Në rasti n e 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut, Shëjtëria e Tij Papa Pali i VI dha një dokument me rëndësi në formë letre, që ne po e përkthejmë nga origjinali latin në pika kryesore, që jemi më se të sigurtë se do t’ju pëlqejë të gjithë pjesëtarëve të kominitetit tonë. Letra fillon me këto fjalë: “Quinto revoluto saeculo”. Letra u është drejtuar kardinajve De Fustenberg dhe Agagianien nga të cilët mvaren katolikët Shqiptarë dhe Arbreshët e Italisë, duke qenë se këta kardinaj janë zyrtarët e lartë të këtyre dy dikastereve me rëndësi të Selisë së Shenjtë.
“Ky është biri i një toke (thotë Letra e Papës duke folur për Skënderbeun) që ka pasur fatin të jetë e përfshirë nga apostullati i Shën Palit e ndofta e pajisur nga një farë ungjillëzimi nga ky vetë, ndërsa kjo fuguron si Kishë hierarkike ne Shekullin e IV”.
“Shekulli i 15-të, që për kombin shqiptar ishte një periudhë nga më të vështirat e në të njëjtën kohë nga më të bukurat (glorioze) të historisë së tij, për lufta të vazhdueshme, që mbajti kundër kërcënimit të invadimit nga ana e ushtrive Osmane, që duke pasur okupuar kryeqytetin e Perandorisë Byzantine, kërcënonin në të njëjtën kohë Oksidentin (Europën Perendimore). Rezistenca e Shqiptarëve për një të katërt shekulli, qe e rreptë e ngallënyese, veçanarisht për hir te burrërisë dhe të drejtimit të princit (kondotlerit) të tyre, që në këtë ditë është 500-vjetori i vdekjes së tij”.
Me gëzim të madh mësojmë se të gjithë Shqiptarët, si në atdhe, ashtu dhe përjashta janë duke u përgatitur të kremtojnë ketë 500-vjetor me një admirim të ringjallur drejt heroit kombëtar të tyre të madh dhe të paharueshëm. Dhe, kjo Seli e Shenjtë Apostolike me kënaqësi shoqërohet në përkujtimin e fytyrës fisnike (noble) të Gjergj Kastriotit, bir besnik i Kishës që para-ardhësit tonë (predecesorët) e mbuluan me lavdata, që nuk iu drejtuan asnjë heroit tjetër të kohës. Sigurisht për 25 vjete arrijti t’a mbajnë të lirë nga invadimi atdheun e tij e me të, të garantoi një pikë nga më të rrezikshme të krishtianizmit”.
“Papët e ndryshëm që erdhën njëri pas tjetrit gjatë luftës së gjatë e të vazhdueshme, nuk i mohuan prandaj ndihmën e tyre të vazhdueshme e vepronjëse gjer jashta mundësive të tyre”
“Pas vdekjes së heroit dhe okupimit të vendit kombëtar nga i huaji shumë shqiptarë preferuan mërgimin (gurbetin),e shumica(massa),veçanarisht, në vendin e tyre nuk kishin kondita të përshtatshme …Ca shkuan në Greqi , ca të tjerë me shumicë erdhën në Itali, veçanarisht në Kalabri dhe në Siqili, në emigracione të shumta, ku gjetën strehim të mirë në këto vende mikpritëse. Për këta nuk mungoi asnjëherë të interesohej dhe Selia e Shejtë me veprimtari të vazhdueshme e plot kujdes, sipas nevojave të kohëve gjer tani së voni që para-ardhësit tonë (Papët) kanë ndërtuar për këto tri qëndra kishtare të Lungroes ,Piana degli Albanesi e Grottaferata me peshkopë, përveç Seminarit Papnor Italo-Shqiptar “Benedetto XV”(Papa Benedikti I 15-të)”.
“Kujtimi jonë u drejtohet me dashamirësi, Katolikëve, Orthodoksëve dhe Muslimanëve, duke ditur fare mirë se të gjithë këta, të bashkuar në kujtim të traditave historike e të lumtura te atdheut përherë i kanë drejtua sytë drejtë Selisë së Shejtë si mbrojtës të kombit shqiptar e veçanarisht i dijnë dhe i çmojnë shërbimet e mira qe u ka bërë ç’nga koha e Rilindjes Kombëtare gjer më sot”.
“……Zëri jonë lutet që shpirti i të gjithëve të hapet në lartësi drejt këshillave hyjnore dhe aveniri i kombit fisnik shqiptar le të jetë i denjë i kohës së kaluar të lumtur(glorioze) dhe i misionit të shejtë që Zoti i ka caktuar në botë”.
Shënojmë se Dr. Athanas Gegaj kishte përkthyer nga gjuha latine disa pika kryesore të letrës që Papa Pali i VI-të, i kishte drejtuar popullit shqiptar me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut. Letra është botuar në gazetën “Dielli” më 7 Shkurt 1968. Editori i saj Dr.Gegaj shkruante se: “Vatra” dhe të gjithë shqiptarët i mbeten mirënjohës Shejtërisë së Tij Papës Palit të VI-të, për shprehje fisnike që shkroi në atë Dokument të veçant për Skënderbeun, për popullin shqiptar dhe për bijët e tij kudo në botë. Ky është një Dokument për të cilin krenohemi dhe i mbetemi mirënjohës Selisë së Shejtë, thotë në fund të shkrimit Athanas Gegaj.
*( Më17 Janar 1968) (Përgatiti për botim Gjekë Gjonlekaj)
KUR SHKRIHEN KËTA KRAHË TË KALBUN ?!
Nga Fritz RADOVANI/
Ne Foto: Tiranë, Qershor Plenumi i IV i KQ të PPSH-së 1973/
■42 VjetË…ME KRAHË NALTË… KA MBETË “DOSJA” E HAPUN !/
■Nuk mbyllen plagët e 70 vjetëve të Krimeve komuniste ashtusi kujtojnë ata që i hapën!
■Pa u kalbë edhe kockat, këta krahë do të vazhdojnë me qendrue naltë… të ngrimë!
■“Rilindje”, “Ringjallje”, “Rikëthim”, “Ripërmbytje”, “Ripushtim”, “Rivendosje”, “Rizgjedhje” e “RIFILLIM” i rrugës së terrorizmit, barbarizmit, vrasjeve, shkatrrimit kombtar…
■Ky asht mesazhi i këtyne drejtuesëve të shtetit dhe të Popullit Shqiptar, atëherë e sot!
■Trashigimtarët e tyne po vazhdojnë haptas zbatimin e vendimeve që janë ba publike: “Vigjilenca ideologjike, servilizmi partiak, larja e hesapeve, persekucioni kulturor e fetar, zhdukja e talentëve me pikpamje Europjano Perëndimore, hakmarrja deri në idiotësi ndaj miqëve të korrupsionit, persekucion ndaj atyne që guxojnë me thanë të vërtetën, dëbime masive nen masken e “eksodeve” fallco dhe pa asnjë prospektivë, ose menjanime dhe mos sigurim vendi pune per kuadrot që kanë perfundue studimet jashtë shkelqyeshëm, apo kanë guxue me kerkue “Hapjen e Dosjeve” të “plenumeve të KQ të PPSh”, edhe pse krimet e tyne janë të njohuna !”
■A ka nevojë me u hapë “Dosja” nalt? – Jo, ajo asht e hapun tash 70 vjetë.
■Lexoni nga shkrimet e tyne: “Falm Enver që frymë dot s’ të dhashë…”, “Stalini ka thënë: Nuk ka kala që s’ marrin komunistët…”, “Enver Hoxha është i njohur tashme nga mbarë bota si ideator dhe arkitekt i Shqipërisë së re…”. “Enver Hoxha është njëkohësisht i tillë edhe përsa i përket shkencës, artit e literaturës sonë. Mendja e tij e madhe si ideolog, filozof e erudit i rallë, ka qenë një nga faktorët kryesorë që përcaktuan madhësinë e thëmeleve të artit dhe të literaturës së re shqiptare… “Ata shkrimtarë dhe artistë që kanë patur fatin të njohin e të takohen me të, ruajnë përjetë në kujtesën e tyre fuqinë shpirtërore, thellësinë, karakterin inovativ, ngrohtësinë vëllazërore dhe njëkohësisht madhështinë e fjalës së tij…”.
■16 Prill 1990 Ramiz Alia: “Dy gjëra nuk do t’i lejojmë, këto kurrën e kurrës, e para puna e shumë partive… Këtë kurrën e kurrës, sëpse kjo do të thoshte tradhëti e atdheut, mbaroi pushteti popullor mbaroi revolucioni, e dyta ne kurrë nuk do të pranojmë çështjen e pronës private, tregun e lirë të varur mbi pronësinë private… Kjo do të thotë likujdim i socializmit… Këtu jemi në Komitetin Qendror, edhe bar do hamë edhe gjak do derdhim. Këtu s’ shkon më dhe s’ do shkojë më tej, s’ mund të shkojë asgjë…” N. Hoxha: “Europa duhet të na pranojë kështu siç jemi!”
“Në këtë mes mirënjohja jonë e madhe padyshim shkon së pari tek Presidenti, shoku Ramiz Alia, i cili po me atë mençuri dhe guxim që udhëhoqi njësitë e mëdha të ushtrisë në betejat çlirimtare (fishkëllima), udhëhoqi vendin tonë në betejat e reja të demokratizimit të Shqipërisë (fishkëllima).” 2013…Fillon Ripertypja… “Edhe bar do hani…Edhe bar do hani !!!..Edhe…”
■Ka kenë dikur një “urim”: “Ju thafshin krahët e tyne!”
Melbourne, 2015
* Ne vijim te ciklit: Në 70 vjetorin e përmbytjes së Shqipnisë…
Beth Torah Holocaust Remembrance: In Albania Jews welcomed as guests, not refugees
By Ermira Babamusta, Ph.D./
“Unto Every Person There Is a Name” was the theme for the Holocaust Memorial Day 2015 two-days service held on April 18-19, 2015 at Congregation Beth Torah in Richardson, Texas. Eleven commemorative candles were lit in remembrance of the 11 million victims who died in the Holocaust. A memorial candle was lit at the special Beth Torah service paying tribute to the Albanian people who helped save over 3,000 Jews during the Second World War. The annual Holocaust Remembrance Vigil is organized by the Congregation Beth Torah Men’s Club Yom HaShoah Committee, namely, Ed Matisoff, Jeff Markowitz, Earl Bills, Laura Matisoff, Steve Popik and Rabbi Elana Zelony.
“The Holocaust, after more than 70 years its enormity is still hard to grasp. In just six years, Nazi Germany and their allies methodically murdered six million Jews and an estimated five to six million people of various nationalities, persuasions, and cultures. Each of these individuals had a name. Each had a story. We honor them as we try to comprehend our loss, by reading as many names during a 24 hour period. ‘Unto Every Person There Is A Name’ highlights the urgency of gathering oral histories on the Holocaust before the generation of survivors passes from the scene,” said Ed Matisoff, co-chair of Reading Names Program at Congregation Beth Torah.
Rabbi Elana Zelony welcomed everyone to the Congregation Beth Torah, followed by Jeff Markowitz who gave the opening remarks. Earl Bills read the poem titled “Unto Every Person There Is A Name,” written by the Israeli poetess Zelda. The program continued with the candle lighting ceremony and with the name reading. Since 2014, Albanian community leaders have been included to participate in the Beth Torah Holocaust memorial service. In 2014 and 2015 Beso Buranaj Hoxha presented an exhibit of Albanian rescue stories of the Jews.
“Last year was the first year that Albanians participated. At the end of the event, Jeff Markowitz noted the record participation of non-Jewish groups and said simply, ‘We are not alone’,” stated Earl Bills, who is in charge of community outreach for the Committee.
“As long as there are Albanians on this earth, there will always be somebody to protect the Jews,” said Beso Buranaj Hoxha during the Beth Torah presentation “History of Jewish Refugees in Albania”.
24-Hour Reading the Names
This year marks the 14th Annual 24-Hour Reading of the Names and “Bearing Witness by Listening” sponsored by Congregation Beth Torah Men’s Club, recipient of the 2003 Solomon Schechter Silver Award for Excellence in Synagogue Programming. Over the years, Beth Torah in Texas has mentioned nearly 75,000 spoken names thus far, about 5,000 names are read each year. The names have been gathered from United States Holocaust Memorial Museum, YadVashem, and the B’nai B’rith International Center for Jewish Identity.
The Saturday, April 18, 2015, 9:00 pm service began with the Havdalah service, which marks the end of the Jewish Sabbath. Usually Havdalah is a joyous ceremony, but this on night Rabbi Zelony related each of the Havdalah symbols (wine, spice, fire) to the Holocaust.The evening continued with a special candle lighting ceremony, followed by the reading of the names for 24 hours.
Reading of the Names began on Saturday, April 18 at 9:00 pm at Beth Torah in Richardson, and continued throughout the night. On Sunday morning, April 19, participants gathered for breakfast and to watch the film “Besa: The Promise,” which tells the story of Albanians risking everything to shelter Jews during World War II. Reading of names was continued by Roz Prupes of Dallas the following day at noon. At 8:45 pm, the community joined together in the traditional “Circle of Life” as the members took turns in reading names of the Holocaust victims from the lists and from their own families. This is a very moving and meaningful ceremony as the Yom Hashoah Vehagvurah (Day of Holocaust and Heroism) evokes a very personal meaning for each participant and the community.
“Many of the Holocaust victims’ names have not been mentioned or spoken in over 70 years. Most of the time, the victims were only known by their number, and never received a proper memorial. The Dallas Community has the opportunity to rekindle the victims’ spirit and honor the 11 million who were mass murdered as we try to understand our loss by reading and listening to the victim names during a 24-hour vigil,” said Ed Matisoff.
The Candle Lighting Ceremony
On April 18, 2015 eleven candles were lit during the candle lighting ceremony held at Congregation Beth Torah in Dallas to remember 11 million Holocaust victims of all faiths and nations. Six memorial candles were lit, each symbolizing one million murdered Jewish Souls. An additional five memorial candles were lit, each symbolizing one million Non-Jewish murdered Souls, including one to honor the Albanian people who saved Jews during the war.
The Shamash Candle (“helper” or “servant”) was lit in honor of all Veterans. The eleven candles were lit in memory of all the lives lost in the Holocaust, including: “all the spiritual leaders lost in the Holocaust, all the boys who did not live to become men, all the girls who did not live to become women, all the children lost in the Holocaust, all the unborn generations lost in the Holocaust, the past and present generations of the Jewish Community that will forever be affected by the Holocaust, all the Righteous Gentiles lost in the Holocaust, all the leaders lost in the Holocaust, all the families lost in the Holocaust, all the academic communities lost in the Holocaust, and for the Albanian people who saved the Jews.”
The Eleventh candle was lit “in honor of the Albanian people who saved the Jews within their borders” by Doc Vranici and Beso Buranaj Hoxha. “We shall not forget!” was chanted by the audience after each lighting of the candle and reciting of its symbolism.
The Role of Albanians in Rescuing Jews
The award winning documentary “Besa: The Promise” was screened on Sunday, April 19, 2015 as part of the Beth Torah Holocaust remembrance program in Dallas, Texas. The compelling documentary tells the story how Albanians risked their lives to rescue Jews during WWII, motivated by the Albanian moral code “Besa”, a sacred promise and pledge to offer protection and care. For an Albanian, Besa is an obligation protected with his/her life, a sacrifice every Albanian is willing to make to keep the honor code of Besa.
The documentary follows Rexhep Hoxha in his quest to find the Bulgarian Jewish family his family sheltered and Norman H. Gershman, a renowned Jewish-American photographer who documents first person accounts of Albanians who rescued Jews during the war.
Directed by Rachel Goslins and edited by Christine S. Romero, the documentary “Besa: The Promise” shows the rescue of Jews in Albania as a unique experience in the Holocaust history, “where fleeing Jews were welcomed not as refugees, but as guests.” Because of this Albania became the only country in occupied Europe that had more Jews at the end of WWII in 1945, than it did at the beginning of the war in 1940.
Following the movie, Doc Vranici, the Executive Director of the Albanian-American Cultural Center gave a speech about the meaning and reasoning behind “Besa” and the religious tolerance in Albania. Beso Buranaj Hoxha presented the exhibit titled “History of Jewish Refugees in Albania.”
“Someone asked me a question the other day while sitting at the Synagogue, ‘why’ she asked! And my answer was “because we can relate to the Jews”. We can relate to the exodus, to the diaspora, to the ethnic oppression, and to the genocide. And as long as we have that painful connection, our relations will always be grand, our alliance will be crucial, and our cause will be noble,” said Beso Buranaj Hoxha.
‘
“History of Jewish Refugees in Albania” Exhibit
Beso Buranaj Hoxha of Albanian Roots Organization presented an exhibit showcasing Albanian Jews and Jewish refugees in Albania, followed by Q&A. The exhibit was a collaborated effort of the research team Beso Buranaj Hoxha, Gjergjian Gjeloshi and Pirro Bardha. The presentation included rescue stories from Albania and Kosova, among others highlighting the rescue stories of the Babamusta family: Beqir and Rabihane Babamusta (Qemal, Neki, Merushe and Bukurije); the Zyba family: Dyl, Sel and Haxhi Zyba; another Babamusta family: Mehmet, Fitnete and Fatime Babamusta, etc. In the city of Kavaja, Albania hundreds of Jews were rescued, only 178 Jews are recoded in the Albanian State Archives thus far.
Neki Babamusta was eight years old when his parents Rabihane and Beqir Babamusta risked their lives to shelter the Jews, who were later sheltered at the Zyba family and then safely escorted to Bari, Italy by Qamil Babamusta on boat.
“My father, Beqir, communicated with the Jewish family in Italian. My mother, Rabihane treated the Jews as members of our family, looked after them with care and love, to make them feel at home. I was eight years old and I would be on guard with my siblings at the house gate to inform my parents when detecting any movement of German soldiers in our neighbourhood street. We lived under fear of control, afraid that the Nazis would discover we were hiding the Jews and would shoot us all. We also were afraid of German inspections because my brother Qemal, was a partisan in the mountains of Peza fighting against the Germans. When in danger, my mother would stay hidden with the Jewish family at the hiding place, the animal cottage, ready to sacrifice her life to protect the Jews. One frightful night, the Nazi soldiers turned everything upside down in the house, even checked the attic under the roof. They threatened to burn the house and directed their guns at us the kids, screaming at my mother to tell where the Jews were hiding. Luckily, at this time of the house control, we had sent the Jews to the Zyba family, in preparation to send them to Italy at our Italian family friends. My parents gave their besa to rescue and save the Jews. No one in Albania turned in the Jews to the Nazis. Every single Jews was rescued,” said professor and historian Neki Babamusta, witness to the Holocaust persecution events, whose family sheltered Jewish refugees during WWII.
Haxhi Zyba, today 90 years old living in a small village near Kavaja, Albania recalls rescuing two Jewish families of two brothers: David, a carpenter, his wife and four children, and Luiz, a tailor, his wife, son and daughter. The Jewish families were escorted safely to Bari, Italy on a boat they build themselves, escorted by Beqir’s nephew, Qamil Babamusta. Haxhi Zyba also remembers written correspondence with the Jewish families, years later when they were in Israel.
Fatime Babamusta, the daughter of Mehmet and Fitnete Babamusta also remembers her family sheltering several Jews. She recalls David, his wife, daughter Adela (1-2 years old at the time), and David’s sister, and on a separate a young Jewish woman.
Mehmet Babamusta (court secretary, National Hero), his brother Isuf, and Mihal Lekatari (named Righteous Among Nations) worked at the Court of Kavaja. They worked in hiding to prepare Albanian IDs/passports for the Jews that took refuge in Kavaja, Albania, a total of 178 Jews as per Albanian State Archives. Albania’s Minister of Finance, Et’hem Cara and Inspector of Education Ministry Ibrahim Babamusta, also helped from the capital, Tirana in coordinating efforts to find shelters, transportation and other needed services. Additionally, Ragip Babamusta, Halit and his wife Hamide from Vlora, would provide information about the Jews hiding in Vlora, to find them shelters in Albanian families in Kavaja town.
Today the Babamustas and the Zyba families are trying to reconnect with the Jewish families they sheltered during the war.
The Albanian Promise “Besa”
“The Albanian people showed extreme courage and humanity when they took Jews into their homes to hide them from the Germans. They did it as a matter of fact with no demand for compensation. In fact when one of the Jewish families after the war wanted to pay their savior, he was told “BESA” is never for sale!” said Johanna Neumann, who was rescued in Albania during the Holocaust.
“Our Talmud teaches us that he who saves one human life is as though he has saved the world. Indeed, I am here, I have 4 children, 14 grandchildren and 16 great-grandchildren. That could not have happened if it had not been for the Albanians who saved us!” she added.
Inspired by the documentary “Besa: The Promise” Rabbi Elana Zelony wrote a poem with the same title.
“Every year when we commemorate those killed in the Holocaust I learn something new. Often it only adds to my feelings of loss, but this year I learned something that was a spark in the darkness. I learned that the Albanian community saved Jews, and it helped my heart hurt a little less,” said Rabbi Elana Zelony of Congregation Beth Torah.
Upstanders Not Bystanders: Albania and the Holocaust
To honor and commemorate the role of Albanians in saving Jews during the war, Blue Cross Blue Shield of Texas’ “Texas Diversity Committee” presented a special program at the company’s Richardson headquarters on April 16, 2015. The program was titled “Upstanders Not Bystanders: Albania and the Holocaust” featuring Doc Vranici of the Albanian American Cultural Center.
Doc Vranici talked about the heroic actions of Albanians of saving Jews from Nazi persecution. Albania is the only country where 100 percent of Jews in Albania were rescued from the Holocaust.
“The people of Albania did something extraordinary. During World War II, the people of Albania refused to hand over their Jewish neighbors to occupying Axis forces. Citing ‘Besa,’ the Albanian code of honor that requires uncompromising protection of a guest, even to the point of forfeiting one’s own life, Muslim and Christian Albanians protected their Jewish neighbors and thousands of others who managed to reach their borders. They were upstanders. Upstanders are those who stand up for others when they see them being mistreated. An upstander is not a bystander,” said Earl Bills. (Fotos by David Duchin.)
A ishin fiset ilire “pengesë” për ekspansionizmin persian në Ballkan?
SHKRUAN:NIKO FERRO/
Pse persianët ishin shumë të interesuar për territorin e fiseve ilire të paionëve? Çfarë ofronte ai?
Të shkruash për këtë temë, në radhë të parë do të thotë të kesh hulumtuar gjerësisht çdo libër dhe çdo artikull që lidhet në funksion me temën. Në radhë të dytë do të thotë të guxosh, pra të sjellës një mendim ri dhe të pranueshëm.
Po pse pikërisht kjo temë, jo sepse ajo është më e rëndësishme se të tjerat, por për faktin se një argument mbi këtë çështje nuk është prekur më parë ndoshta tek tuk nga historiografia greke, maqedonase e italiane. Natyrisht që rrahja e argumenteve të reja ka si synim shtimin e diapazonit për ilirët. Kështu, për të pasur një pamje më të qartë mbi fillimin e kërcënimit të ekspansionizmit persian në Ballkan, më poshtë po paraqesim një përmbledhje të ngjarjeve historike.
Në shek VI p.e.s Kiri i Madh kishte bashkuar mbretërinë e Medëve dhe të Persianëve, duke i dhënë jetë kështu një fuqie të re politike, Perandoria persiane. Por Kiri i Madh nuk u ndal me kaq, ai tentoi të shtrinte sundimin e tij edhe në qytet-shtete greke të Azisë së Vogël. Ndërkaq Kiri ishte i mëshirshëm me popujt e nënshtruar, për të ishte e mjaftueshëm që qytet greke dhe fenikase të paguanin haraçin vjetorë, në këmbim të mbajtjes së një autonomie të zgjeruar.
Por Dari I, pasuesi, vendosi të konsolidonte edhe më tej fuqinë e Perandorisë persiane. Kështu për të fituar rezistencën e shteteve Ioniane, Dari u përpoq t’i dobësonte ekonomikisht duke nënshkruar traktate me qytet-shtete fenikase. Sakaq qytetet greke, të cilat mezi i mbijetonin masave shtrënguese të persianëve reaguan duke mos e njohur fuqinë e Mbretit të Madh dhe të satrapëve të tij persian.
Qyteti i parë Ionianë që u rebelua kundër guvernatorit persian ishte Mileti, në vitin 499 p.e.s Tirani Aristagora për të tërhequr simpatinë e satrapit të Azisë së Vogël, persiani Artaferne i propozoi këtij të fundit një ekspeditë kundër ishullit të Nasos, ku aty prej pak kohësh ishte formuar një qeveri demokratike. Artaferne i vuri atij në dispozicion një flotë persiane, por rezistenca e ishullit ishte heroike, dhe rrethimi i ishullit rezultoi të ishte një disfatë për persianët.
Atëherë Aristigora, duke parashikuar një ndëshkim ekzemplar nga ana e Darit I, menjëherë ndryshoi “pllakë” dhe ngriti lëvizjen antipersiane në qytetet greke të Ionias duke shkaktuar një revoltë në të cilën u rreshtuan Lidët, Karitët, Qipriotët, e shumë të tjerë.
Aristigora, me në krye një grushti oplitësh, arriti të pushtonte edhe kryeqendrën e satrapit persian, Sardi. Pas këtyre sukseseve fillestare, qytetet kërkuan edhe ndihmën e qyteteve të origjinës, Spartës, Athinës, Eretrias por spartanët e refuzuan pjesëmarrjen e tyre pasi ishin të zënë në konflikt me një tjetër qytet rival të tyren, Argosi. Mësojmë se vetëm Athina dhe Eretria dërguan ndihma, të cilat u limituan në një flotë të përbërë nga 25 anije.
Përgjigja e Darit ishte tepër e fuqishme.
Ai u përball me rebelët në tokë dhe në det, duke i mposhtur të gjithë por ai nuk u ndal me kaq, shkatërroi me zjarr dhe hekur të gjithë Ionian. Zbulojmë se qyteti i Miletit u shkatërrua deri në themel më 494 p.e.s dhe banorët e tij, që kishin treguar rezistencë kundër persianëve u shpërngulën dhe u shitën si skllevër. Qytetet e tjera rebele u detyruan të dorëzonin armët dhe mjete të tjera të luftës, dorëzuan gjithashtu të gjitha anijet.
Pikërisht në këtë moment deliri dhe fitoreje, mendimi i Darit I, për t’u zgjeruar në Perëndim filloj të maturohej. Por për të nisur një pushtim drejt Perëndimit, Darit i nevojitej një njohje e mirë e territoreve, por kjo gjë nuk përbente shqetësim, Mbreti i Mbretërve e kishte gjetur zgjidhjen.
Aty nga fundi i shek VI p.e.s Dari urdhëroi Skylaksin një gjeograf dhe historian grek nga Karianda e Karisë të ndërmerrte një udhëtim eksplorues në Evropë, Azi, Afrikë dhe në Indi. Mund të themi se vepra e tij, e ndihmuar edhe nga dikush tjetër në përshkrimin gjeografik ajo paraqitet me shumë interes.
Aty nga fundi i shek. VI p.e.s Dari I, avancoi me një ushtri të madhe nga Kerkonezi në drejtim të grykëderdhjes së Danubit, duke nënshtruar kështu të gjitha fiset thrake, që gjente në kalimin e tij, Tinët, Odrizët, Shirmiadët dhe Nipseit.
Mësojmë se një ushtri e madhe skite e ardhur nga viset veriore të Thrakisë, bëri që Dari të tërhiqej me një pjesë të vogël të ushtrisë, pjesa tjetër qëndroi në Thraki, nën komandën e Megabazit, komandant persian. Brenda pak kohësh satrapi i Darit, arriti të nënshtronte të gjitha qytetet bregdetare thrake si dhe fiset që banonin afër tyre. Më saktë deri në brendësi të territorit të fiseve ilire të paionëve.
Për të kuptuar më mirë qëllimet e persianëve ndaj këtij territori, më poshtë po sjellim një kronik të Herodotit. “Ata që u pushtuan në Evropë prej persëve, në kohën e Darit, sundoheshin nga Megabazi. Një ngjarje në të cilën qe dëshmitar Dari, bëri të lind te ky, mbret dëshira për të urdhëruar Megabazin që t’i shpërngul paionët e Evropës në Azi. Pirgesi e Mantyesi, të dy paionë, donin të bëheshin tiranë të paionëve. Menjëherë pasi Dari u kthye në Azi, ata shkuan në Sardë bashkë me motrën e tyre dhe duke gjetur rastin kur ky mbret qëndronte në lagjet e jashtme të qytetit të lydëve, ata e zbukuruan sa mundën me shumë motrën dhe e dërguan për të mbushur ujë. Ajo mbante një shtam në kokë, tërhiqte një kalë për kapistali, të cilin e kishte lidhur pas krahut dhe tirrte li. Dari, kur e pa këtë që po kalonte, i tërhoqi vëmendjen pasi ato që bënte ajo nuk i kishin zakon gratë e Persisë, Lydisë, ashtu edhe të pjesës tjetër të Azisë. Për këtë arsye, kur e pa urdhëroi disa nga rojet e tij ta ndiqnin dhe të shikonin çdo të bënte me kalin e saj…. Dari i habitur nga të dhënat e rojeve të tij, dhe nga ajo që kishte parë vetë kërkoi që ta sillnin tek ai. Kur ajo erdhi para Darit, vëllezërit e saj që po i vërenin të gjitha këto nga një vend i afërt u paraqitën edhe ato. Kur Dari i pyeti mbi vendin e tyre, të rinjtë ju përgjigjën se ishin Paionë dhe se ajo ishte motra e tyre. Mbreti e pyeti përsëri pse kishin ardhur në Sardë, çfarë njerëzish ishin paionët dhe në cilin vend të tokës banonin. Ata i thanë se kishin ardhur për t’i shërbyer atij, se Paionia me qytetet e saj gjendej në brigjet e Strymonit dhe se ky lum nuk ishte shumë larg nga Hellesponti, dhe se ishin me prejardhje teukrase dhe koloni e trojanëve. Kjo qe përgjigja për çdo njërën prej pyetjeve të tij. Ai donte të dinte akoma nëse gratë e këtij vendi ishin të gjitha kështu punëtore si motra e tyre.” (Herod. V. 1.12)
A thua që Mbreti i Mbretërve të interesohej për territorin e paionëve vetëm se gratë ishin punëtore? Çfarë kërkonte të dinte më tepër ai ? Çfarë ofronte territori i paionëve për persianët?
Pavarësisht se ky territor mund të përdorej si bazë për ekspansionizmin persianë në Ballkan, ky vend ishte mjaft i pasur me metale.
Më poshtë po citojmë autorin antik Aristoteli: “Për Paioninë thonë se kur bien shira të vazhdueshëm, në tokën e zbutur gjendet i ashtuquajtur ar i padjegshëm. Flitet se toka në Paioni është aq e pasur me ar, sa shumë vetë kanë gjetur copa ari më të rënda se një mna” (Aristot. De mir. Ausc 833 b, 45)
Pra siç citohet më sipër nuk bëhet fjalë për gra punëtore, por për pasuri minerale.
Sipas Herodotit “Atëherë Dari i shkroi Megabazit të cilin e kishte lënë në Thraki, si komandant të një pjese të ushtrisë së tij, që t’i shpërngulte paionët nga tokat e tyre dhe t’i sillte tek ai së bashku me gratë dhe fëmijët… Megabazi pasi lexoi letrën, zgjodhi dhe mori njerëz nga Thrakia për t’i treguar rrugën dhe marshoi me ushtrinë e tij kundër Paionisë. Paionët si e morën vesh se persët po marshonin kundër tyre, u përgatitën që t’i zmbrapsin dhe shkuan me të gjithë forcat e tyre në brigjet e detit duke menduar se andej do sulmoheshin. Por Megabazi kur mori vesh se ata ruanin shtigjet nga ana e detit duke menduar se andej do sulmoheshin, kaloi në ndërmjetësinë e tyre, papritmas dhe para se ata të kujtoheshin, i pushtoi me lehtësi të madhe aq sa nuk u gjend njeri për t’i mbrojtur. Paionët kur mësuan se qytetet e tyre ishin në duart e armikut u shpërndanë duke u kthyer në tokat e tyre pra ju dorëzuan persianëve. Kështu një pjesë e paionëve, d.m.th. Siriopaionët, Paioplajt dhe ata që zinin atë pjesë të vendit që arrinin deri te Liqeni i Prasias u dëbuan nga vendbanimet e tyre dhe u dërguan në Azi. Ndërsa paionët e rretheve të Malit Pangajonë ( Doberët, Agrianët, Odomantët) dhe paionët e Liqenit të Prasias, Megabazi nuk i nënshtroi dot.? (Herod. V. 1, 12, 13,14,15,16)
Arsyeja ?
Natyrshëm lind pyetja. Pse Megabazi nuk arriti të nënshtronte të gjithë fiset ilire të paionëve ? Mos vallë ata kishin luftuar heroikisht kundër ushtrisë persiane ?
Ndonëse Herodoti, nuk përmend fjalën “luftë” apo “betejë”, mund të hamendësojmë që në krah të paionëve të ishin rreshtuar të tjera fise ilire, taulantët, dardanët, enkelejtë të cilët luftuan bashkërisht kundër forcave persiane. Në këtë kontekst vlen të përmendet mendimi i W. Pojakowskit (Kuvendi i Studimeve Ilire. Vëll I Tiranë 1974 f. 338) “[Në shek. V p.e.s] kemi të bëjmë me një epërsi luftarake të fiseve ilire, në veçanti të Enkelejve, se kjo hegjemonie pati ndikim nga lidhjet me luftrat greko-persiane”.
“Për sa i përket paionëve, ilirëve dhe të fqinjëve në përgjithësi <
Sipas Herodotit “persianët pas nënshtrimit të paionëve, ju drejtuan Maqedonisë. Sepse rruga nga Liqeni Prasias deri në Maqedoni është shumë e shkurtër. (Herod. V. 17)
Pra me pak fjalë territori i paionëve shërbeu si “urë” për ekspansionizmin persian.
Si përfundim mund të themi se të gjithë autorët antik në mënyrë të drejtpërdrejt ose të tërthorët tregojnë për rëndësinë strategjike që kishte territori i fiseve ilire të paionëve si dhe për rëndësinë ekonomike, që ofronte ky vend për shkak të minierave të argjendit dhe të arit. Mendojmë se ishin pikërisht këto kushte të cilat bënë që ky territor të ishte tejet i lakmuar nga persianët, më pas nga maqedonasit, grekët, keltët, romakët, sllavët, dhe në fund osmanët.
Ajo që vlen të theksohet është se persianët nuk arritën dot të depërtonin në brendësi të territoreve ilire. Në pamje të parë ndoshta për shumë njerëz kjo dëshmi duket e parëndësishme, por duke u fshirë kështu copëza të historisë të paraardhësve tanë, mendoj se na lind e drejta të predikojmë një moral të tillë që asgjë nuk mund të mënjanohet, asgjë nuk mund të përcaktohet apriori e parëndësishme,dhe të gjykohet me mentalitetin që kjo apo ajo çështje e kësaj natyre përbën objekt pa rëndësi. Ato janë dhe do të ngelen pjesë e identitetit të historisë sonë.
SHIKU I FATOS KLOSIT, FATOS NANOS …DHE EKZEKUTORET…
SHIK-u i Fatos Klosit, Fatos Nanos e Pandeli Majkos me ekzekutorët e vet e shpërfytyroi luftën çlirimtare në Kosovë. Frymën e tolerancës e shndërroi në frymën e likuidimeve të kundërshtarit politik si në vitin 1944-45./
Shkruan:Gani MEHMETAJ/
Ata e donin një parti, një lider, një televizion, një gazetë dhe një mënyrë të të menduarit. Ata nisën të përpilojnë lista likuidimi, të cilave pastaj u përmbaheshin. Në përpilimin e listave u ndihmonin gazetarë, bashkëpunëtorë të UDB-së. Nuk e fshihnin fare se nuk do të lejonin të menduarit ndryshe, se do ta marrin pushtetin me çdo çmim. Luftën e pronësuan, shtetin e pronësuan, sikur grupi i tyre na çliruan, ndërsa nuk ishin të zotët të mbanin asnjë katund apo rajon gjatë luftimeve. Po të mos futeshin trupat e Aleancës Veriatlantike, ne do të përpëliteshim për jetë a vdekje. Grupet e militarizuara pas luftës e bënë atdheun pronë private, e zhvatnin e rrëmbenin si të ishte pronë e Serbisë e jo e kombit tonë, femrave u bënin shantazhe, burrat i frikësonin.
Historia po përsëritej.
Ishte atmosferë të cilën mund ta kesh parë nëpër filma, ose mund ta kesh dëgjuar nëpër oda burrash, kur tregonin se si u fut partizani serb e malazez në Kosovë.
Nisën festa pa pushim, zjarre natën e ditën, pakkush punonte, nxënësit i nxorën në rrugë herë për një festë, herë për një protestë. Kishte rrezik të mbesnin në rrugë. Me të vdekurit bënin kapital politik, e përgatisnin terrenin për pushtet. E vetmja pengesë qe KFOR-i e policia ndërkombëtare. KFOR-i i ndiqte vetëm kur tregtonin armë apo kur ndërmjetësonin në drogë, kurse policia ndërkombëtare ishte e flashkët dhe e ngatërruar. Vinin nga vende të ndryshme me tradita të ndryshme. Bota në miniaturë.
SHIK-u i Fatos Klosit, Fatos Nanos e Pandeli Majkos me ekzekutorët e vet e shpërfytyroi luftën çlirimtare në Kosovë. Frymën e tolerancës e shndërroi në frymën e likuidimeve të kundërshtarit politik si në vitin 1944-45 , dialogun e motos që e kishin se çdo shqiptar është vëllai im, ata e bën: ai që nuk është me mua, është armiku im, kurse parullën funksionale të gjithë shqiptarët janë vëllezërit tanë, e deformuan në- armiku më i keq është armiku i radhëve tona. Nisën të kultivonin dyshimin e vazhdueshëm.
Në vend se të merreshin me zbutjen e pasojave të luftës, e bënë vendin rrëmujë, krijuan pasiguri. Në rrethana të tjera do të çmendeshim nga gëzimi, sepse u çliruam, por na pengonte kjo atmosferë e pasigurisë që t’i gëzoheshim lirisë.
Ëndrra e madhe nisi të shndërrohej në makth të madh.
Vrasjet e fshehta e hijesonin fushatën zgjedhore/
Asnjë njeri në Kosovë nuk ishte i sigurt. Askush nuk e kishte menduar se gjërat do të zhvilloheshin në këtë mënyrë. Tmerrin e policisë serbe, e zëvendësuan hijet e natës me çorape në fytyrë, që futeshin në shtëpi, shkrehnin breshëri armësh, duke e lënë top në vend viktimën…
Kronika e vrasjeve të paralajmëruara nisi në korrik të vitit 2000, mbase edhe më herët. Thuhej se të gjithë ose pjesa më e madhe e viktimave merrnin paralajmërime të hiqnin dorë nga veprimtaria politike e t’ua lëshonin rrugën atyre, ose vetëm i paralajmëronin se do t’i vrisnin. Dhe ata nuk i mbronte askush, as nuk dinin nga do t’u vinte vdekja. Vrasësit profesionistë nuk gabonin. Mos qofshi në lëkurën e viktimave, e ndiejnë vdekjen, ndërsa nuk e pengojnë dot.
Ëndrra e madhe (Fletë të shkëputura ditari 1981-2006 me portretin e Rugovës në dritëhijen e ngjarjeve dramatike)
- « Previous Page
- 1
- …
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- …
- 693
- Next Page »