Histori – Page 364 – Dielli

KONTRIBUT PËR HISTORIOGRAFINË SHQIPTARE

March 30, 2017 by dgreca

Nga Dr.Nail Draga/*

Diversiteti fetar të shqiptarët paraqet një fenomen të veçantë që na bën ndër popujt me tolerant në Europë, dukuri kjo e cila është vlerësuar vazhdimisht nga autoritetet e kohës. Edhe pse një fenomen i tillë në kohë të shkuara ishte me pasoja, ne kemi arritur ta ruajmë identitetin tonë kombëtar. Janë pikërisht studiues të huaj dhe vendas të cilët kanë publikuar artikuj apo botime të veçanta kushtuar çështjeve fetare të popullit tonë, nga kohërat më të hershme e deri në ditët tona. Nuk ka dilemë se trajtimi i temave të tilla paraqet motivim për çdo studiues, por në veçanti për teologët të cilët i janë përkushtuar tërësisht këtij misioni hyjnor. Botimet e dritashme dëshmojnë për përkushtim dhe profesionalizëm, duke pasuruar fondin e botimeve në shqip. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sepse historia e konfesioneve është vetë historia e popullit shqiptar.

Duke qenë në kuadër të kampit socialist nga viti 1944 e deri në vitin 1990, për shqiptarët kanë ekzituar mundësi të kufizuara për trajtimin e temave të tilla sepse nga cenzura e kohës pasojat ishin evidente. Ishte kjo koha e ideologjisë komuniste, ku në mënyrë perfide tentohej të eliminonte strukturat konfesionale, duke iu penguar veprimtarinë e tyre. Por, pas viteve 1989-1990, kur ra përfundimisht muri i ideologjisë moniste, në të gjitha vendet e ish kampit socialist, paraqitet rilindja konfesionale për të gjitha fetë, ku bën pjesë edhe ajo katolike.

Pikërisht në lidhje me këtë çështje kohë më parë, teologu dhe studiuesi dr.dom Nikë Ukgjini i paraqitet opinionit më librin Kisha katolike në trevat shqiptare, botuar nga Qendra Botuese Shoqata e Jezuitëve, Tiranë, 2016.

Autori librin e ka konceptuar në atë mënyrë që përbëhet prej katër pjesëve, duke ofruar të dhëna më interes, për një periudhë kohore nga shek.XI e deri më sot. Nuk ka dilemë se trajtimi i një teme për këtë periudhë të tillë kohore paraqet një sfidë për autorin sepse kanë ndodhur ngjarje të mëdha për ne shqiptarët. Dhe një apologji të tillë autori na e prezanton përmes fakteve dhe analizës historike ku kisha katolike ishte dëshmitare e të gjitha peripetive të kohës.

Autori çështjen e kishës katolike e trajton në hapësirën etnogjeografike shqiptare, nga koha antike, pikërisht nga paraqitja e Shën Palit në Siujdhesën Ilirike, e më pas. Pra, kemi një paraqitje kronologjike të krishtërimit, gjatë shekujve vijues, duke dëshmuar praninë e saj dhe sfidat gjatë shekujve. Kështu sfida e parë i përket shek.XI, përkatësisht vitit 1054, ndarjës së kishës lindore dhe përcaktimit të ortodoksizmit më qendër në Bizant, duke kriuar rivalitetin teologjik dhe ati shtetëror të kohës. Ishte kjo koha e ballafaqimit të shqiptarëve me identitetin e katolicizmit, tashmë jo si përkatësi por trashëgimi identitare dhe qytetëruese, në kuadër të rivalitetëve kishtare të kohës.Ishte kjo koha e mbijetesës,sepse ortodoksizmi u bë fe shtetërore te serbet e grekët që ishte imponim për të gjithë qytetarët, pavarësisht se ata i përkisnin katolicizmit. Ndërsa sfida tjetër i përket në shek.XIV, me invazionin e Perandorisë Osmane në Siujdhesën Ilirike, që zgjati rreth pesë shekuj, ku shqiptarët u islamizuan pothuaj në dy të tretat e popullsisë.

Përveç pushtimeve nga vendet e ndryshme në proceset kishtare kanë ndikuar edhe dekompozimet territoriale. Në sajë të të dhënave del qartë se një dukuri e tillë ka qenë e pranishme edhe më herët, por në mënyrë të veçantë u theksu dukshëm në shek.XIX ku në sajë të intrigave të Fuqive të Mëdha shqiptarët pësuan më së shumti. Ishte kjo koha e rrudhjës territoriale, por edhe zvogëlimit demografik, fenomen ky që pati pasoja të pariparueshme për shqiptarët.

Të dhënat e ofruara nga autori në këtë botim, janë referenca nga literatura selektive nga autoritete shkencore, që dëshmojnë qasjen profesionale të autorit për temën e trajtuar.

Nëse për periudhën e kaluar, konsultimi i burimeve dhe literaturës është domosdoshmëri, përballja e kishës katolike me pushtetet e kohës, në shekullin XX, paraqet çështje të veçantë. Pikërisht për këtë periudhë kohore para dhe pas Luftës së Dytë Botërore janë botuar botime me vlerë pas rënies së sistemit të diktaturave në vendet e ish kampit socialist në Europën Juglindore.Këto botime në një farë mënyre janë edhe dëshmi autentike sepse një numër i konsideruar i pesonave kanë përjetuar tmerrin e kohës së diktaturave, ku ajo në Shqipëri ishte rast i panjohur në botën e qytetëruar.

Pikërisht këtyre çështjeve autoriu iu ka rezervuar vend të konsiderueshëm në pjesën e katërt e këtij studimi qe ka të bëjë me përsekutimin e klerit në Shqipëri, që filloi me instalimin e pushtetit komunist, duke filluar nga viti 1944 e deri më 1980.

Regjimi i ri shqiptar i instaluar në Shqipëri në vitin 1944, me ideologjinë komuniste, përveç mbylljes së shkollave të Jezuitëve dhe të Françeskanëve në vitin 1946, iu kundërvu fesë, klerikëve dhe institucioneve fetare me të gjitha përmasat, duke iu vështirësuar punën e tyre, deri sa e shpalli Shqipërinë shtetin e parë ateist në botë në shkurt të vitit 1967.

Ishte kjo një ditë fatzezë në historinë e jetës fetare, kulturore dhe shoqërore të shqiptarëve në Shqipëri. Edhe pse një veprim i tillë ishte në kundërshtim me Kushtetutën e Shqipërisë, ideologjia komuniste ishte parësore, duke eliminuar parimet e të drejtave dhe lirive të njeriut, si askund në botë, sepse Shqipëria kishte nisur revolucionin e saj bazuar në Revolucionin Kulturor Kinez. Ishte koha e vetizolimit si dhe eliminimit të elitës fetare dhe intelektuale shqiptare, më pasoja të mëdha kulturore e kombëtare.

Ishte kjo koha e burgosjeve, internimeve, vrasjeve të klerikëve intelektualë dhe laikëve katolikë.Shumica e klerikëve katolikë shqiptarë, por edhe të dy komunitetëve tjera islame dhe ortodokse, u burgosen, torturuan dhe u eliminuan nëpër burgje dhe kampet e internimit, ku periudha me kritike ishte ajo e viteve 1945-1960.

Burgosja dhe eliminimi i klerit katolik bëhej me paramendim se pushteti iu frigohej, duke ditur qendrimin, përkushtimin dhe përgatitjen e tyre shkollore dhe ndikimin ne popull. Sipas disa të dhënave del se numri i klerikeve të tillë ishin rreth 200, që kishin kryer studimet në 25 qendrat universitare europiane, ku së bashku kishin kryer rreth 500 vjet studime. Por, këta pushteti komunist i shpërbleu me mbi 900 vite burgime.

Nëse i bëhët një retrospektivë kësaj periudhe kohore del qartë se populli shqiptar përmes Kishës Katolike, ndonëse me sakrifica të mëdha, arriti të ruaj identitetin e tij kombëtar, duke përjashtuar një pakicë e cila nuk arriti të ruajë fenë dhe idetitetin kombëtar, siç janë një pjesë e shqiptarëve në Mal të Zi. Ndonëse një dukuri e tillë ishte e pranishme si pasojë e ndryshimeve politike nga shek.XIX ajo po vazhdon edhe sot, që është shqetësuese dhe me pasoja të pariparueshme.

Në përgatitjen e këtij botimi autori ka konsultuar një literaturë profesionale dhe burime të ndryshme historike duke i ofruar opinionit një botim më vlerë shumëdimensionale. Autori ka parashtruar fakte dhe analiza historike të ngjarjeve, ku kisha katolike ka sfiduar rrethanat shoqërore të kohës, duke luajtur rolin e saj në historinë e shqiptarëve.

*Dr.Dom Nikë Ukgjini, KISHA KATOLIKE NË TREVAT SHQIPTARE, Botoi: Qendra Botuese Shoqata e Jezuitëve, Tiranë , 2016

*(Lexuar me rastin e perurimit të librit në Ulqin, më 4 mars 2017)

WE WILL NEVER FORGET

March 27, 2017 by dgreca

IN MEMORIAM/

0-3 WE WILL NEVER FORGET 26/03/1999/

KURRË NUK DO TA HARROJMË 26/03/1999/Nuk jemi për hakmarrje – jemi për drejtësi!/Nga: Mr. sc. Besnik F. Hoti/

„Nuk do të mbyllim sytë para kësaj…/

kjo është e tmerrshme. Jam tepër i prekur dhe i
emocionuar nga kjo…jemi duke i ndjekur ata
që kanë instruktuar këto krime dhe
fushatën sistematike të krimeve“ Robin Cook
Ky shkrim vjen në 18 vjetorin e masakrës në Krushë të Madhe, fshat në Komunën e Rahovecit, në përkujtim dhe në nderim të atyre burrave dhe grave nga Krusha e Madhe, që dhanë jetën për çlirimin e Kosovës, duke ranë në altarin e LIRISË. Sot, me të drejtë krushjanët po punojnë për ngritjen e padisë ndaj shtetit serb për krimet e kryera në mars të vitit 1999.
Marsi i vitit 1999 dhe lufta e atij viti për shqiptarët e Kosovës, posaqërisht për krushjanët, ishte një ngjarje që do të mbahet përjetë e paharruar në kujtesën e atyre që arritën të dalin të gjallë nga ajo luftë.Në natën e 24 marsit të vitit 1999, kur avionët e NATO-së filluan bombardimet mbi caqet serbe, kriminelët serbë në pamundësi për t’u përballur me forcat e NATO-së dhe UÇK-së, mprehën thikat e tyre të krimit për të masakruar popullin e pambrojtur të Kosovës.
Fshati Krushë e Madhe dhe njerëzit e tij do ta kishin këtë fat të keq. Me 25 dhe 26 mars, forca të mëdha ushtarake ia mësynë fshatit për të shfarosur njerëzit e tij. Qindra ushtarë të armatosur deri në dhëmbë, të udhëhequr nga eprorët e tyre, djegin Krushën dhe fshatrat përreth shtëpi për shtëpi, nxjerrin banorët në rrugë duke i dërguar herë në një vend dhe herë në tjetrin, për të kërkuar vendin se ku ishte më mirë t’i pushkatonin dhe masakronin.Serbët fqinj të Krushës dhe të fshatrave të tjera përreth ishin ata që iu prinë krimeve mbi banorët e Krushës. Kriminelë të tjerë, të organizuar në formacione të ndryshme ushtarake dhe paramilitare ishin në ndihmesë të tyre. Serbët lokalë ishin bërë kryekriminelët dhe u prinin kriminelëve të tjerë serbë të ardhur nga Serbia. Këta kriminelë ishin të tmerrshëm në dukje, me fytyra të ngjyrosura dhe me shamia ngjyrash të ndryshme të lidhura në kokë.
Ndodhi ajo me e keqja për banorët e Krushës dhe fshatrave përreth: forcat paramilitare, policore, ushtarake të ndihmuar nga serbët lokal vranë dhe masakruan, 243 Prej tyre: 207 janë të vrarë dhe të pagjetur nga Krusha e Madhe, ndërsa 35 nga të strehuarit në fshat, prej tyre 121 të identifikuar, 85 të pagjetur, të vrarë 7 fëmijë, si dhe 5 femra.
Nga Tribunali i Hagës u gjetën: 8 varreza masive, 2 krematoriume, si dhe shumë varreza personale. Si pasojë e luftës janë plagosur 25 veta, ndërsa janë djegur 793 shtëpi, xhamia e fshatit, si dhe janë bërë shumë dëme të tjera materiale dhe teknike, pas largimit të forcave serb. Shumë shtëpi mbetën pa asnjë mashkull, 140 gra të veja dhe 548 fëmijë bonjakë. Sot Krusha e Madhe është jetimorja më e madhe në Evropë.
Ish-ministri i jashtëm gjerman Joschka Fischer, pas vizitës së tij në kontigjentin e ushtarëve gjerman në Prizren bashkë me ish-ministrin e mbrojtjes Rudolph Scharping, me 23 qershor të vitit 1999 vizituan fshatin Krushë e Madhe, Joschka Fischer u shpreh: ”Kjo vizitë në Krushë të Madhe sërish më qartësoi se për çka kishim luftuar dhe se kishim vepruar drejt me vendimin, që Milosheviqin këtë herë ta konfrontonim ushtarakisht dhe me vendosmëri”
Po ashtu edhe ish-ministri i jashtëm britanik Robin Cook gjatë vizitës në Krushë me 24 qershor të vitit 1999 u shpreh: “Nuk do të mbyllim sytë para kësaj…kjo është e tmerrshme. Jam tepër i prekur dhe i emocionuar nga kjo…jemi duke i ndjekur ata që kanë instruktuar këto krime dhe fushatën sistematike të krimeve“
Këto personalitete me ndikim e mbajtën fjalën e tyre, nga dëshmit e gjetura për masakrën e Krushës së Madhe, Tribunali i Hagës bëri fajtor drejtpërsëdrejti kriminelin Millosheviq dhe bashkëpunëtorët e tij
si: Millan Millutinoviqin, Nikolla Shainoviqin, Dragolub Ojdaniqin, si planifikues, nxitës, që urdhëruan përgatitjen dhe kryerjen e veprimeve siq janë: vrasje, dëbim, shkatërrim kulturor i objekteve fetare të shqiptarëve kosovarë, krim kundër njerëzimit dhe shkelje e zakoneve të luftës.
Po ashtu shumë personalitete ndërkombëatre dhe vendore gjatë këtyre 18 viteve kanë vizituar Krushën e Madhe siq janë: ish-kongresisti republikan dhe lobuesi për ceshtjen shqiptare në Kongresin Amerikan Joseph J. DioGuardi, sot president i Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, Shirli DioGuardi, Këshilltare për Çështje Ballkanike pranë Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, miku dhe heroi i gjallë i dëshmuar i shqiptarëve Ambasadori William Walker. Ish-presidenti i Republikës së Kosovës Fatmir Sejdiu sëbashku me zonjën e parë Nezafete Sejdiu. Ish-presidentja e Republikës së Kosovës Atifete Jahjaga. Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë Ilir Meta.
Murat Jashari, anëtar i familjes emblematike Jashari, i cili gjatë vizitës u shpreh “Askund nuk mund të ketë shembull më të mirë të gruas shqiptare sesa në Krushë të Madhe, ku gratë kanë sfiduar dhimbjen dhe mentalitetin dhe rrisin fëmijët e tyre e rindërtojnë jetën, potencoi ai.”
Tragjedia më madhe e Krushës vazhdon edhe 18 vite pas luftës, ajo është fati i të pagjeturve. Krushës i mungojnë dhe 65 persona, në mesin e tyre edhe intelektuali i përmasave kombëtare dhe ndërkombëtare Mr. Ukshin Hoti. Zbardhja e fatit të këtij veprimtari të madh të çështjes kombëtare, është sprovë e ndërgjegjjes sonë politike, intelektuale, kombëtare, njerëzore. Për familjet e personave të pagjetur, fati i tyre është plagë e thellë që e mban ende të gjallë trishtimin e këtyre familjeve. Qeveria së bashku me institucionet tjera mbajnë përgjegjësinë që të angazhohet në zbardhjen e fatit të tyre.
Serbia e ka përgjakur Ballkanin gjatë viteve ’90 dhe për këtë mban përgjegjësinë. Serbia dhe serbët mbajnë mbi kurrizin e tyre barrën e krimeve më të rënda kundër njerëzimit dhe spastrimit etnik në Kosovë. Krushjanët me të drejtë kërkojnë të dëmshpërblehen nga shteti serb. Është përfolur shumë herë nga krerët e institucioneve të Kosovës, sidomos nga presidenti aktual Thaqi, për padi kundër shtetit serb, por edhe pse kanë kaluar 18 vite nga mbarimi i luftës, ende nuk ka asgjë konkrete.
Me të drejtë thekson profesori Elion Farruku-Dr. Iuris, Ligjerues i Sistemeve Ligjore të Krahasuara pranë Universitetit të Torinos: pyetja që më lind shpesh dhe e shtroj gjithmonë përpara interlokutorëve këtu në Kosovë është: Sa marrëveshje do ishin realizuar aktualisht me Serbinë nëse në listën e kërkesave do ishtin vënë si prioritet dëmet e luftës dhe riparimi i tyre, qoftë karshi shtetit të ri por edhe ndaj viktimave? Pyetje që cilido nga ne, mund ti jap një përgjigjje, ajo nuk është mister. Dëmet e luftës dhe riparimi i tyre kanë qenë dhe janë në fazë kodifikimi nga e drejta ndërkombëtare, duke filluar nga periudha post bellum e 1945 e deri ne ditët e sotme.
Gjykata Ndërkombëtare dhe gjykatat e tjera ndërkombtare të ndërtuara ad hoc janë marrë gjerësisht edhe me këtë temë, si ajo për dëmet e Irakut ndaj Kuvajtit, në Ruanda dhe Tribunali Ndërkombëtar për ish- Jugosllavinë. Përse duhet të kërkohet? Në çdo proces gjyqësor qoftë ky pranë gjykatave ndërkombëtare apo dhe kombëtare, nuk pritet që pala e paditur ta marrë atë si një dhuratë krishtëlindjesh dhe të gëzohet qoftë edhe nëse nga xhepi nuk nxjerrë edhe një monedhë, apo denohet me një falje publike nga autoritetet e larta.
Problemi qëndron diku tjetër e cila mund të merret si diçka pozitive nga pala e paditur. Reconcilation ose pajtimi, i domosdoshëm për fillimin e marrëdhënieve normale (kufizohem të përdor shprehjen normale) për të mos thënë miqësore nuk mund të ndodh në mënyrë të forcuar, duke u kërkuar nga ndërkombtarët që dy vendet të bashkëpunojnë, por nga vetëdija e dy vendeve për të kaluarën, pa e harruar atë, duke u pajtuar se diçka nuk ka qenë aspak e hijshme. Pikërisht, nëse ky pajtim vjen nga një institucion ligjor ndërkombëtar, atëherë pajtimi është më i mundshëm dhe të dyja palët duhet ti binden të fillojnë një rrugëtim të përbashkët.
Por si mund të kërkojnë drejtësi dhe rehabilitim në bazë të së drejtës ndërkombëtare banorët e Krushës së Madhe? Tribunali i Evropës me qendër në Strasburg, i njohur ndryshe edhe si Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut do të kishte qenë ndoshta edhe ai më i përshtatshmi, për faktin që edhe individ të caktuar apo organizata jo qeveritare, mund të vënë në lëvizje një mekanizëm gjyqësor por sipas statutit të Gjykatës dhe të kompetencave, ky organ nuk mund të gjykojë një palë e cila nuk e ka pranuar si organ gjykues dhe nuk ka pranuar juridiksionin e saj në momentin e kryerjes së veprës, pra Serbia e ka pranuar atë vetëm në 2004 dhe kështu nuk mund të gjykohet për shkak të principit rationae temporis.
Tre janë aktualisht tribunalet të cilat kanë një karakter më universal dhe të cilat gjykojnë krime për të cilat nuk është e nevojshme që shtetet të pajtohen me gjykimet e tyre, pasi principet janë të njohura dhe të pranuara gjerësisht nga shtetet. E para është Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë e cila gjykon shtetet, e dyta është Gjykata Penale Ndërkombëtare dhe ajo Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë. E para, vepron në bazë të së drejtës ndërkombtare në përgjithësi dhe mund të gjykojë krimet penale të cilësuara si krime kundë njërëzimit, veçanërisht të bërë kundër një grupi etnik nga një ushtri e rregullt apo persona të armatosur. Dy tjerat veprojnë kundër personave por nuk mund të gjykojnë shtetet, dhe kryesisht merren me krime kundër njerëzimit dhe krime të tjera që hyjnë në krimet kundër së drejtës humanitare si gjenocidi, tortura apo pastrimi etnik etj.
I përket prokurorit që në bazë të informacioneve të vlerësojë hapjen ose jo të një procedure internacionale dhe pasi ka shpallur fajtorët të përcaktojë edhe shifrën për kompensimin e viktimave dhe dëmeve materiale të cilat merren nga fondi rezervë i shteteve.
Në bazë të kompetencave të gjykatës duhet të formulohet edhe kërkesa, veçanërisht e mbështetur fort nga shoqëria civile e cila ka krijuar bindjen se është e nevojshme zbardhja e disa faktorëve, kurse përgjegjësia tjetër i përket gjithashtu organizmave qeveritaro-institucional ku duket që kohët e fundit ka pasur edhe vullnet nga ana e tyre për një nismë ligjore ndërkombëtare. Aktualisht, Gjykata Ndërkombtare e Drejtësisë po shqyrton padinë e e Kroacisë versus Serbisë për gjenocid dhe pastrim etnik në dëmë të etnisë kroate gjatë viteve 1991 e më tutje.
Kush i ikën një procesi tregon fajësinë e tij, prandaj më shumë së kurrë për hir të së ardhmes, pa harruar të kaluarën, Krusha e Madhe shtron causa pretendi.
Me 548 jetimë, me 207 të vrarë e të pagjetur Krusha e Madhe mundet të jetoj… Përkundër tragjedisë së madhe të luftës që i ka goditur, krushjanët po gjejnë forcë që ta krijojnë jetën e re në trojet e tyre të rrënuara….krushjanët janë njerëz të vyeshëm e punëtorë, që sot ekzistencën e sigurojnë me djersën e tyre dhe pa i hyrë në hak askujt. Ky fshat dha gjak, bukë, pushkë e ide ç
Për këtë, Krusha e Madhe, e bashkë me gjithë Rahovecin, e njomën tokën e Kosovës me një lum gjak luftëtarësh. Prehuni të qetë. Ju qoftë i lehtë dheu i Kosovës. Ju falem për të gjitha të mirat që i bëtë për lirinë e Kosovës, se trimat si ju nuk vdesin kurrë.
Lista e 208 të vrarëve dhe të pagjeturve në Krushe të Madhe me 26/03/1999:
Ukshin Nazyf Hoti 1953
Shemsedin M. Hoti 1932
Spec. Fahredin Sh. Hoti 1953
Kreshnik F. Hoti 1984
Nazyf V. Hoti,
Ragip N. Hoti 1948
Adem M. Hoti 1925
Zejnullah A. Hoti 1944
Azem Z. Hoti 1973
Isak Z. Hoti 1977
Fehim S. Hoti 1973
Kujtim E. Hoti 1974
Flurim E. Hoti 1969
Baki E. Hoti 1977
Asllan N. Hoti 1950
Fahri H. Hoti 1966
Asaf N. Hoti 1974
Beqir Y. Hoti 1958
Valon B. Hoti 1983
Sali D. Hoti 1976
Petrit D. Hoti 1979
Refki D. Hoti 1949
Valbona I. Hoti 1967
Qamil M. Hoti 1922
Shaban Q. Hoti 1952
Malush M. Hoti 1925
Xhemali Xh. Hoti 1962
Shukri Xh. Hoti 1976
Agim S. Hoti 1978
Sinan A. Hoti 1974
Isak A. Hoti 1973
Sedat Hoti 1976
Hyda I. Hoti 1976
Ismet D. Hoti 1976
Isa R. Duraku 1951
Nuhi S. Duraku 1949
Habib L. Duraku 1943
Ragip Z. Duraku 1957
Isuf Z. Duraku 1966
Sami J. Duraku 1967
Azem J. Duraku 1967
Bajram A Duraku 1967
Xhevxhet S. Duraku 1958
Besim S. Duraku 1966
Eqerem J. Duraku 1938
Ibrahin M. Duraku 1944
Ramadan S. Duraku 1945
Ajet R. Duraku 1983
Jeton A. Duraku 1981
Hysni Xh. Duraku,
Fitim I. Duraku 1975
Enver E. Duraku 1979
Destan M. Nalli 1963
Haki M. Nalli 1968
Avni M. Nalli 1970
Mës. Xheladin F. Nalli 1950
Hashim B. Nalli 1965
Sali S. Nalli 1977
Hazer B. Shala 1974
Mentor H. Shala 1977
Arif R. Shala 1922
Njazi Q. Gashi 1972
Ismail M. Gashi 1967
Bekim I. Gashi 1976
Milaim K. Gashi 1970
Selim F. Bajrami 1924
Dahim F. Bajrami,
Qamil F. Bajrami,
Bajram F. Bajrami,
Halise K. Krasniqi 1923
Nehbi Xh. Krasniqi 1944
Dalip I. Behra 1962
Azemine K. Behra 1955
Isuf A. Behra 1940
Afrim R. Ramadani 1971
Ramadan A. Ramadani 1963
Muhamet N. Malsori
Arlinda D. Haliti 1977
Rrustem S. Reshiti 1925
Nurie B. Dana 1939
Bexhet H. Selmani 1947
Avdyl Xh. Zeqiri 1922
Ramadan S. Hoti 1951
Ibrahim U. Hoti 1936
Kamber N. Duraku 1965
Sami S. Nalli 1971
Agim A. Nalli 1972
Shaqir Latif Zeqiri 1969
Shaban Avdyl Nalli 1964
Selim Qerim Ramadani 1958
Selajdin Islam Dina 1946
Sahit Islam Dina 1955
Rexhep Jakup Regjepi 1942
Rexhep Hamëz Nalli 1962
Qamil Bajram Sejfullahu 1938
Osman Qerim Ramadani 1955
Osman Hasan Sejfullahu 1939
Nexhmedin Sylejman Gashi 1960
Nehat Zenun Gashi 1971
Nebih Qerkin Shala 1947
Naser Shemsedin Ramadani 1978
Naim Sahit Dina 1983
Maxhun Zenun Gashi 1963
Kapllan Qazim Gashi 1967
Isuf Avdullah Ramadani 1972
Isuf Ahmet Gashi 1944
Iimi Sefer Gashi 1952
Hyda Vehbi Zeqiri 1966
Haxhi Halim Sadiku 1971
Hashim Selajdin Dina 1977
Halim Qerkin Shala 1950
Haki Islam Dina 1958
Gani Musli Nalli 1954
Flurim Selajdin Dina 1968
Flurim Nasim Zeqiri 1967
Fatmir Rasim Ramadani 1978
Fahredin Selajdin Dina 1964
Blerim Bajram Nalli 1977
Besim Shani Zeqiri 1967
Besim Avdyl Nalli 1967
Besalet Jakup Krasniqi 1961
Beqir Shaqir Ramadani 1963
Bedri Ali Sejfullahu 1969
Avdyl Hasan Krasniqi 1947
Asllan Avdullah Ramadani 1966
Abedin Hajdin Krasniqi 1965
Abaz Zenun Gashi 1967
Agim Sylejman Gashi 1973
Agron Magjun Gashi 1980
Plakush Fetah Muhadri 1947
Hysen Plakush Muhadri 1980
Gëzim Rrustem Reshiti 1959
Ismet Hamit Nuredini 1957
Muharrem Jemin Duraku 1925
Islam Jemin Duraku 1937
Isret Jemin Duraku 1943
Agim Muharrem Duraku 1949
Xhemajli Malush Duraku 1959
Ahmet Ukshin Duraku 1959
Berat Nazim Duraku 1982
Jakup Ramadan Duraku 1945
Malush Ramadan Duraku 1948
Xhevat Ramadan Duraku 1958
Xhemajli Muharrem Duraku 1961
Ibish Muharrem Duraku 1964
Haki Jonuz Duraku 1957
Tahit Jonuz Duraku 1972
Nasip Nuredin Duraku 1955
Ridvan Nazyf Duraku 1972
Durak Fetah Duraku 1925
Isak Jollgji Duraku 1946
Musli Isak Duraku 1970
Iljaz Ibrahim Duraku 1974
Gani Halil Duraku 1936
Hamëz Halil Duraku 1941
Avdullah Idriz Hoti 1972
Plak Halim Hoti 1970
Ymer Halim Hoti 1970
Avni Ibrahim Hoti 1956
Xhavit Isuf Hoti 1944
Emurllah Adem Hoti 1942
Et´hem Muhamet Hoti 1969
Bajram Ali Hoti 1967
Sinan Sahit Hoti 1955
Fadil Kadri Hoti 1955
Nexhmedin Hamit Hoti 1960
Ilir Nexhmedin Hoti 1981
Hamëz Selim Hoti 1959
Halil Hamëz Hoti 1980
Nysret Ymer Hoti 1964
Bashkim Ymer Hoti 1969
Haxhi Avdurrahim Hoti 1969
Flurim Avdurrahim Hoti 1972
Avdi Eqerem Hoti 1964
Shani Fetah Hoti 1964
Muhamet Ahmet Hoti 1955
Driton Muhamet Hoti 1979
Gafurr Hajrullah Hoti 1962
Idriz Hajrullah Hoti 1965
Rrahman Qemal Hoti 1957
Zyber Islam Hoti 1958
Bekim Zyber Hoti 1981
Hyda Jetullah Hoti 1967
Ismet Jemin Duraku
Selver Zyber Krasniqi 1964
Muhamet Shemsedin Zeqiri 1978
Shani Fetah Hoti 1961
Haxhi Xhemajli Zenuni 1964
Beslim Rasim Ramadani 1973
Ali Selim Duraku 1946
Shaban Rasim Duraku 1940
Fetah Metë Hoti 1938
Skender Murtez Beqiri 1941
Mahir Skender Beqiri 1965
Kujtim Skender Beqiri 1971
Arben Skender Beqiri 1976
Petrit Skender Beqiri 1978
Xhemajli Ramadani 1930
Milazim Xhemajli Ramadani 1968
Blerim Xhemajli Ramadani 1977
Mahmut Amrush Mahmuti
Fatmir Mahmut Mahmuti 1967
Xhavit Mahmut Mahmuti 1969
Nahit Mahmut Mahmuti 1971
Asllan Ramadan Sahiti 1965
Ymer Bajram Cena 1975
Shkelzen Shani Zeqiri 1963
Lufta e UÇK-së ishte sakrifica e popullit që e solli lirinë, që e ndërgjegjësoi opinionin ndërkombëtar, që e bindi atë se në Kosovë po ndodhte terrori sistematik, deportimi i dhunshëm i popullatës, se serbia po bënte krime kundër njerëzimit dhe gjenocid. Lufta e UÇK-së ishte lufta e pastër, lufta e drejtë, lufta çlirimtare në mbrojtje të dinjitetit dhe identitetit kombëtar dhe njerëzor.
LAVDI E PËRJETSHME, LAVDI QËNDRESËS HEROIKE TË DËSHMORËVE TË KOMBIT DHE GJITHË TË RËNËVE PËR LIRI!
Shënime për autori
Besnik F. Hoti – i lindur në Krushë të Madhe të Rahovecit, djali i dëshmorit të kombit Dr. spec. Fahredin Hotit, doktorant për Marrëdhënie Ndërkombëtare pranë Universitetit Evropian të Tiranës, ish- ligjerues për: Konfliktet dhe Siguria Ndërkombëtare në Kolegjin Victory Prishtinë nga vitit 2010 deri në mars të 2016.

Ilia Dilo Sheperi, dijetari erudit

March 27, 2017 by dgreca

Ilia Dilo Sheperi, dijetari erudit që u bë fjalë e epërme e Gjuhës Shqipe/

Edhe po të më vrisni, edhe po të më therrni, në fytin tim do të lexoni Alfabetin Shqip”- Ilia Dilo Sheperi/

Nga Keze Kozeta Zylo/

Ndonëse në çdo 7 Mars përkujtohet Dita e shenjtë e Mësuesit, në nderim të hapjes së shkollës së parë Shqipe në Korçë, është fort e domosdoshme që edhe Martirët e Gjuhës Shqipe, duhet të kenë një ditë të veçantë në përkujtim dhe nderim të veprës së tyre kombëtare.Ishin Rilindasit e shquar si Papa Kristo Negovani, Pandeli Sotiri, Petro Nini Luarasi etj të cilët u bënë therror për gjuhën shqipe, për Kombin e tyre duke luftuar me armiqtë e shumtë që donin ta zhduknin Shqipërinë nga faqja e dheut.

Ç’i kanë punuar Gjuhës shqipe armiqtë e vendit tënë!…

Në mesin e këtyre martirëve është dhe atdhetari zemerzjarr Ilia Dilo Sheperi i cili u dënua me vdekje nga patrikana greke dhe e Stambollit. Ai i dërgoi memorandumin Patrikut Ekumenik, Joaqim në vitin 1908 ku ndërmjet të tjerash i shkruante:“Ne jemi shqipar, vëllezër të një gjaku me shqiptarët myslimanë”… ndërsa Gazeta “Besa” në rubrikën “Burrat e Kombit” përgatitur nga Qazim Z.Prodani do të shkruante se: “Ilia Dilo Sheperit nuk i mungoi burrëria shqiptare, nuk iu tremb çkishërimit, as torturave, as dhe dënimit me vdekje i kthyer në ekzil të përjtetshëm”. Patrikanës vrastare Ilia Dilo Sheperi iu përgjigj si burrë trim dhe i paepur: “Edhe po të më vrisni, edhe po të më therrni, në fytin tim do të lexoni Alfabetin Shqip”.

Ilia Dilo Sheperi ndriti qysh i ri i cili mbaroi shkëlqyeshëm gjimnazin “Zosimea” ku prej kësaj shkolle dolën dhe mbaruan burra të rrallë të Kombit si Sami Frasheri, Fehmi Bej Mezhgorani, Hasan Tahsini, etj…

Në vitin 1927 botoi gramatikën shqipe që është rrënja dhe hedhja dritë e gramatografisë shqipe. Më 1972 u ribotua në Romë, ndërsa botimi i tretë nga shtëpia botuese “Albin” nën kujdesin e Ksenofon, Etien dhe Ylli Dilos.

Shkencëtari dhe dijetari erudit që ushqeu mijëra nxënës me kajmakun e qumështit të Alfabetit Shqip dhe u bë fjalë e epërme e gjuhës së bukur shqipe si për ironi të fatit u perseketua tmerrësisht së bashku me familjen e tij të shtrenjtë nga regjimi diktatorial komunist.

Të gjithë djemtë e tij të edukuar në universitete në Europë u persekutuan dhe u dënuan në burgje. Pas tyre u dënuan dhe fëmijët që lanë pas do të tregojë me dhimbje në një intervistë pinjolli i familjes Dilo, Eduardi i cili vazhdon të ketë kontakte dhe lidhje me profesorë të nderuar në botë rreth studimit të gramatikës së gjuhës shqipe, ku ne disa vende studjohet gramatika e Tij e Gjuhës Shqipe.

Ai pohon se ka lidhje me profesorë të linguistikës në Evropë, SHBA, Angli, Francë, etj. të cilët gramatikën e gjyshit te tij e vlerësojnë si libri i shenjtë dhe me baza të rrepta shkencore të Gjuhës Shqipe.

Ilia Dilo Sheperi sot na mbështjellë të gjithëve me krahët e ëngjëllit të Zotit ndërkohë mbulon supet e maleve të Zagories dhe gjithë Shqipërisë që të mos digjen nga suferinat e kohës së çakërdisur.

Ilia Dilo Sheperi ngrihet madhështor dhe vepra e duhet të jetë në Piedestal të Kombit. Ai ka hedhur rrënjë të thella në Gjuhën Shqipe ndaj dhe ka vënë në lëvizje studjuesit e shquar dhe i bëri që t’i referohen veprave të tij shkencore dhe gjuhësore si Nobert Jokli etj… Dhe pranë tyre rrënja, pema e Tij e dijes vazhdon të lëshojë bisqe dhe të bëhet ulli i gjelbër i përjetshëm sa vetë mosha e tokës.

Ç’fat të bukur kanë pasur ata nxënës që i mësoi Erduiti Ilia Dilo Sheperi dhe me siguri ëndrrat e tyre u bënë shtat mali…

Ilia Dilo Sheperi përveçse nje erudit i kohës ishte dhe një orator i shkëlqyer i Kombit. Kur fliste Ilia Dilo Sheperi ngrinte peshë zemrat e djalërisë, nderonte Flamurin në kohë vdekjesh dhe fjala e Tij e shqipes gjallonte dhe bënte dritë ndër breza. Ja një fragment nga fjalimi i famshëm i Ilia Dilo Sheperit, më 28 Nëntor, 1920: “‘’Shqipëria divine, dheu klasik i trimërisë, kremton sot një nga më të shënjtat ditë të historisë së saj kombëtare: Ditën e Rilindjes së pagëzimit në jetën e re të Lirisë! Ditën e vënies mbi krye të kurorës së Independencës”!

Në odat e burrave në Sheper kuvendonte mësuesi, hapte shkollat e para shqipe, ndërtonte çerdhet me zogj që cicërrinin vetëm shqip. Dashuria e tij për gjuhën është prush vatre, dashuria e tij për nxënësit është gati hyjnore dhe ai paprimtas na shfaqet si një Perëndi.

Por edhe Perënditë shpesh fatkeqësisht i kemi zënë me gurë. Kështu ndodhi me eshtrat e Ilia Dilo Sheperit duke i hequr nga varrezat e fshatit, fshat që kishte dhënë contribute të jashtëzakonshme. Ishet një fshat që njihte kodet njerëzore, por mjerisht djalli ishte ulur pabesisht midis tyre dhe çkodifikoi çdo norme e zakon moral të mirë. E kryqëzuan si Krishti, jo të gjallë, por të vdekur. Ç’te ishte vallë ky kryqëzim në palcë të dashurise së tij, në thelb të gjuhës shqipe! Me siguri përbindshat gjejnë terren dhe si vampirë ngacmojnë kocka të vdekurish. Por Ilia Dilo Sheperi vazhdon të jetë burrë i rrallë siÇ e vajtuan gratë sheperiot me ligje kur dëgjuan për gjëmën që iu ndodhi si: “U shkëput mali me borë/ U nda ergjënda kurorë”… Ilia Dilo Sheperi qëndron kryelartë si mali i Çajupit në majë të të cilit duhet të shkruhet me gërma të mëdha Ilia Dilo Sheperi si emri “Hollivudi” ne Amerikë. Shteti duhet ta vendosë emrin e Tij në murin e famës pranë Akademisë së shkencave dhe t’i ngrihet një statujë madhështore siç i ka hije burrave të Kombit, ndryshe të sjellë ndërmend persekutimet barbare, vrasjet makabre qe iu bënë martirëve të Gjuhës Shqipe si pershembull kur u vra Papa Kristo Negovani dhe populli që e donte aq shumë i shkruajti këto vargje: “Papakristonë e vranë/ Dhe s′ra për të një kambanë/ Dhe malet e Shqipërisë/ Dhe shpellat e malësisë/ Thërrisnin anembanë/ Papakristonë e vranë”!

Duhet të vlerësohet dhe më shumë sepse veprat e Tij që iu la brezave janë si një institucion shkencor gjuhësor, ku nxënësit dhe studentët do të mësojnë me krenari se ç’mësues dhe dijetar erudit ka pasur Kombi Shqiptar. Ndryshe të gjithe këta dijetarë të rrallë duket sikur pushtetarët dhe injorantët që kanë zënë vendet kyçe i kanë futur në hendeqe të akullta burgjesh dhe për rrjedhojë s’mësojne asgje nga penëndriturit e mëparshëm si Ilia Dilo Sheperi, dijetari erudit që u bë fjalë e epërme e Gjuhës Shqipe.

Brezat e tanishëm dhe të ardhshëm duhet të përulen me respekt dhe krenari për veprën e tyre shkencore, kombëtare po aq dhe patriotike.

Mars, 2017

Staten Island, New York

Aristidh Kola për Vallen Çame

March 27, 2017 by dgreca

Nga Arben LLALLA/

Pata fatin të bashkëpunoj ngushtë me Aristidh Kolën, por dhe krenarinë që ai më besoi pak ditë para se të vdiste një arkiv të tërë me libra, revista dhe gazeta për historinë dhe kulturën e shqiptarëve të Greqisë.

I ndjeri Aristidh Kola ka qenë njëri nga intelektualët e mëdhenj të shekullit XX që ka bërë një punë të lëvdueshme për të dalë në dritë heroizmi, kultura dhe traditat e shqiptarëve të Greqisë, të cilët herë i quajnë arvanitas e herë allvani. Ai ka shkruar disa libra, por libri më i njohur dhe i suksesshëm është: “Arvanitasit dhe Prejardhja e Grekëve” (Αρβανιτεσ και η Καταγωγη των Ελληνων), i cili u botua për herë të parë më 1983 dhe është ribotuar mbi 15 herë të tjera deri sa vdiq autori në tetor 2000. Ndër shumë tema historike, kulturore dhe mendimeve Kola na sjellë dhe mendimet e tij rreth Valles Çame, të cilat kemi zgjedhur t’i botojmë sot për lexuesin e 27.al. Në këtë studim Aristidh Kola shkruan për të vërtetën e kësaj valle, ku ngre lart krijimin popullor të Valles Çame, e cila kërcehet sot edhe nga grekët. Ai na sjell faktin se piktura e piktorit gjerman Peter fon Ess-it (Peter von Hess (1792-1871), shën. A.Ll.), ku na paraqet trimat e Kollokotronit të kërcejnë Vallen Çame dhe në plan të parë Plaku i Moresë i menduar po krijon strategjinë e luftës çlirimtare. Ky është një dëshmi që vërteton se traditat, zakonet dhe veshja kombëtare shqiptare në veçanti të atyre të Epirit është përvetësuar pa të drejtë nga grekët e Greqisë së Re.

Aristidh Kola, në vitin ku ka shkruar librin 1980 që flet edhe për Vallen Çame shpreh indinjatën e tij për keqinformimin e studiuesve për këtë valle, deformimin e saj historik, krijues dhe interpretues, duke i quajtur këta studiues injorantë. Kola kritikon ashpër studiuesit grekë, të cilët qëllimisht me fantazinë e tyre e quajnë Vallen Çame si valle vllehe, por vllehët nuk kanë lidhje as me Vallen Çame e as me fustanellën. Kuptohet që kritika e Aristidh Kolës bëhet në kohën kur çamët kishin rreth 35 vjet që ishin përzënë me genocid nga Çamëria dhe Shqipëria ishte një vend i izoluar në diktaturën e komunizmit, ku televizioni dhe gazetat tona, pothuajse nuk na informonin rreth të vërtetave të shqiptarëve në Greqi e më gjerë. Në këtë studim Aristidh Kola tregohet një studiues profesionit dhe një avokat mbrojtës i Valles Çame e kulturës shqiptare në përgjithësi.

Vallja Çame

Nga Aristidh Kola/

Vallja Çame është vallja më përfaqësuese e fisit Arvanit (shqiptarëve të Greqisë, shën. A.Ll.). Është një valle që pasqyron shpirtin shqiptar. Si tregon dhe fjala kjo vjen nga çamët. Nëse analizojmë Vallen Çame do të na japë dhe karakterin e popullit krijues. Guxoj të them që analiza e valleve popullore vështirë të bëhet saktë nga të huajt, por dhe mësimi i saj në raste të tilla do të ishte i gabuar.

Fatkeqësisht vallja e vetme dhe e papërsëritshme çame ka rënë në duar “të paligjshme” dhe prezantohet krejt e panjohshme nga kinemaja, qendrat e ndryshme dhe televizori. Ata njerëz që kanë marrë në duar Vallen Çame, prej disa kohësh tanimë me sa duket qartësisht as arvanitasit nuk janë dhe as idenë s’ia kanë ç’lloj valleje është Vallja Çame dhe nga cili popull është krijuar. Kështu na paraqesin një lloj valleje çame, të cilën e shohin arvanitasit e qeshin. E quajnë “shkollore”, sepse mësuesit që dërgoheshin në fshatrat arvanitase pa ditur gjë prej gjëje përpiqeshin t’i mësonin Vallen Çame popullit që e krijoi atë dhe përfundimi ishte disi qesharak.

Ata që merren me vallen kombëtare nuk duhet të punojnë me fantazinë e tyre në mënyrë që të paraqesin vallet, sepse në këtë rast në mënyrë disi paradoksale, fantazia dëmton shumë. Këtu nevojitet njohje dhe studim i përqendruar, fillimisht dhe kryesisht i popullit që krijoi këtë valle, të cilën duhet të paraqesim. Guxoj të them se njohja dhe studimi nuk mjaftojnë, nëse pikëpamjet e tua bien në kundërshtim me atë të popullit të caktuar që studiohet. Kështu e shohim Vallen Çame që vetëm e tillë nuk duket dhe mirë do të ishte që të interesuarit të marrin kamerat dhe të shkojnë në fshatrat arvanitase, në dasmat dhe festat e tyre, ta flasin dhe ta bisedojnë Vallen Çame në vendet, ku kërcehet. Shumë njerëz kujtojnë se Vallja Çame është vllahe dhe se atje duhet ta kërkojnë. Por, vllehët nuk kanë asnjë lidhje me Vallen Çame, ashtu si nuk kanë me fustanellën. Por, kjo pikëpamje e gabuar krijohet, sepse athinasit dhe aziatikët e vegjël, të gjithë joathinasit i emërtojnë vllehë…

Vallja Çame ka levendëri, krenari, bukuri në lëvizje, të cilat vënë në dukje dhe virtytet e mësipërme. Nuk është valle erotike, por gjithashtu nuk është as luftarake, as e ndjenjës. Vallja Çame është valle triumfale. Dyshoj, nëse mund të ketë një të dytë në botë.

Vallja Çame përmbledh me lëvizje, bukurinë, levendërinë, burrërinë dhe krenarinë e kërcimit të parë, sepse duhet theksuar këtu se Vallen Çame nuk e kërcejnë të gjithë, por vetëm kërcimtari i parë. I dyti “e mban mirë” dhe është me të vërtetë e vështirë të “mbash drejtë” e mirë kërcimtarin e parë e të zotë me figurat e mrekullueshme dhe kërcimet, ndërkohë që të tjerët ndjekin nga pas duke marrë pjesë mendërisht dhe shpirtërisht, duke u krenuar dhe duke i dhënë figurën e plotë asaj që përpiqet të shprehë i pari me lëvizjet dhe figurat e tij. Sigurisht nuk kemi parë asnjëherë në kinema apo televizor një Valle Çame të kërcyer drejtë, por as Valle Çame që të kërcehet nga grua. Si thamë është valle triumfale dhe zakonisht kërcehet nga burrat, por është me të vërtetë e mrekullueshme të shihni një kërcim të këtillë nga vashë arvanitase të krahinës sime.

Pra, Vallja Çame është një valle triumfale, fitimtare. Kërcehet pas betejës, por dhe përpara apo gjatë armëpushimit dhe na është e njohur në piktura e Ess-it (Peter von Hess (1792-1871, shën. A.Ll.), piktor gjerman që paraqet trimat e Kolokotronit të kërcejnë Vallen Çame dhe në plan të parë Plaku i Moresë i menduar po krijon strategjinë e luftës çlirimtare.

Ndoshta është vallja e vetme joerotike, megjithëse dhe elementët erotike kalojnë brenda shfaqes së levendërisë, bukurisë dhe aftësisë së kërcimtarit të parë.

BAJRAM CURRI, SHTYLL’ E NACIONALIZMIT

March 27, 2017 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/

BAJRAM CURRI (1862 – 29 MARS 1925)/

MARS 1925: SHQIPNIA NË ZI…/

■Dhe, këte Shqipni, nuk e kam gjetë kund ma sakt se tek Don Lazer Shantoja.

… “Nji plakë dhe nji gocë kjajnë përditë në Shkoder… Nji Nanë dhe nji bijë!

Nana kjanë djalin ma të madh dhe bija baben ma të mirë të Shqipnisë së shkretë. Lotët e plakës shkodrane e të gocës kosovare janë lotët e të tanë Shqipnisë së sotme.

Edhe kjo e ndrydhun, e poshtnueme, e vorfnueme, e shitun, e coptueme dneson perditë per të vdekunit e mëdhaj qi humben dhe per të gjallët e mjerë qi po humbin. Populli asht në kulmin e deshprimit. I vetmi ngushllim qi i ka mbetë, në kjoftë se ngushllim mund të quhet, asht enè vaji: Lodja qi kje perherë shujta e idhët e Popullit Shqiptar.

Nder shpellat e largëta të bjeshkëve kreshnike të Krasniqes ky popull i mjerë pat nji Babë: Ia mbyten!

Nder korridoret e errta të diplomacisë së jashtme ky popull i vorfën pat nji Pris: Ia vranë!

Me humbjen e Bajram Currit e të Luigj Gurakuqit mbyllet nji epopè e madhnueshme e këputet pergjysë nji hymn i naltë! Epopènë e mbylli Plaku; hymnin do t’a vijojmë na!

… Na kjajmë si per njenin ashtu edhe per tjetrin. Ferku asht vetem ky: Lodja qi derdhim mbi emnin e Luigj Gurakuqit asht edhe lodja e deshprimit. Bajram Curri vdiq me të tana rrethanat e heroizmes: Lindi në mal, jetoj në mal, luftoj në mal e vdiq në mal.

Vdiq me armë në dorë, ndermjet të Shqipnisë së robnueme e të Shqipnisë së lirë.

Vdiq si meritonte të vdiste Bajram Curri!

Të kishte vdekun në sallen e ndoj klinikës europjane, jetës së Bajram Currit, i ishte hjekun kapitulli ma i bukur.

Perkundrazi si vdes Luigj Gurakuqi? Vritet në dhe t’huej, vritet tinzisht mbas dere të nji hoteli, vritet prej nji krimineli vagabond… Bajram Curri nderohet edhe prej t’ huejvet, deri prej anmiqvet të tij të perjetshem…

Luigj Gurakuqi shnderohet jo vetë, por mbytet për së dyti shi prej asaj qeveri për të cilen, i shuemi, kje gjithmonë i akuzuem se ushqente ndjesina ma se miqësore.

■Gjyqi i Tranit – shembull klasik paturpësie cinike në gjyqet botnore – na difton sheshasit se diktatori i Romës desht me e krye vepren e diktatorit të Tiranës, të Zogut.

***

■Ky njeri nuk asht ma! Trupi i tij rrxohet i pergjakun tek dera e Hotel Cavour, dhe kur ndihet krisma katastrofale e armës së trathtisë e kur merret vesht se tre plumat e revolverit të tiranvet kishin shpue zemren e Luigj Gurakuqit, atje në shpellat e Krasniqes jehon nji gjamë. Plaku i Kosovës njynë pecen në voj me fshi për të mramen herë armët sa herë ngadhnjyese, del prej shpellet, ban sulmin e mramë e vdes!

■Në nji pallat të Tiranës Ahmet Zogu me nji të zgedhime satanik u qet me pi satelitvet të gëzueshem tue u thanë: Tash nuk drue ma kend!”

***

■Po; n’ Dragobi

Plakun do t’ gjejmë tue kjamun per Shqipëni…

Me t’ gjallë ma fjalë nuk kemi: Asht kot me pritë:

Pleqt u faruen e s’ kan pse plaken t’ ritë!

Sot mbasi t’ gjallët nuk janë tue luejt per t’ gjallë

Lè t’ shkojmë na t’ vdekunit Shqiperin me ngjallë!..

■Këndojnë Zanat…

Vigajt vdiqen, mbaruen trimat,

Vdiqen t’ gjith burrat e dheut;

Sot n’ Shqipëni sundojnë kulimat

Mbi fron Shejt të Skanderbeut.

E patundun tiranija

Po mbretnon e kush s’ po lot;

Shqiptar ma nuk ka Shqipënija

Nuk ka Shqipja flamur sot.

Shkelë asht ndera e Shqipenis

N’ t’ tana viset si mos kurr:

Kjajë mbi bjeshkët e Dragobis

Kjajë, po, kjajë, o Bajram Curr!

■Shenim nga F.Radovani: Poezia asht marrë nga “Kuvendi i Deshmorvet”, tek libri

“Vepra” e Don Lazer Shantojës. Shkoder 2005.

Do t’ ishte mirë që ky liber të vendosej në Maozoleumin e Tiranës!

Melbourne, 2017.