i lindjes – Dielli

BAHRI OMARI: EDHE NË VARR DO T’I SHËRBEJ ATDHEUT!

February 10, 2019 by dgreca

10 SHKURT- Kujtojmë Editorin e DIELLIT Bahri Omari me rastin e 110 Vjetorit të Diellit dhe 130 vjetorin e Lindjes/

NGA DALIP GRECA/

Në foto: Familja Omari me 1941 ne Bari te Italisë/Me 10 Shkurt 1889 lindi në Gjirokastër Bahri Omari, një ndër intelektualët idealist, që për fat, rrethanat jetësore do ta sillnin në moshën 26 vjecare në SHBA, për të marrë drejtimin e gazetës “Dielli” në kohë kritike, kur fatet e Shqipërisë ishin në duart e Shqiptarëve të Amerikës, Kur VATRA vepronte në vend të shtetit të vdekur shqiptar. Në kohën e Bahri Omarit si editor i Diellit dhe Kol Tromarës si Kryetar i VATRËS, Perëndia kishte zgjedhur Shqiptarët e Amerikës që të shpëtonin Shqipërinë. Kështu shkruante Dielli i 3 Qershorit 1917, Ku dy “kokat” e Vatrës, udhëhiqnin fushatën “Për Shpëtimin e Shqipërisë”, që i priu dhe siguroi mbrojtjen e Pavarësisë së humbur në Konferencën e Paqes në Paris. Por ndërsa Kol Tromarën e Bahri Omarin, Perëndia i vuri në krye të shqiptarëve të Amerikës për të shpëtuar Shqipërinë, e cila ua shpërbleu tragjikisht duke u dhënë plumbin për të vetmin faj se e deshën Atdheun, ndaj patën lënë Amerikën që të bënin Shqipërinë!

U kthyen, pa e ditur se po firmosnin aktin e fundit të tragjedisë së tyre. Dhe të dy, ashtu si dhe bashkëluftëtari i tyre Vatran Aqif Përmeti, u përballën me gjyqin absurd special, ku atdhetarët akuzoheshin për tradhëtarë dhe ata u dënuan me pushkatim. Bahri Omari në fjalën e fundit para Trupit Gjykues tha :”Unë nuk kërkoj mëshirë, kërkoj drejtësi(Sipas Testamentit të ish Kryeprokurorit Bedri Spahiu). Edhe në qeli në pritje të pushkatimit, Bahri Omari do të tregonte shpirtin fisnk. Kur i biri e vizitoi në qeli, i tregoi se po bënin përpjekje për t’ia shpëtuar jetën, ai edhe pse nuk besonte tek falja e komunistëve, e porositi të birin: Kini parasysh edhe Kolën(Tromarën) se ai nuk ka kënd…Natyrisht që vendimi nuk ndryshoi. Të 17-ët e dënuar nga gjyqi special u pushkatuan me 14 prill 1946. Sipas dëshmisë të Astrit Bishqemit, të birit të Tahsim Bishqemit(pushkatuar), i cili ndoqi i fshehur skenën e pushkatimit tek Kodra e Priftit dhe kishte dëgjuar zërin e fortë të Bahri Omarit, drejtuar Kryeprokurorit Bedri Spahiu, kur iu kërkuan të kthenin shpinën nga skuadra e pushkatimit:Dëgjo Bedri Spahiu, unë nuk jam tradhtar dhe nuk e kthej kurrizin. Ta dish se dhe nga varri, Bahri Omari, do të punojë për Shqipërinë!(referuar librit”Bahri Omari-Jeta dhe veprimtaria”, e autores Donika Omari.

… Por le të kthehemi pas në kohë.

***

BAHRI OMARI, NGA HIMARA NE SHBA

Bahri Omari ishte i biri i Iliaz Omarit, vëlla i vetëm i dy motrave nga një familje atdhetare gjirokastrite. U arsimua në Gjirokastër dhe Janinë, ndërsa studimet e larta i kreu në Stamboll, në Mekteb-i Mylkije. U diplomua në shkencat administrative më 1910. Pat punuar nëpunës i administratës në Kurvelesh, ndërsa pragshpallja e pavarësisë e gjeti si nënprefekt në Himarë. Këtë post e mbajti edhe pas shpalljes së qeverisë së Vlorës,ku u shqua në përballjen me armë në dorë kundër andartëve grekë ”vorio-epiriotë.”

Si shumë intelektualë të tjerë shqiptarë të kohës së Luftës Ballkanike, Bahri Omari zgjodhi rrugën e emigrimit. Mbërriti në Amerikën e Veriut, fillimisht në Bufalo, dhe u vu në dispozicion të Federatës Pan- Shqiptare të Amerikës.

***

Bahri Omari erdhi në krye të Diellit në këto rrethana: Paqja mes Kostë Çekrezit, editorit që e bëri Diellin të përditshëm që me 8 nëntor 1915, dhe Komisionit të Vatrës, nuk qe e qëndrushme. Komisioni që u mblodh me 19 Dhjetor 1915, nuk e pranoi, por e hodhi poshtë kandidaturën e Kostë e Çekrezit me argumentin se ai kishte shkelë konditat me të cilat qe marrë vesh me Komisionin, të cilat ishin botuar edhe në numrin 528 të gazetës.

Detyra e Editorit të Diellit iu nga ngarkua përkohësisht kryetarit të asaj kohe, Fan S Nolit. Kështu vendosi Komisioni me shumicë votash dhe Noli nuk e refuzoi detyrën deri në Kuvendin e radhës. Për rreth 7 muaj gazeta Dielli u editua nga Imzot Fan S. Noli.

Kryetari i Vatres dhe editori Noli, nuk do të merrte rrogë të vecantë si editor, por iu gjet një ndihmës Editor, Andon Frashëri me një rrogë 40 dollarë në muaj.

BAHRI OMARI DHE RAUF FICO, DY KANDITATËT PËR EDITOR

Diskutimin për dy kandidatura për editor të Diellit gjenden në rekordin e Vatrës, mbajtur nga Komisioni që drejtonte VATRËN. Rekordi që ndodhet në arkivin e federatës mbanë datën 7 Maj 1916. U la që dy kanditë të rinj të parqiteshin para Komisionit për t’u intervistuar se çfarë platformash mendonin për ta bërë gazetën më të fuqishme. Një muaj më vonë, në një rekord tjetër të Federatës e Vatra, që mbanë datën 8 qershor 1916, informohemi se ishin paraqitur dy kandidatura për tu shqyrtuar; ajo e Bahri Omarit dhe e Rauf Ficos. Do të zgjidhej njëri prej tyre. U mor vendimi që Kuvendi vjetor të mblidhej sipas Kanunores me 2 deri 4 Korrik 1916 dhe aty të vendosej edhe për editorin e ri.

Në seancën e ditës së katër të Kuvendit, që i kishte nisë punimet të dielën me 2 Korrik, u shtrua para delegatëve kandidatura e Bahri Omarit si editor i Diellit. Ai u pranua njëzeri. Kandidatura e dytë, ajo e Rauf Ficos, që më vonë do të bëhej një nga diplomatët më të zëshëm të Shqipërisë, nuk u hodh në votë për dy arsye; së pari Omari mori shumicën e votave, së dyti, sepse miqtë e kandidaturës së dytë argumentuan se z. Fico ndodhej në Elbasan dhe nuk mund të vinte në këtë kohë trazirash nga Shqipëria në Amerikë. U vendos që rroga e editorit të ishte 70 dollar në muaj, ndërsa e menaxherit të Diellit 50 dollarë në muaj(Kuvendi zgjodhi Mahmud Përmetin menaxher) dhe ndihmës editor u rizgjodh Andon Frashëri, rroga e të cilit u caktua që të lihej aq si ishte edhe në kohën e Nolit, 40 dollar në muaj.

Edhe një vit më pas, në Kuvendin e 1-13 korrikut 1917, kur kandidatura e Bahri Omarit kishte përballë kandidatin Kostë Çekrezi, Omari doli sërish fitues me 40 vota nga 32 që mori Çekrezi.

Nën drejtimin e Bahri Omarit Dielli vijoi të kryej misionin e tij informues dhe të rrisë patriotizmin në radhët e shqiptarëve të Amerikës, të përçjellë frymën vatrane në çdo koloni ku jetonin shqiptarët. Rritjes së frymës Kombëtare gazeta i jepte përparësi duke i parapërgatitë shqiptarët e Amerikës për sakrifica në emër të Atdheut që vuante nën pushtim dhe egërsinë e fqinjëve për ta ndarë copash Shqipërinë. Evokimi i figurave kombëtare ishte një formë që Dielli e përdori për të rritë shpirtin patriotik. Përmes gazetës mësojmë se shqiptarët e Amerikës nën drejtimin e Vatrës po përgatiteshin për të kryer detyrën e mbrojtjes së Shqipërisë në mungesë të Shtetit.Për këtë qëllim Komisioni kishte shtruar detyrën që të dërgohej në Evropë Mehmet Konica me kredenciale për mbrojtjen e çështjes shqiptare. Vatra kishte kohë që vepronte në vend të shtetit të munguar shqiptar.

Nën drejtimin e Bahri Omari Dielli përveçse vazhdoi të publikohej si gazetë e përditshme, u zmadhua edhe në format dhe doli me gjashtë shtylla(Kolona). Kjo ndodhi me 30 Dhjetor 1916.

Bahri Omari përcolli ngjarje dhe zhvillime të vrullshme që po ndodhnin përgjatë luftës botërore. Hyrja e Amerikës në luftë në prill të vitit 1917 e kishte bërë Vatrën të intensifikonte veprimtaritë për t’i paraprirë sigurimit të pavarësisë së humbur. Dielli dhe vatranët duartrokitën ngritjen e Flamurit shqiptar nga ushtria franceze në Korçë. Me këtë rast gazeta e Vatrës shkroi se Shoqëria korçare “Arsimi” organizoi një miting madhështor në Boston, duke pasur edhe mbështetjen e Vatrës, ku drejtues dhe folës kryesor ishte Kristo Kirka, ndërsa Thoma Natsi drejtoi muzikën.

BAHRI OMARI NGJATJETON VATRANËT

Në numrin e parë të Diellit të drejtuar prej Bahri Omarit, 7 Korrik 1916, publikohet editoriali me titull ”Mirë se ju gjeta”!. Mënyra e komunikimit të editorit me vatranët në vecanti dhe lexuesit në përgjithësi është i hapur dhe i sinqertë: “ Dëshira e madhe që kam patur kurdoherë se si t’i shërbej atdheut dhe Kombit m’u kurorëzua me redaksinë e Diellit, me shërbimin më të ëndërruar, e çila është arma më e madhe në botë. Shtypi është,siç duan ta thonë disa shkrimtarë të dëgjuar, e katërta fuqi përmi të tri fuqitë që janë në qeveritë konstitucionale. Me rëndësinë e madhe që ka shtypi, është i zoti të sjellë fitim a dëme të mëdha si pas qëllimit që ka përpara…”

Editorit zotohej para lexuesëve që në editorialin e parë: ”Do të derdhim të gjitha fuqinë për mbrojtjen e Atdheut dhe e vetmja politikë që do të ndjekë Dielli do të jetë përlindja shqiptare.

Editori Omari u jepte fjalën vatranëve se se do të ndiqte vetëm rrugën kombëtare dhe se Diellin do të përpiqej ta zmadhonte e ta zbukuronte me qëllim që të kishte një vend të ndritshëm midis gazetave më të mira të kohës. Ai ndjehej krenar për shqiptarët e Amerikës, të cilët meritojnë, siç shkruante ai, më të madhen lavdi për zhvillimet dhe përparimet që kanë rrëfyer e po rrëfejnë në fushën kombëtare ; cilësitë patriotike të shqiptarëve të Amerikës janë shumë më të larta se mburrjet tona:shpresa jonë është lidhur gjithë në mbrojtjen dhe përkujdesjen e asaj patriotizme.

Editori i paralajmërontë shqiptarët e Amerikës se beteja për ta bërë Shqipërinë do të ishte e gjatë dhe e vështirë sepse: “Shqipëria është vendi ku përplasen valët e intrigave dhe lakmive të fqinjëve dhe është bërë një “Top” në duart e diplomacisë evropiane, prandaj ne shqiptarët, sipas vendit gjeografik që kemi(të lakmuar nga të tjerët) duhet të punojmë më shumë se kombet e tjerë të Ballkanit… Për atdhetarët e vërtetë, dëshpërim nuk ka kurrë, mundimet tona do t’i përhapin ret’ e zeza që po mbulojnë horizontet e Atdheut.

NJË LEKSION EDHE PËR POLITIKANËT E SOTËM

Shumë nga editorialet e Bahri Omarit, edhe pse janë të shkruara një shekull më parë mbeten leksione për politikën dhe në ditët e sotme. Ndiqeni editorialin e 20 Korrikut 1916” Sëmundjet morale”. Nën këtë titull editori zbërthen atë që e quan sëmundje epidemike të shqiptarëve: Sëmundja e politikës. Ai konstatonte se çdo shqiptar sheh një farë autoriteti në veten e tij, duke e gjetur veten të aftë që të bisedojë nga çdo pikpamje mbi politikën e përgjithshme, dhe më shumë për politikën e vendit të tij. Editori e zbërthen dukurinë në kompleksitetin e saj dhe mbanë qëndrim kritik: Shumë nga ne e dënojmë, e bëjmë tradhëtor, e çnderojmë ose e lartësojmë një njeri duke e bazuar gjykimin tonë mbi ca fjalë të thata liksht dëgjuar andej- këtej, pa patur as të paktën ndonjë njohuri për biografinë e atij njeriu që dënohet ose cnderohet. Tjetri, sikur ka marrë diplomë nga universiteti i Londrës, të hedh brockulla, dhe në daç t’i mbushësh mendjen, atë çast të merr nëpër këmbë dhe të shpall të paditur…

Leksioni i editorit ka vlera edhe sot: “Më e madhja çudi është kur përdorin fjalët e reja, pa i kuptuar i pëlçasin sheshit. Një sëmundje karakteristike e vendeve tona, e cila bren gjendjen sociale të një kombi. S’mund të gjesh një të tillë mani` në kombet e qytetëruar. Më të shumtët e këndonjësve tanë kanë jetuar shumë kohë në Amerikë, dhe do t’ua ketë tërhequr vëmendjen dhe do ta kenë parë se sa nuk u përket amerikanëve politika; doemos atyre që janë jashtë politikës, dhe jo atyre që e kanë për detyrë.

Editori B. Omari, gjykon se shqiptarët po trashëgonin një sëmundje greke, se më shumë ndër grekër ishte e përhapur kjo sëmundje. Ku është e keqja? Kjo sëmundje, shkruan Omari, ndalon njerinë të përparojë në punën e tij. Sëmundja politike të bën të fëlliqësh gojën dhe të prishësh moralin, të nervozohesh. Mos të imitojmë turqit dhe grekërit. Të bëhemi seriozë, këshillonte editori Omari.

Editori përpiqet që përmes Diellit të edukojë shqiptarët. Për Bahri Omarin, padija ndahet në dy: Një është ai që s’di dhe e tregon padijen. Tjetri është ai që s’di dhe s’ia ka për pesë.

Editori e quan mjerim të madh për shqiptarët që shiten si të ditur, kur nuk dinë asgjë. Ai godet veset e shqiptarëve, krekosjen, egoizmin, sharlatanizmin, dhe u kërkon shqiptarëve të përkrahin idealizmin sepse kështu i shërbejnë atdheut dhe Kombit.Ai kërkon një qeverisje shqiptare me themele e moral të fortë se morali i prishur kalbëzon rërnjët e qeverisë dhe e rrokullis në humnerë.

PENA E HIDHËT NDA ARMIQËVE DHE TRADHËTARËVE

Nën penën e Bahri Omari Dielli e solli në fokus shqetësimet e Shqipërisë për mbijetesë, i grisi maskën “qytetërimit” Europian, efektet e të cilit i provuan në kurriz shqiptarët: Kur u shkel Shqipëria prej fqinjëve të saj, sa i mori në sy Europa të drejtat e Shqipërisë që i ripej lëkura prej qeverive barbare nën maskën e qytetrimit? Më në fund Europa i gostiti dhe me nga një thelë nga trupi shqiptar. Pyesim: Ku është qytetërimi? Ku janë mbrojtësit e atyre principeve të nacionaliteteve, ku janë autorët italianë që i kanë kryer në shesh këto principe? Sa serbfolës ka në Kosovën Shqiptare? Nuk mjaftoi ç’iu dha këtij barbari sllav po dhe ta madhojmë më? Neve bërtasim se e dimë që shpata do kërcasë në kokën tonë. Se Serbi s’e ka synë veçse në Adriatik, dhe ëndrron Durrësin. Përfundimi i analizës së Omarit është: Qytetërimi përdoret në duart e të mëdhenjëve si vegël për t’u edukuar të vegjëlve dëshirat e tyre me veshjen e drejtësisë Kurdoherë idealet dhe qëllimet janë bërë dëshmorë të padrejtësisë dhe t’interesit(Dielli 25 Korrik 1916.)

Bahri Omari është i ashpër jo vetëm me armiqtë e jashtëm të Shqipërisë, por edhe me tradhëtarët shqiptarë. Ai e cilëson Esad Pashë Toptanin si Neronin e Shqipërisë. Në editorialin me titull ”Neroni i Shqipërisë”, botuar në Diellin e 1 gushtit 1916, ai shkruan:Esat Pashë Toptanit këtij gjakpirësi, s’i arritën të bënte sehir ngjarjet tragjike të mëmëdheut të tij, tani do dhe t’i verë zjarrin, si Neroni Romës. Ky gjeneral i famshëm! Ky mbrojtës i Shkodrës për të kurorëzuar veprat e tij do dhe t’i verë flakën Atdheut! Ky faqezi, pasi vizitoi fortesën e Verdunit dhe dëftoi mendjet strategjike të tij, tani bredh oborreve të Evropës duke vënë Shqipërinë, këtë mëmëz të dashur të shqiptarëve, si plaçkë pazari që të mbushë qesen, të ngopet me napolona, me flori.

Pena e Omarit është e mbushur me idhnim: Më së fundi ky vagabond zuri të ngjyrosë ne ngjyrën e tij edhe shqiptartë e shkëlqyer të Amerikës, që ti bëjë vegla të tij. Ky tradhëtor i Kombit zuri të mburret se mund të sjellë nag Amerika më shumë se 15 mijë shpirtë dhe të lëftojë,të dëftojë trimërinë e tij! Por te shqiptarët e Amerikës s’arrijnë djallëzitë e tij. Shqiptarët amerikanë jan’ aq të lartë sa s’mund t’i arrijnë kurrë pabesia e një lajkamadhi e tradhëtori. ..(Të plotë e lexoni në gazetën Dielli ne Print)

DO TE PERKUJTOHET NE VATER 100 VJETORI I LINDJES SE MUSINE KOKALARI

January 24, 2017 by dgreca

Organizata e Gruas The Women’s Organization “Hope & Peace” me mbështetjen e Federatës Pan Shqiptare të Amerikës “Vatra” do të organizojë Sesion Përkujtimor me rastin e 100 Vjetorit të Lindjes së Heroinës sonë kombëtare Musine Kokalari …./

Me rastin e 100 Vjetorit të Lindjes së Heroinës sonë kombëtare Musine Kokalari, Organizata e Gruas The Women’s Organization “Hope & Peace” me mbështetjen e Federatës Pan Shqiptare të Amerikës “Vatra” do të organizojë një Sesion Përkujtimor kushtuar jetës dhe veprës së Martires Musine Kokalari.

Takimi mbahet në Selinë e “Vatrës” në adresën: 2437 Southern Blvd, Bronx, NY 10458.

Më datë 11 Shkurt 2017, ora 11.30 AM.

Ftojmë çdo individ dhe të gjitha organizatat e shoqatat shqiptaro-amerikane në SHBA të na nderojnë me pjesëmarrjen e tyre.

Per me shume informacion mund te na kontaktoni ne numrat e telelfonit: Nr. Vatres, (917)280-8146

Faleminderit

Grupi Organizativ

Petro Markos në 106 vjetorin e lindjes

November 25, 2016 by dgreca

1-ilir-levonja-2-288x300

Nga Ilir Levonja/

Sot është 25 nëntor. Datëlindja e Petro Markos. Këtij brigadisti shqiptar që luftoi në Spanjë. Aty ku idetë fashiste dhe ato të proletarëve nga e gjithë bota. E bënë Spanjën një vend të luftës civile. Këtij komunisti idealist që provoi mbi kurrizin e vet, të gruas, djalit…, familjes së tij. Mënxyrat më çnjerëzore të asaj platforme politike së cilës ai i kushtoi jetën. Këtij humanisti që fati i mbrapsht i yni na e flijoi për së gjalli. Për të kuptuar idetë kristiane përmes kalvarit, martirizmit, persekutimin. Po ne ishim në gjumë. Kishim rënë në gjumë prej kohësh. Dhe më magjikja … pamja e jetës ssë tij, si një univers detar. Për të kuptuar devijimin e bashit të anijes nga pika e horizontit të një perëndimi dielli. Për ku u nis ajo anije, ku ai, ia krruajti ashtin, ia mbushi vatrën,i shërbeu si një marinar shembullor. Dhe ku u ankorua! Në një bllok vilash me histori shekspiriane. Që një komb i tërë i mbuloi. Herë duke manifestuar mes lulëkuqeve të majit. Herë në nëntorët e traditës jugosllave.

Petro-Marko

Sot po sjell një pasazh nga vet Petroja. Me shpresë që të shohim se sa hendek i madh është devijimi.

****
Shqiptarët komunistë dhe jugosllavët.
Nako më kishte thënë që ta bënim ”Bashkimin” si ”Borbën” e Beogradit. Unë e kisha kundërshtuar me po ato fjalë që i thashë edhe N H në mbledhje, se dhe ai nxorri nga xhepi një ”Borba” dhe tha se edhe ne duhej ta bënim ”Bashkimin” si ”Borbën” . Unë shkova në dhomën tjetër, mora koleksionin e ”Bashkimit” të vjetër dhe thashë se ”Bashkimi” sot ndjek gjurmët e ”Bashkimit” të vjetër.
Ne kemi shtypin tonë siç ka çdo shtet shtypin e vet. Çdo shtet ka traditën e shtypit të tij. Ne me ”Borbën” , -thashë, – ndryshojmë nga forma, por kemi atë përmbajtje ashtu si në Itali ”Unita”, si në Francë ”Humanite”, si në Greqi ”Rizospastis” e të tjera. Pse të mos bëhet ”Borba” si ne, që është më e re se ”Bashkimi”?.
Pas disa diskutimesh qetësuese nga Omer Nishani, thanë ta mbyllnin mbledhjen.
Pas disa ditësh Jugosllavia kishte një festë dhe ne të kulturës (të Radios, të Agjensisë Telegrafike dhe shtypit) ishim ftuar në ambasadë. Dhe shkuam në ambasadën Jugosllave për të uruar. Unë kisha marrë me vete edhe shoqen time Safon. Josip Gjergja, ambasadori më mori pranë dhe folëm shqip. Ngritëm gotat. Kur ceku gotën me timen, më tha: – E në mos u bëftë ”Bashkimi” si ”Borba”, le të bëhet ”Borba” si ”Bashkimi”.
Gotën as nuk e vura fare në buzë, por e lashë mbi tryezë. Ai buzëqeshi me ironi dhe më tha:
-Pse?
I thashë:
-Ju nuk i njihni mirë zakonet tona. Ne themi ”hallet e shtëpisë” nuk nxirren në pazar.
Edhe ai e uli gotën dhe e la mbi tryezë. Më pa me ironi dhe më tha me zë autoritar:
-Unë nuk jam pazar!
Atëhere unë iu përgjigja:
Në këtë rast për mua, po.

_________
Shkëputur nga Retë dhe gurët, e autorit Petro Marko, Tiranë 2000.

*****
Eshtë nga qindra pasazhet që i shkon vështrimit eseistik, thjesht për të konstatuar. Eshtë koha kur shqiptarët komunistë, fitimtarët, përpiqen me një kinezeri kolektive t’i ngjajnë, të imitojnë komunistët jugosllavë. Madje u hapin hambarët e depove të ushtrive të huaja, mbetur aty…, si kavalerizëm qeveritar përballë nomeklaturës jugosllave. Ndërkohë që vendi vunate nga skamja dhe malarja.
Kinezëria arrin deri aty sa, edhe abetaret në klasat fillore dalin me emrin e Enverit dhe të Titos. Madje vazhdojnë deri sot me këtë datën e çlirimit të vendit. Me preteksin e ushtarit të fundit gjerman. Duke mbuluar me inat ambasadorësh faktin që data 29 përkon me themelimin e federatës tashmë të shpërbërë, asaj jugosllave.
Petro Markon e arrestojnë që të nesërmen. Ishte pranvera e vitit 1947. Këtu fillon kalvarin i ri. Ai i vuajtje për pasojë e luftës brenda sojit. Për pasojë të devijimit të anijes. Që padiskutim nuk i përkiste racës së sojit Petro Marko. Por atij soji që na e shpjegon vetë Petroja përmes një dialogu midis atyre që ishin aty në qeli.
Flet Petroja:
-Aty në birucën e katit të poshtëm gjeta tre veta: Asim Abdurrahmanin që e njihja se ishte dhëndrri i Bedri Pejanit; gjysh Dedën, një shkodran; Asllan Ypin. Sapo më panë u habitën. Edhe ti këtu?! Aty dëgjova Asllan Ypin të na tregonte për jetën e tij dhe të Enverit në Francë. Pastaj tregonte edhe për në Tiranë.
-Një ditë kalova andej dhe e pashë që pozonte në derën e dyqanit ”Flora”, ku njoha disa komunistë. I thashë në frëngjisht: ”Po ti Enver, ç’kërkon këtu me të kuqtë?”
Dhe ai po frëngjisht: ”Jam këtu me qëllim që tua q… nënat gjithë komunistëve. Asnjë nuk do të lë në këmbë”…
_________
Shkëputur nga Retë dhe gurët, e autorit Petro marko, Tiranë 2000.

*****
Gëzuar datëlindjen maestro. Të qoftë era e bregut melhem për plagët tona.
25 nëntor 2016

MARTIN CAMAJ NE 90 VJETORIN E LINDJES

July 22, 2015 by dgreca

Ne Foto: Martin Camajt (1925-1992)/
Dielli: Nga hovet lirike të poezisë së Camajt- “Mos pshtyj në zjarm, mos pshtyj në dritë !”/
Martin Camaj, u lind më 21 korrik 1925 në një zonë malore, në Temal të Shllakut. Ky mjedis i egër malor do të lërë mbresa dhe do të ndikojë te shkrimtari dhe gjuhëtari i ardhshëm. Që në fëmijëri u dallua për një zgjuarsi të veçantë, gjë që u ra në sy prindërve të Camajt. Kështu atyre u lindi dëshira që Martini të mos ndiqte rrugën e disa bashkëmoshatarëve për t‘u bërë çoban në ato zona, por të arsimohej më tej. La Temalin e largët dhe erdhi në Shkodër për të ndjekur mësimet në kolegjin Saverian, një kolegj me emër në të cilin kishin studiuar patriotë, shkrimtarë, gjuhëtarë dhe mësues të afirmuar në profesionin e tyre. Pasi mbaroi studimet në këtë kolegj, filloi të ushtrojë detyrën e mësuesit në fshatin Prekal të zonës ku lindi, 25 km larg Shkodrës. Bindjet e tij nuk pajtoheshin me regjimin e kohës, prandaj në vitin 1948, në moshën 23-vjeçare arratiset për në Jugosllavi. Pas disa peripecish, ai filloi studimet e larta në Universitetin e Beogradit, në degën Gjuhë-Letërsi Sllave dhe latine, pranë profesorit të dëgjuar kroat, Henrik Bariç. Menjëherë prirjet e tij letrare i konkretizoi me botimin e dy vëllimeve poetike “Nji fyell ndër male” (Prishtinë, 1953) dhe “Kanga e vërrinit” (Prishtinë, 1954). Nuk i dimë rrethanat se si u krijuan, por Martin Camaj, 8 vjet pasi ishte arratisur dhe pasi kishte mbaruar Universitetin e Beogradit, në vitin 1956, posa i kishte mbushur 31 vjetët, shkoi për studime pasuniversitare në Romë, duke lënë përfundimisht Beogradin dhe duke u bashkuar me shokët e një ideali E. Koliqin, K. Gurakuqin, M. Krujën etj. Në Universitetin e Romës u specializua për gjuhësi, duke konsoliduar gjithnjë e më shumë formimin e tij filologjik. Ai zgjodhi si temë disertacioni veprën e parë të gjuhës shqipe “Mesharin” e Gjon Buzukut, një studim mjaft interesant dhe i rëndësishëm për kohën kur u shkrua. Fillimisht Martin Camaj do të jetë lektor në Universitetin e Romës pranë katedrës së gjuhës dhe të letërsisë shqipe që drejtohej nga shkrimtari E. Koliqi, por njëkohësisht që për disa vjet qe edhe kryeredaktor i revistës prestigjioze “ShÃªjzat”(Le Pleiadi) (1957-1978) që dilte në Romë. Por jeta e këtij intelektuali ishte në lëvizje. Pas një qëndrimi prej afro 10 vjetësh në Romë, do të lerë kryeqytetin italian dhe do të vendoset në Mynih të Gjermanisë, ku do të merret kryesisht me studime gjuhësore. Në Universitetin e atij qyteti do të mbrojë me sukses një temë nga fusha e formimit të fjalëve të shqipes, të titulluar “Fjalëformimi i shqipes. Mënyrat e formimit të emrave të vjetër.” Në Mynih jo vetëm do të mbajë leksione për studimet albanologjike, por pas disa vjetësh do të themelojë katedrën e gjuhës shqipe në atë universitet që do ta drejtojë gjatë 20 vjetëve, prej vitit 1971-1990, vit në të cilin doli në pension. Autori ynë do të jetë një personalitet i cili do të vlerësohet nga instancat shkencore të kohës dhe redaksitë e disa revistave që dilnin në Evropë. Vdiq larg vendlindjes së tij, në Bavarinë e Epërme, në fshatin malor Lengries, më 12 mars 1992, në moshën 67-vjeçare nga një sëmundje e pashërueshme pranë së shoqes dr. Erika Camaj. Me gjithë ndryshimet e ndodhura në vendin tonë, me përmbysjen e regjimit monist, për arsye shëndetësore, ai nuk arriti të shohë vendlindjen e tij Temalin e largët malor, por edhe Shkodrën, me të cilën e lidhnin shumë kujtime, kryesisht, nga qëndrimi i tij në kolegjin Saverian.
***
Me rastin e 90 vjetorit te Lindjes sjellim nga arkivi i Diellit, shkrimin ne vijim
Nga hovet lirike të poezisë së Camajt
(fragment)
“Mos pshtyj në zjarm, mos pshtyj në dritë !”

Një hov lirik shqiptar i madhërishëm: sa i njëmendtë aq i figurshëm, sa fizik aq shpirtëror, sa i lëndët aq fluid dhe sado që në kontekstin e dhënë të poezisë luhaten hije bestytnie dhe vezullojnë ngjyra pagane, ai të merr sytë me ndriçimin shoqëror, qytetërues, emancipues.
Lutje, këshillë, porosi, urdhër i prindit. Gjakim i urtisë së Arbrit, i shqiptuar me një ton të rëndë si hija e malit, i prerë, i dalë nga një shpirt i shqetësuar.
“Tha i urti: çdo njeni asht nji ngjyrë
e na hije në te prej bardh deri në zi.”
“Mos pshtyj në zjarr, në dritë!” Hije bestytnie,- na shkon ndër mend fill. Jo pa të drejtë. Ndërgjegjja e popullit tonë ka qenë mjaft e errësuar nga hija e saj: “Mos e bëj këtë! Është keq, diçka e keqe ka për të të ndodhë!” Po ky hov lirik tek Camaj përshkëndit më tepër si një dëshmi e lashtë e shpirtit pagan të shqiptarit. E çiltër dhe e drejtpërdrejtë.
Drita është energji dhe energjia është bijë e zjarrit, ngrohjen e të cilit shqiptari e ka marrë gjithnjë nga vatra familjare, që nuk është shuar asnjëherë. Ngrohjen fizike dhe ngrohjen shpirtërore, burimi kryesor i së cilës vjen prej Diellit, që trojet tona mitologjike deri në kohët më të vona e kanë nderuar si Perëndi, i janë falur dhe i janë betuar.
Në mitologjinë greke Heliosi-perëndia i dritës, ishte i vetmi perëndi që me një vështrim të vetëm zotëronte të gjithë sipërfaqen e tokës dhe njoftonte Olimpin për çdo gjë që ndodhte.
Fizikisht, drita është energjia lëndore më e shpejta dhe më e lehta, – po sa e rëndë është ajo si energji shpirtërore. Ajo ndriçon çdo gjë reale dhe ideore. Dhe në këto të fundit, mbi të gjitha, ajo ndriçon arsyen njerëzore. Mistiku i madh, Shën Françesku i Assizit i qe lutur Zotit: “O Zot, më bën vegël të paqes sate; ku është errësira të bie dritën.” Gjithësesi, drita krijon një harmoni të brendshme shpirtërore shoqëruar me një jehonë amshimi hyjnor. “Pastë dritë! – thuhet për të vdekurin.
Porosi shumëdimensionale me përmbajtje didaktike dhe edukative. Në fokus, një edukatë shumëplanëshe: didaktike, morale, higjenike, estetike. Didaktike: të vlerësosh ndriçimin e dritës dhe zjarrin si burim ngohjeje dhe kusht i domosdoshëm jetik. Mirësjelljeje, që shkelet duke pështyrë në vatër. Higjienike- e lidhur me ruajtjen e shëndetit. Estetike: a nuk është e shëmtuar të pështysh në vatër e kudo?
Moral i lartë dhe mësim i vlertë që mali i ka dhënë fushës, që etërit ua kanë përcjellë bijve, një moral shqiptar i përjetshëm, sepse:
“Kam harrue shum sende që m’i than’ prindët
Shum tjera m’sova e dola ndoshta i larmë;
Por bijve të mij un kam me u thanë tu’u rritë:
Mos shkelni bukën,
Mos pshtyni në zjarm,
Mos pshtyni në dritë!”
Një hov lirik që njëmendëson si mesazhin më të qenësishëm traditën. Traditën si forcë, traditën si vlerë, traditën si identitet: identitet lënde, identitet shpirti, identitet qenësie.
“Trishtimi i kaluem i seme amë
jeton si gjaku i saj në mue
pse jam shqiptar.”
Me këtë traditë është e lidhur poezia e Camajt, “më evropianit prej poetëve tanë”. Në thelb, mesazhi i motivit është tradicional. Po atëherë çfarë është esenca evropiane tek ai? Në poezinë moderne, çdo hov lirik përmban në vetvete dimensione të shumta e të larmishme, të transmetuara me një mjeshtëri të lartë artistike. Dimensione që duhet t’i përjetojë lexuesi. Sado që, kur shkruante vargjet e kësaj poezie (v.1957), poeti nuk e kishte bërë të vetën praktikën krijuese poetike moderne, që heret poezitë e Camajt e kanë tharmin e saj.

Prof. SAMI REPISHTI, NJRIU QË I SHERBEU TËRË JETËN ÇËSHTJES SHQIPARE

July 15, 2015 by dgreca

Me rastin e 90 vjetorit të lindjes së Dr. Sami Repishtit/
Nga Ramadan Gashi*/
Familjarët, kolegët e miqtë e shumtë të bashkatdhetarit tonë, humanistit të shquar shqiptaro-amerikan, edukatorit e intelektualit mendjendritur, ligjëruesit universitar, autorit, demokratit dhe luftëtarit të palodhur per te drejtat e njeriut, Dr. Sami Repishtit, kanë vendosur që më 18 korrik, në shenjë respekti për gjithçka që ka bërë për shqiptarët në Ballkan, ta shënojnë përmes një Simpoziumi në New York, 90 – vjetorin e lindjes së këtij burri të nderuar.
Unë, si njeri nga miqtë e tij të shumtë, pa pretenduar se po them diçka të re e të panjohur nga të tjerët, përmes këtij shkrimi, si një formë urimi, dua ta përgëzoj dhe t’ia uroj nëntë dekadat e jetës dhe shumë dekada të veprimtarisë patriotike: Shëndet të plotë e pleqëri të bardhë, siç e ke merituar, si dhe lumturi në familje, miku im i nderuar, Sami !
“Profesori që vazhdon te na mahnite me freskine dhe forcen e mendimit te tij”, siç e vlerësoi kohë më parë në një shkrim të tij, Z. Fotaq Andrea, u lind ne Shkoder, ku kreu edhe shkollën fillore e te mesme. Studimet universitare – histori moderne – i vazhdoi ne Universitetin e Firenze-s (Itali). Ne vitin 1943 u kthye ne Shqiperi dhe u aktivizua ne Lvizjen e Rezistences kunder okupatorit, pa u përfshirë në anetarësi partiake. I shgenjyer nga propaganda dhe terroi i PKSH-se, ai shpejt mori nje qendrim opozitar qe i kushtoi 14 muaj torturë çnjerëzore në hetuesi, si dhe dhjete vjet burgim e pune te detyrueshme. Doli nga burgu më 1956. I perbuzur dhe i perndjekur, asnjëherë konformist, ne gusht 1959 vendosi të arratisej dhe u arratis ne Jugosllavi. Babai i tij, viktime e fashizmit, Nana, 54 vjeçare, motra (14) dhe vellau (11), viktima te terrorit komunist, u internuan ne Berat dhe ne Veliqo te Tepelenes per disa vite. Në Jugosllavi, ku kishte kërkuar storehim të përkohshëm, vuajti nji vit burg -incommunicado – per idete e tij pro-prendimore dhe u mbyll ne nji kamp refugjatësh, nga ku merr arratinë perseri dhe ikën ne Itali. Ne vitin 1962 emigroi ne SHBA.
Me gjithe vuejtjet e rënda e te gjata, ish i burgosuri Sami Repishti, nga kampet e punes se detyrueshme të Shqipërisë, ia doli të ngjitet ne sallat e univeristeteve te New Yorkut dhe Parisit, ku perfundoi studimet e larta për letersi e qytetërim francez. (Ph.D. French ’77). Në saje të punës së pandalur dhe pergatitjs intelektuale, Prof. Repishti arriti të ligjërojë Prof. Repishti arriti te ligjeroje per 25 vjet ne gjimnazet amerikane (kryetar i departmentit per gjuhet e hueja) dhe si pedagog i jashtem prane Adelphi University (N.Y.)
I pensionuar ne vitin 1991, Dr. Repishti, krahas punës shkencore, tërë fuqinë e tij intelektuale e vuri ne sherbim te çeshtjes shqiptare, sidomos te çështjes së “Shqiperise Lindore”, siç i quante ai toket e banuara nga shqiptaret jashte “Shqiperisë Londineze” (Kosove, Maqedoni, Presheve, Mal i Zi dhe Çameri). Autori i shume studimeve te veçanta monografike, të shkruara nga vetë ai, ose si bashkeautor, Prof. Repishti ka botuar në shtypin shqiptar dhe të hua qindra artikuj, ese, memorandume, peticione, etj. mbi problemet shqiptare në Ballkan, si dhe lidhur me shkeljen e te drejtave te njeriut gjithandej.

Eksperienca e tij ne burgjet komuniste pershkruhet ne dy vllime: “Pika loti” – Tregime burgu (1997, 2008) dhe “Nen hijen e Rozafés” (2004).
“Kosovari nga Shkodra” – siç e quajme ne “kosovaret” ne SHBA, qe kur kishte ardhë në Amerikë, ishte bërë pjesëmarres aktiv ne jeten e bashkesise shqiptare në ketë vend. Ai eshte i pari shqiptar qe ka deshmuar per Kosoven para Kongresit amerikan (1965), duke mbajtur kontakte te vazhdueshme me Departmentin e Shtetit dhe Shtepine e Bardhe, gjithnjë per çeshtje shqiptare. Ne vitin 1982, ka organizuar (bashke me Prof. Arshi Pipen) Konferencen Nderkombetare per Kosoven, suksesi i pare dhe i madh për nderkombetarizimin e problemit kosovar ne Amerike. Ne vitin 1986, ka kerkuar nga N/Presidenti George H.W.Bush hapjen e Zyres Informative Amerikane ne Prishtine (“syte dhe veshet e SHBA-se ne Kosove”) dhe hapjen e zyres se LDK-se ne Washington, DC, kerkese qe u plotesue ne vitin 1997. Dr. Repishti ka bashkethemelue organizaten Rinia Shqiptare Kosovare ne Boten e Lire (1968-2000) Kosova Relief Fund USA, Inc, (1978-2000) American Friends of Albania (1992-96) dhe Keshillin Kombetar Shqiptaro-Amerikan (1996 ) I njohur si “lobby” shqiptaro-amerikan më me influence (president 1996-98). Per veprimtarine e tij te palodhshme, Dr. Ibrahim Rugova Presidenti, tashmë Historik, i Kosoves, shkruante:
I dashuri Sami
Jam I bindur se kemi te perbashket gezimin per hapjen e Zyres Informative Amerikane ne Prishtine, per te cilen Ju jeni angazhuar dhe keni punuar me tere qenien, bashke me shume miq amerikane dhe veprimtare te çeshtjes se Kosoves dhe te kauzes shqiptare ne SHBA. Hapja e kesaj Zyre ne Prishtine pa dyshim eshte kurorezimi me sukses i punes Suaj, prandaj me lejoni t’ju shpreh pergezimet me te perzemerta.
Besoj se Ju me dijen, pervojen dhe kurajon e pashmebullt do te punoni edhe ne te ardhmen per sensibilizimin e opinionit shteteror e publik amerikan per pavaresine e Kosoves dhe per çeshtjen shqiptare ne pergjithesi.
Ne emer te popullit te Republikes se Kosoves dhe ne emrin tim personal, Ju falenderoj edhe nje here per punen e madhe qe po beni ne Amerike, dhe Ju uroj shendet te mire e jete te gjate.
Kryetari Republikes se Kosoves (firma) Dr. Ibrahim Rugova
Prishtine,15 qershor 1996
Ne vitin 2003, Dr. Rugova i dha profesorit, Medaljen e Arte te Lidhjes se Prizrenit.
Dr. Sami Repishti ka shpërfaqur aftesite dhe frymen e tij patriotike gjitheshqiptare per me shume se 50 vjet qendrimi ne SHBA. Ai ka qene gjithehere element përbashkues i komunitetit tone, frymezim per te gjithe, te rinj e te vjeter. I pergatitur ideologjikisht e kulturalisht per te luajtur nje rol udheheqes ne ditet e trurbullta por vendimtare, Prof Repishti ka deshmuar forcen e karakterit dhe të përkushtimit të tij, pa kushte, ndaj çeshtjes se mbrojtjes të të drejtave te njeriut, si në Shqipëri, ashtu edhe në Kosovë dhe në vise të tjera shqiptare, mbetur padrejtësisht nën pushtimin jugosllav, si dhe të shqiptarëve në Çamëri. Ai ka qene dhe ka mbetur si nje shembull i shkelqyer i figures pa komplekse partizanie politike, pa anime krahinore, pa paragjykime fetare ose tendenca negative përçarëse, qe, fatkeqësisht, shpesh here e kane ngadalesuar veprimtarine atdhetare te bashkesise sone shqiptaro-amerikane.

Autori dhe historiani shqiptaro-amerikan, Peter R. Prifti , ne vitin 2003, e percaktonte keshtu rolin e tij: “Per mendimin tim, prof. dr. Sami Repishti qendron ne krye te intelektualeve te diaspores shqiptaro-amerikane. Ai eshte pasardhes i denje i Rilindasve, sepse ka zbatuar me besnikeri idelaet e tyre te larta”.

Per te kaluaren e tij te pasur, per te tashmen e tij frymezuese, dhe per sigurine qe kemi se edhe ne te ardhmen ai do te vazhdoje rrugen e gjate te çlirimit social dhe te emancipimit te te gjithe shqiptareve, ai ka fituar admirimin e madh nga te gjithe ne, ne kete atdhe te adoptuar, si dhe vleresimin e udheheqesve te Shqiperise, Kosoves dhe Shteteve te Bashkuar të Amerikës. Ne vitin 1992, Presidenti i Shqiperise, Dr. Sali Berisha i akordoi Medaljen e Arte – Pishtar I Demokracise me kete motivacion:

”I perkushtuar qe ne moshe te re ndaj çeshtjes se drejtesise shoqerore, armik i përbetuar i diktatures komuniste, intelektual dhe studiues, erudit, i cili gjithe veprimtarine e tij te panderprere e vuri ne sherbim te çeshtjes shqiptare, te zhvillimit te kultures shqiptare, mbrojti interesat kombetare, sidomos punoi me perkushtim per te njohur te drejtat legjiltime te popullit tone ne Kosove duke arritur qe çeshtjen kosovare ta nderkombetarizoje ne qarqet me te larta shtetrore te Europes, te Amerikes dhe ne organizmat nderkombetare”.

Ne vitin 1997, Presidenti i Shteteve te Bashkuara, William J. Clinton, i shkruante:
“Sami Repishti, Ph .D. President i Keshillit Kombetar Shqiptaro-Amerikan, Suite 400, 1825 I Stret N.W. Washington,D.C.
I dashuri Sami,
Falemnderit per Letren tuaj te 13 qershorit ne lidhje me gjendjen e shqiptareve etnike ne Ballkan. Shqiperia ka arrijte nje pike kritike ne rrugen e saj per demokraci, dhe paqesimin e kaosit qe mbizoteron atje qe nga Marsi ka marre nji perparesi ne politiken tonë të jashteme.
Administrata ime eshte njekohesisht e shqetesuar per akuzat qe vijne nga shkeljet e te drejtave te njeriut, veçanerisht ne lidhje me Kosoven. Shtetet e Bashkuara perkrahin perpjekjet e popullit te Kosoves per siguruar te drejtat e tyne njerëzore, me mjete paqesore dhe demokratike. Per kete qellim, tani se voni kemi hapur nje Zyre Informative Amerikane ne Prishtine dhe ne kemi ngritur zerin dhe shqetesimet tona para autoriteteve ne Beograd ne nivelet me te larta. Respekti per te drejtat e njeriut ne Kosove eshte nje element kyç per sanksionet tona kunder Serbise, dhe per derisa te mos behet perparim ne kete fushe, Shtetet e Bashkuara nuk do t’i normalizojne marredheniet diplomatike me Beogradin. Per me teper, ne do te vazhdojme të kundershtojmë anetarsine e Beogradit ne institucionet nderkombetare….
Me lejoni t’ju siguroj se Administrata ime eshte e vendosur te punoje per perparimin e te drejtave te te gjithe qaytetareve ne Ballkan, si dhe te vazhdoje perpjekjet tona drejt nje zhvillimi te demokracise dhe rivendosjen e rendit ne Shqiperi. Perseri, ju falendroj per interesin aktiv qe ju tregoni per kete problem me rendesi.
Sinqerisht i juaji, (firmosur) Bill Clinton”.
Per keto arsye, bashkesia shqiptare-amerikane, koleget edhe miqte e Dr. Sami Repishtit kane vendosur qe me daten 18 korrik 2015, te mbahet nji Simposium “Jeta dhe Vepra e humanistst shqiptaro-amerikan Sami Repishti” Ky tubim shkencor do te mbahet ne International House, “Hall of History” , 500 Riverside Drive, New York City,N.Y
Me kete gjest, shqiptaro-amerikanet, sidomos ata me prejardhje nga Kosova, shprehin mirenjohejen e thelle per “Kosovarin nga Shkodra” dhe i urojne atij jete te gjate, shendet te plote e lumturi familjare.
Urime, Profesori ynë i nderuar!
* Autori jeton dhe vepron ne New York qe nga viti 1975, ka qene bashkepunetor i te ndjerit Presidentit Dr.Ibrahim Rugova. Njiherit eshte edhe kryetar i Deges se LDK-se per tre shtetet :N.Y, N.J. dhe CT.Eshte anetar i Keshillit te VATRES