Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DUSHMANËT E SHKODRËS DHE DEGËT NË GREQI DHE AMERIKË

by

Me gjak shqiptar edhe poeti i madh, Lorenzo Mavili/
Nga KOLEC TRABOINI/
Fisi Dushmani është ndër më të vjetrit fise të trevave veriore, të cilët kanë bërë emër në histori dhe kanë dhënë një ndihmesë të madhe në qëndresën dhe identitetin shqiptar. Me së shumti vëmendja e studiuesve është e përqendruar te Lek e Pal Dushmani, aleatë të heroit kombëtar të shqiptarëve Gjergj Kastriotit, pjesëmarrës në Kuvendin e Lezhës në vitin 1444. Por degët e këtij fisi fisnikësh shqiptar kanë një përhapje të gjërë në Greqi e deri në Amerikë. Dushmanët njihen herët në histori, ndaj dhe nuk duhet të këtë asnjë keqkuptim me fjalën turke dushmani-armiku. Së shumti fjalën dushmani e shpjegojnë si bashkim i fjalëve dush-të duash, dhe fjalën tjetër arbërore meni, pra mosdashje, në kuptimin që nuk i do armiku. Gjithsesi, emri Dushmani është i njohur shumë kohë më parë se të shfaqeshin turqit në tokat arbërore e as nuk mund të vihet në dyshim burimi i tij prej gjuhës vendase arbërore me rrënjë në ilirishte. Në të dhënat e hershme thuhet se familja fisnike Dushmani kishte zotërimet që nga fusha e Nënshkodrës dhe deri në verilindje të qytetit rrëzë maleve. Në shekullin XIV përmendet fakti se kjo familje ishte vasale e Balshajve. Ndërsa në Betejën e Ankarasë në vitin 1402 mes ushtrisë së Sulltan Bajazitit dhe të Timur Lengut, në të cilën ushtria turko-osmane u shpartallua dhe vetë sulltani u zu rob, krahas fisnikëve të tjerë shqiptarë si Gjon Kastrioti, në këtë luftë kishte marrë pjesë me trupat shqiptare edhe Gjin Dushmani. Kuptohet se nga kjo luftë perandoria turke thuajse u shkatërrua për të mos u përmendur të paktën për 12 vjet, derisa me ndihmën e Serbisë u ripërtëri plotësisht, ani pse kjo ndihmë e ripërtëritje më pas do të rezultonte fatale për popujt e Ballkanit. Pas këtij rrënimi të osmanëve, një pjesë e fisnikëve shqiptarë krijuan lidhje me Republikën e Venedikut, e cila kishte mjaft zotërime në Arbëri.
Në vitin 1403 Senati i Venedikut konfirmoi si anëtar të tij, anëtarë të familjes Dushmani. Përmenden emrat e Demjan, Goran dhe Nenad Dushmani si zotërues të Pultit. Anëtarë të kësaj familje qenë zgjedhur gjithashtu edhe si klerikë të lartë të Kishës Katolike, ndër të cilët shquhet Pal Dushmani, peshkopi i Dioqezës së Pultit në vitin 1427. Ai do të ishte një person me influencë të madhe në atë kohë në marrëdhëniet tepër delikate të shqiptarëve me Republikën e Venedikut, dhe qëndroi deri në fund mik besnik e i patundur i Gjergj Kastriotit.
Në qytetin e Lezhës, më 2 mars të vitit 1444 u mblodh kuvendi i prijësve që formuan Besëlidhjen Shqiptare e ku morën pjesë: Gjergj Kastrioti- Skënderbeu, Gjergj Arianiti, Andre Topia bashkë me dy djemtë, Komini e Muzaka dhe të nipin Tanushin, Gjergj Stres Balsha, Nikollë e Pal Dukagjini, Pjetër Spani bashkë me katër djemtë, Aleksin, Bozhidarin, Vruon dhe Mirkon, Lekë Zaharia, Teodor Muzaka i Riu dhe pjesëtarë të tjerë të kësaj familjeje, Zahari Gropa, Lekë Dushmani bashkë me vëllanë Pjetrin e fisnikë të tjerë fqinjë me ta, Stefan Gjurashi bashkë me bijtë e tij, Gjergjin e Gjonin etj.
Megjithë dëshirat e mëdha për bashkim forcash përballë një armiku shumë të fuqishëm që vinte nga Lindja, ambiciet e prijësve shqiptarë me plot konflikte sollën mjaft shqetësime për Skënderbeun.
IRENA E BUKUR E DUSHMANËVE DHE VRASJA TRAGJIKE E LEK ZAHARISË

Lek Dushmani, një prej prijësve shqiptarë që mori pjesë në formimin e Besëlidhjes Shqiptare, ishte dhe një nga aleatët më besnikë të Gjergj Kastriotit. Ai kishte një vajzë të vetme dhe kësisoj kush do të martohej me Irenën e bukur do të kishte edhe fatin të zotëronte pasuritë e mëdha të Lek Dushmanit. Për këtë vajzë, të cilën familja, por edhe vetë ajo ishin të përcaktuar në një fejesë me prijësin e Danjës, Lek Zabarinë, kishte ambicje edhe vëllai i Lek Dukagjinit, Nikolla. E vërteta është se përtej bukurisë së mahnitshme të Irena Dushmanit, e njohur në tërë Arbërinë, që disa e quajnë edhe Jerina, në vëmendje të princërve ishte një pasuri e madhe dhe tokat e Zadrimës që zotëronte Lek Dushmani. Në kohën kur Lek Zaharia po kthehej nga kullat e Dushmanëve, ku ishte nënshkruar kontrata e martesës së tij me Irenën e bukur, tek po kalonte në pyllin e e Kovinenit afër Drinit, ra në pritën e ngritur nga Nikoll Dukagjini. Kjo vrasje tronditi prijësit shqiptarë dhe vetë Gjergj Kastriotin, sepse Lek Zaharia ishte ndër aleatët e tij më besnikë. Ishin të njohura ambicjet e Republikës së Venedikut për të zotëruar tokat arbërore, ndaj është e natyrshme që kjo vrasje të sillte konfliktin shqiptaro-venecian 1447-1448. Dy familje të mëdha si Spani dhe Dushmani ishin kundër luftës me Venedikun prandaj nuk morën pjesë në asnjë veprimtari luftarake mes venedikasve dhe shqiptarëve. Në këtë konflikt Venediku me marrëveshje arriti të mbante kështjellën e Danjës. Në vitin 1451 Lek Dukagjini bashkë me Bozhidar Dushmanin duke përfituar nga gjendja e turbullt në tokat arbërore, bënë një plan për të sulmuar kështjellën e Drishtit, të cilën e mbanin venecianët, por kjo u zbulua dhe ky i fundit, Bozhidar Dushmani, u detyrua të ikte jashtë trojeve të veta. Gjasat janë të jetë vendosur në ishullin e Korfuzit, i cili ishte nën sundimin e Venedikut.

LEK E PAL DUSHMANI, ALEATËT MË BESNIKË TË GJERGJ KASTRIOTIT

Këto ambicje prijësish sillnin shqetësime mjaft të mëdha për Besëlidhjen Shqiptare që përballonte fushatat e perandorisë osmane. I kësaj kohe është edhe konflikti mes Gjergj Kastriotit dhe Lek Dukagjinit, rivalitet që ishte bërë i njohur edhe përtej Adriatikut. U desh ndërhyrja e Papës, i cili në korrikun e vitit 1452 dërgoi si përfaqësues të vet peshkopin Pal Dushmani që të gjente frymën e mirëkuptimit mes Gjergj Kastriotit dhe Lek Dukagjinit, çfarë edhe u arrit. Pal Dushmani, një prej emrave të mëdhenj të fisit Dushmani, ishte autor i disa biografive të shkurtra dhe kronika të ngjarjeve bashkëkohore. Ai ishte Kryepeshkopi i Krajës kur vdiq në vitin 1457.
Në betejat e kryetrimit Gjergj Kastrioti, që u priu shqiptarëve kundër trupave pushtuese osmane, shkëlqeu edhe trimëria e mjaft prijësve shqiptarë që bashkë me trimat e tyre dhanë jetën në mbrojtje të trojeve arbërore, e ndër këta lartësohen emrat e Pjetër, Frano e Marin Spani dhe vëllezërit Lek e Pjetër Dushmani.
Është e kuptueshme që me vdekjen e Gjergj Kastriotit dhe pushtimin e Arbërisë nga trupat turko-osmane, përpara shumë familjeve fisnike shqiptare mbeteshin vetëm dy rrugë, o të shkonin maleve atje ku pushtuesit e kishin të vështirë të kalonin, ose të merrnin rrugën e mërgimit. Një pjesë e fiseve arbërore u ngjitën maleve dhe mbijetuan. Në një relacion për Vatikanin i 4 majit 1596 thuhet se kryengritësit udhëhequr prej kalorësve Tomë Plezha dhe Mark Gjini prej Zadrime kanë sulmuar Shkodrën dhe Lezhën, por kanë dështuar para forcave të shumta të Turqisë, por edhe nga përçarja që futën venedikasit ndërmjet kryengritësve si dhe nga informacioni që i dhanë perandorisë turke në lidhje me këtë kryengritje. Megjithë shtypjen e pamëshirshme, asnjë herë qëndresa në këto krahina përreth Shkodrës nuk u shua.
Në fillim të shekullit XX, Edith Durham e vizitoi Shqipërinë dhe shkruante se Dushmani përbëhet nga dy grupime, Temali dhe Dushmani. Ato janë pjesë e krahinës së Postribës ku përfshihen edhe Mazreku, Drishti, Shllaku dhe Dushmani. Gjasat janë që fshati Dushman, që kishte jo më shumë se 180 shtëpi, ta ketë marrë këtë emër prej peshkopit Pal Dushmani.

FAMILJA FISNIKE E DUSHMANËVE MERR RRUGËN E MËRGIMIT NË KORFUZ

Dihet se pjestarë të fisit të njohur dhe të shquar të Dushmanëve të Nënshkodrës, morën rrugën e mërgimit dhe u vendosën në Korfuz, gjurmët e të cilëve gjendën edhe sot dhe përbëjnë një nga familjet më të shquara në Greqi. Familja Dushmani duke qenë se i përkiste fisnikërisë kishte edhe stemën e saj familjare e cila e shoqëroi edhe në Korfuz. Atë stemë e kemi gjetur në një botim periodik “Metaphysical-Art”, n.11-13, N. Velissiotis, 2014. Më parë edhe Posta Shqiptare ka shtypur një pullë të veçantë me stemën e stilizuar të kësaj familje të njohur shqiptare.
Duhet thënë se në 21 mars të vitin 1800 Turqia e Rusia firmosën marrëveshjen e krijimit të Republikës së 7 ishujve Joniane, përfshirë dhe Korfuzin, në të cilën një rol të madh kanë luajtur dy familjet Mavilis dhe Dushmani, njëra me origjinë italiane (ka që shkruajnë spanjolle) dhe tjetra shqiptare. Emri i parë që gjejmë të shkruar nga fisi arbëror i Dushmanëve që u vendosën në Korfuz është Antonio Lefkoçilo Dushmani, kont dhe politikan i Bashkimit të Ishujve Joniane. Për të shkruhet se ka lindur në Korfuz në vitin 1800 në një familje fisnike. Halla e tij ishte e martuar me konsullin Lorenzo Mavilis, i njohur edhe si Mabilis për shkak të b-së që në alfabetin grek lexohet v.
Në një dokument të asaj kohe shënohet se Lorenzo Mavilis vjen në Korfuz si konsull i Spanjës. I vdes gruaja e parë, njihet me një vajzë nga familja shqiptare Dushmani me të cilën martohet më 18 qershor 1809. Interesante është se ajo shënohet si Konteshë Katerina, por shënohet edhe Tonina, emër që përdoret më së shumti në Shqipëri, veçmas në Shkodër, kemi parasysh Motrën Tone. Katerina-Tonina Dushmani ishte 29 vjeç, vajza e kontit Xhiovani, Spiro Dushmani, i cili mbante lidhje dhe kishte influencë në shumë familje mbretërore në Europë, duke përfshirë oborrin perandorak osman, por edhe atë rus. Dushmanët vazhdonin të ishin edhe në Korfuz një familje e besimit katolik. Mundet që pikërisht ky të ketë qenë një nga personalitetet që kanë ndikuar për dhënien e pavarësisë 7 ishujve dhe krijimin e Republikës Joniane.

NJË TJETËR VAJZË E BUKUR E DUSHMANËVE DHE LIDHJA ME KONSULLIN MAVILI. NIPI I SAJ POET I MADH I GREQISË ME FAMË NË EUROPË

Shqiptares Katerina-Tonina Dushmani i lindën dy fëmjë, vajza Adelaide më 1812 dhe djali Paolo më 1814. Adelaide Mavili u martua në moshën 15-vjeçare në vitin 1829 me Giorgio de Chirico-n. Katerina Dushmani ka vdekur më 3 janar 1845 në Danta Mavra, Lefkadha, ndërsa i shoqi konsulli Lorenzo më 7 tetor 1853 në Korfuz. Djali i tyre Paolo u martua me Xhiovanina Kapodistria- dhe kishte dy fëmijë, Ester dhe Lorenzo. Ky i fundit u bë një emër i njohur në letërsinë evropiane, poet, dramaturg e filozof. Kësisoj na del se një nga poetët më të rëndësishëm të Greqisë, Lorenzo Mavilis, është nga gjyshja me gjak shqiptar, gjë e cila deri më tani nuk ka qenë e ditur. Antonio Dushmani, djali i vëllait të Katerina Dushmanit, në vitin 1833 u emërua nën-sekretar i Senatit të Bashkimit Jonian dhe në 1834 u bë sekretar i departamentit politik dhe në vazhdim sekretari i departamentit të përgjithshëm në 1853. Ndërsa në vitet 1841-1857 shërbeu si sekretar i komisionit të përgjithshëm të mësimit publik në Republikën e Ishujve Jonianë. Për shërbimet e tij për kurorën britanike ai u emërua komandant Kalorës i Urdhërit të Shën Mëhillit dhe Shën Gjergjit më 26 shtator, 1849. Pas bashkimit të ishujve të Jonit me Greqinë në vitin 1864, Antonio Dushmani ka përkthyer në italisht nga anglishtja shënimet e William Ewart Gladstone mbi Ishujt Jonianë dhe i ka botuar ato në vitin 1869. Gladstone ka qenë disa herë kryeministër i Britanisë së Madhe.
Poeti lirik Lorenzo Mavilis, ka lindur në ishullin e Odisesë, në Itakë. Babai i tij ka qënë konsull i Spanjës në Kretë. Mavilis u rrit në një mjedis familjar me kulturë europiane. Më 1880 shkoi në Gjermani për studime në filologji dhe filozofi. Është ndikuar nga idetë e Emanuel Kant-it, Arthur Shopenhauer-it dhe Nietzsche-s. Veç greqishtes dinte gjuhët sanskrite, indiane, latine, gjermane, italiane, franceze, angleze dhe spanjolle. Më 1896 mori pjesë në kryengritjen e Kretës. Babai i tij Paolo ish i lindur nga një nënë shqiptare Katerina-Tonina Dushmani nga Korfuzi. Në 1910 e zgjodhën deputet në parlamentin grek si përfaqësues i Korfuzit. Njihet si poeti grek që ka marrë pjesë në shumë luftra. E fundit ishte ajo ku grekët luftonin kundër trupave osmane në Drisko të Janinës me 28 nëntor 1912, ku poeti u vra në krye të një formacioni ushtarak me vullnetare garibaldinë nga Italia . Duhet theksuar se edhe poeti Nobelist Odisea Elitis nga nëna është me origjinë arvanite, pra shqiptare.

VIKTOR DUSHMANI, GJENERALI TRIM TË CILIN VENEZILLOSI E DËNOI ME BURGIM TË PËRJETSHËM, POR AI KURRË NUK U PËRKUL

Ndër emrat e mëdhenj të fisit shqiptar Dushmani të vendosur në Korfuz janë edhe vëllezërit Viktor dhe Sofokli Dushmani, nipa të Antonio Dushmanit.
Viktor Dushmani u lind në vitin 1861 në Korfuz. Hyri në Akademinë e ushtrisë greke dhe u diplomua në vitin 1883. Tre vjet më pas u gradua toger dhe në vitin 1890 kapiten. Mori pjesë në Luftën Greko-Turke të vitit 1897. Në vitin 1899-1904, ai shërbeu si kreu i Shërbimit të Shtabit të Ministrisë greke të Punëve ushtarake dhe në vitin 1904, me themelimin e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, u transferua në Korpusin e Shtabit të Përgjithshëm. Gjatë Luftës së parë Ballkanike të viteve 1912-1913 kundër Perandorisë Osmane, ai ishte shef i Operacioneve për forcën kryesore greke, Ushtria e Thesalisë nën Princin e Kurorës, Konstandinit. Në Luftën e Dytë Ballkanike kundër Bullgarisë në verën e vitit 1913, ai shërbeu si shef i shtabit të ushtrisë në terren, përsëri nën Kostandinin, i cili ishte bërë tashmë mbret i Greqisë. Në të njëjtin vit u gradua kolonel dhe pastaj në gjeneral.
Në fillim të vitit 1914 u emërua shef i Shtabit të Përgjithshëm, por dha dorëheqjen në nëntor pas një konflikti me kryeministrin Eleftherios Venizelos mbi çështjen e hyrjes së Greqisë në Luftën e Parë Botërore. Në gusht të 1916-ës së bashku me ruajalistë të tjerë të shquar, u dëbuan në Korsikë. Pas kthimit në Greqi me përfundimin e luftës, në vitin 1919, ai u dënua nga gjykata ushtarake e Venizellos me burgim të përjetshëm si i dyshuar për tradhti të lartë. Më pas u lirua dhe u kthye në detyrë, por mbeti gjithnjë kundërshtar i kryeministrit Venezillos. U lirua nga detyra përfundimisht 2 nëntor 1922 dhe në vitet e fundit të jetës iu kushtua shkrimeve mbi çështjet ushtarake dhe historike. Vdiq në vitin 1949.

SOFOKLI DUSHMANI, ADMIRALI I FLOTËS DETARE

Sofokli Dushmani, vëllai i Viktor Dushmanit u lind më 25 dhjetor 1868 dhe ndoqi po karrierën ushtarake duke hyrë në Akademinë Detare Helenike e duke arritur gradën admiral deri sa doli në lirim 20 nëntor 1935. Sofokli Dushmani vdiq në Athinë në vitin 1952.

NJË DUSHMAN FIZIKANT ATOMIST NË AMERIKË

Ende në Korfuz ka familje që kanë lidhje me Dushmanët e vjetër të ardhur në këtë ishull nga Shqipëria, por falë aftësive dhe inteligjencës së trashëguar ata do të zinin një vend të veçantë në shoqërinë e në instancat e shtetit grek. U vendosën në Athinë, por në disa kërkime del se pinjollë të kësaj familje kanë shkuar dhe janë vendosur edhe në Amerikë. Tipik është rasti i një të riu nga familja Dushmani. U dallua si një talent në shkenca dhe për të shkruanin gazetat e kohës. Gazeta e universitetit Columbia në New York “Columbia Spectator” më 17 mars 1947, botoi një artikull të veçantë për të riun 19-vjecar, George Dushmani me një talent premtues në studimet shkencore. Gazeta shkruante se ai është njeri prej 103 grekëve që studiojnë në Amerikë. I etur për dije, me këmbëngulje kishte mësuar frëngjishten dhe anglishten dhe e flet gjuhën, shkruante gazeta, si gjithë amerikanët.
Për George Dushmanin gjejmë edhe njoftime të tjera në shtypin amerikan. Eshtë lindur në vitin 1929. Ka mbaruar studimet universitare në vitin 1953. U mor me studimin e rrezeve laser. Përmendet në librin e Charles H. Townes “Çfarë ndodhi me rrezet Laser: Aventurat e një shkencëtari” botuar nga Oxford University Press 1959.
George Dushmani është i njohur edhe në fushën e botimeve, si autor apo bashkautor i 6 veprave studimore shkencore.
Duhet shtuar se në Amerikë ka me dhjetra familje me mbiemrin Dushmani e që janë pasardhës të Dushmanëve të Shkodrës, ndër këta ka edhe mjekë me emër si Dr. Athanasio Dushmani, neurologist në Bronxville, NY e plot të tjerë. Është mëse e qartë se ata e kanë kujtesën të shuar sa i përket prejardhjes së tyre dhe megjithatë ata janë vazhdimësi e fisit të madh të Dushmanëve të Shkodrës të shekullit XV.

Shqiptarët e Krajines(Hercegovinë)

by

Nga Fahri Xharra/
Cilët ishin ata ?

“Nuk është për t’u përjashtuar që në Bosnje e Hercegovinë të ketë pasur, madje që prej lashtësisë, një bërthamë iliro-shqiptare, e cila ka mbijetuar e rrethuar prej sllavëve, qoftë edhe nëpërmjet shtegtimit baritor, ose transhumancës.”
Mendimi i Baptistit është: Nga Krye rrjedh Kraj, nga Kraj shqiptarët formojnë fjalën Krajina, dhe nga Krajina shqiptarët formojnë fjalën Krajishnik. Serbët këtu s`kanë punë fare sipas kësaj teorie.

Mendimi i Çabejit ishte që ka lidhje me Kreshtën e flokëve, ndërsa pas disa viteve edhe ai kalon në teori të ngjashme me këtë të Baptistit. Cilin mendim e gjykon të drejtë??
Unë për vete Kreshnik e lidhi me Kreshtë, pavarësisht çfarë kuptimi mund të ketë pasur Kreshta, se sido që të jetë ka lidhje logjike, edhe pse njëra nga lidhjet qoftë Kreshta malore qoftë Perçja e Zulkut bajraktar, doemos njëra do jetë rastësi. ( forumi shqiptar.com)

Krajl, Kraj, Kri- janë derivate te fjalës shqip Krye. Ne ketë ddrejtim, shpjegimi qe jep Çabej per “krest” si flokë lidhet përsëri me kokën/krye/(te)krese/kreja. Krajina po ashtu rrjedhë nga kjo fjalë shqip (kjo nuk merita ime, por e Baptistit i cili ka shkruar me pare ne FSH mbi këtë, unë vetëm po e perifrazoj ne menyren time) ku (K) ne vetvete shpreh nje shpreh thyerje, ndarje ne kënd, te një pjese te se terës origjinuese/rrotulluese “R” e cila mund te interpretohet si koke/krye ndërsa K(reshte) si atribut i saj. Pra K eshte atribut i R. Qe nga rrjedh edhe shpjegimi qe ka dhëne ne këtë temë për Krajinen si pjese/thyerje e diçkaje.

Po në vitet ‘70, shumica nga ne mësuam që… Prof.Idriz Ajeti në vitin 1958 e kishte mbrojtur disertacionin e doktoratës me temën: Zhvillimi historik i së folmes gege të shqiptarëve të Zarës së Dalmacisë. Dhe sot lexoj (në burimet kroate) që studimin më të thellë të zhvillimit historik të të folmes se shqiptarëve të Zarës e kishte bërë Prof. Idriz Ajeti duke e krahasuar deri në imtësi me të folmen shqipe të fshatrave shqiptare në Krajinë (Kroaci) (shqiptarët e ardhur nga Zara në Krajinë, Burimet kroate). Thuhet dhe është e shkruar që shqiptarët kishin ardhur këtu: “Arbanasit e Zarës u zhvendosën nga vendlindja e tyre e rrethit të Liqenit të Shkodrës, në fshatin (e quajtur më vonë) Arbanasi, duke iu falenderuar kryepeshkopit të atëhershëm të Zarës Vicko Zmajeviç me qëllim edhe të ringjalljes së këtyre viseve të shkreta të rrethit të Zarës (burime kroate). Vetvetiu të lindin pyetjet dhe sinqerisht iu them që nuk e di përgjigjen. Pse mu rreth Zarës shkuan fshatarët e Shestanit dhe Briskut? Ikën nga turku, këtë e dimë, por a mos i kishin lidhjet e tyre me shqiptarët (arbanasët?) e shumë më të hershëm të atyhit? Pastaj më lart lexuam që «disa” nga ata më vonë u zhvendosën e Krajinë. Pse m’u në Krajinë? A mos u tërhoqën njëri nga tjetri, d.m.th. shqiptarët (ardhacakët) e rinj nga ata të moçëm. Mbetet për t`u hulumtuar, pse jo?( Fxh; Arbanasi në Zarë – fshati shqiptar në Kroaci! )
Edhe një herë : Pse mu rreth Zarës shkuan fshatarët e Shestanit dhe Briskut? Ikën nga turku, këtë e dimë, por a mos i kishin lidhjet e tyre me shqiptarët (arbanasët?) e shumë më të hershëm të atyhit? Pastaj më lart lexuam që «disa” nga ata më vonë u zhvendosën e Krajinë. Pse m’u në Krajinë? A mos u tërhoqën njëri nga tjetri, d.m.th. shqiptarët (ardhacakët) e rinj nga ata të moçëm. Mbetet për t`u hulumtuar, pse jo?
Një pjesë e këtyre arbërve u sllavizuan, me kohë, edhe nëpërmjet martesave të përziera (si ato të Ciklit), sa kohë që fëmijët e sllaveve jo vetëm do të mësonin sllavishten si gjuhë të nënës, por edhe do ta përdornin atë gjithnjë e më tepër, në marrëdhënie me popullsinë sllave rrethuese; një pjesë tjetër shtegtuan drejt Jugut dhe përfunduan në malësitë e Kosovës dhe të Dukagjinit, duke sjellë me vete, mes të tjerash, edhe Eposin. “ (Çikat e Kreshnikëve ;peisazhe.com ) 

Edukimi zyrtar, përfshi edhe nivelin universitar, ngul kembe se eposi “Muja e Halili” i kreshnikëve është tërësisht shqiptar, me datëlindje diku nga shekulli VI pas Krishtit dhe se sllavet e gjeten dhe e bene pjese te kultures se tyre. Aty emri i Mujit, eshte Muji= mujsi=mundesi reference e forcës fizike, stilistika homerike ( iliret ose pellazget), struktura sociale pothuaj matriarkat, qe i referohet bashkesise primitive dhe indirekt te çon përsëri tek iliret apo pellazget. Ndikimi sllav as qe zihet ne gojë. Madje nje argumentim i Kadare ( ndoshta tek ” Autobiografia e popullit ne vargje” pa pretenduar saktesi), qe shpjegonte se balada e vëllait te vdekur ( Doruntina) gjendet ne te gjitha popullsitë sllave dhe pothuaj ne te gjithë Europen, sepse sllavet qe patën kontakt me iliret e përhapen ne te gjitha vendet e Evropës.
Diçka bindëse më dha kjo foto e gjetur në: Un Albanais pose en habits officiels CDV vintage album en carte de visite, Tirage albuminé c. 1870 (Photo Vintage France)
Pra një foto origjinale e shqiptarit të Krajines , nga arkiva franceze “Shqiptar në Herzegovinë, viti 1870, që paraqet veshjen e tij zyrtare, kostumin kombëtar shqiptar. (Photo Vintage France)


Fahri Xharra, 21 11. 15 Gjakovë


UNICEF 20 vjet në Kosovë

by

-Jahjaga: Në Kosovë, gjatë kohës së represionit serb të drejtat e fëmijëve kanë njohur shkelje të mëdha/
-Kosova – shteti ku fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre të plota dhe ku e ardhmja e tyre është e garantuar/
PRISHTINË, 20 Nëntor 2015/ Këtë vit, dita universale e fëmijëve shënon edhe përvjetorin e njëzet të prezencës së UNICEF-it, të Fondit për Fëmijë të Kombeve të Bashkuara në Kosovë, tha sot Presidentja e Republikës, Atifete Jahjaga.
“Në këto dy dekada shoqëria jonë ka kaluar nëpër periudha të ndryshme, nga ajo e represionit, në atë të luftës dhe më pas në periudhën e ndërtimit të paqes dhe shtetndërtimit”, theksoi ajo.
Presidentja e Kosovës përkujtoi se, gjatë kohës së represionit serb të drejtat e fëmijëve kanë njohur shkelje të mëdha, ku në shumë raste shëndeti i tyre është vënë në rrezik, mirëqenia e tyre është privuar dhe e drejta e tyre për edukim është mohuar.
“Ndërsa u bë çmos që të drejtat e fëmijëve të mbroheshin, që e ardhmja e tyre të ishte e ndritur, periudha që pasoi, ajo e luftës, mohoi edhe të drejtat e tyre më thelbësore edhe të drejtën për jetë, duke i kthyer ata në refugjatë, në të pastrehë, në jetimë, deri edhe në viktima. Me mijëra fëmijë të pafajshëm humbën jetën gjatë luftës së fundit në Kosovë”, tha Presidentja Jahjaga.
Ajo vijoi se, patjetër që humbjet njerëzore dhe shkatërrimi material që u shkaktuan gjatë luftës ndikuan direkt edhe në mirëqenien dhe mundësitë që fëmijët e Kosovës do të kishin në periudhën e paqes. “Ishte e domosdoshme që kjo periudhë e paqes të shihte edhe respektimin dhe njohjen e plotë të të drejtave të tyre”, theksoi Jahjaga.
Presidentja e Kosovës tha se, ende sot përballemi me sfida të shumta në garantimin e të drejtave të plota për të gjithë fëmijët e vendit pavarësisht vendndodhjes së tyre, përkatësisë së tyre etnike apo specifikave që ato kanë.
“Duhet të njohim këto vështirësi dhe të sigurohemi që politikat tona reflektojnë objektivin e krijimit të një shoqërie, një shteti ku fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre të plota dhe ku e ardhmja e tyre është e garantuar”, tha Jahjaga
Fillimisht ajo u shpreh se, sot shënojmë një ditë të rëndësishme, ditën universale të fëmijëve e cila në mbarë botën manifestohet me aktivitete të shumta të cilat kanë si qëllim të promovojnë rëndësinë e garantimit dhe mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve pa dallim gjinie, përkatësie etnike apo statusi ekonomik./b.j/
***
President Jahjaga’s speech at the marking of the twentieth anniversary of UNICEF in Kosovo
Today we mark an important day, the universal children’s day, which is celebrated worldwide with various activities which aim to promote the importance of guaranteeing and protection of the rights of children, irrespective of gender, ethnicity or economic status.
This year, this day also coincides with the twentieth anniversary of the presence of UNICEF, United Nations Children’s Fund, in Kosovo. During these two decades our society has gone through different periods, from that of repression to that of war and then period of peace building and state building.
During the period of Serbian repression, rights of children were grossly violated, in many cases their health was put in danger, they were deprived of their wellbeing and their right to education was denied.
While the impossible was being undertaken for the rights of the children to be protected, that their future was bright, the period which followed, the one of war, denied them even the most basic rights, including the right to life, and turned them into refugees, into homeless, orphans and even victims. Thousands of innocent children lost their lives during the last war in Kosovo.
Naturally, human loss and material destruction caused by the war, had a direct influence in wellbeing and opportunities which children will have during the peace period. It was necessary that this period of peace also acknowledged the full respect and recognition of their rights.
Problems were diverse, starting from access to justice, safe sheltering which fulfilled children’s needs, education and so on. But we were determined to, as a society, together with our international friends, undertake all necessary measures to recognize and protect the rights of children and to offer them all the opportunities for a dignified life and a bright future.
During all this period we had the support of UNICEF and its specialist staff, who with their incessant engagements protected the rights of children of Kosovo and assisted our endeavours to create necessary conditions and services in order to guarantee their rights.
I would like to express my deepest gratitude for the work that UNICEF has carried out throughout all these years, and say without hesitation, that because of you, many children today have a better, happier and safer life.
Today, twenty years later, we can be proud of the progress which we have achieved in guaranteeing of the rights of children, by protecting them with the Constitution and the laws of the country, including the respecting of the Convention on the Rights of the Child.
Of course, we still have lots of work to do, so we must remain vigilant in order to undertake all necessary steps, be they of legislative or administrative nature, in order to guarantee the full application of these principles.
During this year I have had the opportunity to see from close by the important work which UNICEF undertakes in Kosovo. I would like to express my gratitude to the leadership and staff of the UNICEF office in Kosovo and for the support which you have offered to my office, together with the UNDP and WHO Offices, in the process of qualification of Kosovo for the funds of the Millennium Challenge Corporation. With your help and through an intensive engagement of many institutions, we have managed to produce much more date and to improve Kosovo’s ranking in many indicators, such as immunization ,attendance of girls in high schools and child health. I am pleased that our joint endeavours have produced result, through which Kosovo has for the very first time passed the MCC assessment, bringing it closer to qualifying for assistance.
Ladies and Gentlemen,
We are still facing many challenges in guaranteeing of the full rights to all children of our country, irrespective of their location, their ethnicity or their specifics. We must recognize these difficulties and to ensure that our policies reflect the objective of creation of a society, a state, in which children enjoy their full rights and where their future is guaranteed.
Children are the future of the country, and it is our obligation to guarantee to them a bright future.
Thank you.

*****
Fjalimi i Presidentes Jahjaga në shënimin e 20-vjetorit të themelimit të UNICEF-it në Kosovë
E nderuara zonja Laila Omar Gad
Të nderuar Ministra,
Të nderuar pjesëmarrës,
Sot shënojmë një ditë të rëndësishme, ditën universale të fëmijëve e cila në mbarë botën manifestohet me aktivitete të shumta të cilat kanë si qëllim të promovojnë rëndësinë e garantimit dhe mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve pa dallim gjinie, përkatësie etnike apo statusi ekonomik.
Këtë vit kjo ditë shënon edhe përvjetorin e njëzet të prezencës së UNICEF-it, të Fondit për Fëmijë të Kombeve të Bashkuara në Kosovë. Në këto dy dekada shoqëria jonë ka kaluar nëpër periudha të ndryshme, nga ajo e represionit, në atë të luftës dhe më pas në periudhën e ndërtimit të paqes dhe shtet ndërtimit.
Gjatë kohës së represionit serb të drejtat e fëmijëve kanë njohur shkelje të mëdha, ku në shumë raste shëndeti i tyre është vënë në rrezik, mirëqenia e tyre është privuar dhe drejta e tyre për edukim është mohuar.
Ndërsa u bë çmos që të drejtat e fëmijëve të mbroheshin, që e ardhmja e tyre të ishte e ndritur, periudha që pasoi më pas, ajo e luftës, mohoi edhe të drejtat e tyre më thelbësore edhe të drejtën për jetë, duke i kthyer ata në refugjatë, në të pastrehë, në jetim, deri edhe në viktima. Me mijëra fëmijë të pafajshëm humbën jetën gjatë luftës së fundit në Kosovë.
Patjetër që humbjet njerëzore dhe shkatërrimi material që u shkaktuan gjatë luftës, ndikuan direkt edhe në mirëqenien dhe mundësitë që fëmijët e Kosovës do të kishin në periudhën e paqes. Ishte e domosdoshme që kjo periudhë e paqes të shihte edhe respektimin dhe njohjen e plotë të të drejtave të tyre.
Problematikat ishin të shumta duke filluar nga qasje në shëndetësi, në strehime të sigurta që i plotësojnë nevojat e fëmijëve, në edukim e kështu me radhë. Por ne ishim të përkushtuar, si shoqëri së bashku me miqtë tanë ndërkombëtar, për të ndërmarr të gjitha masat e nevojshme për të njohur dhe për të mbrojtur të drejtat e fëmijëve dhe për t’iu ofruar atyre të gjitha mundësitë për një jetë dinjitoze dhe të ardhme të ndritur.
Gjatë gjithë kësaj periudhe kishim pranë mbështetjen e UNICEF-it dhe stafit të tij të specializuar të cilët me përpjekjen e tyre të pareshtura mbrojtën të drejtat e fëmijëve të Kosovës dhe asistuan përpjekjet tona për krijimin e kushteve dhe shërbimeve të nevojshme për të garantuar të drejtat e tyre.
Dëshiroj të shpreh mirënjohjen më të thellë për punën e UNICEF-in në tërë këto vite, duke thënë pa hezitim që fal jush sot shumë fëmijë kanë jetë më të mirë, më të lumtur dhe më të sigurt.
Sot 20 vite më pas mund të ndjehemi krenar me progresin që kemi bërë në garantimin e të drejtave të fëmijëve, duke i mbrojtur ato me Kushtetutën dhe me ligjet e vendit, përfshirë dhe respektimin e Konventës për të Drejtat e Fëmijëve.
Patjetër që kemi ende punë për të bërë, andaj duhet të mbetemi vigjilent për të ndërmarr të gjitha hapat e nevojshëm qofshin ato legjislativ apo administrativ për të garantuar zbatimin e plotë të këtyre parimeve.
Gjatë këtij viti kam pasur mundësi të shoh për së afërmi punën e rëndësishme që UNICEF-i kryen në Kosovë. Dëshiroj të shpreh falënderimet e mia për lidershipin dhe stafin e zyrës së UNCEF-it në Kosovë për ndihmën dhe angazhimin që i keni ofruar Zyrës time, së bashku me UNDP-në dhe Zyrën e OBSH-së, në procesin e kualifikimit të Kosovës për fondet e Korporatës Sfidat e Mijëvjeçarit. Me ndihmën tuaj dhe një pune intensive nga shumë institucione ne kemi arritur të raportojmë më shumë të dhëna dhe të përmirësojmë rangimin e Kosovës në shumë indikatorë, si Imunizimi, pjesëmarrja e vajzave në arsimin e mesëm, dhe shëndeti i fëmijëve. Jam e kënaqur që përpjekjet tona të përbashkëta kanë dhënë rezultate ku Kosova për herë të parë ka kaluar vlerësimin e MCC-së duke e sjellë atë më afër kualifikimit për asistencë.
Zonja dhe zotërinj,
Ende sot përballemi me sfida të shumta në garantimin e të drejtave të plota për të gjithë fëmijët e vendit pavarësisht vendndodhjes së tyre, përkatësisë së tyre etnike apo specifikave që ato kanë. Duhet të njohim këto vështirësi dhe të sigurohemi që politikat tona reflektojnë objektivin e krijimit të një shoqërie, një shteti ku fëmijët gëzojnë të drejtat e tyre të plota dhe ku e ardhmja e tyre është e garantuar.
Fëmijët janë e ardhmja e vendit, është obligimi i të gjithë ne që t’iu garantojmë atyre një të ardhme të ndritur.
Ju faleminderit!

Dy amerikanët, engjëjt mbrojtës të shkollës së parë shqipe të vashave në Korçë

by

Amerikanët Rev. Phineas Kennedy dhe zonja e tij Violet Kennedy, engjëjt mbrojtës të shkollës së parë shqipe të vashave në Korçë
Nga Vepror Hasani/
Kur shkolla e parë shqipe e vashave në Korçë, 7 vjet pas çeljes së saj, (1891-1908), rrezikonte të mbyllej, motrat Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi kërkuan mbrojtjen dhe përkrahjen financiare të misionit protestant anglo-amerikan. Nuk vonoi shumë dhe ata dërguan njerëzit e tyre. Më 26 mars 1908 mbërritën në Korçë bamirësit protestantë amerikanë Rev. Phineas Barbour (Barber) Kennedy dhe zonja e tij Violet R. (Bond) Kennedy, bijë e misionarit protestant Luis Bond. Sevastia nuk po u besonte syve: Bordi amerikan me qendër në Boston kishte dërguar në Korçë shoqen e saj të fëmijërisë Violet Bond.
Qiriazët ishin nga fshati Perasi i Kolonjës, por rrugët e emigrimi i çuan fillimisht në Tërnovë dhe më pas në qytetin e Manastirit. Aty u njoh me Violeta Bond (Kennedy). Vitet e fëmijërisë i kaluan bashkë. Kur ishte 4-5 vjeçe, Sevastia shkoi në një shkollë greke, por për shkak të shëndetit të keq që pati ato kohë, nuk qëndroi gjatë aty. U regjistrua në shkollën plotore amerikane të Manastirit që e kishte afër shtëpisë. Pas përfundimit të saj, vijoi studimet në kolegjin amerikan të vajzave në Stamboll. Ëndërronte të bëhej mësonjëse e vashave. Kjo ishte dhe ëndrra e vëllait të saj, Gjerasimit, edhe mëmëdhetarët prisnin të shihnin mësonjësen e parë shqiptare.
Që t’i përfundonte studimet sa më shpejt, u regjistrua në vitin e dytë. Provimet e vitit të parë i dha me sukses. Pas tre vjetësh, në qershor të vitit 1891, me diplomë në dorë, e veshur si djalë, shkoi në burgun Jedi Kule. Lajmin e parë që ishte bërë mësuese deshi t’ia jepte Koto Hoxhit, që mbahej në burg. Koto Hoxhi nuk donte ta besonte. Sevasti Qiriazi kishte hyrë në qelinë e tij. I tha që ishte bërë mësuese, që do t’u mësonte vashave shqiptare gjuhën shqipe, që vëllai i saj, Gjerasim Qiriazi kishte përgatitur çeljen e shkollës së parë shqipe të vashave në Korçë etj, etj. Thonë që në sytë e Koto Hoxhit pati lot.
Përgatitjet për nisjen e Sevastisë drejt Korçës u bënë pa vonesë. Naim Frashëri, që atë kohë punonte në Ministrinë e Arsimit, regjistroi diplomën saj. Leja për çeljen e mësonjëtores u dha me dekret perandorak. Shkolla u regjistrua në emër të Gjerasim Qiriazit, përfaqësues i “Shoqërisë Biblike” britanike në Stamboll për Maqedoninë dhe Shqipërinë. Mësonjëtorja do të kishte mbrojtjen e “Shoqërisë Biblike” angleze. Ajo kishte lejen e Portës së Lartë për të ushtruar veprimtarinë e saj në Perandorinë Osmane. Mësonjëtorja u çel më 23 tetor 1891. Një vit më pas, Gjerasim Qiriazi themeloi shoqërinë “Vëllazëria Ungjillore”. Edhe kjo shoqëri do të ishte në mbrojtje të shkollës. Megjithatë, që nga dita e parë e çeljes së mësonjëtores e deri më tani kur mbërriti çifti Kennedy (mars 1908), vështirësitë për të mbajtur mësonjëtoren hapur kishin qenë të shumta.
Sevastia e njohu z. Rev. Phineas Kennedy dhe shoqen e saj të fëmijërisë Violet Kennedy me vështirësitë që kishte kaluar shkolla shqipe e vashave. Intrigat dhe sulmet e klerikëve të kishës greke në Korçë nuk kishin patur kurrë të pushuar. Gjithçka gjendet e shkruar edhe në kronikat e kohës:
“U fol shumë se gjoja shkolla e re synonte t’u prishte fenë ortodokse shqiptarëve, se, duke frekuentuar atë shkollë, vajzat do të bëheshin protestante, se rruga e shkollës shqipe dhe gjuha e përdorur në të ishte në kundërshtim me parimet fetare dhe me mësimet e Krishtit etj, etj. Njkohësisht përhapën fjalë nëpër qytet se prindërit myslimanë që do të dërgonin fëmijët e tyre në këtë shkollë do të internoheshin menjëherë nga autoritetet qeveritare”.
(Hysni Myzuri, “Shkollat e para kombëtare shqipe”, Tiranë 1973, f 101.)
Sikur të mos mjaftonin të gjitha këto, dhespoti i Korçës kishte kërkuar vrasjen e Gjerasim Qiriazit. Në pragvjeshtën e parë u tentua atentati i parë, dy muaj më vonë u tentua për herë të dytë. Fatmirësisht vrasësit u zbuluan në kohë në të dy rastet. Patën frikë ta shkrehnin armën. Mësonjëtorja ishte nën mbrojtjen e misionit anglo-amerikan, dhe kjo gjë u shkaktonte frikë. Nuk mund të dilnin hapur. Megjithatë, Mitropolia e Korçës ia arriti qëllimit. Kur Gjerasimi pati një gjendje jo të mirë shëndetësore, njerëzit e kishës bashkëpunuan me mjekët. E helmuan më 4 janar 1894, kur ishte 32 vjeç.
Ndaj, kur Sevasti Qiriazi pa të vinte në Korçë shoqja e saj e fëminisë me bashkëshortin mori frymë e lehtësuar. Mësonjëtorja e vashave do të ishte më e sigurtë. Mbrojtja e shkollës nga amerikanët ishte vërejtuar edhe nga Edit Durham që nga viti 1904, kur vizitoi Korçën. Në librin e saj “Brenga e Ballkanit” shkruan:
“…Meqenëse Korça është një nga qytetet që Greqia kërkon ta aneksojë, dhespoti grek i Korçës është kundër mësimit të gjuhës amtare. Kurse shkolla e vajzave deri tani i ka bërë ballë çdo furtune, sepse është nën mbrojtjen e austriakëve dhe amerikanëve”.
Pas ardhjes së çiftit Kennedy mësonjëtorja e vashave u ndje më e qetë. Ata u bënë engjëjt mbrojtës të mësonjëtores nga sulmet e Mitropolisë greke dhe vrasësve të paguar prej saj: Në atë kohë Phineas B. Kennedy shkruante:
“Ata (klerikët grekë) mund të kërcënojnë prindërit dhe fëmijët , por ne do të vazhdojmë t’i mbajmë brenda shkollës në konvikt dhe e vetmja gjë që mund të bëjnë është që të më marrin mua nga shtëpia me forcë – sepse unë kurrë nuk do të lejoj të mbyllet kjo shkollë’’.
Rev. Phineas Kennedy dhe zonja e tij Violet Kennedy praktikuan metodën amerikane të studimit, sollën një mendësi tjetër, mbajtë ngjallë dëshirën e vashave për të mësuar gjuhën shqipe, ndihmuan familjet e varfëra të vajzave, jetimët dhe të vobektët e qytetit të Korçës dhe të fshatrave. Por me të mbërritur ushtria greke në Korçë, ata u vunë nën kërcënimin e armëve. I detyruan të largoheshin. Gjatë vitit 1914, Phineas dhe Violeta ofruan ndihmën e tyre për njerëzit që ishin vendosur te ullinjtë e Vlorës për shkak të maskrave të kryera në Shqipërinë e Jugut nga ushtria greke.

Rikthimi i çiftit Kennedy pas Luftës së Parë Botërore

Për rikthimin e Phineas dhe Violeta Kennedy-it në Korçë iu referuam kryesisht shtypit të kohës Ngritja e jetimores prej tyre ishte një vepër e lavdërueshme për banorët e qytetit. Ja çfarë shkruhet:
“…Me të filluar kjo jetimore prej Kryqit të Kuq amerikan u mblodhë mjaft fëmijë jetimë të cilët qenë hedhur rrugëve prej fatit të keq, ku u mveshën dhe u ngopnë me bukë. Kështu që sot ndodhen përmbi 20 fëmijë në jetimore. Përkujdestarë të jetimores me të filluarit u emërua zonja dhe zoti Thanas Mborja, të cilit kanë vënë një rregull kaq të mirë sa s’bëhet. Jetimët gjetën në këta, nënën dhe atin, të cilët bota e shkretë s’i la të shijojnë dhe ata dashurinë e prindit…”
“Gazeta e Korçës”, e shtunë, 7 gusht 1920)
Me të ardhur në Korçë çifti Kennedy u vendos pranë Xhamisë së Madhe të qytetit. Në lagjet e Kasabasë ekzistonin kushtet dhe mundësitë që ofronte koha. Banesat e saj vijonin te jepeshin me qira edhe më vonë. Dy konviktet e vajzave të Liceut Kombëtar ishin: njëra shtëpia e Xhafer bej Luarasit dhe tjetra e Lutfi bej Zavalanit. Për vajzat e trikotazhit u mor si konvikt shtëpia e Ali efendi Qytetzës. Qeveria e Krahinës Autonome e Korcës u vendos në shtëpinë e Lutfi bej Mehmetit. Aty u akomoduan edhe murgeshtat katolike gjatë kohës së luftës. Në shtëpinë e tyre pranë xhamisë mblidheshin të rinj, të rritur, gra dhe fëmijë. Në një prej kronikave thuhet:
“Duke nisur që të dielën që vjen (25 të këtij muaji) do të bëhet lëçitje në gjuhën inglisht çdo të dielë mbrëma më ora 7.30 në shtëpi të zotit Kennedy, prapa Xhamisë së Madhe. Thema këtë të diel do të jetë: Të rinjtë dhe qëllimet e tyre”. Të tjera mbledhje që bëhen atje janë: të dielave, mësim i së dielës për fëmijë më ora 9-10 edhe lëçitje për njerëz të tjerë më ora 10.30-11.30. të premteve mbledhje pasdreke për gra me zonjën Kennedy më ora 3-4”
(“Gazeta e Korçës”, e mërkurë, 21 nëntor 1923)
Violeta Kennedy-in e gjejmë edhe si nënkryetare të grave të Korçës:
“Dje pasdreke, një shumicë gra të mbledhura në sallën e kinemasë “Majestik”, formuan degën e shoqërisë ‘Gruaja shqiptare” që është themeluar para ca kohe nën kujdesin dhe patronazhin e Nalt Madhërisë së Saj, Mëmës Mbretëreshë dhe nën kryesinë e Naltësisë së Saj, Princeshës Sanije Zogu… Kryetare e mbledhjes u zgjodh zonja Violet Kennedy dhe sekretare zonja Eftimia Loni Kristo. Zonja Kennedy mbajti një fjalë të shkurtër dyke shpjeguar rëndësinë e mbledhjes… Pasi u përndanë biletat filloi votimi, i cili u bë me vota të fshehta dhe rezultoi kështu: zonja Violet Kennedy, nënkryetare me vota të plota, zonja Eftimia Loni Kristo, sekretare me 30 vota, zonja Efigjeni Mëria, arkëtare me 24 vota. Këshilltare: Zonja Ismete Sali Zavalani me 31 vota, zonja Viktori Mosi me 23 vota, Zonja Balkëze Frashëri me 15 vota dhe zonja Fiqiret S. Mborja me 14 vota…”
(“Zëri i Korçës”, 9 korrik 1929)

Gjithashtu, në saj të kronikave mësojmë se Phineas dhe Violet Kennedy blejnë në Korçë një truall për shkollë dhe punë evangjelistike:
“Pardje, të diel, në bregun e njohur si bregu i Onço Kullës, i blerë prej Rev. B. Kennedy për shkollë dhe punë evangjelistike për mësim amerikan, u vu përpara një shumice njerëzish, guri i themelit për një ndërtesë të vogël, e cila do të përdoret si një pjesë e shkollës misionare. Toka e sipërpërmendur u ble me ndihmat e bashkënxënësve dhe miqve të Rev.Ph Kennedy dhe zonjës së tij nga Universiteti Princeton dhe nga Kolegji Mount Holyoke, për punë filantropike në misionin amerikan. Pas një fjale që mbajti Rev. Ph. Kennedy shtoi që toka dhe çdo tjatër ndërtesë që mund të ndërtohet dedikohet për shërbim te Perëndia dhe për të ruajtur principet e fjalës së Tij për të shpëtuar karakterin e këtij kombi”
(Gazeta e Korçës, e martë, 19 maj 1931)
Ardhja e Kennedëve në Korçë u prit me kënaqësi të veçantë. Këtë të vërtetë e gjejmë edhe te një artikull përmbledhës për ta, të cilin po e sjellim paksa të shkurtuar:
“…Zoti dhe zonja Kennedy në vendin tonë kanë një lidhje miqësie dhe dashurie që zë vëndin e parë në kronikën e lëvizjes shoqërore shqiptare të shekullit të njëzet.
Z. Kennedy, ky amerikan shpirtmirë, ka ardhur në shqipëri më 1908. Gjatë këtyre 29 vjetëve aktivitetin e tij, këshillat e tij i ka konsakruar për shqiptarët dhe për vendin tonë. Nuk ka dhënë kontributin e tij vetëm në edukime dhe ngushëllime morale, po ka shtrirë dorën dhe me të holla për fatkeqët. Si i ngarkuar nga Kryqi i Kuq e nga të tjerë mirëbërës amerikanë në kohërat më të kritikshme t’okupacionit të huaj në Shqipëri, ka shëtitur dhe nëpër fshatra për të shpërndarë ndihma në të mjeruarit. Për të mos hequr dorë nga qëllimi dhe nga parimet e tij të përcaktuara ka duruar me stoicizëm të gjitha peripecitë e vështirësitë. E kanë shtrënguar disa herë nevoja të lërë shqipërinë e të vejë në Amerikë që prej 1908, po asnjëherë nuk e harroi vazhdimin e misionit në këtë vend që i ka dashur aq fort, veçanërisht në Korçë e në qarkun e këtij qyteti. Z. Kennedy ka fituar një popullaritet me rrënjë. Në tërë kohën që veproi, shkolla e tij në edukatë e në methodha të ndjekura, u gjend një njeri i denj për barrën q’i qe besuar. Aktivitetin e tij e ka përdorur në të gjitha sheshet që kanë patur nevojë shqiptarët. Qytetarë dhe fshatarë kanë gjetuar pranë tij lehtësira e udhëzime për shumë çështje dhe korrespondenca që kanë patur të bëjnë me Shtetet e Bashkuara. Për njerëz më terë kuptimin e fjalës, altruistë si zoti Kennedy dhe Zonja Kendey bota shqiptare duhet të jetë mirënjohëse. Për njerëz që nuk lëvizin këmbë e duar për rroga, po bashkë me lodhjen tretin dhe pasuri për t’u fshirë lotët fakir-fukarasë, shoqëria duhet të jetë shumë detyronjëse…”
(Gazeta e Korçës, e martë 13 prill 1937)Rev. Phineas Kennedy dhe zonja e tij Violet Kennedy qëndruan deri në vitin 1939. Ata do te mbahen mend gjithashtu për shkollën e parë amerikane në vendin tonë.
“Arsimi dhe pedagogjia amerikane e kanë zanafillën e tyre në Shqipëri që në vitin 1908, atëherë kur erdhi në Korçë çifti amerikan Violeta e Fines Kenedi”.
(I. Gogaj: Shkolla teknike e Harri Fulci, f.7)

NJË SINICARE-KANDIDATE PËR TË QËNË NUSE E FAN NOLIT

by

Nga Fuat Memeli-Boston/
Këtë fakt e kam mësuar qysh në vitin 2008, nga një intervistë e studjuesit ,Shpëtim Sala, dhënë gazetares Anila Mema dhe botuar te gazeta “Panorama” e datës 8 nëntor të atij viti. E ruajta këtë gazetë në arkivin tim, me dëshirën që si sinicar, të shkruanja diçka më tepër për këtë fakt. Gazeta vazhdoi të “flerë” për 7 vjet në arkivin tim dhe unë u ula të shkruaj këto rradhë, sivjet me rastin e 50 vjetorit të ndarjes nga jeta të Fan Nolit. Për faktin se një vajzë sinicare mund të ishte bërë nusja e Fan Nolit, mësova më vonë edhe nga libri i Nasho Jorgaqit, kushtuar jetës së Nolit, i cili gjithashtu e trajton këtë problem. Këtë ma tha sinicari,Thoma Ketri, mjek i njohur në Shqipëri, i cili tani jeton në Detroit të SHBA-së, pasi e kish lexuar librin e Nashos.
Po ndalemi së pari te fakti që sjell studjuesi, Shpëtim Sala.Në një nga pyetjet që gazetarja Anila Mema, i bënte këtij studjuesi, ishtë kjo:”cilat ishin kandidatet e mundëshme , me të cilat mendohej se Noli do të martohej?”. Dhe përgjigja është kjo:”Dy vajza ishin kandidate që mund të bëheshin priftëresha. Njëra ishte në Misir, në Kajro. Këtë ia kishte rekomanduar Thanas Tashkua. Nëpërmjet letrave, mësohet se vinte nga një familje e pasur. Idea ishte që para se ta merrte, të paisej me një sasi të hollash, rreth 100 stërlina ( të verdha ose ar) dhe me pajë veç të tjerash. Ndërkohë një kandidate tjetër për martesë, qe një vajzë nga Sinica që jetonte në Neë York dhe ishte shumë më e varfër nga ajo e para e Egjyptit”. Dy rastet e mundëshme të Nolit për martesë, siç thotë studjuesi, janë me mblesëri. Periudha për të cilën flitet, është viti 1907,kur Noli ishte 25 vjet dhe ndodhej në Neë York. Aty kishte shkuar qysh në vitin 1906. Idea për t’u martuar atëhere , ishte se ai duhej të bëhej prift, dhe prift pa priftëreshë, nuk mund të jesh. Ndër të tjera në letërkëmbimin me Thanas Tashkon, Noli shkruan:”po s’kini priftëreshë, dërgoni 100 lira. Dërgojini në çast. S’ka priftëreshë, dërgoni vetëm lirat, pa bëhem prift edhe pa priftëreshë, ose marr atë të Neë Yorkut nga Sinica. Po duhet të kem para që ta marr, ndryshe s’e mar dot. Ka edhe ajo mjaft të holla më thanë dhe është gati për martesë”.
Duke patur lekë, Noli mendonte se mund të kompromentonte mitopolitin rus, Platonin,mund ta merte me të mirë për t’u bërë prift, edhe nëse nuk martohej, sikurse ndodhi më vonë. Ndoshta ai nuk shkoi në Egjipt për mungesë parash, ose nëna e vajzës mund të mos ketë pranuar. Studjuesi thotë se duhen lexuar edhe letrat e Tashkos për të mësuar më shumë. Për vajzën nga Sinica, Noli linte të kuptohej se e mbante rezervë, pasi ajo nuk ishte e pasur, megjithëse siç shprehet vetë ( që e theksuam më lart) “ka edhe ajo mjaft të holla më thanë dhe është gati për martesë”. Në letërkëmbime të tjera Noli thotë se më mirë që nuk u martova, pasi kështu u bëra peshkop.
Nasho Jorgaqi, te vepra e tij “Jeta e Fan S.Nolit” ndër të tjera shkruan:” Në letërkëmbimet e me Th. Tashkon, L.Ligorin etj, kërkon prej tyre ta ndihmojnë për të zgjedhur priftëreshën e ardhëshme. Mbi të gjitha e do që të jetë shqiptarkë. Nolit i paraqiteshin tre kandidatura: një vajzë nga Sinica e Korçës por që heq dorë prej saj nga që ajo është e varfër dhe s’mund t’i sjellë pajë, dy të tjerat të cilat janë mirë nga gjendja, ai dëshiron t’i shohë para se të vendosë.Këto janë në Bukuresht e në Misir, ndërkohë që dasmën mendon ta bëjë në Boston para 100 shqiptarëve dhe të verë kurorë me prift rus”.
Megjithë njohjen e faktit se nja vajzë me origjinë nga Sinica që jetonte në Neë York, ishte kandidate për të qënë nusja e Nolit e ai mund të ishte bërë dhëndër Sinice ( kjo mund të kish ndodhur sikur sinicarja të kishte qënë e pasur) nuk mësohet më tepër se si e kishte emrin e mbiemrin kjo vajzë, çfarë njerzish kishte në familje, kush ishte mblesi , etj. Duke hamendësuar, më shkon mendja se ndoshta mbles mund të ketë qënë prifti patriot, At Pando Sinica, i cili ka jetuar në Boston dhe ka patur njohje me Nolin. Ai si sinicar, mund t’i ketë rekomanduar Nolit vajzën sinicare për nuse. Ndoshta këtë rekomandim mund tja ketë bërë dikush tjetër.
Tani pas 105 vjetesh nga koha për të cilën flitet, unë duke jetuar në Boston, u mundova mos bie në gjurmë për vajzën sinicare . Pyeta për këtë sinicarë në Amerikë si dhe në Shqipëri, por nuk zbulova dot gjë. Ndoshta dikush tjetër mund të mësojë më shumë në të ardhmen. Do të jetë me interes , jo vetëm për sinicarët, por për gjithë lexuesit e pasionuar të jetës dhe veprës së Fan Nolit.