Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

BESOJ NË NJË SHOQËRI MË HUMANE

by

Flet Shkrimtari dhe Esseisti i njohur, në ekzil,Agron Shele:Unë besoj në një shoqëri më humane, më të drejtë dhe më qytetare.
Në mesin e komunitetit të shkrimtarëve në mërgim është poeti, prozatori, esseisti dhe kritiku letrar, Agron Shele.Pas shkollës 8-vjeçare, përfundoi studimet e mesme dhe të larta në Tiranë.Që në moshë të herët ka qënë i apasionuar dhe impresionuar pas letërsisë, rrugë të cilën e bëri lajmotiv të jetës dhe përgjegjësi të zhvillimit intelektual të tij. Është autor i veprave letrare : Hapat e Klarës (roman), Përtej perdes gri (roman) , Imazh i rremë (roman), “Ngjyrime Universale ” (Ese-I) , si dhe vëllimit poetik : Pasazh i pafaj (poezi) Gjithashtu është bashkëautor dhe mundësuesi i publikimit të Antologjive Ndërkombëtare : Korsi e hapur -1, Pegasiada dhe Korsi e hapur -2. Është antar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë, antar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Botës (IWA) me qendër në Ohajo (SHBA) dhe antar i Poetëve Bashkohorë të Globit (WPS).Ka qënë Sekretar i Pergjithëshëm i Lidhjes se Poeteve dhe Shkrimtarëve Ndërkombëtare “Pegasi” Albania, deri në momnetin e shpërbërjes së kësaj lidhjeje letrare dhe tashmë është organizator i Bordit Drejtues Galaktika Poetike “ATUNIS”. Proza dhe poezia e tij kanë tërhequr vëmendjen e kritikës letrare, për tematikën psiko-sociale dhe risinë krijuese, dhe si pjesë e mesazhit artistik por dhe individualitetit kreativ të shafqur, është publikuar në shumë gazeta, revista letrare kombëtare dhe Ndërkombëtare, si dhe është përfshirë në antologjitë botërore : Almanak 2008, WORLD POETRY YEARBOOK 2009, 2013, 2104, The Second Genisis etj. Ka qënë pjesë aktive e Shoqërisë Civile në Shqipëri duke u trajnuar për menaxhim, projekte dhe lidership nga shumë Fondacione Ndërkombëtare, si : SOROS, REC, USAID, PNUD, UNICEF etj, si dhe Kryetar i Shoqatës “Rinia dhe Fëmijet” dhe “Mjedisi në Komunitet”. Ka qënë Drejtor i Qendrës Kulturore Përmet dhe më pas u shkëput për të jetuar dhe punuar në Belgjikë.
Bisedoi: Raimonda MOISIU
-Agron, besoj se na shkon një bisedë arti, packa se mes nesh është Atlantiku! Disi larg por arti i afron kufijtë, veçanërisht për ne mërgimtarët?
Le ta quajmë Atlantikun thjesht një kufi natyror, pasi ajo që e bashkon artin dhe në veçanësi artistin është kufiri interkulturor dhe shpirtëror.
-Disa vëllime me prozë;roman e tregime, dhe poezi, që dëshmojnë gjithnjë e më shumë se jeni ndër autorët e mirënjohur në dy dekadat e demokracisë në atdhe. A ka dicka të tillë në fëmijërinë tuaj që ju hapi rrugën për t’u bërë shkrimtar?
Sigurisht që po. Në familjen time, edhe pse rrethanat e para viteve -90 nuk e lejonin, çuditërisht kishte një bibliotekë të pasur. Aty kam rënë në kontakt për herë të parë me libra të verdhë, sikurse cilësoheshin librat e ndaluar nga çensura e kohës.
-Çfarë ju ka pëlqyer në adoleshencë për të lexuar, cilët nga autorët tanë pëlqeje më shumë?
Proza ka qënë përherë e më tunduese për mua.Lexoja gjithçka që gjeja në Bibliotekë ose në librarinë e qytetit. Nga autorët prozaikë vendas do veçoja Mitrush Kutelin, Fatos Kongolin, Teodor Laçon, ndërsa poetët që admiroja ishin Lasgush Poradeci, Fatos Arapi.
-Cilat janë temat më të pëlqyeshme në krijimtarinë tuaj, sa janë motivet vetiake?Cila ka qënë poezia apo tregimi i parë që keni shkruar?
Temat social-psikologjike janë tematika që kanë shoqëruar veprat e mia. Unë besoj në një shoqëri më humane, më të drejtë dhe më qytetare. Intrigimi personazheve ka percepetuar gjithmonë drejt kaheve të tilla, pa përjashtuar edhe metafizikën , si proçesion por dhe si parashtrim idesh për të shprehur thellësinë dhe universalitetin e mendimit.
-A mund të na thoni një nga poezitë tuaja më të dashura, dhe për të dhënë një poezi cila është pjesa më e vështirë?
Poezi kam shkruar në moshë të herët, por si shkrime që për vetë botën fëmijërore përjetuese ngjasonin thjesht me një inkluidivitet të momentit, humbën. Do veçoja poezitë e para : “Rikthim” dhe “Anës liqenit” . Përsa i përket poezisë jam shprehur edhe në shkrime të tjera, ku kam cituar: “ Poezia është substrakt i ndjesisë më të thellë shpirtërore, dhe si e tillë ajo tejkalon dhe fluidizon emocione dhe ndjenja të papërsëritshme”.
-Në tërësi ju jeni një autor i shëndetshëm, me besimin solid për jetën; megjithatë herë herë vihen re doza melankolie të ndjeshme, Si bashkëjetojnë optimizmi me pesimizmin te ju?
Më duhet të citoj një tjetër shprehje në lidhje me pyetjen tuaj : “ Letërsia me magjepsjen dhe misticizmin e vet ka tërhequr përherë pas vetes shpirtra të trazuar, shpirtra të ringritur mbi flirtin art, flirtin jetë, dhe si e tillë ajo është shndërruar në pasqyrë e aspiratave, vlerave dhe mendimit më produktiv për mbarë njerëzimin ”. Nëse autori nuk shkrihet një me personazhin, nëse nuk përjeton ndjesitë dhe gjithë botën rrethuese të tij, nëse nuk i jep shpirt nga shpirti i tij, nëse nuk i jep mendësi nga mendimi i tij, atëherë një vepër do mbetet e thatë, pa jetë dhe thjesht një shabllon i rregullave ose strukturave letrare që rigjenerohen dhe zhvillohen për ç’ do ditë.
-Ju jeni poet. Dhjetra vargje poetike lirike, patriotike, qytetare me ton protestues e intelektual të përmbledhura në vëlliminpoetik : “Pasazh i pafaj”, por poezia tuaj është përfshirë edhe në disa antologji kombëtare e ndërkombëtare me poezi. Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?
Shpesh herë me miqtë e mi diskutoja dhe flisnim shpesh për anën prozaike. Ata u befasuan kur ranë në kontakt me poezinë dhe ishin nxitësit kryesorë që unë të publikoja Vëllimin Poetik : “ Pasazh i pafaj” . Poezitë : “Muza ime”, Ëndrrat e mia”, “Në parkun Sivenston”, “E bardha Dritë, “Ne poetët” etj , kanë gjetur pasqyrim në shumë Antologji Ndërkombëtare, kjo për vetë faktin e kontaktit nëpër Simpozume Letrare brenda dhe jashtë vendit me shumë autorë dhe publikues të huaj por edhe për meritë të përkthimeve brilante të përkthyesve Peter Tase, Dritan Kardhashi, dhe Kosta Gaxhoni.
-Çfarë shërben si frymëzim për të shkruar poezi? A keni ndonjë ndjesi të veçantë kur ju shkruani një poezi të bukur, të ndjeshme e të mirë?
Poezinë gjithmonë e kam klasifikuar si reflektivitet të impresionimit natyrë njerëzore.Shpesh frymëzimin e kam gjetur në mjediset e natyrës, në kafet buzë rrugës, por edhe në vizualitetet dhe ndjesitë e tablove shumëngjyrëshe të vetë përditësisë jetë. Është interesante por dhe kuptimplote për një poet që të shqetësohet edhe për një gjethe të rënur pa kujdes buzë trotuarit, edhe jo më për fatet dhe zhvillimet e vetë atdheut të tij. Një poet dhe shkrimtar është i lidhur ngushtë me jetën social-kulturore dhe politike të vendit të tij, dhe si i tillë ai shndërrohet në mishërim dhe pjesë e përgjegjësisë qytetare për atë ç’ farë duhet të bëhet ndryshe, të bëhet më mirë dhe e gjithë kjo në funksion të integritetit dhe prosperitetit të vendit të tij.
-Kur shkruani poezi, cili është vendi tuaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?
Më ndodh shpesh që të hedh ide fillestare kur jam i ulur në park, ose kur pi kafe buzë rrugës, por kristalizimin final e bëj gjithmonë në studion time të vogël, në shtëpi.
-Çfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
Sipas mendimit tim muza është dhunti e lindur, e patjetërsueshme dhe unikale për ç do shpirt krijues. Poeti nuk bëhet, por rilind me frymën e muzës krijuese.
-Përvec poezisë, ju lëvroni; prozën;tregimin e romanin, dhe kjo tregohet nga shifrat e librave tuaja në këtë gjini;“Hapat e Klarës” (roman), “Përtej perdes gri” (roman), “Imazh i rremë” (roman),Unë vecanërisht, do të përmendja romanin më të fundit “Imazh i rremë”- që pati jehonë në letrat shqipe, por dhe mjaft i vlerësuar nga kritika e kohës, e i promovuar në pjesën më të madhe të trojeve shqiptare. Cfarë ju tërhoqi për të shkruar këtë roman? Përse ky titull? Si kini arritur ta realizoni botimin e tij?
Realisht romanet e mësipërm i kam shkruar në moshë të herët, por dritën e botimit e kanë gjetur shumë vite më vonë.Kjo ka ardhur edhe sipas mundësisë së krijuar për publikim dhe botim. Për sa i përket romanit : “Imazh i rremë” ky libër ka një vërtetësi jetësore dhe personazhet e tij janë njerëz që kanë rrethuar botën time. Me këtë nuk duhet nënkuptuar se ka elementë biografikë, por në paratezë me “ Cvajk” do shtoja që as më shumë dhe as më pak, tematika dhe narrativiteti i një vepre letrare merr jetë pëpara parafytyrimit dhe botës që rrethon autorin. Jeta është një sugjestionim, iluzion, shpresë për sendërtim dhe besim, mundësi për të deshifruar gjurmët e egzistencës tënde, dhe si e tillë ajo detraton në trajta konfigurimesh dhe imazhesh, të cilat reale apo të rreme bëhen bashkëudhëtare të kohezionit përjetus, në këtë kontekst bashkëshoqëruse e personazhit dhe identifikuese e vetë romanit.
-Cilat janë disa nga sfidat për të shkruar në gjininë e prozës? Dhe, cilat janë sfidat për të përshkruar jetën e atyre personazheve në romanet tuaja?
Që të jem i sinqertë nuk do e quaja sfidë, por përpjekje për tu njehësuar një me personazhin. Sipas botëkuptimit tim është e rëndësishme ngritja e strukturës së një vepre letrare dhe më pas shkrirja dhe përjetimi i njëjtë i emocioneve . Nëse nuk krijohet një lidhje e fortë shpirtërore me elementët gjallues të veprës tënde, sigurisht që do ketë shkëputje hallkash, gjë që do çojë në lodhje, bedisje, pse jo dhe humbje të lexuesit. Autorët ; Shusako Endo, apo dhe Erik Segal, janë pjesë e përshkrimi të ejmotiveve të forta dhe kjo sigurisht ka ardhur nga pazgjidhshmëria e natyrës tyre me personazhët intrigus.
-A kanë diçka nga jeta reale në librat tuaj? Cfarë lloj kërkimi keni bërë për to?A keni pasur materiale apo ngjarje që ju kanë ndihmuar në shkrimin e tyre?
Besoj se ç’ do vepër letrare ka elementë jetësorë realë deri në kufijtë kohorë ose dimensionalë të paracaktuar nga vetë shkrimtari. Do ishte e papranueshme që një autor të bjerë në kurthin e një narrativiteti real të pafund , ku për pasojë mbizotëruese do të bëhej përditësia e karakterit të personazheve dhe më pas do mbetej pak ose aspak vend për idetë, mesazhin dhe qëllimin e vërtetë të një vepre letrare.
-Pas disa librave shumë të sukseshëm për të shkruar prozë të mirë, me shkrim të qartë e gramatikisht korrekt. Cila është lidhja midis veprave tuaja në prozë, poezi, kritikë letrare dhe Esse, tekëtij lloji dhe natyra e të shkruarit tuaj?
Besoj se ajo që i bashkon të gjitha këto zhanre të ndryshme është aspekti filozofik i këndvështrimit të gjërave. Si në prozë edhe në poezi, por edhe në eseistikë përjetoj një ndjesi të theksuar metafizike, mrekullohem dhe habitem përpara universalitetit mendim dhe sigurisht krijoj dhe zhvilloj mendësinë për gjykime por dhe përgjegjësi serioze krijuese.
-Si ndjeheni pas gjithë kësaj periudhe që shkruani si prozator apo publicist?
Njeriu është ndërtuar që të rendë pa reshtur drejt përsosjes.Kështu ndodh edhe me një autor. Trysnia dhe përgjegjësia për t’ u përmirësuar, për të bërë vepra më cilësore, më estetike dhe më të suksesëshme se veprat e shkruara është edhe më e madhe. Kjo është sfidë reale që na shtyn të shkruajmë më mirë për të ecur përpara.
-Cilat kanë qënë uljet dhe ngritjet në karrierën tuaj të shkrimtarisë? A ka ndonjë gjini tjetër që ju e lëvroni dhe do të dëshironi ta provoni?
Në përgjithësi jeta individuale si krijues ka qënë e pandikueshme nga rrethanat dhe mjediset interkulturore që operojnë në formë lidhjesh ose shoqatash letrare. Unë jam bashkëthemelues i Lidhjes Letrare “ ATUNIS” dhe kënaqësia që kam përjetuar nga bashkëpunimi dhe fryma e grupit ka qënë promovimi i kulturës së shkrimit shqip në mbarë kulturën letrare Ndërkombëtare sot. Më ka emocionuar përfaqësimi më i gjerë i autorëve shqiptarë në Revista dhe Antologji Botërore.
–A ka kritikë të mirëfilltë letrare sot?
Nuk duhet të paragjykojmë ose ti presim gjërat me thikë.Edhe nga kontaktet e afërta me Flutura Açkën (botuese) dhe Visar Zhitin këtu në Bruksel, u fol për sinjale pozitive dhe zhvillime të reja si në kritikë ashtu edhe në marketingun e librit.Uroj që gjarat të perfeksonohen edhe më mirë dhe librit ti jepet vendi që i takon.
-A keni përjetuar fëmijëri të lumtur?A ka pasur në fëmijërinë tuaj se një ditë do të bëheshit poet, eseist dhe shkrimtar?
Duket si paradoks të risjellësh botën e ëndrrave fëmijërore sot, por një dëshirë të fshehtë për hir të së vërtetës e kam patur. Kam lexuar Dikensin, Tolstoin, Gi Dë Mopasan , Drajzer etj, në moshë shumë të herët dhe jam magjepsur pas botës së tyre krijuese. Edhe sot ata janë dishepujt e mi.
-Cfarë është dashuria për ju?
Nëse do jepja një përkufizim do thoja: Dashuria është shkëndija që rilind ose vdes shpirtrat.
-A është i lirë shtypi sot?
Nëse do komentojmë shtypin duhet komentuar jo vetëm niveli i klasës politike shqiptare, por dhe shkalla e emancipimit të shoqërise.Mendoj se ka ende dhe shume rrugë të gjatë për të bërë, që të fitojë nivelet dhe standartin e një shtypi bashkohor dhe evropian.
-Kush ju mbështet shpirtërisht në krijimtarinë tuaj të larmishme letrare?
Besoj se është lexuesi, por dhe miqtë e mi letrarë ata që më impenjojnë por dhe mbështetin në rrugën e krijimtarisë time.
-Kanë thënë për Agron Shelen…
Për krijimtarinë time është shkruar qoftë në mediet e shkruara, qoftë ato elektronike, por ajo që është e rëndësishme , është konkluzioni i tyre final, konkluzion që përkon me një klasifikim: “si art i tematikës social-shoqërore dhe psikologjike” .
-Cfarë nuk do të falnit në jetë?
Gabimet e së shkuarës!
-Mesazhi tuaj për inteligjencën shqiptare…
Mesazhi im për inteligjencën shqiptare është më se i qartë : Vendoseni dijen, kulturën dhe inteligjencën tuaj në shërbim të emancipimit të shoqërisë , prosperitetit dhe integritetit më të lartë të atdheut tonë, Shqipërisë !

Ju faleminderit!
Bisedoi:Raimonda MOISIU

Frederik Ndoci:Para Papës këndova shtatë këngë…

by

PERSONAZH/ Flet këngëtari i mirënjohur Frederik Ndoci/
-Para Papës këndova shtatë këngë, e para “Një ditë shprese”/
-Për këtë ditë bëmë 2 muaj prova, të gjithë në mënyrë vullnetare/
-Kori i liturgjisë kishte 200 këngëtarë, i pesë Diogjezave të Katolikëve Shqiptarë/
– Ne qëndruam pranë altarit prej orës 7 e 30 deri në orën 14-00, pra rreth 7 orë/
-Në mes kishtarëve papa u shpreh, është pritja surprizë e jetës sime/
-Mora rreth 1200 mesazhe nga shumë vende të botës/
– të gjithë më shkruanin sot pamë Shqipërinë e vërtetë, 2 miliardë njerëz ju ndoqën live/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Këngët e kënduara në meshën e Papës
-Mesha (koncerti) u hap me këngën “Një ditë shprese”, kënduar në Festivalin e 52 të RTSH. Muzika Frederik Ndoci, teksti Agim Doçi.
-Kënga e dytë ishte “Ave Maria” e Shubert, të cilën e këndova së bashku me bashkëshorten time Alisa Baraku. Këtë këngë e kënduam kur Papa doli nga Presidenca.
– Kënga e tertë ishte kënga “Martirët e fesë”, këngë të cilën e këndova kur Papa rrotullohej rreth sheshit “Nënë Tereza”. Edhe kjo këngë është nën kompozimin tim dhe me tekst të Agim Doçit.
-Pastaj ishin katër këngë të ndryshme liturgjike të cilat u kënduan me korin dhe me sopranon e talentuar Marjana Leka. Disa këngë u përsëritën. Kori me 200 vetë ishte nën drejtimin e z. Lukë Mllugja dhe Gjon Shllaku.
***
Frederik Ndoci ishte këngëtari, i cili këndoi plot shtatë këngë para Papës së Vatikanit. Tre prej këtyre këngëve ishin solo apo duet dhe të tjerat këngë kori. Në këtë ditë feste të madhe, ku Papa bëri vizitën e tij të parë zyrtare në Europë, kori i këngëve liturgjike kishte plot 200 këngëtarë, ku Frederiku ishte ai që hapi meshën me këngën “Një ditë shprese”. Kori ishte vendosur në të djathtë të altarit të papës dhe u vendos aty qysh në orën 07:30 minuta të mëngjesit duke qëndruar deri në orën 14:00. Mesazhet e miqve të mijë nga të katër anët e botësh-shprehet Frederiku- i kaluan 1200, ku ata shprehnin konsideratat e mëdha për popullin tonë, për besimtarët tanë. Në këtë vizitë populli ynë tregoi kulturë, emancipim, harmoni e pashoqe fetare mes katër besimeve.
Këngët liturgjike që këndove me korin kishtar në vizitën e Papës, nga kush u organizua?
Unë në meshën që do të drejtonte Papa i Romës në vizitën e 21 shtatorit në Tiranë isha i ftuar, nga Kisha Katolike e Shkodrës për të kënduar 7 këngë. Pra isha ftuar nga Famullitari i Diogjezës sonë i Katedrales së Shkodrës. Famullitari quhet Don Gjovalin Sotaj.
Me kë këngë fillove liturgjinë me korin kishtar?
Unë e fillova me këngën “Një ditë shprese”. Këtë këngë e pata kompozuar 5muaj më parë me tekst të Agim Doçit. Kjo këngë për martirët e fesë është kënduar në Festivalin e 52 të Këngës në RTSH. Kur kishte disa kohë që kishte dalë kënga u hap lajmi se në Shqipëri do të vijë Papa. Që këtu mendova ta këndoj këtë këngë për vetë arsyen se i kushtohej martirëve. Këtë këngë Don Gjovalini e kishte dëgjuar dhe ishte ai që më kërkoi që unë të isha pjesë e korit të bashkuar, duke kënduar edhe këngë solo.
I kujt ishte ky kor i bashkuar?
Ky kor i bashkuar ishte i pesë Diogjezave të Katolikëve shqiptarë, i Shkodrës, i Malësisë së Madhe, i Lezhës, Rrëshenit dhe Tiranës.
Sa vetë kishte kori i liturgjisë?
Kori kishte rreth 200 veta, një kor i kompletuar dhe me zëra të përzgjedhur.
Ju ishit vendosur djathtas altarit?
Po, aty ishte përcaktuar me protokoll vendqëndrimi ynë, të ishte edhe afër altarit, por edhe në largësinë e duhur për të shmangur zhurmat e tepërta.
Për realizimin e kësaj meshe me këngët tuaja a zhvilluat prova?
Sigurisht. Ne bëmë prova të vazhdueshme për dy muaj. Provat zgjasnin deri në tre orë. Provat i kemi bërë edhe në Shkodër, por edhe në Katedralen këtu në Tiranë. Provat i bënim njëherë në dy ditë.
Gjithë kjo punë është bërë në mënyrë vullnetare?
Sigurisht, ishte një punë vullnetare, punë shpirtërore, punë e bërë me shumë dëshirë në emër të dashurisë së pakufishme për Krishtin. Madje dhe shumë pjesëtarë të korit vinin në Tiranë me autobusë.
Kush e drejtonte korin me këngët liturgjike në këtë ditë të shenjtë?
Këtë e drejtonte z. Lukë Mllugja dhe Gjon Shllaku. Z. Lukë është me origjinë nga Mirdita, por banon në Shkodër. Ka mbaruar studimet në Konservatorin e Veronas për kanto dhe është dhe një pianist shumë i mirë. Ai drejton korin e Katedrales së Shkodrës dhe është një profesionist i aftë. Z. Lulë drejtoi gjithë korin e përbashkët me 200 vetë.
Të gjitha këngët liturgjike ishin shqiptare?
Po, të gjitha dhe me këtë sens ishin punuar. Pra liturgjia bëhet në gjuhën shqipe. Kjo as nuk diskutohet.
Një këngë që kemi ne “Ti je në krahët e shqiponjës”, ajo këndohet në çdo liturgji në Shkodër. Në çdo meshë, çdo të diel këndohet në Katedrale. Apo kur ka ndonjë festë. Kjo simbolizon shpirtin e shenjtë, pasi ne jemi vendi i shqiponjave. Madje, nga Vatikani është kërkuar a keni ndonjë këngë liturgjie për shqiponjat dhe ne e kishim gati.
Kush është kënga e veçantë e krishterimit?
Ave Maria. Kjo këngë në simbol të Ave Maria që është nëna e Krishtit. Pra kjo këngë është kënga e gjithë krishtërimit. Një këngë e bukur si himn e Shubertit. Këtë këngë unë e këndova me bashkëshorten time me Alisa Baraku. Kjo këngë u këndua nga ne sapo Papa Françesku doli nga Presidenca dhe u drejtua për në altar. Kënga e dytë ishte për martirët e fesë.
Po kënga “Një ditë shprese” si u cilësua?
Një këngë e bukur që nuk ju dha vendi i duhur gjatë Festivalit të 52 në RTSH, pasi donin që në Festivalin Europian të shkonte një këngë që plotësonte dëshirat e “x” apo “y”-nit.
Cila këngë ishte e huazuar?
Ishte kënga “O zot i madh” një këngë amerikane, e bukur plot drithërimë. Sa orë ndenjët si kor pranë altarit që Papa do të bënte meshën për shqiptarët?
Ne qëndruam qysh prej orës 7 e 30 deri në orën 14-00. Pra rreth 7 orë, ku në këto 7 orë ne kënduam rreth 3 orë. Një prej këngëtareve që ishte pjesë e stafit të ngushtë ishte dhe sopranoja Marjana Leka. Ajo ishte pjesë e këngëve liturgjike.
Gjithë këngët liturgjike u mbuluan nga kori juaj, nuk kishte pjesë të korit të Vatikanit?
Absolutisht jo. Të gjitha këngët liturgjike u mbuluan nga ne për orë të tëra.
Si është sistemi i meshës?
Është fol dhe përgjigju. Pra, Papa fliste dhe kori përgjigjej, apo pjesëtarët, pjesëmarrësit e meshës. Pra edhe flet edhe këndon. Në dy mënyra komunikimi, me të folur të thjeshtë dhe të kënduar. Kemi pasur disa fenomene shumë interesante gjatë meshës një prej tyre është kur prifti thotë, shkëmbeni një shenjë paqeje me këdo që keni rreth e rrotull, pra edhe para edhe mbrapa edhe majtas apo djathtas. Në këto raste je i detyruar ti japësh dorën kujtdo qoftë dhe kundërshtar. Në këso rastesh nuk mund ta shmangësh mosdhënien e dorës. Një fenomen tjetër, ishte që hoxha atë ditë në shenjë respekti nuk këndoi gjatë gjithë ditës në xhaminë e Tiranës. Kjo ishte një ditë solidariteti. Këtë e theksoi edhe Papa, këtë solidaritet, këtë harmoni mes besimeve të ndryshme fetare.
E keni vizituar ndonjëherë Vatikanin?
E kam vizituar në vitin 1993, pasi kam qenë i thirrur nga Papa Vojtila, me grupin që riparuam dhe hapëm kishën e parë në Shkodër në vitin 1990. Hapëm kishën e varrezave katolike.
A more mesazhe për këtë ditë, me këngët e tua tepër sinjifikative?
Nuk mund ta besosh, por di të them se në celular, në FB, në e-mail më kanë ardhur mbi 1200 mesazhe. Këto më erdhën dhe nga miqtë e mi këngëtarë në Itali dhe Amerikë. Në mesazhet e tyre thuhej se gjithë bota sytë i ka tek Shqipëria. Rreth 2 miliardë njerëz ndjekin live vizitën e papës. Nuk e dinim se kush ishte Shqipëria në të vërtetë sot e mësuam ishin mesazhet e tyre.

Nga bisedat që ke bërë me stafin e afërt të papës në këtë vizitë, çfarë ka shprehur Papa për këtë vizitë?
Papa ka ngelur i mahnitur, i befasuar, i mrekulluar. Ai ishte shprehur se Shqipëria është një vend me popull shumë të ri, me harmoni të pabesuar fetare. Martesat mes besimeve të ndryshme fetare është një ndër shenjat e dallueshme nga çdo komb tjetër në Europë. Ardhja e tij ishte një mesazh i madh për Shqipërinë dhe politikën europiane. Kjo vizitë do të thotë që vendi i Shqipërisë është patjetër në Europë pasi në këto 60 vjet për Lindjen ne kemi qenë perëndim, ndërsa për perëndimin kemi qenë lindje.
Cilat janë avantazhet e kësaj vizite sipas jush?
Kjo vizitë tregon se ky shekull është shekulli i kombit shqiptar. Kjo ka filluar me lumturimin e Nënë Terezës, me formimin e shtetit të Kosovës, me liberalizmin e vizave, me hyrjen në NATO dhe me marrjen e statusit të vendit kandidat. Edhe vete qau atë ditë, pra ra shi i imët në formë lotësh. Është tepër domethënëse që Papa vizitën e parë në Europë e bëri në Shqipëri.

KASTRIOT TUSHA:Tesera ime është muzika e popullit tim, magjia e tingujve

by

PERSONAZH/ Flet tenori, pedagogu, “Mjeshtri i Madh”, Kastriot Tusha/
– Konkursi i kantos profesional, korrekt, larg çdo paragjykimi/
-Universiteti i Arteve ka frymë bashkëpunimi/
-Nuk mund ta imagjinoj një pedagog të kryej aktin e mitmarrjes/
– Shkolla shqiptare e kantos drejt shkollës italiane/
-I respektoj politikanët, por kurrë nuk do mirem me politikë/
-Tesera ime është muzika e popullit tim, magjia e tingujve/
– Vizita e Papës, ngjarje historike, vlerat shpirtërore mbi ato ekonomike/
– Femra shqiptare po fiton terren, është koha që ajo të zërë pozicionin e duhur/
Nga Albert Z. ZHOLI/
Takimet me të janë gjithmonë mbresëlënëse. E shikon gjithmonë të qeshur dhe miqësor. Kur takon studentët e tij të thonë se është një pedagog që ta heq emocionin si me magji. Pra, ai është jo vetëm një tenor i mrekullueshëm, por dhe një pedagog korrekt dhe një njeri paqësor dhe modest. Sukseset në jetë nuk e kanë bërë delirant, përkundrazi ai me thjeshtësinë, prezencën njerëzore, vazhdon të punojë dhe studiojë me intensitet që të eci me hapin e kohës. Eshtë një ndjekës i rregullt i ngjarjeve në atdhe dhe botë dhe të befason me përgjigjet por dhe pyetjet jashtë profesionit të tij. Në këtë bisedë ndenjëm paksa larg këngës, por dialoguam për zhvillimet e fundit në atdhe, provimet e pranimeve në Universitetin e arteve, rolin e femrës në shoqëri.
Ju këtë vit ishit Kryetar i Jurisë për studentët që do të pranohen në kanto? Si ishte cilësia e konkurruesve dhe juria a ka vend për hatëre, tarafe, ndërmjetësira, por edhe mitmarrja, etj ?
Ky vit ishte një vit me konkurrentë shumë dinjitoz, me konkretë shumë të përgatitur, ku ne e kemi pasur shumë të vështirë vlerësimin real. Kjo vjen apsi tashmë janë të gjitha mundësitë që konkurruesit të parapërgatiten nga pedagogë apo mësues profesionistë dhe të nxjerrin ën pah paraprakisht aftësitë e tyre, pa ardhur ende në konkurrim. Pra çdo konkurrent vjen në këtë ditë, i konsoliduar, i parapërgatitur, i mirë informuar dhe me dije të vazhdueshme në këtë degë. Sot nuk vijnë kurrë konkurrentë të rastësishëm, apo konkurrentë spontan. Asnjëherë. Konkurrenti vjen pasi i kanë dhënë vlerësim paraprak specialistët, pasi kanë bërë mësime parapërgatitore. Këtë vit me sa mbaj mend kanë ardhur mbi 25 konkurrentë të gjithë me përgatitje të mirë. Ndërsa përsa i përket pyetjeve a hyn miku, njohja, apo e tjera mund ët them me bindje se as nuk e çoj në mend. Ky profesion nuk do mik. Skena nuk do mik. Skena është skenë, ajo të nxjerr blof. Të skarcon. Zërin nuk ta fal askush, përveç zotit. Nqs ke zë, ti ke fituar. Nuk mund të mbulohet dielli me shoshë, nqs ne bëjmë akrobatllëqe në dëm të cilësisë, në dëm të talentit dhe aftësisë, pasi aftësitë e konkurruesit janë të dukshme, janë konkrete. As e kam menduar ndonjëherë një vlerësim mbi këto baza, mbasi dështimi do ishte i dukshëm, do ishte i pafalshëm. Ndaj jemi kokë lartë si çdo vit, për mënyrën e zhvillimit të konkurrimit çdo vit. Kurrë nuk jemi përgojuar, kurrë nuk jemi përfolur. Respektojmë kodin tonë si profesionist, si edukator të brezit të ri dhe jo shpërfytyrimit të tij. Në këtë konkurs çdo konkurrent ka katër pjesë të ndryshme dhe një detyrë zgjidhjeje. Vlerësimi meret si mesatare ku dominon ajo e zërit, këngës në anën profesionale. Ndërsa për mitmarrjen? -Nuk mund ta imagjinoj një pedagog të kryej aktin e mitmarrjes!
Kur është momenti më i vështirë tek konkurruesit?
Momenti më i vështirë është ai i fillimit, kur konkurrenti do fillojë të këndojë apo të përgjigjet. Këtu del roli ynë si pedagog si drejtues. Kurrë nuk duhet të mbash një qëndrim autoritarist, të ashpër. Pasi ka shumë konkurrues që nuk e kalojnë këtë gjendje. Detyra jonë si juri është ti flasim bukur, ti flasim me qetësi, ti flasim me dashuri, tu heqim emocionet se vetëm kështu ata heqin emocionet dhe japin maksimumin. Këtë e kemi pasur parasysh në të gjithë punën tonë ën vijimësi.
Universiteti i Arteve nuk ka pasur kurrë probleme me mitmarrjen po ashtu dhe debate mes pedagogëve, meritë e kujt është?
Kjo është meritë vet kolektivit, e vetë pedagogëve por dhe e rektorit z. Petrit. Kolektiviteti, puna në grup, fryma pedagogjike, mendoj se kanë qenë elementët që dominojnë në radhët tona. Sot është e vështirë të kesh një kolektiv kompakt, të mirëkuptueshëm larg thashethemeve dhe tymnajave pa bosht. Por të gjitha mund të eleminohen, kur ka seriozitet në punë. Nivel të lartë pedagogjik dhe aftësi profesionale bashkëkohore. Të gjitha këto elementë i shmangin të gjitha problematikat që po diskutojmë. Dhe unë mendoj se në katedrën tonë ekziston fryma e përgjegjshmërisë dhe e emancipimit që dalin mbi vogëlsirat dhe ngushtësitë e situatave që të përcjell koha. Kudo, në çdo institucion, në çdo katedër apo dhe kolektiv pune në grup nqs ekziston frymë çdo punë lehtësohet ndjeshëm. Pra FRYMA e ndërtimit të bashkëpunimit, është pikënisja e çdo suksesi.
Aktualisht shkolla shqiptare e kanto, vazhdon të jetë shkollë ruse apo ka ndryshuar?
Në vitet e demokracisë shkollës shqiptare të Kantos vazhdimisht i është ndryshuar kursi, duke ju përshtatur shkollës italiane, që ka qenë pararendësja e shkollave të tjera. Për çdo vit ne kemi rritur nivelin pedagogjik të mësimdhënies duke i dhënë përparësi shkollës italiane dhe pa i mohuar vlerat shkollës ruse. Mund të themi se sot është një kombinim pro me përparësi shkollës italiane. Kjo për vetë arsyen se tashmë shumë pedagogë tanë janë shkolluar, apo kanë marrë mësime suplementare, kanë marrë pjesë në seminare apo kurse të ndryshme në shkollën italiane të kantos. Kjo për shumë arsye por tashmë edhe për arsyen e thjeshtë se e kemi më afër gjeografikisht, sikundër dihen rezultatet e shkollës italiane të kantos, aq më tepër që nga këngëtaret dhe këngëtarët tonë lirik, janë me dhjetëra që këndojnë në skenat e operave italiane.
Si do ta cilësonit vizitën e papës në Shqipëri?
Ishte një vizitë madhështore, e bukur, plot gjallëri, siguri, pra me një fjalë e realizuar në mënyrë perfekte. Rralla në botë ndodhin organizime të tilla kaq të mrekullueshme. Një vizitë që u transmetua nga gjithë televizionet në botë dhe ku të gjitha dolën për një vizitë të arrirë në të gjitha drejtimet. Organizimi, siguria, protokolli, pritja, entuziazmi, qetësia, brohoritjet në kohën e duhur, fjalimet ishin në mënyrën më të mirë të mundshme. Me këtë vizitë populli ynë tregoi se është një popull me kulturë, një popull me dinjitet, një popull i emancipuar, mikpritës, largpamës, luajal, dhe me vlera shpirtërore të paimagjinueshme. Pa vënë në diskutim rolin e qeverisë, popullit me mënyrën e pritjes ën mënyrë spontane, me qetësinë, dashurinë njerëzore, tregoi vlerat dhe virtytet më të spikatura që na karakterizojnë ne si komb. Popullin tonë e kanë keqdrejtuar, pasi ai brenda vetes ka energji të tilla pozitive, sa të shtang. Gjithë bota u habit me këtë pritje të dashur, korrekte, dinjitoze, me kulturë, pritje që i tregoi botës se populli ynë duhet ta kishte marrë me kohë statusin brenda gjirit të familjes së madhe Evropiane. Nga ana tjetër dhe vetë Papa Francesku nuk e besonte këtë lloj pritjeje të parën në Evropë. Fjala e tij, më ka impresionuar së tepërmi. Ai nuk u imponua si i krishterë por si njeri i thjeshtë i zotit, si besimtar, për rregullat që duhet të kemi brenda vetvetes për të respektuar fenë, familjen, njeriun. Kam lexuar shumë nga thëniet e tij ku dua të veçoj: -. Mos provoni t’i ndryshoni të tjerët; respektoni bindjet e të tjerëve. “Ne mund t’i inspirojmë të tjerët përmes dëshmisë se askush nuk bashkohet në komunikim. Por, gjëja më e keqe është kur dikujt mundohemi t’ia ndryshojmë religjionin, që tingëllon si: ‘Po flas me ty për të ta mbushur mendjen.’ Jo. Çdo njeri dialogun, duke filluar me identitetin e vet. Kisha rritet duke i tërhequr njerëzit e jo duke i detyruar ata,” ka thënë Papa.
Pedagog dhe tenor, këngëtar, ku ndiheni më mirë dhe ku më me përgjegjësi?
Unë ndihem mirë në të dy profesionet por dhe ndihem keq përpara një përgjegjësie të dyfishtë. Kënga të jep popullaritet, të qenit pedagog të jep seriozitet, të dyja bashkë përbëjnë një përgjegjësi të madhe që duhet ta përballosh me çdo kusht. Një gabim në një profesion detyrimisht ndikon dhe në prestigjin e profesionit tjetër, ndaj hapi duhet të jetë i kujdesshëm. Janë dy profesione që kanë të përbashkëta por edhe veçantitë e tyre, ndaj them se në këtë autostradë, përgjegjshmëria është e madhe, kujdesi ndaj vetes i madh, maturia maksimale dhe ekuilibrat mes studentëve dhe fansave duhen ruajtur me elasticitet.
Keni menduar të mirreni me politikë?
Kërkesat në këtë drejtim kanë qenë të vazhdueshme, por unë ju jam shmangur. Unë jam këngëtar, përcjell melodinë e shpirtit të popullit që i përkas dhe kalimi në njërën apo në tjetrën parti do të përgjysmonte fansat apo dashamirësit e mi. Unë i përkas popullit tim, këngës së tij, dhe ngjyrimi partiak do ti zbehte lidhjet e mia me popullin. Kënga nuk ka parti. Muzika është e të gjithë kombit e pa parcelizuar. Melodia dhe himni që unë i përcjell popullit shqiptar është tesera ime, pasaporta ime më e mirë në shërbim të identitetit kombëtar.
Si do ta cilësonit rolin e femrës shqiptare në qeverinë Rama?
Mund të them se unë ndihem mirë me çdo qeveri që vlerëson femrën, gruan që është gjysma tjetër dhe më e shumëvujatura historikisht në shoqërinë shqiptare. Në të gjitha qeveritë psotkomunsite kur kam parë vlerësime në poste ministrore apo Kryetare Kuvendi, më është bërë zemra mal, pasi kam parë që në vendin tonë po fryjnë erërat e ngrohta të mirësisë dhe të vlerësimit real të femrës shqiptare. Ndaj dhe emërimet e qeverisë Rama i përshëndes. Aty ku vlerësohet femra, emancipimi i shoqërisë njeh vlera maksimale. “Po të mos frynte era në det nuk do të kishte stuhi, por edhe anija nuk do të lëvizte. Po të mos ishte gruaja në botë, asnjëri nuk do të ishte i mjerë, por nuk do të ishte as njeriu”- ka thënëSami Frashëri.

Imzot Mirdita për gazetën “Osservatore Romano”: Papa Françesku gjen një vend që dëshiron të dalë nga tranzicioni i gjatë

by

“Besoj se vuajtjet dhe aspiratat e njerëzve tanë janë në themel të vendimit të Papës për të vizituar vendin tonë”. Kështu shprehet Imzot Rrok Mirdita, kryeipeshkvi metropolit i Tiranës, që përgatitet të pretë nesër Atin e Shenjtë në kryeqytetin e Shqipërisë, në një intervistë dhënë gazetës së Selisë së Shenjtë “Osservatore Romano”. Në këtë intervistë të gjatë, kryeipeshkvi kujton vizitën e Gjon Palit II 21 vjet më parë dhe flet për zhvillimet e jetës kishtare e shoqërore në vend. Thekson se Papa Françesku gëzon simpatinë dhe respektin e shqiptarëve, të cilët “admirojnë thjeshtësinë dhe koherencën” e tij, si dhe vlerësojnë vendosmërinë me të cilën ai denoncon korrupsionin, temë që prek një pikë të ndjeshme në jetën e njerëzve në rrethanat shqiptare.
Duke folur për bashkëjetesen ndërfetare si karakteristikë fatlume të shqiptarëve, Imzot Mirdita thekson se “të krishterët janë (katolikë, ortodoksë e protestantë) janë qytetarë të një Atdheu pa fe zyrtare, siç janë myslimanët dhe jobesimtarët”, prandaj, edhe pse komuniteti mysliman është më i madhe në vend, “asnjë fe nuk ndjehet pakicë”.
Vizita e Atit të Shenjtë pritet me interes si nga Kisha, ashtu edhe nga opinioni publik. “Shoqëria qytetare – thotë kryeipeshkvi – pret që Papa t’i japë zemër” dhe që fjalët e tij të kenë ndikim edhe në mjediset politike dhe të tërheqë vëmendjen e bashkësisë ndërkombëtare drejt Shqipërisë, “vend që ka dalë nga një ndër diktaturat më mizore të Evropës”. Kisha, nga ana e saj, pret nga Françesku vetëm një gjë: “ta përforcojë në fe, që të mund të jetë e sigurtë për mbështetjen e Papës”.
Për rolin e Kishës në shoqërinë e sotme shqiptare, Imzot Mirdita thotë se ajo duhet të dijë t’u qëndrojë pranë njerëzve, të cilët kërkojnë të përmirësojnë kushtet e jetesës. “Në Shqipëri ka shumë varfëri e varfëria është fryti i hidhur i padrejtësisë. Kisha duhet të kujdeset për të varfrit, por edhe të edukojë njerëzit me mirëqenie me ndjenjën e bamirësisë e të drejtësisë”. Ajo “duhet të mbajë në dorë Ungjillin” ku gjen të njerëzit që ndesh në shoqëri dhe Jezusin mes tyre, si mësues e shpëtimtar.
I pyetur nëse modeli politik shqiptar është i eksportueshëm, kryeipeshkvi përgjigjet se “është e vështirë të thuhet cili është modeli politik shqiptar, meqë këto 23 vite liri kanë shërbyer si shkollë e demokracisë dhe politikanët tanë janë ende studentë në këtë lëndë. Nganjëherë i kalojnë provimet, por shpesh nglin në klasë”. Megjithatë thekson se “nëse nënkuptojmë me model politik marrëdhëniet e politikës me fenë në vendet me fe të ndryshme” atëherë “Shqipëria mund të jetë një shembull i mirë”.

Kardinali i Papës: Selia e Shenjtë i jep zemër dhe e mbështet integrimin e Shqipërisë

by

Intervistë e Kardinalit Pietro Parolin në prag të vizitës së Atit të Shenjtë në Shqipëri-/
TIRANË, 20 Shtator/ATSH/- Në prag të vizitës së Papa Françeskut në Shqipëri, Sekretari i Shtetit të Vatikanit, Kardinali Pietro Parolin, në një intervistë për Televizionin e Vatikanit tregon se përse Ati i Shenjtë preferoi Shqipërinë.Në intervistëm e publikuar edhe ne faqen e Radio Vatikanit”, kardinali Parolin thotë se “besoj se vendimi i Papës Françesku për të shkuar në Shqipëri nënvizon pikërisht këtë: pavarësisht nga vështirësitë ekonomike – që i njohim të gjithë e që nuk janë aspak të vogla – ky vend zgjodhi rrugën për të mos e përdorur kurrë fenë si shkak për konflikte”.
I pyetur se çfarë ndihmese ka dhënë Selia e Shenjtë për rindërtimin e Shqipërisë, Sekretarit të Shtetit të Vatikanit shprehet se Selia e Shenjtë ka qenë shumë e pranishme në rindërtimin e Shqipërisë. “Mund të nisemi nga kohët e fundit, edhe pse marrëdhëniet me Shqipërinë fillojnë shumë më parë e kanë qenë gjithnjë plot gjallëri: që nga viti 1991, kur u vendosën marrëdhëniet pas rënies së regjimit komunist, duke i krijuar Kishës kushtet të rifillonte jetën e edhe të hynte përsëri në radhët e shoqërisë shqiptare. Pasoi, pastaj, shtegtimi i Gjon Palit II, që e konsolidoi këtë rol, e fuqizoi praninë dhe kontributin, që i jep Kisha vendit. E akoma, ndërmjet çasteve më themelore, mund të kujtojmë nënshkrimin e dy marrëveshjeve, më 2002 e 2007, për marrëdhëniet reciproke, në përgjithësi, e edhe për çështjet ekonomike e financiare, në veçanti. Falë këtyre hapave, Selia e Shenjtë i shoqëroi çastet e rindërtimit e të përtërijes së vendit. Natyrisht Papa Françesku, me këtë vizitë, ecën në këtë vazhdë, për të dhënë një ndihmesë të mëtejshme”, deklaron Kardinali i Papës.
Ai thotë se Selia e Shenjtë i jep zemër dhe e mbështet në integrimin evropian të Shqipërisë duke kujtuar gjithashtu ndihmesën e veçantë që sjell në këtë integrim; mund të kujtojmë trashëgiminë e saj shpirtërore, të ruajtur pavarësisht nga shtypja fetare, nga persekutimi fetar, prandaj duhet kujdesur e duhet mbajtur gjallë.
“Mund të nënvizojmë, për shembull, edhe ndjenjën e thellë të familjes, që karakterizon shoqërinë shqiptare. Pikërisht me nënvizimin, që i pëlqen aq shumë Papës: me vlerësimin e rolit të të rinjve, që janë ardhmëria; e të të moshuarve, nga ana tjetër, që janë kujtesa, që kanë një pasuri të vërtetë urtie e përvoje, e cila meriton të vlerësohet. Prej këndej themi se vetëm duke sjellë këto pasuri e këto veçori karakteristike, Shqipëria mund të ndihmojë në mënyrë të frytshme në projektin e integrimit evropian”, shprehet Kardinali Pietro Parolin.
Ai kujtoi edhe disa fjalë, që i pati thënë Gjon Pali II në Asamblenë parlamentare të Këshillit të Evropës, më 1988, me vlerë për të gjitha vendet e, posaçërisht, për Shqipërinë, me që po flasim për të: “Nëse Evropa dëshiron të jetë besnike ndaj vetvetes, duhet të dijë t’i mbledhë në një të gjitha forcat e gjalla të këtij Kontinenti, duke respektuar karakterin e veçantë të çdo vendi” (Strasburg, 8 tetor). Më duket se pikërisht në këtë kuadër e shikon dhe e vlerëson Selia e Shenjtë integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian”.
Ndërsa i pyetur se cilët shpreson se mund te jenë frytet e këtij udhëtimi të Papës Françesku në Tiranë, Sekretari i Shtetit të Vatikanit thotë se “Frytet i di Zoti. Mendoj se mund të përmblidhen në moton e caktuar: “Së bashku me Hyjin, drejt shpresës që nuk zhgënjen”. Pra Papa do të vijë për të përforcuar punën e bërë gjatë këtyre viteve e për t’i dhënë hov të ri, si për shpalljen e Ungjillit, për fenë, ashtu edhe për bashkëjetesën paqësore e të frytshme ndërmjet realiteteve të ndryshme fetare në vend”./a.gegvataj/