet në rrethe dhe zbatohet nga komitetet e partisë, që kanë në varësi Sigurimin e shtetit dhe organizatat terroriste.

Vetë terroristi Enver Hoxha, në “veprën” e tij nr. 19, tregon se kryesore per té asht depersonalizimi i njeriut, tue e çveshë até nga “e drejta me besue në Zotin”, me arrijtë me e ba instrument të sigurimit të shtetit në sherbim të PPSh, për shpartallimin dhe varrosjen perfundimtare të Identitetit Kombtar, shemtimi ma i madh i këtij “Revolucioni” që edhe sot “dr. prof dhe akademikët e RPSSh”, nuk e konsiderojnë endè Gjenocid i mirfilltë kunder Shqiptarëve.
6 SHKURT 1967, Enver Hoxha në “Fjalimin Programatik” të tij, për thellimin e “Revolucionit socialist” mbi bazen e “mësimeve të panderprera proletare të PPSh”, synon në të gjitha fushat e jetës politike, shoqnore, historike, kulturore dhe arsimore, me ba “spastrimin” e shoqnisë Shqiptare nga të gjitha “mbeturinat e vjetra”, në këte rrugë:

■Dhunimi i identitetit kombtar, tue fillue nga Gjergj Kastrioti – Skenderbeu, i cili nga “dr.prof e akademikët” quhet “Skënderbeu Gjergj Kastrioti” (Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Botim i Akademisë së Shkencave të RPSSh, Tiranë 1985 fq. 964), vazhdohet: “Heroi Kombëtar i shqiptarëve, strateg e burrë shteti i madh që udhëhoqi luften për pavarësi kunder pushtimit osman,…një nga figurat e shquara të historisë së shek. XV…”

■Dhunohet e drejta zakonore Shqiptare, ku perfshihet “Kanuni i Skenderbeut”, “Kanuni i Lekë Dukagjinit”… që ruejten kenien e Popullit Shqiptar nder shekuj, si komb, gjuhen dhe kulturen e tij. Pasuen brez mbas brezi tiparet Shqiptare: Besë, Burrni, Bujari.

■Dhunohet Nderi i Shqiptarit, qё ruen dhe trashigon vlerat e Familjes Shqiptare.

■Dhunohet në Vaun e Dejës, në vitin 1969 edhe Kisha ku asht kunorzue Heroi ma i madh i Kombit Shqiptar, pikrisht në pragun e 500 vjetorit të vdekjes së Tij. Thëmelet e saj janë e vetmja dëshmi e vjetersisë së saj. Veprat e artit e afreskit u shkatrruen…

■Dhunohet Opera e “Skenderbeut”, me zhdukjen e kompozitorit Prenkë Jakova.

■Dhunohet “Kanuni i Skenderbeut” me dënimin me vdekje të Don Frano Illisë (1968).

■Dhunohet në Kuvendin e Françeskanëve Troshan, vepra e artit, pikturë me vaj per Gjergj Kastriotin, e cila, vidhet nga Galeria e Arteve në Tiranë, me leje nga shteti.

■Dhunohet Dokumenti origjinal i Shpalljes së Pavarësisë Kombtare në 1912.

■Dhunohet edhe “Kushtetuta e RPSh” e hartueme nga vetë shteti komunist në vitin 1946.

■Dhunohet gjuha Gegnishte Shqipe me një “kongres” turpi dhe “Drejtshkrimi” në 1972.

■Dhunohen letersia dhe artet, arrestohen dënohen dhe vuejnë nder burgje e kampe shfarosje ata që mendohet se në kokë, ruejnë të tjera ide nga ata socialiste e komuniste.

■Dhuna në letersi e arte merr trajtën e plotë të “realizmit socialist” mbas plenumit të KQ të PPSh në qershorin 1973, kur vendoset edhe “spastrimi” i teksteve shkollore nga disa “mbeturina” të letrarëve dhe shkrimtarëve të Gjuhës Gegnishte Shqipe të Veriut.

■Dhunohet shkolla Shqiptare mbas fjalimit të Enver Hoxhës, me 7 mars 1968, per “revolucionarizimin e mëtejshëm të shkollës”, aprovohet rruga “revolucionare” me ligj nga plenumi i VIII i KQ të PPSH, në qershor 1969, ku shenohet: “Qellimi perfundimtar i shkollës nuk është marrja e diplomës e mbarimi i universitetit, por për t’i shërbyer atdheut e socializmit ku të jetë nevoja. Në qender të të gjithë procesit mësimor-edukativ të shkollës, si shtyllë e paluajtshme kurrizore u vendos boshti ideologjik marksist-leninist.” “Dr. prof. e akademikët” e dijnë ma mirë se unë, se “ku kishte nevojë PPSh.., dhe kush varej nga ajo.. ”, mbasi shumica vazhdojnё “me i krye ato detyra” edhe sot…

■Dhunohet e drejta e “Shtetit të Pavarun” nga PPSh dhe tirani kriminel E.Hoxha.

■Dhunohet e drejta Kushtetuese…e mbrojtjes së të “pandehurit” nga avokati.

■Dhunohen të drejtat civile të qytetarëve që perfshihen në “Luften e kllasave”, tue humbë të gjitha të “drejtat e liritë njerëzore dhe qytetare”.

Ata u përkasin vetëm “atyne” me “të drejtat socialiste”. Si pasojë:

■Dhunohet e drejta me vazhdue shkollat e nalta pa u “aprovue” nga PPSh.

■Dhunohet e drejta e mbrojtjes së titujve “dr. prof, akademik, jurist,” …nga ata që janë perfshi në “luften e kllasave”…

■Dhunohet e drejta e krijimit të familjes pa miratimin e PPSh…

■Dhunohet e drejta e punës private dhe në administraten shtetnore per arsye biografije.

■Dhunohet e drejta e punës në arsim dhe asaj krijuese në art e kulturë.

■Dhunohet e drejta e punës kooperativiste për klerikët katolik.

■Dhunohet e drejta e perkthimeve për me trashigue në kulturen kombtare veprat e kulturës botnore. Arrestohen dhe dënohen randë perkthyesit Prof. Nikoll Dakaj, Prof. Mark Dema etj. Dënohet kangtari Lukë Kaçaj, se reciton “Lahuten e Malsisë”.

■Dhunohet e drejta e pronës private dhe trashigimia nga prind të “deklasuar”.

■Dhunohen dokumentat e Gjendjes Civile per qellime “shpifje” nga shteti.

Zhduken nga Sigurimi fletët e regjistrave të paravitit 1944.

■Dhunohet e drejta e trashigimit të Tokës dhe pronës paluejtshme nga pronarë që janë të “deklasuar”, të pushkatuem etj., ose kulakë. “Ato prona i merr shteti !”

***

■Dhunohen të gjitha ligjët që u caktuen në “Statutin e Kishës Katolike”, që edhe ky, u aprovue nga Kuvendi Popullor i RPSh, me datën 30 korrik 1951, nga Dr. Omer Nishani.

■Me 6 shkurt 1967 terroristi Enver Hoxha, shpallë haptas “Lëvizjen kunder Fesë”…

■Prof. At Zef Valentini S.J. shkruen me 1954: “Tue kenë me arsim shumë të ngritun, katolikët shqiptarë gjithmonë u patën ngjallë zili disave. Vrasësi antikatolik Hoxha e pranonte këte tue i ba nder katoliçizmit, por katoliçizmi dhe në veçanti kleri katolik ishin pengesa ma e madhe per triumfin e komunizmit.”

■Tirani anadollak Enver Hoxha persëritë: “Çka thotë partia bën Populli!”…Asnjë veprim tjeter nuk ka të drejtë askush me ba, vetem até “çka thotë PPSh!”… Po PPSh kush ishte? – Enver Hoxha me kriminelët e tij, të byrosë politike…Hysni Kapo, Ramiz Alia, Kadri Hazbiu dhe i zgjedhuni nga kriminelët e Spanjës Mehmet Shehu, si specialist masakrash per dhunimin e të drejtave të njeriut, per me detyrue njerzit “mos me Besue në Zotin”, dhe me eleminue Klerin Katolik Shqiptar perfundimisht, tue zbatue ligjet e Gjenocidit komunist.Duhej luftue deri në zhdukje botkuptimi fetar me luftë kunder institucioneve fetare që ruenin Fenë në zemren dhe mendjen e Popullit.

■Ishin pikrisht Ato Kulla… që ishin ngritë që në Shekullin e Parë të Epokës mbas Krishtit, nga Shen Pali në Durrës ku, “rinia revolucionare”, në shembullin e “gardistëve të kuq”, të Mao Ce Dunit vuni “Fletë Rrufenë” e parë.

■Kryetari i Kishës Katolike Imz. Errnesto Çoba, me 1 Qershor 1966, kur ishte vendosë me u mbyllë Kisha e Zojës 1000 vjeçare tek Kalaja e Shkodres, i kishte shkrue një leter Enver Hoxhës, ku shenon: “Na jemi të gatshem të bajmë sakrifica per mbarëvajtjen e Atdheut, kjoftë edhe me jeten tonë!”…(Arkivi i Min. Mbrend. 1998).

■Enver Hoxha shpallë “Shtetin e Parë Ateist në Botë”…me dekretin 4337: “Shteti nuk njeh asnjë fé dhe inkurajon zhvillimin e propagandës ateiste, për të krijuar të njerëzit botkuptimin shkencor e materialist” Artikulli 37 i Kushtetutes RPSSh, 1976.

■Me 19 mars 1967, mbyllen perfundimisht Kishat Katolike tue fillue me Kishen Katedrale të Shkodres. Njëheri fillon edhe dhunimi i vorrezave nder Kisha të Atyne klerikëve që kishin vdekë edhe para vitit 1900 dhe 1944.

■Prill 1967: Me porosi të KQ të PPSh dhe të terroristit EHoxha, tek Dosja 2291. Arkivi i Ministrisë së Mbrendshme, prokurori i pergjthshëm Lefter Goga, urdhnon:.. “Hetuesit mund të përdorin torturat më shnjerëzore deri në vdekje të burgosurëve, pa asnjë përgjegjësi penale ndaj të pandehurëve që mund të vdesin në duart e tyre në hetuesi.”

■Shqipnia e viteve 1944 – 1991 asht i vetmi vend në Botë që me “Revolucionin apo Gjenocidin komunist të vitit 1967”, ka krye Vetvrasje Kombtare perfundimtare!

Shqiptari përjetoi jetën e të pambrojtunit të dërmuem nga diktatura komuniste dhe të sulmuem nga bishat të egra të pyllit. Shqipnia e Gjergj Kastriotit Skenderbeut, Shqipnia Evropjane, shpallët me Kushtetutë: “Shteti i Parë Ateist në Botë”. Rrugët e përgjakuna të Shkodres Heroike prap njomën me Gjakun e Martirëve të Kishës Katolike.
Don Shtjefën Kurti, vetëm se Pagëzoi një fëmijë: Pushkatohet. “Revolucioni Ideologjik Kultural” i tipit kinez, edhe njëherë përmbytë Popullin Shqiptar në llomin e ideologjisë komuniste, tue mos lanë asnjë Kishë Katolike në Shqipni.

■Gjithsejt mbyllen 2169 objekte kulti.

At Pjetër Meshkalla, me datën 5 Prill 1967, i tregon haptas drejtuesve terroristë të Shtetit komunist, se: “…Ajo që kërkoni me ba ju asht vetëm kjo: Pjesa e friksueme me kërcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pëson torturën ma të madhe, sëpse, i lidhun nga kafshata e bukës, shtërngohët me mohue me gojë Ate që beson; dhe kështu, fushata që po bahët, synon me formue një brezni pa kurajo civile, pa burrëni, oportuniste, servile, tue prishë karakterin e Shqiptarit në dam t’Atdheut.”(Nga letra e dergueme M. Shehut).
25 PRILL 1993 Edhe konkluzioni asht dhanë nga Miku i Madh i Popullit Shqiptar:

PAPA GJON PALI II ka thanë: “Ajo që ka ngja në Shqipni, të dashtun Vëllazën dhe Motra, nuk asht pa kurrë në historinë e njerëzimit…” (Sheshi Skenderbeu Tiranë)

Vazhdon Pjesa e XX dhe e fundit…

Melbourne, Korrik 2017.

SËMUNDJET MORALE

July 12, 2017 by dgreca

NGA BAHRI OMARI/ Dielli-20 korrik 1916 *

Mjerisht një sëmundje epidemike po shumohet midis shqiptarëve: sëmundje e politikës. Çdo shqiptar të thuash se sheh njëfarë autoriteti në vethen e tij të bisedojë nga çdo pikëpamje mbi politikën e përgjithëshme ose më shumë të vendit të tij. Dhe shumë nga ne e dënojmë, e bëjmë tradhëtor, e çnderojmë ose e lartësojmë një njeri duke bazuar gjykimin tonë mi ca fjalë të thata likshtëdëgjuar andej-këtej, pa patur as të pakën e së pakës nonjë njohuri për biografin e atij njeriu që dënohet ose çnderohet. Tjatri, sikur ka marrë diplomë nga universiteti i Londrës, të hedh broçkulla; dhe në daç t’i mbushësh mëndjen, atë çast të mori nëpër këmbë dhe të gjeti të paditur. Më e madhja çudi është kur përdorin këto fjalët e ra, pa i kuptuar dhe i pëlcasin sheshit. Një sëmundje karakteristike e vëndeve tona, e cila bren gjëndjen sociale të një kombi. S’mund të gjesh një të tillë mani në kombet e qytetëruara. Më të shumët e këndonjësve tanë kanë jetuar shumë kohë në Amerikë, dhe do t’ua ketë hequr vërejtjen dhe do ta kenë parë se sa nuk u përket amerikanëve politika; doemos atyre që janë jashtë politikës, dhe jo atyre q’e kanë për detyrë. Po trashëgojmë një sëmundje greke, se më shumë në grekër është përhapur kjo sëmundje. Kjo sëmundje ndalon njerinë të përparonjë në punën e tij dhe e bën nevralgjik. Kjo sëmundje të bën të fëlliqësh gojën dhe të prishësh moralin. Mos të imitojmë turqit dhe grekërit. Të bëhemi seriozë.
Padija ndahet më dy: Një është ay që s’di dhe e tregon padijën, tjatri është ay që s’di dhe s’ia ka për pesë. Në këtë sërën e dytë hyjnë dhe ata që kanë marrë një mësim superficiel (d. m. th. si e shkruara mbi akull). Nga kjo radhë janë më shumë ata të mjerë politikanë të cilët janë gati të të shesën nga çdo degë shkënce dhe diturie, apo s’u vjen rëndë të të tregojnë mësimet e larta prej universiteteve! të dyshimta. Oh! sa mjerim i math për ne të gjorët që s’dimë se sa na vlen lëkura! Mori botën më qafë gjithënjë çarlatanizma, e cila humbet idealin dhe mendimin qëndrestar, që është faktori m’i math në përparimin e përgjithëshmë të njerëzisë, se i vjen mbarë sicilit të shesë pa blerë, që të marrë famë. Shumë një mikrob i lik!
Si këto, dhe egoizma zë një vënt të math midis moraleve tona të prishura; pothua u bë zakon, pa dëgjuar ndopak zënë ndërgjegjësor, t’i mohojmë vlerën tjatrit, kurse vetja jonë është për të qarë hallë; tallen të verbërit me atë me një sy. Si e si ta biem fjalën mi një pikë që ai tjatri nuk e di, dhe atëherë shkrijmë tërë diturinë tonë të paqënë; dhe ç’nuk thomi, se kështu e dimë që nuk na e gjejnë dot kleçkën. Lipset të jemi seriozë me zëmër dhe jo me fjalë, të mbajmë cilësitë e prindërve dhe të hedhëm ato të ndyrat, të cilat na kanë ardhur jashtazi nga kombet që kanë shkelur Shqipërinë. Ta ndreqim Qeverinë Shqiptare me themel të pa tundur, se moral i prishur kalbëzon rrënjat e qeverisë dhe nuk e lë të vepëronjë lirisht, e pengon dhe më në funt e rrukullis nga maj’ e shkëmbit. Cilësit e liga qenë që dërrmuan Qeverinë Romane dhe ra në duart e Barbarëve.
Bahri Omari ka sherbyer 6 vjet Editor i Gazetes “DIELLI”, u pushkatua nga Enver Hoxha, si antikomunist.

SHOTE GALICA, NUSJA E MALEVE

July 11, 2017 by dgreca

Shkruan:Eugen SHEHU/

1 Shote e azem Galica Si rrallëkund në historinë e kombeve të tjerë,tek ne,përbri emrave të luftëtarëve të shquar,jetojnë ende legjendat e trimëreshave po kaq trime e të paepura.Ato kanë qenë e mbeten në breza, bashkëudhëtare të eposit shqiptar.Ato e mëkuan këtë epos sa me qumshtin e gjirit,aq edhe me gjakun e derdhur.Qumështi dhe gjaku u ngjizën përjetësisht në shkëndijat trimërore duke ngritur gur pas guri,ate që mund ta quajmë ndryshe edhe vetëdije nacionale.

Emri i vërtetë e Shotës është Qerime ! Ajo ka ardhur në jetë prej prindërve Halim dhe Sala nga Radisheva e Drenicës,në nëntorin e vitit 1895.Pakkush e di por në lindjen e Shotës kanë shkrehur pushkë.Nuk është prish zakoni i vjetër i shqiptarëve,që qisnin pushkë vetëm kur lindin djem,ngase Qerimja e vogël ishte motra e gjashtë vëllezërve dhe në Radishevë duhej ta dinin për këtë lindje të gazmuar.Sidoqoftë,këto të shtëna armësh mbeten një simbolikë e përjetshme midis Qerimes dhe vetëdijes së vet nacionale.Ato krisma dukej se paralajmëronin që kjo bijë e Radishevës,jo vetëm do të fisnikëronte gjashtë vëllezërit e saj,por tek e mbramja do të kthehej në një simbol të shpirtit kryengritës të popullit të vet.Qerimja e vogël nuk do të mund të shkollohej në Radishevën e Drenicës. I jati s’mund ta çonte diku larg ngase kanuni nuk lejonte me nxjerr vajzën prej shtëpie, veç ate ditë kur do të hingëllonin kujat e krushqisë tek dera.Por bija e Radishevës u rrit duke pirë në gurën e pashtershme të urtësisë dhe trimërisë popullore.Mes kujtimeve bubulluese të luftërave të Drenicës,Qerimja e vogël u rrit sa me trimërinë e të parëve të vet,aq edhe me urretjen për armikun shekullor serbin.Veçmas i jati Halili e donte shumë vajzën e vogël.E merrte në krahë,e nxirte në luginat e bukura të Radishevës,i bënte vend në odën e zjarrit.Qerimja ishte e shëndetshme,e bardhë si bora e malit,e qeshur,ndaj dhe i jati,me përkdhelje quajti Shote.Dhe ç’prej asaj kohe e deri në ditën kur u shua ajo dritë e bukur e syve,ate e thirrën vetëm Shote.Kështu e thirri Azemi,kështu e thirri Hasan Prishtina,Bajram Curri,Sadik Rama,Sadik Bardhi i Rugovës,Ram Rexha e qindra trima e bashkëluftëtarë të saj.Kështu e thirrën vëllezërit e saj e të Azemit.Kështu e thirrën gurrat e pashtershme të bjeshkëve dhe zogjtë e maleve.Ajo mbeti në kujtesë të një kombi si Shote e maleve.

Janë të njohura tashmë,kryengritjet në Kosovë të viteve 1908-1909.Në rrafsh të vetëdijes nacionale,këto kryengritje masive me armë në dorë,shërbyen si piketa të para,prej nga orientohej kryengritja e përgjithshme shqiptare,për të flakur tutje errësirën e padijen,për t’u bashkuar në rrugën e ardhmërisë si krejt popujt e tjerë evropian.Ka qenë pikërisht vera e vitit 1909 kur në fshatin Radishëvë erdhën hordhi të armatosura të Xhavit Pashës në ndjekje të Isa Boletinit.Ngase luftëtarët e Radishevës,Shushicës dhe Strellcës u vunë pushkën ushtarëve Osman,edhe zemërimi i pashait famëkeq ishte pa fre.Ai u vuri zjarrin krejt shtëpive duke detyruar pleq,gra e fëmijë të mirrnin malet.Mes tyre ishte edhe Shota.Ajo betohej,duke parë kullat e Radishevës,tek digjeshin,se do të rrëmbente armët e do t’i mbante në jetën e saj.Ishte vetëm 14 vjeç.Me gërshteta të bukur,të zeza me sy që i shkëlqenin,dhe me betimin e mbajtur deri në çastn e mbramë.

Vitet që rrodhën më pas,ishin tejet të trishtueshme.Duke ngarendur drejt dritës së madhe,populli i Kosovës (si dhe krejt vilejeteve shqiptare) duhej të kapërcente malet e vuajtjeve.Kullat e djegura duheshin ringritur nga themeli,malet dhe fushat e vogla duheshin mbjellë,jeta duhej të rilindëte përmes dhimbjesh të mëdha.Shotja u ndihmonte prindërve e vëllezërve.Por tashmë,ajo u lutet atyre që ta mësojnë të qesë me pushkë.“Herët po don me msue me qitë ,oj motër !“ i thoshin vëllezërit. „Ani ma mirë njeriu me msue herët të hidhtat.Të amblat vijnë ma ndejna!“ u përgjigjej ajo vëllezërve.Por pushkën asesi,Shota nuk do ta ndate nga çiftelia.Zëri i saj i ëmbël bashkohej me tingujt e butë të çiftelisë dhe këngët e bukura duket se qetësonin sadopak shpirtërat e zhuritur të luftëtarëve të Drenicës.Në livadhet e Drenicës,në verën e vitit 1912,atëherë kur thirrjes së Hasan Prishtinës dhe Isa Boletinit,iu përgjegjën 2000 burra nga Drenica,u mblodhën edhe mjaft gra e vajza për t’i furnizuar me ushqime e për t’i përcjellë trimat.Aty Shota pat shkuar të përcjellë baban e katër vëllezërit,natyrisht duke iu lutur të ishte me ta.Por zakoni e desh që çikat të mos rreshtoheshin ende në krah trimave dhe Shota diçka u trishtua natyrisht.Ajo takon aty,në ate përcjellje,edhe trimin Azem Galica,e ndjen t’i,rrahe fort zemra në krahëror.Përcjellja ishte e dhimbshme.Trimat shkonin të rrethuar prej dashurive ngase ardhja e tyre nuk dihej.Serbët donin të mbysnin ende pa ardhur në jetë,foshnjën që quhej liri.Ata i tmerronte kjo lindje ndaj nisën drejt Drenicës,Gjakovës, Prizërenit, Tetovës e Strugës,e Kumanovës mijëra çetnikë serb.

Kuvendi historik i Vlorës,ky akt madhor i shqiptarëve,u realizua tek e mbramja prej trimërisë dhe grykave të armëve të mijëra kryengritësve në beteja të përgjithshme në trojet e pushtuara nga serbo-sllavët.Qindra prej këtyre luftëtarëve japin jetën e tyre të njomë,pa ditur se disa muaj më pas diplomacitë evropiane do t’ua „dhuronin“ këto vise Serbisë duke mos njohur jo vetëm të drejtat natyrore,por as gjakun e derdhur për lirin shqiptare.Lidhur me këtë shtypi i kohës do të shkruante ;

„Të drejtat diplomatike ! Gjdo me thnë kjo ? Për të vrafnit e të pafuqishmit përalla e gënjeshtra… vise tanësisht shqiptare u japin serbëve të cilët,si u kurdisën brenda zunë të përdorojnë mbi ate popull,masa barbarizmi,i vrasjeve,djegje,plaçkina,dhune e gjithë lloje poshtërsina që mund të mendohen“. ( Gazeta „Shqypnija e Re „ më tetor 1913 ).

Anipse përmes tymit e flakëve,përmes brengave e halleve,populli i Kosovës luftoi pa u epur.Mandej ai dëshmoi mbijetesën,dëshirën dhe besimin për një të ardhme akoma më të mirë.Këtë e dëshmuan edhe Shota me Azemin,këta trima të Drenicës,me martesën e tyre,në vjeshtën e vitit 1915.Ngase Azem Galica ndiqej prej serbëve,tok me vëllezërit e tij dasma ishte tepër e thjeshtë e jo sipas traditave të atyre anëve.Shota nuk hodhi duvak sipas zakonit por së bashku me vëllezërit e Azemit,u nis për në Galicë e rrethuar veç prej dashurisë së prindërve dhe vëllezërve të vet.Kjo darsëm pas disa ditësh u kthye në betejë e duke shtënë pa u friguar mbi serbët,duke çarë rrethimin tok me Azemin,duke u ngjitur lugjeve e majave të Drenicës,ç’prej atij momenti,Shote Galicës i thonë ndryshe,edhe nusja e maleve.Ajo hynte kështu në histori me trimërinë e saj.Kjo trimëri,u kalli datën kurdoherë çetnikëve serb,ashtu sikundër shkeli mbi një zakon shqiptar që nuk lejonte çikën të dilte në mal me burra.Shote Galica,në këtë kuptim,është kalorësja e parë fisnike e atyre qindra e mijëra grave shqiptare,që më pas luftuan trimërisht në krah të burrave e vëllezërve të tyre. Tashmë rreth Azem e Shotë Galicës,janë tubuar një grusht trimash të Drenicës.Ata kërkohen me ngulm prej pushtuesve serb,ndaj edhe kalojnë një jetë tejet të vështirë,në ilegalitet të plotë.Ngatëresat e Ballkanit në Luftën e parë Botërore,do të ishin të mëdha.Drenica do të ndahej midis dy zonave të influencës,të austrohungarezëve dhe bullgarëve.Në vetëdijen e Azemit dhe Shotës,ishte ngjizur mendimi se të dy këta pushtues kishin ardhur këtu për pjesët e tyre,ndaj duheshin luftuar pa më të voglin dallim.Ata kryejnë në vitet 1916-1917 një varg betejash e përleshjes të cilat sidoqoftë kishin përmasa të vogla,lokale,ngase ishin të pakët në numër dhe të armatosur keq.Ndër këto luftime,natyrisht,nuk mund të lihet në haresë ai në rrethinat e Mikushnicës.Një pritë (që ende sot mund të shërbejë si model i luftës popullore) u ideua nga Azemi në rrugën që të nxjerr nga Mikushnica.Me dhjetra forca të xhandarmërisë,u befasuan prej zjarrit të armëve Shqiptare.Falë terrenit,por edhe trimërisë,Shota dhe Azemi qëndruan në vijë të parë të pozicioneve duke sjellë panik të pa shoq në radhët e xhandarmëve.Lufta vazhdoi rreth katër orë dhe në tërheqjen e sipër,xhandarmët lanë 11 të vrarë e të plagosur ndërsa çeta e trimave,pasi mori armë e municione u ngjit sërish në mal.Luftëtarët drenicarë,ç’prej luftës së Mikushnikut, e kuptuan se Azemi dhe shota,do të ishin kurdoherë në ballë të tyre,në sakrifica e mundime.Lidhur me këtë betejë,por edhe të kapedanëve të tjerë shqiptarë,do të mbante pos të tjerave,një qëndrim tejet krenar,shtypi shqiptar i asaj kohe ; „Ata janë atdhetarë të ndershëm që e kanë shkuar jetën me ëndrrën e ëmbël që ta shofin atdheun e tyre të lirë“.(Gazeta „Dielli e Flamuri“ Boston-Mars-Tetor – 1916).

Marsi i vitit 1917,do të sillte të tjera ngjarje ku natyrshëm do të spikatnin guximi dhe trimëria e Shotës dhe Azemit.Të ndjekur këmba këmbës prej serbëve,Shotë dhe Azemi patën bujtur disa kohë, në pranverën e vitit 1917,në fshatin Obrij,në shtëpinë e një mikut të tyre.Forca të shumta të milicisë bullgare e rrethojnë shtëpinë duke zënë pozicione dominuese edhe në fshat.Pas kësaj,ata i bëjnë thirrje Azemit të dorëzohet por ky i përgjigjet si kurdoherë me flakën e pushkës.Dikur pas disa ore luftimesh,atëherë kur Azemi është i plagosur,lufton vetë sa në frengji të sajën,po aq edhe aty ku pat luftuar Azemi.Të ndihmuar edhe prej vëllaut të Shotës,Rexhepit,si edhe disa trimave të Obrijës,pas disa orë luftimesh milicia bullgare tërhiqet në turp e humbje. Dhe sërish në verën e vitit 1918,çeta e Shotës dhe Azemit,do të kryente disa aksione të guximshme.Duket se trazirave ballkanike po u vinte fundi dhe austrohungaria kish perenduar së bashku me ëndrrën e imperatorisë së madhe.Të informuar se në një granizon austriak,në rrugën Pejë – Mitrovicë,ndodheshin pasuri të mëdha në armatim,municione e ushqime,çeta e trimave të Drenicës organizoi një sulm të rrufeshëm ku veprimet më me rëndësi i mori mbi vete Shote Galica ngase Azemi ende ishte me plagë në trup.Hipur mbi një kalë të madh,të bardhë (rrëmbyer austrohungarezëve) Shota mundi të çaje rethimet e garnizonit armik duke krijuar pështjellime të mëdha në formacionet armike.E mbështetur edhe prej vëllezërve të saj,si edhe një grushti trimesh të Drenicës,ajo bëri që në goditjen e parë,të vriten disa ushtarë e oficerë ndërsa qindra të tjerë të marrin arratinë duke hedhur deri edhe pushkët e tyre.Dy ditë pas sulmit të këtij garnizoni,në rrugën Pejë – Mitrovicë,ishin me mijëra kokë bagëti,ushqime,armë e municione që iu zunë austrohungarezëve dhe iu dha falas popullit të atyre trevave.Tashmë,emri i Shotes,hipur në kalë,po arrinte në kufijtë e legjendës.Në verën e po këtij viti, çeta e Shote dhe Azem Galicës,kishte më tepër nga 400 luftëtarë trima dhe të armatosur.

Është i njohur tanimë rreziku me të cilin u përball Shqipëria,në mbarim të Luftës së Parë Botërore,në vjeshtën e vitit 1918.Ushtritë Italiane që ndodheshin në Vlorë,nisën të zënë pozicione të reja duke synuar tashmë jo vetëm Vlorën,Fierin dhe Himarën por deri edhe Durrësin,Korçën, Kolonjën e Pogradeci ishin nën protektoratin Francez dhe kurdoherë të kërcënuar prej synimeve shovene greke.Ndërsa trupat serbe pasi patën shkelur kufijtë e vendosur në Londër më 1913,marrëshonin drejt Tiranës.Shtypi shoven serb në atë kohë,nuk reshtete së propaganduari se ushtritë serbe,po marshonin drejt Tiranës për të luftuar kundër austrohungarezëve,por kjo demagogji kursesi nuk mund të vinte në gjumë shqiptarët.Ata e dinin se pas kësaj „lufte vëllazërore“ do të vinte pushtimi i plotë i trojeve shqiptare,ndaj ngritën armët në mbrojtje të tërësisë toksore,duke dëshmuar se janë jo vetëm trima por edhe syçelë ndaj rrezikut sllav,kësisoj çeta e Shote dhe e Azem Galicës,në vitet 1918-1920,do të kryente një varg aksionesh në krejt Drenicën duke vënë kësisoj në mendime jo vetëm Beogradin por krejt kancelaritë diplomatike të Evropës.Ky varg betejash,do të ndirisnin kurdoherë nën një shkëlqim të paçmuar,në krejt kostelacionin e përpjekjeve shqiptare për t’u çliruar prej zgjedhes serbe.E vërteta është se qeveria serbe e asaj kohe,mori masa të mëdha shtrenguese ndaj fshatrave të kosovës.Një ligj i detyrueshëm,merrte nën armë fëmijë të moshës mbi 16 vjeç dhe këta rekrute degdiseshin në veriun e serbisë për mos t’u kthyer askurrë në vatrat atërore.Njëkohësisht propaganda çetnike e atyre viteve,nuk rreshti së predikuari paqë,nën kishën serbe,duke dashur të shuaje në vetëdijen tonë kombëtare shkëndijat e lirisë.Këtë fakt e pat vënë re,pos të tjerave Komiteti Kombëtar i Kosovës i cili porosiste të mbahej i ndezur prushi i shqiptarizmës ngase „administrata serbe po bën përpjekje për të mashtruar shqiptarët e Kosovës“(Arkivi Qendror i shtetit, fondi Mbrojtja Kombëtare e Kosovës,dosja 13, dokumenti 345).

Në fillim të viteve 20 , çeta e Shote dhe e Azem Galicës,bashkërendojnë veprimet luftarake edhe me çetat e tjera që komnadoheshin prej trimave Abaz Kurrumeli,Met Delia,Ajet Dervina,Adem Myftari etj.Trevat shqiptarë të Kopiliqit,Rakinicës,Bukoshit,Likoshanit e Drenicës, gjëmonin herëpashere prej pushkëve të trimave duke kënduar këngë trimërie në ruajtje të kufijve etnike shqiptare.Me vlerë është të kujtohet se këtë çeta trimash askurrë nuk rendën në luftime për të marrë gjaqe apo të etur për të zbatuar zakone të verbëra.Ata kapërcyen mbi këto realitete tragjike shqiptare dhe u përpoqën të jepnin shembullin e pastërt të flijimit në emër të lirisë.Në krejt këto beteja të zhvilluara,këto çeta u udhëhoqën prej programit të shpallur të Komitetit të Kosovës i cili përndryshe mund të emërohet si kodi zakonor e shpirtëror i krejt trimave të Kosovës.Në një prej neneve të kësaj rregulloreje mabrëkombëtare,pikërisht në ate me numër 8 thuhej tekstualisht ; „çeta ose komita shqiptare,tue mos e humb kohën nëpër qytete ose katunde,duhet të ndjeke animukn këmba-këmbës“. (Arkivi Qendror i shtetit,Fondi Komiteti Mbrojtjes Kombëtare të Kosovës,dosja 52,fleta 7 ).

Parë në këtë rrafsh,çeta trime e Shote dhe Azem Galicës,do të shërbente për komitetin e Kosovës,si ai ylli i ndritshëm i cili u tregonte dikur udhën karvaneve të muharxhirëve.Shote Galica,anipse me burrin e palgosur disa herë,nuk trembej të ndërmerte veprime veshur si djalë,me ate zërin-furtunë ; O prite Azem Galicën ! ajo do të triumfonte në sa e sa beteja duke ftuar edhe bashkëluftëtarët e vet për heroizma. Tashmë çmimet për kokat e Shotës dhe të Azemit,janë të mëdha.Beogradi kërkon vdekjen e tyre me çdo kusht ngase shkëndijat e zemrave të tyre po ndiznin zjarre të mëdhenj,anë më anë të Kosovës.Një muzg të datës 9 gusht,Azem Galica mëson se drejt fhsatit të tij,do të niseshin formacione luftarake serbe-çetnike për të djegur fshatin dhe masakruar banorët e tij.Burrit të maleve iu dhimbsen krejt shtëpitë e fshatit,ato që e patën mbajt si birin e tyre.Ju dhimbs edhe nëna e vetë e vetmuar, e cila rriste në varfëri jetimët,djemt e vajzat e dy vëllezërve të vet,të vrarë nga pushtuesit serb.Ai bisedon me bashkëluftëtaren e vet,trimëreshën Shote dhe kjo sakaq niset e hipur në kalë,si në baladat e lashta shqiptare,çika trimëreshë udhëton përmes shtigjeve të rrezikshme,pa u ndalur, e vetme pas 48 ore mbërin në Galicë.Pothuaj se në ag,troket në derë dhe nuk shmallet dot me vjerrën,trimen tjetër të Galicës.Por ende pa zbardhur drita,kur qepallat e bukur të Shotes sapo i kish mbyllur gjumi,u dëgjuan thirrje tek porta.Ishin çetnikët-serb.Vinin të armatosur deri në dhëmbë,të ndërsyer si një lukuni ujqish të cilët duan vetëm gjak.Po nënë e bijë kanë thënë fjalën një herë dhe asaj fjale do t’i vënë deri në çastin e mbramë të tyre.Pushka e Shotës ka shtënë e para.Nëna e Azemit ka vrapuar,me pushkë në dorë e disa breza fishekësh duke zënë një dritare tjetër nga ana e pasme e shtëpisë.Ajo e ka kuptuar se duhet bërë disa çaste një mbrojtje e fuqishme me zjarr, ngase më pas po aty mund të ndërhyjnë në luftime burrat e Galicës.Beteja fillon e ashpër dhe Shote Galica qetësohet shkon nga njëra frengji e kullës tek tjetra,duke shënuar mbi çetnikët serb.Hera herës,nëna e Azemit e këshillon nusen të bëje kujdes se çikë e re dhe jetën e ka përpara.Shota i përgjigjet :

„Mos bre nanë,çka je kah flet ?

Kush s’ka rrnue,treqind vjet.

Fort po ban Shota gajret

Sa herë qet,ka nji po vret „.

Është dashur vetëm një orë beteje dhe pas kësaj,kullat e Galicës kanë nisur zjarrin të gjithë.Brenda tyre,valonte jo vetëm hakmarrja për shkijet por edhe dashuria e madhe që krejt fshati ruante për Shotën,nusen e maleve,dhe trimëreshën nënë Sherifen.Tashmë batalioni i xhandarmërisë serbe,i ndodhur midis dhjetra zjarreve, e ka të vështirë të vazhdojë betejën.Me shpejtësi ai i organizon tërheqjen e të vrarëve dhe të plagosurve dhe merr udhët teposhtë Galicës,i trembur se mos në ndihmë të fshatit vjen vetë Azemi.Kur armët kanë heshtur gratë e burrat e Galicës,mësyjnë me respekt drejt kullës së Azem Galicës.Ata takohen me nusen e fshatit të tyre Shoten,i gëzohen trimërisë së saj, e pyesin për Azemin dhe i afrojnë bujarisht disa bijë të tyre që t’i marre me vete në luftë.Dy tri ditë më pas,ngjarja do të merrte dhenë dhe emri i Shote Galicës do të artikulohej deri në ministrinë e luftës së beogradit shoven. Ndërsa shtypi shqiptar do të shkruante ;

„Gati çdo ditë po bahen të ndjeshme e të përgjakshme,ndeshjet midis serbëve e shqiptarëve.Në Drenicë një batalion serb,e pat rrethue me të pabesë shpinë, e Azem Galicës.Ky i mrami nuk u gjet aty.Por nana e Azemit hapi luftën… Gruaja e Azemit i çau serbet me pushkë në dorë e shpëtoi nderen e shtëpisë“.( Gazeta „Populli“ 14 gusht 1920 ).

Është gjithashtu i njohur prej historiografisë sonë,fakti që në qershorin e vitit 1920,në Kukës u organizua një sulm i përgjithshëm ndaj formacioneve luftarake serbe në këtë trevë.Ky sulm,u ideua dhe udhëhoq prej Hasan Prishtinës,Bajram Currit,Shote dhe Azem Galicës,si edhe Sadik Ramës.Anipse Hasan Prishtina u tregua i vëmendshëm që në drejtimin kryesor të vinte forcat e tija, Shota e maleve propozoi të godiste ajo e para,duke u kthyer kësisoj në protagoniste të kësaj beteje.Duke luftuar në udhëheqje të dhjetra luftëtarëve,Shote Galica grishte këta për heroizma të mëdha.Disa ditë luftimesh të ashpra,të ndihmuara edhe prej çetave vullnetare të Hasit e Krumës, bënë që kufijt veriorë të shtetit amë të ishin të lirë.Ky shpirt i madh i Shote Galicës,ajo trimëri e saj,këkonin me ngulm që të shkatëroheshin themelet e atij muri të madh që donte të ndante shqiptarët,vëllezër të një gjaku në shekuj.Duke parë se pusitë dhe dredhitë,nuk po e frigonin aspak çetën e luftëtarëve të Shote dhe Azem galicës,shtabi ushtarak i Beogradit,mendoi të ndërrmerte bisedime me këta luftëtarë,duke u përpjekur të mësojë sadopak jo vetëm mbi qëllimet por edhe organizimin e burimet e kësaj rezistence me përmasa epokale.Kështu,me ndërmjetsimin e një shqiptari,u realizua një takim në ledinat e Pollacit në gushtin e vitit 1923,midis këtyre luftëtarëve dhe Mihaillo Ceroviqit,dikur prefekt i Mitrovicës.Shote Galica për të krijuar idenë se nuk ishte gruaja e vetme që luftonte në malet e kosovës,zgjodhi edhe disa gra e vajza nga Drenica,i veshi ato me tirqe,i armatosi dhe i solli aty në kuvend të burrave.Biseda në fakt nisi e ashpër dhe mjerani ceroviq,duke parë se Azem galica nuk lëkundej aspak prej ideve,u mundua të ofroje disa dhurata të beogradit.Kjo e keqësoj më tej bisedën dhe për më tej ai iu drejtua Shotës ;“ç’asht nevoja që edhe gratë me ba një jetë të egërsume si kjo ?Shota iu përgjigj ; „nuk ashtë egërsia jonë por e juaja,që nuk na leni me jetue të qeta si nana fëmijësh,por silleni si ushtarë malesh për me krye detyrën ndaj atdheut… Krali asht gjakësi e ndrydhësi ma dinak,prandaj na nuk i kemi besue e nuk i besojmë kurrë.Le të tërbohet sa të doje,si krali edhe Pashiçi i Serbisë.Këtu jena.Nuk ikim.Burra e gra kena me luftue,rropatemi por s’dorzohemi.Dhe ka me ardh dita,që mbi gjakun tonë të derdhun,ka me mbi liria“.(A.Haxhiu , „Shote dhe Azem Galica“ faqe 205).

Sigurisht,ajo çka do të trishtonte së tepërmi,zemrën e Shote Galicës,do të ishin ngjarjet e verës së vitit 1924,çetat e luftëtarëve në kosovë,kësaj vere numëronin në rradhët e tyre me mijëra vetë.Ndërkaq patën nisur bashkërendimet midis këtyre çetave,me formacionet e rregullta të ushtrisë kombëtare shqiptare.Atdhetari prej Prishtine Ali Riza Kosova,në krye të formacioneve kufitare të shtetit amë,pat parashikuar jo vetëm lëvdata për trimat Azem e Shote Galica,por sidomos bashkëpunimi konkret antiserb.Ky bashkëpunim nuk mund të kish tjetër strategji,pos përfitimit të kufijve etnike të shqipërisë,që qenë coptuar padrejtësisht në Londrën e vitit 1913.Këtij bashkëpunimi tejet të sinqertë,do t’u kundërviheshin me planet dhe veprimet e tyre,qeveria dhe shtabi ushtarak i beogradit të cilët sigurisht parandjenin rrezikimin e kufijve të përfituar me dhunë.Është kjo arsyeja që në qershorin e vitit 1924,në drejtim të Drenicës,nisen mijëra ushtarë serbo-sllavomaqedonas të Armatës së tretë të Shkupit,të drejtuar nga kriminelei Bozhidar Terziq.Të përforcuar me reparte artilerie,synimi i trupave të kësaj armate ishte tek e fundit,jo vetëm goditja e rezistencës por sidomos bombardimi dhe kallja në zjarr e krejt fshatrave të kësaj treve e cila ishte kthyer në simbol të heroizmit mabrë kombëtar shqiptar.Arbania e Vogël,përndryshe zona e lirë e Kosovës,u mësy në mëngjezin e 12 korrikut të vitit 1924 nga mijëra ushtarë.Ndërsa pozicionet e trimave i duken,artileria nisi të godiste aq fort sa ato shkrepa kurrë s’patën gjëmuar,në kujtesën e viteve.Mbi trimijë gryka zjari,donin të vinin në grykën e Drenicës,litarin e rrobërisë.Dhe përgjigjja erdhi si rrufeja :O prite Azem Galicën ! Kish qenë Shota,nusja e maleve,ajo vetëtima e parë,kushtrimi i parë i asaj beteje që zgjati plot tri ditë e tri netë.Më pas ç’ka ndodhi,veç kujtesa e gurëve të Arbanës së Vogël,mund të dëftejnë.Një plumb e plagos rëndë Azemin.I është dëmtuar shtylla kurizore dhe gjaku s’ka të pushuar.Shokët e marrin në krah.Vështirë të çahet rrethimi.Shota ndjek me vëmendje çdo lëvizje të burrit të saj dhe mendon të tërheqe vëmendjen duke dalë prej kulle ku luftonte.Dhjetra batare plumbash e ndjekin por si në legjenda ajo çan rrethimin.Trimi është shtrirë në vig,për mos t’u çuar dot më.Në shpëtim të jetës së tij,janë tani jo vetëm bashkëluftëtarët e Galicës por edhe trima të tjerë si Shaban Polluzha „Mbahu he burrneshe,i pat thënë Shaban Polluzha,kujdes Azemin,paj Drenicën e ruajm na „.

Tri ditë e tri netë,vigu me trupin e Azem Galicës,kapërceu pyet e livadhet e Galicës, Verbovcit,Rrezallës e Gjurgjevikut.Të katërtën,në shkëmbijtë e Përçevës,u mbyllën sytë e trimit.Shotë Galica jetoi deri në çastin e mbramë me trimin e saj.Anipse e dinte fatin e burrit,zëri i saj askurrë nuk u ligështua.U betua mbi trupin e tij,mbi sytë e mbyllur të trimit,duke iu thënë bashkëluftëtarëve „Kosova jonë asht e papërkulun.Ajo i ka rrënjët në zemrën dhe në trupin e heronjëve“.Thirrja :O prite Azem galicën , do të jehonte tashmë ç’prej Krume e deri në Drenicë.Së bashku me Met Delinë,Sadri Vitakun, Miftar Llaushën e dhjetra trima të tjerë,nusja e maleve do të ndërrmerte aksione mjaftë të guximshme të ideuara dhe drejtuara personalisht prej saj.Aq të befta e trimërore ishin këta sulme,saqë për mjaft kohë,shtabi ushtarak serb nuk ishte në gjendje të përcaktonte nëse Azemi ishte gjallë apo vdekur.Tashmë legjenda përsëritej në dimensionin e saj kulmor.Kësisoj për të ardhur deri në vjeshtën e vitit 1926.Ndjekjet e qeverisë serbe vazhdonin pothuaj çmendurisht.Ato kulla që spiunoheshin se patën ruajtur Shote Galicën,digjeshin me krejt ç’kishin brenda pa u paralajmëruar.Betejat e shumta,patën rralluar mjaft trima e bashkëluftëtarë të Shotës,ashtu siç rrallon mëngjezi yjet në qiell.

Një muzg vjeshte,ndërsa ishte duke ndejtur në një kullë,në rrethinat e Gjakovës,disa trima të Kosovës martire bisedojnë me motrën e tyre.Ajo është e lodhur,ajo është e sakatuar shpirtërisht e për më tej ndiqet nga çetnikët serb.E këshillojnë të marrë me vete disa fëmijë jetima të Kosovës, e të shkoje në shtetin amë në Shqipëri.Atëhrë vetëm atëherë,burrat e Drenicës kanë parë lot trishtimi në sytë e saj.E pat kuptuar se po ndahej përgjithmonë nga zhurma e luftërave për liri,nga zjarri i betejave të ashpra që i dhanë ate emër të madh,Qerimes së vogël,të dikurshme.Ashtu e përlotur,udhë pa udhë,me bukë e pa bukë,duke u kujdesur për jetimat e mjerë shkon në Shqipëri e vendoset në një fshat të Krujës.E vobekët,pa ndihma,për të ushqyer jetimat,dikur shet kalin e madh e të bukur,të vetmin që e lidhte me kujtesën e ndritshme të luftërave që pat bërë,ajo zonjë krenare, ajo prijëse dikur e dhjetra trimave të Kosovës,tani dergjet në mjerim.Jo rrallë,bijve të denjë të shqipes,fati u paracaktoi një fund të tillë.

Më 7 korrik të vitit 1927,Shote Galica mbyllte sytë.Brenda drites së tyre,mbyllej përgjithmonë imazhi i Drenicës së lirë,pa serb, e bullgarë,pa malazez e austrohungarezë.Dhe kjo i sillte lumturi. Duke e përcjellë për në varrin e thjeshtë,mijëra shqiptarë pyesnin veten të çuditur : Si mund ta nxjer një varr,këtë klithmë lirie,këte Nuse të Maleve ?Përjetësisht, pranë atij varri të thjeshtë,përkulen me respekt gjeneratat e reja shqiptare,dhe ato çika që rrokën armët dje në fundshekull për ti prurë lirinë kosovës në Mileniumin e rij.Shota e Drenicës ishte mesazhere e këmbimit të duvakut për pushkë.

Bern-Zvicër

Vlora e vjetër dhe kalaja e Skelës

July 11, 2017 by dgreca

1 Vlora

Dosjer nga Gëzim Llojdia/*1.Qyteti edhe në foto historike të ruajtur nga dëshmitarë të kësaj periudhe tregojnë fytyrën e qytetit, pak të njohur, të errtë të historisë. Urbanistika e katër lagjeve të hershme tregon përfund katër kodrave (Qafës së Koçiut, Mesovunit, Budakut dhe Kuzbabasë) shtrirje e banesave qytetare dhe ka një arsye që shqyrton këtë shtrirje të qytetit detarë. Deti ka qenë sundimtar i mjaftë ha tokë. Një gravurë e hershme paraqet kalanë e Skelës në Vlorë, kur deti atëherë kishte nën sundimin e tij, sipërfaqe të tëra toke. Dallgët e detit arrinin deri pranë, ndërkaq anijet nëpërmjet një kanali lundronin për të shkuar drejt ngrehinës, me një formë piramide. Nga kalaja e Vlorës, sot nuk ruhet asnjë gjurmë mbi tokë, pasi më 1905, gurët e saj u përdorën për të shtruar rrugën Vlorë-Skelë. Urbanistika e një qytetet detar sigurisht që do të pranonte si zgjidhje shtrirje të qytetit larg kërcënimit të detit kështu konstrukti i qytetit do të gjente vend dhe bazë për të qëndruar larg dihatje dhe zemërimit të detit.Ndërkaq, ata që kanë jetuar pranë detit ia njohin huqet atij. Ligësia e vetëtimave shpaloste egërsinë e moteve të luftës.Urbanistika e qytetit, përbëhej nga banesa qytetare,të vendosura si në një gropë, në pllajën përfund kodrave të Qafës së Koçiut, Mesovunit, Budakut dhe Kuzbabasë nga njëra anë dhe detit, nga ana tjetër. Duke qenë nën nivelin e detit dhe pa sisteme kanalizimesh dhe derdhje shtytëse ujerash, që me rënien e shirave të parë, qyteti përmbytej dhe gjithë pjesa jugore e perëndimore e tij kthehej në një liqen të madh e të pafund të lidhur me kënetën e Nartës dhe me detin… përmbytjet e qytetit nuk janë ndaluar ndonëse një rrjet inxhinierik kanalesh ka përshkruar qytetin.

KESHTJELLA E VLORES 1688

2.Këto pamje i kemi parë nëpër foto të kohës, por ende nuk dimë mirë kontributin e tyre në dobi të qytetarëve në vitet ‘40. Të ngulitura në kujtesë shquajnë një pjesë reale një fotografim të shpejtë nga pamja e qytetit të hirtë. Autori më tej si në një film pa zë, shfaqe banesat e tjera qytetare Shtëpitë e tjera ishin me dy dhe e shumta me tre kate, te ndërtuara me mur guri te gjere, lidhur me balte e traversa druri dhe te mbuluara me tjegulla vendi. Rrugët ishin te ngushta dhe me kalldrëm. Rruga Vlorë – Skelë ishte gjithashtu me gur dhe çakëll e kufizuar me kanale të hapura, ndërsa paralel me te kalonte një hekurudhe e ngushte, qe përshkohej nga 2-3 vagonë të tërhequr me kuaj. Për distanca të gjata përdoreshin karroca me kuaj dhe shumë pak autovetura e autobusë… Një album i arkitektit P. Stefa për Vlorën e vjetër kanë ato imazhe, që ne kemi imagjinuar për banesat karakteristike qytetare të kohës. Për banesat qytetare vlonjate, studiuesi i fotografisë Qerim Vrioni aty nga viti 2007, në një nga sarajet e vjetra të Vlorajve, hapi një ekspozitë. Shumë prej atyre banesave janë sot monument kulture. Këto banesa ende i rezistojnë kohës. Ndonëse në shumë prej tyre karakatinë, fishkëllen era. Vargmali Shashicës, që përsëritet vazhdimisht çuditshëm. Qafa që çdo stinë, ripërtërijnë mbulesën gjelbëroje. Erëra jugore, që çdo stine përcjellin mërzinë. Mjegullat e dendura “sinoptika”e motit, çdo kohë varen përmbi pikëllimin e detit. Pamjet mëngjesore, me mbrëmje të freskëta. Një këndvështrim për qytetin është si një dritare. Pas qelqeve ndjehet, aroma e detit. Në listën e trashëgimisë Grand hotel “Korça”nuk figuron dhe as si godinë nuk gjendet më në këtë qytet. Ku ishte grand hoteli, cili e ndërtoi, sa shtretër dispononte ai? Autori L. K. Çipi thotë se hoteli u ndërtua në lagjen Muradie, afër xhamisë së madhe dhe bashkisë në fillimin e rrugës kryesore të qytetit, që nga lindja të çonte drejt Qafës së Koçiut, hotel “Korça” u hap në vitin 1914 kishte 25 shtretër, tre kate, sallë dhe restorant, ishte pronë e I. Çipit ku emrin e mori për shkakun e përpjekjeje patriotike të korçarëve në mbrojtje të Republikës së Korçës, kundër aneksimit. Në këtë hotel u strehuan patriotë e luftëtarë, burra shteti si Fan Noli dhe kishin selitë e tyre shumë shoqëri patriotike, si: “Djalëria e Vlorës”, “Bashkimi”, “Opinga”, “Mësuesit e Labërisë”, “Labëria” etj. Luan Çipi sjell në kujtesë një histori që zgjati 33 vjet, por që u shua me shtetëzimin e tij në vitin ‘47 dhe iu hoq emri i miratuar nga Bashkia Vlorë në vitin 1914.

3.Gjurmët e kalase së Vlorës, sot ekzistojnë nën një bodrum të llangosur me ujë, nën një ngrehinë shumëkatëshe në zonën e Skelës, përpara stadiumit të qytetit, që ka emrin e skuadrës. Zbulimi i tyre në vitet ‘70 tregojë rëndësinë, që paraqesin muret e hershem të ndërtimit osman në brigje të Adriatikut. Pallati i sportit dhe më tej ndërtimet në vitet e demokracisë me shumëkatëshe i fshinë nga faqja e dheut muret e kalasë së Skelës. Abuzimi që është bërë duke ndërtuar përmbi një monument kulture duhet treguar. Ish-ministri i kulturës Bujar Leskaj nuk firmosi për një shumëkatësh. Dhe sot muret e kalasë së vjetër janë të mbyllura në një bodrum uji. Të pavizitueshme dhe të pashpjegueshme përse janë kandisur në këtë gjendje.Një gravurë e kohës paraqet kalanë e Skelës në Vlorë, kur deti atëherë kishte nën sundimin e tij sipërfaqe të tëra toke. Dallgët e detit arrinin deri pranë ndërkaq anijet nëpërmjet këtij kanali lundronin qartësisht për të shkuar drejt ngrehinës, që ka një formë piramide me disa tregues të hollësishëm. Një gravurë tjetër e paraqitur nga specialisti Gjerak Karaiskaj tregon një pamje të kalasë, muri i saj i jashtëm kullat dhe pemët e shumta që koordinohen njëra me tjetrën. Kalaja më e rëndësishme bregdetare, që ndërtuan turqit në territorin e vendit tonë, është ajo e Vlorës. Kjo ndodhej në bregdet, pranë skelës së sotme të qytetit, rreth 150 m nga buza e detit shkruan Karaiskaj. Ndërtimi i kalasë në këtë largësi kishte për qëllim të zgjaste distancën e mundshme të qëndrimit të anijeve armike dhe për pasojë të pakësonte efektshmërinë e zjarrit të artilerisë së tyre. Nga kalaja e Vlorës sot nuk ruhet asnjë gjurmë mbi tokë, pasi më 1905, gurët e saj u përdorën për të shtruar rrugën Vlorë-Skelë. Por nga përshkrimet e E. Çelebiut dhe nga një studim krahasues dhe interpretues i të dhënave të grumbulluara, i bërë kohët e fundit, mund të përfytyrohet deri diku me saktësi pamja e saj. Kalaja ka pasur në plan formën e një tetëkëndëshi të rregullt, me gjatësi brinjësh 90 m dhe një sipërfaqe prej 3, 50 ha. Muret rrethoheshin nga një hendek i mbushur me ujë, gjerësia e të cilit nuk dihet me saktësi, por ka mundësi të ketë qenë 30-40 m. Ky hendek, që rrethonte kalanë nga ana e tokës, lidhej me detin nëpërmjet dy mëngëve, që veçonin para saj një sipërfaqe toke në formë trapezi. Nga një sondazh që u bë kohët e fundit, me rastin e ndërtimit të Pallatit të Sportit të qytetit të Vlorës, rezultoi që muri i kalasë kishte një trashësi prej 5, 60 m, ishte ndërtuar me gurë gëlqero-rë të vendosur në rreshta të rregullt, një pjesë e të cilëve ishin të punuar. Këta të fundit, të përdorur më tepër për veshjen e faqeve të kullave, kishin forma drejtkëndëshe me përmasa rreth 0, 30×0, 20 m. Lartësia e mureve, sipas E. Çelebiut, ka qenë 15 m dhe ishin të kurorëzuar në pjesën e sipërme me bedena. Në qoshet e tetëkëndëshit kishte nga një kullë poligonale të mbuluar me çati prizmatike. Midis dy kullave dilnin nga kurtinat dy kulla të cekëta drejtkëndëshe, me lartësi të barabartë me muret, që krijoheshin nga një zgjerim i murit rrethues në këto pjesë dhe që shërbenin për të kontrolluar më mirë kurtinat midis dy kullave poligonale. Shkallët, që shërbenin për t´u ngjitur në shtegun e rojeve, ishin vendosur pranë kullave të këndeve, të drejtuara në të kundërt të tyre për t´i dhënë përparësi ngjitjes mbi mure. Kalaja kishte dy porta të vendosura përballë njëra-tjetrës në veri dhe jug. Që të dyja përshkonin nga një kullë katërkëndëshe dykatëshe, të mbuluar me çati me katër kullime. Kullat-portë dilnin plotësisht nga kurtinat dhe ishin më të larta se këto të fundit, ashtu si dhe kullat poligonale të qosheve. Një hyrje e vogël, që përshkonte trashësinë e murit, ndodhej nga ana e detit. Portat e dy hyrjeve kryesore, sipas dëshmisë së Çelebiut, ishin të tipit urë dhe komandoheshin nga katet e dyta të kullave nëpërmjet të një sistemi makarashë dhe zinxhirësh. Sigurisht që këto porta nuk mbulonin kanalin me ujë që rrethonte kalanë, i cili ishte mjaft i gjerë dhe larg tyre, por me sa duket kapërcenin ndonjë hendek të thatë që ishte hapur për të krijuar një mbrojtje të dytë të portave. Ndërsa urat e palëvizshme, që lidhnin dy brigjet e kanalit, megjithëse ndodhen pranë hyrjes, janë të spostuara kundrejt aksit të tyre. Ndryshe ato do të ishin jo vetëm mjet që lehtësonte komunikimin e garnizonit të kalasë, por edhe rrezik në rast rrethimesh. Në pjesën e brendshme të kalasë, pranë murit që shikonte nga deti, ndodhej kryekulla. Kjo ishte një kullë cilindrike masive, që mbizotëronte mbi të gjitha ndërtimet e tjera me lartësinë e saj të madhe. Kulla ishte 7-katëshe dhe mbulohej me një kupolë të veshur me plumb mbi një tambur të ulët poligonal. Përveç frëngjive të shumta për topa, që kishte vetë kulla, këta të fundit vendoseshin edhe mbi platformën që krijohej rreth tamburit deri tek muret e jashtme. Brenda kullës gjendeshin komanda e kalasë, magazinat, etj. E vendosur pranë detit ajo shërbente njëkohësisht për vrojtim dhe për të penguar afrimin e anijeve armike. Muret e kësaj kullë kanë qenë ndërtuar me gurë te punuar me kujdes. Kryekulla e kalasë së Vlorës, nga përmasat, funksioni dhe mënyra e ndërtimit është e ngjashme me Kullën e Bardhë në Selanik, kullën e Rumeli-Hisarit, kullën qendrore në «Kastel de Mare» në Modon, etj. Mungesa e tregut dhe e haneve tregon për karakterin ushtarak të këtij fortifikimi, ku në shek. XVII ndodhej një garnizon prej 400 ushtarësh. Kalaja e Vlorës u ndërtua me urdhër të sulltan Sulejmanit, që erdhi në Vlorë me 1531, për ta pasur atë si bazë ushtarake dhe kantier ndërtimi anijesh luftarake për zbarkimin në Pulje të Italisë. Janë interesante përshtypjet që u ka bërë kjo kala disa studiuesve të shekullit të kaluar, që patën mundësi ta shohin atë akoma në këmbë. Dijetari J. G. Hahn thotë se «kjo kala e tradhton arkitektin turk», ndërsa një vizitor tjetër e quan atë «Kala veneciane». Ka mundësi që në ndërtimin e kësaj kalaje të kenë marrë pjesë dhe arkitektë venecianë. Për kryekullën vizitori më i hershëm i saj, E. Çelebiu, thotë se e ndërtoi arkitekt Sinani, autori i Kullës së Bardhë të Selanikut. Gjatë kësaj periudhe u bënë rindërtime edhe në kalanë e Kaninës, e cila duhej të mbante të nënshtruar zonën kryengritëse përreth. Deri në shek. XVII. mbi një nga portat e kësaj kalaje, sipas dëshmisë së Çelebiut, lexohej mbishkrimi «Sulltan Sulejmani e meremetoi… » Kalaja e Vlorës ishte një nga ndërtimet ushtarake më të arritura të Perandorisë Turke, saqë Çelebiu shkruan se «ata që s´kanë parë fortesat e Sekedinit, Benderit dhe Vlorës, nuk kanë dijeni mbi mjeshtrin e osmanëve», përfundon Gjerak Karaiskaj, studimin rreth kësaj kalaje.

Kodra e Triportit ndodhet pranë Zvërnecit, ku janë zbuluar gjurmë të periudhës qytetare, të cilat janë në vazhdim të shekullit II. Në skajin verior të Gjirit të Vlorës, në Triport gjendet një varg i ulët kodrinor, që vazhdon prej veriut në jug dhe shtrihet deri në buzën e detit. Në veri të tij gjendet liqeni i Nartës, në perëndim dhe në jug deti, ndërsa në lindje gjendet një truall rreth 1 km i gjatë dhe 0. 5 km i gjerë, thotë Apollon Baçe. Qyteti i fortifikuar dhe skela përmenden prej Çelebiut, ku sipas tij “në perëndim të fshatit Zvërnec, në një shkëmb në buzë të detit gjendet kështjella e Jengjeçit, prej së cilës ruhen vetëm rrënojat e mureve dhe një liman shumë i madh. Me gurët e tyre, Sulltan Sulejmani ndërtoi fortesën e Vlorës. Fakti që muret e kalasë së Vlorës janë ndërtuar me blloqe të thyera të periudhës antike, na shtyu të vëzhgojmë më me kujdes zonën e mësipërme. Gjurmët që u gjetën nga sondazhet treguan se linja e mureve ndiqte kodrën në 2/3 e lartësisë së saj, duke rrethuar një sipërfaqe prej 3 ha. Blloqet e murit, identike me ato që qenë përdorur në kalanë e Vlorës, janë dëmtuar në mënyrë sistematike edhe më vonë, duke shërbyer si gurore për ndërtimet që kryheshin përreth. Megjithëkëtë, poshtë pasqyrës së ujit dhe në pjesët e saj të fillimit ruhen ende gjurmë, të cilat së bashku me disa sondazhe dhe një skicë të K. Paçit, na japin mundësinë që të rindërtojmë në vija të përgjithshme planimetrinë e saj.

*Fotografi të pabotuara me parë