Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

MISTERI I LIQENIT ALBANO

by

DUKURIA MISTERIOZE–Ujrat ecin në kahë të kundërt.Makina ecen vetë,shishja i ngjitet kodrinës./
Një dukuri misterioze,prej kohësh është e njohur në rrethina të kryeqëndrës të shetit italian,Romë.Në itenerarin e rrugëtimit,nga Romë-drejt vendodhjes të liqenit Albano,në një kodrinë shumë larg kryeqëndrës,por zona administrohet nga kryeqëndra,shfaqet dukuria më misterioze,me një mesazh,gati të mjegulluar.Itinerari,që përshkruhet është një rrugë nacionale,pra një rugëdalje e bukur e asfaltuar duke prekur hijet e ndërtesave,të kryeqëndrës.Për në Albano,udhëtohet nëpërmjet një zone kodrinore të zgjatur të mbuluar ngja gjelbërimi.Për të mbritur,deri në vendin,ku ndodh,kjo dukuri misteroze,ndoshta më e papërsëritshmja e botës,rrugëtimi përshkruhet përmes një zone kodrinore me pyje gështenjash,por edhe me drurë shkurore .
Toponimi në gjuhën vendase,quhet Neim.Është një copëz rrugë e asfaltuar.Një malore,e një kodrine te vogël,por me një gjatësi,që shkon nga 100-150 m.Këtu,në këtë kodrinë,në këtë copës të rrallë të rrugës malore,që përshkruhet nga misterioziteti,dergjen anës rrugës,shishe,bidona të vegjël dhe sende te tjera,që vendosin turistët si dëshmi,,për të vërtetuar këtë dukuri në realitetin e tyre.Aty ku sendet ecin vetë,të shtyrë nga një fuqi mistertioze e padukshme,por e pashpjegueshme gjithsesi e mbetur mistër.
Përshkrimi i dukurisë:Në këtë copëz rrugë,makina,në vend që të filloj ti zbresi kodrinës,kur është në gjëndje të fikur,ajo çuditërisht fillon ti ngjitet malores,ndërkaq vetëm një frenim i fortë e mbanë makinën,që të mos bjerë në kanalin,ku lëvizin ujrat,buzë rrugës.Këtu dhe në asnjë vend tjetër,në këtë copës rruge të asafaltuar,që gjithsesi është kodrinë,sendet lëvizin vetë.Kjo ndodh këtu dhe asgjëkundi më.Këtu makina bënë rrugëtimin e kundërtë.Në vend të zbritje,ajo ngjitet.Ky toponim,misterioz fsheh fuqi të panjohura force. Eshtë në afërsi 100-1500m/Gjëndët vetëm 20-30 km nga kryeqëndra e shetit titalian.Shumë turistë befasohen.Ngrenë supet.Shenja e parë,që fsihet,por që lexohet në sy.Mirëpo dëshmia më e qërtësuar,është një provë me bidona të vegjël uji.Me sakta është me shishe më sipërfaqe të lëmuara.Buzë kësaj rruge,ka dhjetra të tilla,të hedhura nga eksperimentet e turistëve,që në fillim,kanë qënë,po kaq mosbesues.Një shishe e lëmuar e vendosur në asfalt,fillon të eci në rrjedhën ekundërt të gjerrave.Pra në vend,që ajo të zbresi,ngjitet.Banorët vendas,kanë rrëfyer në një formë se në dimër,përmes dëshmive të tyre,kur ujërat e shirave bien,në vend,që atao të zbresin poshtë me furin e tyre të zakonshme,pra të rrjedhin poshtë kodrinës,ato bëjnë rrugëtimin e kundërtë,atë të ngjitjes.Flitet se kjo zonë ka qënë vullkanike.Ndoshta herët se,kurrë nuk dihet.Ndoshta edhe liqeni,që kurthon kuadrati i kamerës,pra liqeni Albano ,mund të ketë formimin e tij nga ndoshta vullkani a diçka misterioze.Nga Albano,kodrina nuk është larg.Ekzistenca e liqeneve,ndoshta është faktor kryesor i formimit nga ndonjë zonë villkanike,që mund të ketë ekzistuar në kohera të hershme.Në liqenin Albano,bëhet plazh.Kjo ndodh në zheg të verës,në këtë zonë kodrinore.Ndërkohë në dimër,me zbritjen e temperaturave të ulta,me shiun,ftohmën dhe lagështirën,shtohet edhe dëbora ai mysafire e zonës.
Shqyrtimi Nr 1

Liqeni Nemi është një liqen i vogël rrethor vullkanik në rajonin Lazio të Italisë, 30 km në jug të Romës, duke marrë emrin e vet nga Nemi, qyteti më i madh në këtë zonë, që e mbikëqyrë atë nga një lartësi. Liqeni është më i famshëm për anijet e saj romake të fundosura. Këto anije ishin shumë të mëdha dhe teknologjikisht të avancuara për kohën e tyre.Liqeni ishte e shenjtë e perëndeshës Diana dhe vendi i festivalit Nemoralia. Pranë shenjtërores së Dianës u gjetën një numër i statujave vogël bronzi të grave dhe burrave, secili mbajnë lojë me birila dhe kuti temjan. Katër prej këtyre figurave tani janë në koleksionin e muzeut britanik. Perandorët Caligula dhe Tiber lundruan nnë liqeni Nemi jo vetëm të qetësohem në verë, por të mbroj veten si Nemorensis.
Në Hotel Diana në buzën perëndimore të kraterit në Via Nemorense, ka një ekspozitë ë prej gërmimeve arkeologjike të vitit 1920 e cila ka kspozuar strukturën e madhe e e ndërtuar nga Caligula. Liqeni Nemi ka-qenë subjekt për vepra nga artistë të tillë si John Robert Cozens, George Inness, dhe Pierre-Henri de Valenciennes.

Enciklopedia britanike thotë se: liqeni Albano, në Alban Hills në juglindje të Romës. Eliptike në formë, e formuar nga shkrirja e dy kratere vullkanike të lashta, ajo shtrihet 961 këmbët (293 m) mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej 2 milje katrore (5 km katror) dhe një thellësi maksimale prej 558 feet (170 m). Ajo është ushqyer nga burimet nëntokësore dhe drenazhuar liqeni Albano, italisht Lago Albano, liqeni krater në Alban Hills (Colli Albani), në juglindje të Romës. Eliptike në formë, e formuar nga shkrirja e dy kratere vullkanike të lashta, ajo shtrihet 961 këmbët (293 m) mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej 2 milje katrore (5 km katror) dhe një thellësi maksimale prej 558 feet (170 m). Ajo është ushqyer nga burimet nëntokësore dhe liqeni Albano, italisht Lago Albano, liqeni krater në Alban Hills (Colli Albani), në juglindje të Romës. Eliptike në formë, e formuar nga shkrirja e dy kratere vullkanike të lashta, ajo shtrihet 961 këmbët (293 m) mbi nivelin e detit dhe ka një sipërfaqe prej 2 milje katrore (5 km katror) dhe një thellësi maksimale prej 558 feet (170 m). Ajo është ushqyer nga burimet nëntokësore dhe nga një prizë artificial,supozuar se është ndërtuar në vitet 398-397 para Krishtit, sipas orakulli në Delphi tha se bastion etrusk i Veii mund të merret vetëm kur ujërat e liqenit ka arritur detin.Ndër qytetet lakeside, më të njohura janë vendpushimet e Albano laziale dhe Castel Gandolfo, rezidenca papale verore.
Shqyrtimi Nr 2
Riccardo Riccardi – Rina Monti -1929 e përshkruajnë kështu:Liqeni Albano në Lazio, ndodhet 293 m në një luginë formuar nga dy kratereve të vullkanit të vjetër Lazio. Forma ovale ka, pothuajse në mes, një ngushtim, e cila shënon kufirin mes dy kratereve. Brigjet e liqenit janë pothuajse kudo shumë të pjerrët, ndonjëherë edhe duke rënë. Ata kanë morfologji të ndryshme, si për shkak të faktorëve gjeologjike të ndryshme, ose për shkak se pjesa veriore ishte subjekt i ndikimit të atmosferës.Liqeni Albano mbulon një sipërfaqe prej 6 km katrore. 3.5 km gjatësia ,Gjerësia maksimale e 2.3 dhe 1.7 e gjerësi mesatare, rrethues i saj është 10 km., thellësia maksimale, e cila është gjetur në jug-lindje, është.170m dhe vëllimi i ujit të saj të 464.200.000 metra kub. Thellësia mesatare është pra 77 m. Ujërat e tij janë blu-jeshile dhe shumë transparent. Termikisht liqeni Albano i takon kategorisë së liqeneve të butë. Ushqyer nga reshjet e rënë në zonën e saj ujëmbledhës (e cila është vetëm 9.7 km2 katrore. Ajo nuk ka emisar natyrore faktorë të krijimit ,por ka faktorë dhe nëntokësore,nga të cilat legjenda e ka ndërtuar atë në vitete 398-397 n. C. derdhet në Fosso dei Preti në Le Mole.Baseni i Liqenit Albano, ende i mbuluar kryesisht me pyje të bukur me lisa dhe gështenja, për bukurinë e tij natyrore të tërhequr njeriun që nga kohërat e lashta. Gjatë Perandorisë Romake ka pasur shumë vila, prej të cilave ka ende. Në manastir të Palazzolo, në SE. e liqenit, ne shohim eshtrat e një konsullore varrit. Edhe tani ka vila të shumta, sidomos në pjesën perëndimore të pellgut.
2.
Historia arkeologjike
Në bregdetin e saj mbetet i rëndësishëm periudha parahistorike dhe romake arkeologjike,si fshati MACINE, prizë artificiale dhe nymphs dorik Bergantino, pjesa e fundit e albana komplekset e vilës Domitian.Në këtë liqen janë mbajtur garat me rrema të Olimpiadës së Romës në vitin 1960.Shpatet vullkanike e Monte Cavo (949 m) ndahet nga liqeni Albano liqenit tjetër vullkanik i kompleksit, liqenin e Nemi. Megjithatë dy kratere të Albano dhe Nemi janë vetëm ndërtesat më të fundit vullkanike e një serie të gjatë dhe të lashtë. Gjatë fazës së terminalit të aktivitetit vullkanik, takimi mes masave të magmës dhe pjesës nëntokësorekanë favorizuar formimin e liqeneve të shumta, të tilla si Liqeni Albano dhe liqenit Nemi janë të vetmit të mbetur
Aktiviteti shpërthyes ka pushuar ose ështëi palëvizshëm për mijëvjeçarë. Studimet e fundit konfirmojnë shpërthimet e fundit të ndodhur rreth 5000 vjet më parë me fenomenin bubbling dhe uragani i liqenit (me lahar konsekuent shkatërruese në të gjithë fushën e Ciampino) që zgjati deri në kohët romake. Sot ende regjistrohen fenomenet vullkanike megjithëse modeste,, deformim terren dhe tërmetet e shpeshta të vogla shpesh në tufa (disa prej të cilave kanë qqenë shkatërruese në të kaluarën).
Plazhi i liqenit, megjithatë, është i përbërë nga zhavorri dhe argjilat aluviale të mbivendosur që datojnë në epoka e akullnajave.Rërë karakterizohet nga hiri ngjyra e zezë, e cila tregon shkëmb vullkanik nga e cila ajo vjen.
Liqeni Albano ka një formë njëjës në peisazhin e liqeneve vullkanike. Këto në përgjithësi janë rrethore, dhe kanë shpatet butë formuar nga unaza koncentrike e shkëmb vullkanik.Albano ka formën ovale të zgjatur me një aks të madh në drejtim të JO-SO, me shpatet e pjerrta në jug dhe të ëmbël, por gjithmonë të pjerrta, në veri.
Liqeni Albano dhe Monte Cavo.Kjo formë jonormale duhet të ketë origjinën kompleks të krater të liqenit Albano, me origjinë nga të paktën pesë shpërthime të ndryshme. Rastësisht, edhe liqenin e Nemi, në shumë mënyra konsiderohet “binjake” të Albano, ka një formë karakteristike dhe anormale, “tetë”, që të paktën dy në këtë rast ishin shpërthimet që e kanë krijuarE vetmja dalje, artificiale, nuk është më aktiv. Sipërfaqja e liqenit është e vendosur rreth treqind metra mbi nivelin e detit. Midis viteve gjashtëdhjetë dhe 2014, niveli i ujit u ul me 5 metra. Dukuria (e cila gjithashtu ndikon pranë liqenit Nemi) i atribuohet të dy për shkaqe natyrore është konsumi i ujit.Klima e liqenit është shumë e lagësht dhe shumë ftohtë se në Castel Gandolfo për shkak të fenomenit të përmbysjes termike.
Liqeni është përmendur si “possessio lacum albanense” në mes të pronave të dhuruara nga perandori Konstandini i Madh në bazilikën e San Giovanni Battista në Albano (ndoshta përkon me katedralen e tanishme të San Pancrazio) nën papatin e Papa Silvester I, raportuar si donacion nga Liber Pontificalis. Nuk është e qartë se sa i besueshëm ky dokument, por ka shumë gjasa të jetë e vërtetë, pasi dihet që në shekujt e parë të Mesjetës, Kisha do të menaxhojë drejtpërdrejt tokat e institucioneve tipike romake.

3.
Arkeologët dhe studiuesit filluan të marrin interes në studimin sistematik të antikave të liqenit. Giuseppe Lugli, arkeolog dhe profesor në Universitetin La Sapienza të Romës u diplomua me një tezë mbi vilën Alban të Domitianit cila ishte studimi i parë organik i këtij monumenti, por vazhdoi më tej me studimet e zonës të paktën deri në vitet 1922,.Në vitin 1919 i është kryer fluturimi i parë zbulimi arkeologjik, në zonën e liqenit nga bordi i airship “Romës” i Forcës Ajrore Mbretërore.
Në vitin 1966 filloi ndërtimi i kishës së Zojës së Liqenit, një vend katolik i adhurimit projektuar nga Francesco Vacchini, drejtor teknik në Shën Pjetr, me urdhër të Papa Pali VI, i cili shkoi personalisht për ta shenjtëruar kishën në 25 gusht 1977, tashmë i sëmurë (ai vdiq vitin e ardhshëm gjatë qëndrimit të tij në Papnor në vilën eCastel Gandolfo).
Liqeni Albano ishte një objekt kurioziteti në çdo epokë. Një nga vizitorët e parë ishte Piu II (1405-1464), Papa humanist i cili donte për të udhëtuar dhe të raportojnë përshtypjet e tij ne “komentime” latinisht. Mbetjet arkeologjike e liqenit janë tërhequr nga Giovanni Battista Piranesi (1720-1778), i cili la dy gravura të bukur të hyrjes dhe emisar i Nimfaeum dorik.
Piktorë nga e gjithë Evropa e kanë portretizuar liqenin apo peisazhe të veçanta si:John Robert Cozens, Jakob Philipp Hackert, Jean-Baptiste Camille Corot, Sil’vestr Feodosievič Shchedrin, Osëald achenbach, George Inness.
Ky vullkan ka filluar të akumulojnë produktet e aktiviteteve të saj të parë në një piedestal sedimentet më të vjetra detare e shkëmbinj karbonat, që formuan një fushë të gjerë midis bregdetit dhe maleve Apennine, 305 m mbi nivelin e detit Është vlerësuar se ka shpërthyer rreth 297 km3 të materialit vullkanik, 90% e të cilat në fazën e parë të shpërthimit. Aktiviteti i fundit i kraterit të liqenit Albano, konfirmojnë se ngjarjet vullkanike kanë ndodhur deri në rreth 5000 vjet më parë, me përmbytjen e liqenit dhe katsrohën Lahar .Aktualisht, kjo zonë ka një aktivitet diskrete vullkanik, e përbërë kryesisht nga emetimeve të gazta (gjithashtu shumë toksike), deformime në tokë dhe tërmete të shpeshta të dobët (rrallë të fuqishme dhe shkatërruese, si në vitet 1438, 1806, 1829, 1899, 1927), klasifikohet si një vullkan i fjetur. Fakti që vullkan është në gjumë dhe ka pasur periudha të pushimit edhe 30-40000 vjet mes një fazë të shpërthimit dhe një tjetër, ngre pyetjen e një faze të mundshëm në të ardhmen shpërthyese, duke përbërë kështu një kërcënim potencial për të gjithë banorët e vendeve të Hills Albani dhe për miliona banorë të Romës

Zbulohen fytyrat e mbuluar që provokuan Shqipërinë më 2014

by

Nga Arben LLALLA/
Nga fundi i vitit 2014, një grup paraushtarakësh bënë një fotografi ku deklaronin se do çlirojnë Vorio Epirit-aneksimin e Jugut të Shqipërisë. Por kush janë fytyrë mbuluarit? Pas shumë kërkimesh gjetëm se kush mund të jenë këta paraushtarak. Këta janë paraushtarak grek që i përkasin organizatës Jero Loxos 2012-Kompania Paraushtarake e Shenjtë 2012.
Jero Loxos 2012-Kompania Paraushtarake e Shenjtë 2012, është një nga organizatat e shumta paraushtarake greke e cila që nga themelimi i saj punon për aneksimin e jugut të Shqipërisë. Lëvizjet e para për të njohur terrenin në Shqipërisë kjo organizatë i ka bërë në jug të shoqëruar nga Vangjel Papakristo, cili është publicistë dhe shkrimtar i njohur i minoritetit grek. Jero Loxos 2012, është organizatë e njohur ligjërisht nga shteti grek dhe në të bëjnë pjesë ushtar dhe oficerë të trupave speciale paraushtarake greke. Kjo organizatë ka lidhje të ngushta me shumë organizata të minoritetit grek dhe ndihmojnë materialisht në çdo aspekt shoqatat ekstremiste që propagandojnë aneksimin e jugut të Shqipërisë. Partneri kryesorë i Jero Loxos 2012, është organizata SFEVA, e themeluar nga Mitropolitit i Konicës, Sebastiano, anëtar i së cilës është edhe kryetari i OMONIA-s, Leonidha Papas. Në zonën kufitare të Devollit dhe Korçës paraushtarakët e Jero Logos 2012, janë shoqëruar në Korrik 2013 nga Naum Disho, Lefter Prifti dhe Stavros Gjinos (këta dy të fundit janë me dy shtetësi). Gjatë ndeshjes të ekipit të Skënderbeut që u zhvillua më 20 Korrik 2013, me ekipin e Apoel Limassol të Qipros paraushtarakët e Jero Loxos 2012, ishin të pranishëm dhe provokuar rëndë shqiptarët duke hedhur parrulla për aneksimin e jugut të Shqipërisë. Atë ditë nuk u vërejt se këta “tifozë” nuk ishin qipriot të ardhur për të përkrahur ekipin e tyre të futbollit, por ishin trupa paraushtarake të Greqisë që kishin ardhur për të provokuar shqiptarët. Nga mungesa e njohurive rreth kësaj organizate nga mediat shqiptare nuk u vërejt se të gjithë “tifozët” ishin veshur me bluza paraushtarake ku pasqyrohej edhe flamuri i Autonomisë së Vorio Epirit.
Por çfarë bëjnë ne? Kjo pyetje më ka shqetësuar gjithnjë, në bazë të fakteve institucionet shtetërore të Shqipërisë bazuar në ligjet e Kushtetutës kanë të drejtë që të paktën shtetasit shqiptar me kombësi greke që ushqejnë ndjenjat raciste me synim për aneksimin e jugut të Shqipërisë mundi ti dërgoj në burg. Këtë ende se kemi bërë dhe avazi vazhdon me provokime çdo vit të cilat shtohen. Nëse nuk merren masat e duhura gjatë zgjedhjeve vendore të 21 Qershorit këta organizata paraushtarake si Agmi i Artë Jeros Loxos 2012, Lidhja Nacionaliste Greke, etj., do të provokojnë rëndë në bashkinë e Himarës dhe të Konispolit. Ku kandidatët e PBDNJ-OMONIA, Anastas Gudas dhe Fredi Beleris para se të filloj fushata kanë patur takime me gjeneral të ushtrisë greke. Qëllimi i tyre është shtyrja e kufirit grek brenda territorit shqiptar në mënyrë politike, pra gjoja binjakëzim të zonave kufitare. Nëse bashkinë e Konispolit dhe të Himarës e fitojnë kandidatët grek të PBDNJ, Anastas Gudas dhe Freqi Beleri, kufiri gjeografik do të arrijë deri në Vlorë.(A LL)

Kongresi i Lushnjës nxiti pluralizmin politik në Shqipëri

by

*“Partia Kombëtare”, “Partia Nacionale” dhe “Partia Popullore”, krijuan pluralizmin/
– Bahri Omari, Zija Toptani, Pandeli Çale, Ali Këlcyra, Leonidha Frashëri, Petro Harito, Eshref Frashëri, Sulejman Delvina, Sotir Peci, Ahmet Zogu, Koço Kota, Qazim Kokoshi, drejtuesit kryesorë të partive/
Shkruan:Harallamb Kota-studiues/
Kongresi i Lushnjës caktoi Tiranën kryeqytet të Shqipërisë. Qeveria e Sulejman Delvinës u vendos në Tiranë më 11 shkurt 1920, duke ushtruar pushtetin në teritorin e përgjysmuar të Shqipërisë, në hapësirat gjeografike të caktura nga Fuqitë e Mëdha. Vlora, kryeqyteti i pavarësisë dhe i ngritjes së flamurit shqiptar të Skënderbeut, bashkë me rrethinat e sajë ishte e pushtuar nga ushtritë italiane. Në këto kushte, përfaqësuesit e krahinës të mbledhur në “Kuvendin e Barçallait” më 29 maj 1920, vendosën fillimin e luftës. Për organizimin e drejtimin e saj u zgjodh Komiteti “Mbrojtja Kombëtare” me kryetar O.Haxhiun dhe komisioni ushtarak me Ahmet Lepenicën në krye. Pas një ultimatumi dërguar forcave ushtarake italiane dhe refuzimit të tij, lufta u zhvillua në mënyrë frontale. Forcat shqiptare që arinin deri në 4 mijë vetë, të përbëra nga vullnetarë të ardhur nga të gjitha krahinat e shqipërisë dhe të mbështetura nga qeveria e Tiranës, u vunë përballë dy divizioneve italiane dhe i detyruan të tërhiqen në qytetin e Vlorës. Në kohën që shqiptarët luftonin për të çliruar Vlorën, Esat pashë Toptani organizonte turbullira në popull dhe sulmonte qeverinë shqiptare para shteteve perëndimore. Në këto kushte, patrioti Avni Rustemi më 13 qershor 1920, kreu në Paris vrasjen e Esat pashë Toptanit. Për këtë ngjarje, është shprehur edhe intelektuali e patrioti shqiptar Mustafa Kruja, i cili thotë: “Vrasja e Esadit, ishte i vetmi mjet për ta shpëtuar vendin prej kaosit të esadizmit”. Pas vrasjes së Esadit, shumë vullnetarë shqiptar shkuan të luftojnë në Koplik të Shkodrës, për të përballuar agresionin e armatosur jugosllav që nisi më 26 korrik 1920. Vullnetarët shqiptar prej 400 vetash qëndruan në bregun e Bunës, për t’iu këndërvënë një sulmi të mundshësh jugosllav. Nërkohë, komiteti “Mbrojtja Kombëtare” organizoi sulmin frontal për marjen e Vlorës. Pas shumë luftimesh ku mbeti i vrarë patrioti Selam Musai, në datën 2 gusht 1920 italianët u tërhoqën nga Vlora dhe lufta mbaroi. Fitorja e Luftës së Vlorës, krjoi kushtet e favorshme për të filluar në 13 gusht të atij viti “Luftën e Dibrës”, kundër reparteve serbo-malazeze, që kishin pushtuar tokat e krahinës së Dibrë,kishin hyrë thellë në tokat shqiptare duke iu afruan kryeqytetit . Krerët e luftës, nën drejtimin e E.Isufit të ndihmuar nga mijëra vullnetarë që iu përgjigjën thirjes së qeverisë shqiptare, çliruan Peshkopinë dhe i detyruan pushtuesit të tërhiqen në kufirin e caktuar në vitin 1913. Pas tre luftrave, qeveria shqiptare mori kontrollin e plotë mbi të gjitha krahinat. Në 15 gusht 1920, në Lushnjë u mbajt “Kongresi Kombëtar i Arësimit”, i cili përcaktoi fizionominë dhe frymën kombëtare të arësimit në shtetin e pavarur shqiptar. Pak muaj më vonë, Qeveria Delvina paraqiti kërkesën e pranimit të Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve. Për këtë qëllim,në tetor 1920 u dërgua në Gjenevë Fan.S.Noli., i cili para nisjes deklaroi: “…me shpresën e zotit, do të kthehem në Tiranë, duke sjellë me vete edhe vendin e Shqipërisë në bashkësinë e përparuar e duke i siguruar asaj, një vend në atë tavolinë që i takon prej kohësh”. Pas mbarimit të punimeve Noli kthehet fitimtar dhe deklaron: “Më 17 dhjetor 1920, Shqipëria u pranua në Lidhjen e Kombeve dhe tash e tutje ajo është e njohur si shtet sovran”.

PLURALIZMI POLITIK
Kongresi i Lushnjës nxiti pluralizmin politik në Shqipëri. Mbi bazën e platformës së tij, krahas organizatave politike të themeluara nga patriotët shqiptarë, ku në SHBA në fillim të vitit 1912 ishte formuar federata “Vatra” e në vitin 1917 “Partia Kombëtare”, dhe në Shqipëri, më 1914 “Partia Kombëtare” ose “Partia Nacionale”, pas viteve 1920 u krijuan parti të tjera politike të cilat e gjallëruan jetën politike shqiptare. Sipas dokumentave historike, botuar në librin me autorë prof.Rudina Mita e prof.Hysen Kordha “Pluralizmi Politik Shqiptar gjatë Periudhës 1914-1924”, më 10 tetor 1920, u formua në Parlament me inisiativën e një grupi të deputetëve “Partia Popullore” shqiptare. Kjo parti, përmblodhi një numër të madh intelektualësh dhe kishte ndër ta patriotë të vërtetë. Bejlerë të mëdhenj nuk kishte, veç Ahmet Zogut, i cili si mjeshtër i politikës shqiptare, e deklaronte veten: “më demokrati i të gjithë demokratëve”. Shumë nga deputetët kishin qenë më parë anëtarë të “Partisë Kombëtare”. Drejtues i “Partisë Popullore” u zgjodh me shumicë votash patrioti shqiptar dhe krijuesi i “Kishës Autoqefale Shqiptare” Fan.S.Noli, ndërsa anëtarët më të spikatur të kësaj partie ishin: Bahri Omari, Zija Toptani, Pandeli Çale, Ali Këlcyra, Leonidha Frashëri, Petro Harito, Eshref Frashëri, Sulejman Delvina, Sotir Peci, Ahmet Zogu, Koço Kota, Qazim Kokoshi e të tjerë. Një muaj më pas më 21 nëndor 1920, u formua “Partia Përparimtare” shqiptare, e cila drejtohej nga Kadri Prishtina. Kjo parti kishte brënda të gjithë bejlerët dhe pasanikët e mëdhenj të Shqipërisë si: Shefqet bej Vërlacin, Zija Toptanin, Hasan Biçakun, Qemal Vrionin, etj., kryetarët e fiseve të veriut dhe shumë nacionalist.
Në parlamentin shqiptar, përfaqësuesit e “Partisë Popullore” në diskutimet e tyre, kërkonin kryerjen e reformave demokratike antifeudale në jetën politike, ekonomike, dhe shoqërore të vendit. Reformat, vinin në dukje diskutantët e kësaj partie, duhet të jenë moderne nga shpirti, por të urta e të shkallëzuara, që të mos tronditet “asnjë ndjenjë ose zakon i vendit”. Me anë të reformave që do të ndëmarim, duhet të përpiqemi të risim ekonominë, të edukojmë e pasurojmë popullin dhe ta vëmë në “radhën e popujve europianë të perëndimit”.Ndërsa përfaqësuesit e “Partisë Përparimtare”, që sipas thënieve të Mustafa Krujës, s’çajshin shumë kokën për ti frekuentuar mbledhjet, pasi Shefqet Vërlaci me shokë, “s’kanë tjetër kujdes, veç që të ruajnë çifliqet e tyre”. Sidoqoftë, pjesëmarësit e të dy forcave politike në parlament, kur diskutonin për çështjet e organizimit të shtetit, të demokracisë dhe probleme të tjera, duke pasur pikpamje të njënjta, aprovonin njëri tjetrin. Të dy palët ishin të një mëndje kur ngriheshin probleme konkrete si: -lidhur me nevojën e depolitizimit dhe mospërfshirjes në debate politike të administratës, të policisë, të ushtrisë dhe të diplomacisë etj., -lidhur me nxjerrjen e rregullave të qarta në ndarjen e pushteteve midis qeverisë, parlamentit (këshillit të kombit), gjykatave dhe organeve të pushtetit vendor. Edhe pse programi i “Partisë Përparimtare”, ishte i ngjashëm me atë të “Partisë Popullore”, anëtarët e saj, shpesh herë në diskutimet e tyre në parlamentin shqiptar, apo në shtypin e kohës, shprehnin ide dhe koncepte konservatore. Kjo dukuri u shfaq me kalimin e kohës edhe brënda “Partisë Popullore”. Në radhët e “Partisë Popullore”, ndodhën ndryshime për shkak të divergjencave ndërmjet anëtarëve të saj, lidhur me rrugën e zgjidhjes së problemeve ekonomike, shoqërore e politike të vendit. Përfaqësuesit me prirje demokratike të “Partisë Popullore”, po veçoheshin nga pjesa tjetër e kësaj force politike, të cilët po shfaqnin koncepte konservatore dhe qëndrime në favor të çifligarëve dhe pasanikëve të mëdhenj.

A ishin porte në lashtësi Porto Palermo dhe Triporti?

by

Nga Gëzim Llojdia/
1.“Në kohët romake,shkruan në një studim Carlo De Mitri, Departamenti i Trashëgimisë Kulturore, Universiteti i Salentos, porti i Brindizit, duket se ishte vendi kryesor i zbritjes, në Adriatikun jugor, i mallrave që lëviznin nga Egjeu dhe Evropa Lindore dhe dhe ndoshta ajo ka mbajtur një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me qendrat e prodhimit të këtyre objekteve, të tilla si Korfuzit dhe nga brigjet e ‘Shqipërisë së sotme .
2.“Gjiri i Porto Palermo, thuhet në studimin e botuar për projektin Libruna nga G. Volpe, G. Disantarosa, D. Leone, M. Turchiano,( Porti, approdi e itinerari dell’Albania meridionale tra Antichità e Medioevo: il progetto Liburna, in Ricerche Archeologiche in Albania).Gjiri i natyrshëm i Porto Palermos ,gjendur në territorrin e Borshit,disa km larg Sarandës, i pozicionuar veri-perëndim nga një gjuhë toke që është vepruese në det, ndërsa në juglindje është e mbyllur nga një kep i vogël. Në shtrirje të bregdetit qendror shtrihet një ishull të vogël i zgjedhur nga Ali Pasha një anëtar i një klani të fuqishëm familjar nga Tepelenë, për ndërtimin e kështjellës së tij, në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë.
(Himarë e lashtë), është e ndarë nga qyteti i lashtë, porti i Orikos(Orikumi i sotëm)
në Gjirin e Vlorës, me masivin Acroceraunio, pra jo shumë larg në vijë të drejtë, por të lidhura me tokën dhe kalimi kryhet nga mali Llogora.
(Panormos, fjalë për fjalë thotë ‘port i sigurt’) një nga zonat e portit të Gjirit të Vlorës,
përgjatë bregut juglindor të vargmalit të Karaburunit, me rëndësi të drejtpërdrejtë për Orikon dhe Porto Palermon. Dëshmitë e Straboni dhe Ptolemeu të sigurojë një përfaqësim të njohur gjiu, së cilës konfiguracion në mënyrë të përkryer. Sipas gjeografit Panormos, qendra e malit Cerauni, ështe në rrugën që çon në Gjirin e Korinthit dhe Ambracia, dhe distanca ishte vetëm disa stade dhe ai ishte i lidhur me Orikos prej të cilave vecohet porti. Sqarimi strabonian shfaqet në vetvete kontradiktore,për gjirin e Porto Palermos, në fakt, të vendosura në detin Jon, në jug të qytetit ku në çdo rast, burimi do të demonstrojë rëndësinë e Panormos, i cili duhet të lejojë më lehtë të arrijnë në Corcyra dhe drejt destinacioneve juglindore, duke shmangur të lundrojnë nëpër kepin e Acroceraunio, ndërsa porti i Orikos mbahte i sigurt për rrugët në veri.
Zona, që ka dhënë kryesisht rezultate me interes arkeologjik ndodhet menjëherë në veri të ishullit. Prania e rrënojave në zonën duket shumë e mundshme .Duke pasur parasysh natyrën,deti i karakterizuar nga një shpat i pjerrët në drejtim të qendrës së gjirit,ku thellësia tejkalon shumë metra, (rrënojat)ato janë lokalizuar në thellësi të mëdha. Sipas këtij studimi tregues është fakti se :ajo tregon mungesën e porteve të lidhura me portet e tjerë apo dërgesave,gjë që çoi në zbulimin e gjetjeve të shumta qeramike, kryesisht kontejnerëve të transportit, relevante për disa rrënojave ose shkarkimin e anijeve.
Port i Porto Palermos sipas këtij studimi ka shërbyer ose mund të kete shërbyer për të siguruar strehim apo të lejojë sulmet e castit gjatë rrugëve të kabotazhit, si dhe materialeve të mbuluara , është konfirmuar nga dy kutit e ankorave të periudhës romake, një nga të cilat është lënë në fund, e mbërthyer në mes të shkëmbinjve, ndoshta shkaku i braktisjes në këtë gji në kohët e lashta, dhe tjetri me dy kuti drejtkëndëshe.
Mbledhja e dokumentacionit arkeologjik, pra, dëshmon një port të lirë të Porto Palermos mbi një mijë vjet të historisë së kërkimit duhet të ketë qenë kryesor, por jo i vetmi, porti, futur në një sistem i integruar i aeroporteve natyrore të mesme-të vogla ndonjë prej të cilave nga prirje masën detare dhe kultin e (Grama), e cila,është vendosur përgjatë një bregdeti të thyer,në një prej maleve Ceraunian, pra port i madh i vendbanimeve, pas Butrintit dhe Onchesmos në jug, dhe para Orikos dhe Aulonës në veri, si vend i sigurt i udhëve bregdetare.Ky ëishte porti i lirë i Porto Palermos.
3.Për Triportin ,autorët thonë se vendi i Triportit (Kepi i Triportit) është vendosur në një kodër të ulët shkëmbore, që dominon me një majë veriore të gjirit të Vlorës dhe një në zonën e lagunës(Laguna Narte), kufizohet në jugperëndim nga një pengesë e përbërë një kep shkëmbore, shtrihet kështu pra në det të hapur. Të dhënat historike si dhe hetimet arkeologjike të lejojë për rindërtimin e morfologjinë e vendit , me një kthesë shkëmbore, por tani e zhytur plotësisht, shumë më tepër se disa metra, në mënyrë që të krijojë një port natyral të bankinave. Sondazhet e para sikurse ato ,që e pasuan në vitet e njëzet të shekullit XX atë-jo,është kur L.M Ugolini ka shënuar një “terren të ndoturë me fragmente, fillimin e një muri ndërtuar me blloqe paralelepipedi, dhe “rruga e shtruar ” në det.
Arkeologu italian propozoi identifikimin me Aulonën, ​​supozimet e përbashkëta më vonë nga NG L. Hammond, i cili raportoi gjetjen e qeramikës dhe gjurmët. Sondazhet e fundit të arkeologëve shqiptarë, veçanërisht V. Bereti deri në fillim të vitevev 90 dhe N. Çeka, gjatë viteve shtatëdhjetë dhe tetëdhjetë të shekullit të kaluar, kanë zhbiruar identifikimin e një zgjidhje të fortë fortifikimi të vijës bregdetare, me një mur të madh përreth i mbyllur në një sipërfaqe prej rreth tre hektarë, pjesëmarrja e të cilit mbulon një hapësirë ​​kohore ndërmjet shekujve II dhe VI para dhe pas Kr.
Si dhe autorët shqiptarë, pjesëmarrësit ekspeditës italiane përtej debatit kanë identifikuar përgjatë strukturave dhe heterogjeniteti i materialeve, që mbulohen gjatë zbulimin nënujore dhe tokësore,kanë shqyrtuar një sipërfaqe prej disa km ku tregojnë madhësinë e një porti të banuar e jetuar për një kohë të gjatë, të paktën nga periudha arkaike deri në kohët mesjetare. Zgjidhja do të ishte e organizuar, për këtë arsye,në një zonë të lartë të banimit, që korrespondon me kepin kodrinor të tanishëm, dhe një zonë e ulët me një profesion tregtar, i cili ishte vendosur me siguri sektori i portit, kjo e fundit gjithashtu ka gjasa të ishte pajisur me një sistem të mbrojtjes ,murature, nga bregdetit aktual, atëherë shumë e ulët e cili shtrihet në pozicionin lindje-perëndim, paralel me vijën bregdetare, poshtë për të mbyllur në kënde të drejtë një mur të dytë, të orientuara veri-jug, shkon në tokë.
Ndërtesat, fillimisht i atribuohet atij sistemit infrastruktural portuale, ata janë në fakt pjesë e mureve kufitare të qytetit të ulët, tani është zhytur pjesërisht nën ujë. Në zonën e lindore të kepit, dhe në lidhje nga kjo e fundit, dokumentuar edhe tre metra të thella në një drejtkëndësh, kufizohet nga tre mure në gurë dhe me mure me anën të paveshur si dhe një mur të katërt të hapur. Dyshohet por është e mundur, që edhe kjo ndërtesë, e cila ende nuk ka qenë funksion, gravitojnë zonën e portit, mund të ketë qenë bërë për në të tokë të thatë dhe pastaj e gëlltitur nga deti,shekuj më vonë.
Triporti mbetet shumë pak i eksploruar, ndërsa germimet në këtë zonë ka njohur kohë deri në fillim të viteve ‘90 të shekullit të kaluar.

KURTHI I NGRITUR NGA STALINI

by

KRYEFAJTORI: PLANI I MADH I STALINIT PËR TË FILLUAR LUFTËN E DYTË BOTËRORE/
Nga Sajmir Lolja/
Në fund të vitit 1938, propaganda sovjetike kundër Hitlerit u shua menjëherë dhe kurthi i Polonisë filloi të
thurej. Franca e Britana kishin dhënë garanci për sigurinë e Polonisë. Pra, mjaftonte që të nxitej Gjermania të sulmonte Poloninë. Më 11-08-1939 Stalini mori vendim për të filluar bisedimet me Gjermaninë për ndarjen e Polonisë. Më 12-08-1939 delegacionet ushtarake të BRSS, Britanisë dhe Francës fillojnë bisedimet në Moskë për paqen Europiane. Më 19-08-1939, Stalini urdhëron ndërprerjen e këtyre bisedimeve. Po në këtë datë, ambasadori gjerman në Moskë merr idenë e shkruar sovjetike për marrëveshjen dypalëshe gjermano-sovjetike. Po më 19-08- 1939, Stalini urdhëron fillimin e mobilizimit (e fshehtë) të Ushtrisë së Kuqe. Po më 19-08-1939, nën urdhërin e Stalinit, Gjenerali Zhukov filloi sulmin rrufe [blitzkrieg] të Armatës 1 sovjetike kundër Armatës 6 Japoneze në lumin Khalkhin-Gol në Mongoli. Kjo luftë dhe disfata e ushtrisë japoneze nuk u përmend në shtypin e kohës, sepse taktika ushtarake e zbatuar atje nga ushtria sovjetike nuk duhej të bëhej e njohur. Po më 19-08-1939 u mbajt një takim i Byrosë Politike të Komitetit Qëndror të BRSS; për këtë takim u mësua vetëm në vitin 1993. Në
atë takim Stalini u shpreh: “…Lufta që do vijë është midis dy grupeve të vendeve kapitaliste. Për ne është mirë që ato të luftojnë e dobësojnë njëri-tjetrin. Ndërkohë, ne do të shtyjmë një shtet kundër tjetrit, luftimi do bëhet më i rreptë, të dy krahët do të drobiten prej luftës dhe atëhere hyrja jonë në luftë në çastin e duhur do na sjellë shumë përfitime. Prandaj marrëveshja me Gjermaninë duhet nënshkruar dhe pasi lufta botërore të shpallet, të përpiqemi që të vazhdojë sa më gjatë”.
Më 23-08-1939, Gjermania dhe BRSS nënshkruan marrëveshjen për ndarjen e Polonisë. Kjo njihet
zyrtarisht nën emrin Pakti i Mos-Sulmimit Molotov-Ribventrop, por që emri më i saktë do ishte “Marrëveshja e Moskës në vitin 1939 për fillimin e Luftës II Botërore”. Sipas kësaj marrëveshje, Gjermania e BRSS shkatërronin shtetin polak dhe sejcila merrte pjesë të barabarta të territorit të saj. Gjermanisë i intersonte kjo marrëveshje paqeje, sepse nuk do t’i ndërpriteshin importet e produkteve vajgurore dhe metaleve të veçantë nga BRSS. Nga ana e tij, BRSS i intersonte ta furnizonte makinën ushtarake gjermane me qëllim që ajo të ishte e aftë të pushtonte Europën (siç edhe bëri). Zbatimi i marrëveshjes u la për më 01-09-1939, datë në të cilën ushtria gjermane sulmoi dhe pushtoi Poloninë. Ndërsa ushtria sovjetike qëndroi pranë kufirit polak dhe, me gjithë habinë dhe kërkesën e vazhdueshme gjermane, sulmoi vetëm më 17-09-139 për të pushtuar pjesën tjetër të Polonisë. Tërë faji i fillimit të
luftës ra mbi Gjermaninë. Loja sovjetike doli e mbarë kësaj here, sepse më 03-09-1939 Britania e Franca i
shpallën luftë Gjermanisë.
Që nga kjo datë Gjermanisë iu vendos bllokada tregtare dhe pa materialet e metalet e duhura Gjermania e
kishte të vulosur humbjen e saj. Prandaj një zgjidhje që i mbetej Gjermanisë ishte të pushtonte me luftë rrufe [blitzkrieg] vendet e kontinentit Europian për të kapur sa më shumë burime minerale (p.sh. minierën e Trepçes në Kosovë), burime vajgurore të përpunuara, furnizime të ndryshme, fabrika industriale e burime ushqimore. Me kalimin e kohës, lufta e saj u bë gjithnjë e më e dëshpëruar ndonëse ushtria e saj luftoi në mënyrë të përsosur deri në fund. Britania e Franca nuk i shpallën luftë BRSS pasi ky pushtoi e kreu krime në pjesën tjetër të Polonisë. Për Britaninë e Francën, emocionalisht Gjermania ishte armiku i trashëguar dhe zhvillimi i Gjermanisë ishte i papranueshëm për to. Për shëmbull, më 1936, Lojrat Olimpike të Verës të mbajtura në Berlin shiheshin drejtpërsëdrejti me televizion nga gjermanët jashtë stadiumeve; televizioni u shfaq në Amerikë vetëm pas 20 vjetësh. Amerika ishte në krah të Britanisë dhe do i bashkëngjitej luftës (siç ndodhi) dhe herët a vonë mbarë rruzulli do përfshihej nga lufta.

MOBILIZIMI I FSHEHTË

Më 01-09-1939 parlamenti sovjetik zyrtarizoi për herë të parë shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Për t’i
mbledhur përfaqësuesit sovjetikë nga tërë cepat e Rusisë së Madhe urdhëri u lëshua më 19-08-1939, sepse shumë prej anëtarëve të parlamentit sovjetik iu duheshin dy javë udhë për të arritur në Moskë. “Rastësitë” e zbukurojnë historinë. Ligji i mobilizimit (të fshehtë) ushtarak kërkoi edhe përgatitjen e 18 milion rezervistëve. Sipas këtij ligji, koha e shërbimit në ushtri do ishte dy vjet. Nëse BRSS nuk sulmonte deri më 01-09-1941, atëhere tërë ato miliona ushtarë duhej të ktheheshin në shtëpitë e tyre dhe tërë njësitë ushtarake të posaçme dhe të stërvitura (sulmi ajror, tanket, pilotët, artilierët, etj.) do duhej të zhdukeshin. Një ushtri e tillë mamuthe nuk mund të mbahej më gjatë pa kryer luftë dhe vendimi konkret për të kryer një luftë të madhe u muar në Gusht 1939.
Mobilizimi masiv duhej fshehur dhe zgjidhja ishte bërë gati me kohë. Deri më 01-09-1939 ushtria
sovjetike i përzgjidhte ushtarët dhe mosha e marrjes në ushtri ishte 21 vjeç. Më 01-09-1939 u thërritën në ushtri edhe ato që nuk ishin marrë vitet e shkuara dhe mosha e marrjes në ushtri u bë 19 vjeç e për disa kategori 18 vjeç.
Pa llogaritur më të rinjtë e më të vjetërit dhe pa llogaritur rezervistët, tre breza të rinjsh (19, 20, 21 vjeç) u
thërritën njëkohësisht në ushtri. Në gjysmën e dytë të Korrikut 1939, 173’000 rezervistë ishin thërritur në ushtri për të fuqizuar Armatën 1 sovjetike në Mongoli për sulmin rrufe që do kryente pas tre javësh kundër Armatës 6 japoneze. Pa llogaritur trupat e marinës dhe forcat e kufirit, Ushtria e Kuqe numëronte 1’871’600 ushtarë në fund të Korrikut 1939 dhe 5’081’000 ushtarë më 22-06-1941.
Përgatitjet për luftën e madh kërkonin gjithashtu një industri të madhe për prodhim municionesh.
Ministria sovjetike e municioneve u krijua në Janar 1939 dhe i ngjante një mamuthi industrial. Nëse parashikohej një luftë mbrojtëse, atëhere këto uzina e fabrika duheshin ndërtuar prapa lumit Vollga, thellë në prapavijë ku nuk mund të arriheshin nga aeroplanët armiq. Nga ana tjetër, municionet e prodhuar kërkonin shumë njerëz e mjete, makina, trena e linja hekurudhore të lira për t’u mbartur nga fabrika e prodhimit në front. Nëse parashikohej një luftë sulmuese (siç ndodhte në të vërtetë), zgjidhja e vetme ushtarake ishte që këto uzina kimike e fabrika prodhimi municionesh të ndërtoheshin në Perëndim të BRSS; e mundësisht pranë kufinjve, sepse ndryshe trupat që ishin në sulm do ngelnin pa municione. Rrjedhimisht, fabrika municionesh u ndërtuan në Zaporozhie, Dnyepropetrovsk, Dnyeprodzerzhinsk, Kharkov, Krvoy Rog e Leningrad. Ndërtimi i fabrikave të muncioneve vazhdoi me ritme të shpejta sapo hyri viti 1941. Depot e ruajtjes së municioneve u mbushën në kufinjtë e lejuar dhe tërë municioni i tepërt dërgohej me vagona treni pranë kufinjve perëndimorë të BRSS. Në Prill 1941, ministrisë së prodhimit të municioneve i erdhi urdhëri që municionet e artilerisë të dërgoheshin pranë kufirit dhe të stivoheshin drejtpërsëdrejti në tokë; se ç’don të thotë kjo, çdo ushtarak e di mirë.
Pas sulmit gjerman, ushtria sovjetike humbi një sasi të panumërueshme predhash artilerie të stivuara mbi
tokë apo nëpër vagona treni; pa llogaritur këtu municionet e armëve të tjera. Vetëm në Bjellorusi, 4216 vagona plot me predha artilerie u kapën nga ushtria gjermane vetëm në stacionet hekurudhorë pranë kufirit. Veç municionit të gatshëm, ushtria gjermane kapi edhe 303 uzina e fabrika municioni, të cilat prodhonin 101 milion predha artileri, 32 milion mina, 24 milion bomba aeroplani dhe 3600 ton TNT [tri-nitro-toluen]; këto përbënin 85% të aftësisë prodhuese në municione për BRSS. Në këto uzina u kapën furnizime të gatshme me plumb, çelik të derdhur e kallaj dhe të gjitha këto u dërguan në Gjermani. Pa një plaçkë të tillë lufte Gjermania do e kishte patur të pamundur të vazhdonte sulmin e të arrinte 30 km larg Kremlinit në Dhjetor 1941. Ndonëse 15% i ngelur jepte përsëri një prodhim tepër të madh ushtarak e industrial, në Bashkimin Sovjetik vërshoi nga Amerika e Britania një ndihmë e madhe falas në armatime, lëndë shpërthyese, barut, municione, fabrika, ushqime, lëndë djegëse, etj. Pa këtë ndihmë historia do kishte qenë ndryshe, pavarësisht se propaganda në qarkullim rrëfen përrallën e çmonimit të uzinave e fabrikave gjatë tërheqjes së Ushtrisë së Kuqe (për tre muaj e gjysëm ushtria gjermane arriti Moskën) dhe ringritjes së tyre në prapavijën e thellë.
Zbulimi sovjetik raportonte se Japonia, ndonëse e uritur për lëndë të para, nuk do të sulmonte në drejtim
të Siberisë ku kishte burime shumë të mëdha minerale. Arësyeja ishte se nxjerrja dhe përpunimi i atyre lëndëve të para me qëllim me i bërë gati për përdorim kërkonte shpenzime të mëdha, kohë të gjatë dhe kohë të madhe për t’u mbartur. Japonia kishte nevojë për produkte të gatshme dhe të shpejta, prandaj qëllimin e kishte të pushtonte rajonet jugore të Kinës e Azisë. Zbulimi ushtarak sovjetik e dinte se industria gjermane punonte në regjim paqeje dhe nëse Gjermania do sulmonte Poloninë, ajo kishte bomba për avionë vetëm për 10 ditë. Dokumentat gjermane të pas-luftës treguan se këto bomba do zgjatnin jo për 10 ditë por për 14 ditë. Më 1939, Komanda e Lartë Gjermane e trupave tokësore kërkoi që të krijohej një rezervë municioni për katër muaj luftë; në fakt, kjo nuk u arrit dhe rezervat e municioneve ishin për një deri në dy muaj luftë.
Më 05-12-1941, ushtria sovjetike kundërsulmoi në frontin e Moskës. Më 07-12-1941, avionët japonezë
sulmuan bazën detare amerikane në Gjirin e Perlave [Pearl Harbour] në ishujt Havai, në Oqeanin Paqësor. Më 11-12-1941, Gjermania i shpalli luftë Amerikës, porse industria gjermane nuk u urdhërua të kalonte në regjim lufte. Vetëm në Janar 1942 ajo e mori urdhërin për të kaluar dalëngadalë në regjim prodhimi në shërbim të luftës.
Prandaj prodhimi ushtarak gjerman arriti kulmin në fund të Luftës II Botërore pavarësisht nga bombat që i binin nga qielli.

LUFTA E DIMRIT

Gjatë Luftës II Botërore Ushtria e Kuqe pati artilerinë më të fuqishme në botë. Mësymja e Ushtrisë së
Kuqe kundër Finlandës ndodhi midis datave 30-11-1939 dhe 13-03-1940. Për rreth 20 vjet finandezët patën ngritur vija mbrojtëse dhe në rripin e tokës që lidh Leningradin me Finlandën kishin ndërtuar vijën mbrojtëse Mannerheim, ku u zhvilluan edhe luftimet më të ashpra. Për analistët ushtarakë të Perëndimit kjo vijë mbrojtëse ishte e pathyeshme. Tërë rajoni mbrojtës ishtë një rrjet tunelesh, pritash, kurthesh, pengesahh natyrore e të ndëruara, bunkerësh, llogoresh, moçalesh, pyjesh, fushash të minuara, gropash, pozicionesh të panumërta snaiperësh, etj. Dhe në kushtet e dimrit, lufta solli humbje të mëdha.
Për shkak të atij sulmi, Lidhja e Kombeve përjashtoi BRSS nga rradhët e saj më 14-12-1939. Në mesin e
Marsit 1940 Ushtria e Kuqe kishte bërë të pamundurën: tërë rajoni mbrojtës ishte kaluar dhe vija Mannerheim ishte thyer. Me traktatin e paqes të firmosur në Moskë, Finlanda humbi 11% të territorit dhe 30% të burimeve ekonomike. Humbjet e Ushtrisë së Kuqe ishin: 127’000 të vrarë, 189’000 të dalë jashtë luftimit (të plagosur, të gjymtuar, të ngrirë, të djegur), 5’500 të kapur, 3’543 tanke dhe mbi 260 avionët të shkatërruar. Humbjet e ushtrisë finlandeze ishin: 26’000 të vrarë, 46’000 të plagosur, 1000 të kapur, 25 tanke dhe 62 aeroplanë të shkatërruar. Për Stalinin dhe Ushtrinë e Kuqe llogariteshin vetëm arritjet ushtarake, por jo humbjet në njerëz.
Pandaj me qëllim për të mbuluar fitoren e arritur, propaganda sovjetike që në atë kohë dhe më vonë (e ndjekur edhe nga propaganda perëndimore) vazhdon ta “mallkojnë atë luftë dhe të tallen me pa-aftësinë e Ushtrisë së Kuqe”. Për ta thelluar mashtrimin, Ushtria e Kuqe pushtoi pjesën e vet të Polonisë më 17-09-1939 me tanke të vjetër, ushtarë të veshur keq dhe armatim të vjetëruar. Në fakt nuk qe nevoja për më shumë fuqi ushtarake, sepse Polonia kishte mbaruar pas sulmit gjerman 18 ditë më parë dhe ushtria sovjetike vetëm marshonte përpara.
Tre muaj pas asaj lufte, shtetet balltike Estoni, Lituani e Letoni [Latvia) u dorëzuan pa luftë, u bënë
republika sovjetike dhe iu bashkëngjitën BRSS. Në Qershor 1940, BRSS i dërgoi një “kërkesë” Rumanisë që të lëshonte rajonin e Besarabisë [pjesa lindore e Moldavisë]. Rumania jo vetëm që nuk e zgjati, por i dhuroi BRSS edhe Bukovinën Veriore [pjesa veriore e Moldavisë] dhe trupat sovjetike hynë më 28-06-1940.(Vijon. Fillimi shihe ne Dielli online , 9 Maj 2015)
* Titulli: KRYEFAJTORI: PLANI I MADH I STALINIT PËR TË FILLUAR LUFTËN E DYTË BOTËRORE