Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

POETI I PAHARRUAR ATDHETAR

by

Vinçenc Prennushi

Description: Description: Vincens_Prenushi

       Jeta dhe vepra,

     Me rastin lindjes.

Nga Agim Xh. Dëshnica

Në librin ”Historia e Letërsisë Shqiptare”-1983, poeti Vinçenc Prennushi, i cili mbylli sytë si shenjt në hetusinë komuniste, përmendet kalimthi vetëm me dy rreshta cinike: “Ndër vjershëtorët klerikalë dhe publicistët më agresivë ishte edhe Vinçenc  Prennushi, poet i dobët sentimental e fetar.” Sigurisht nga kritikë të atillë që ngrinin në qiell vjershat për dikatorët gjakatarë e për bomba e flamuj të kuq, nuk mund të shpresohej për vlerësimin shkencor të poezive  me zanafillë qysh nga Naimi e Fishta.

Po kush qe ky poet, ”agresiv e sentimental”!? Ky poet i frymëzuar, që i këndonte vështrimit të dashur të nënës, lirisë njerëzore, atdheut, kënaqësisë e larmisë së luleve, hijeshisë së pyjeve dhe vezullimit të yjeve!? Veçse, pa dashur, të ashquajturit kritikë letrarë, duke e cilësuar Vinçens Prennushin sentimental, këtë predikues mbresëlënës të besimit ndaj Zotit, thanë një të vërtetë, se çfarë duhet të ketë një poet: shpirtin e ndjeshëm, që nuk pajtohet me asnjë sjellje agresive. Vinçenc Prennushi, ky shërbëtor i Hyjit, me shkrime e ligjërata,  edukoi ndër vite disa breza besimtarësh.  

Ai njihet tashmë për një varg aftësish: poet lirik, shkrimtar, dramaturg, përkthyes, folklorist, publicist, filozof teolog e peshkop françeskan. Prennushi lindi më 4 shtator 1885 në Shkodër. Mësimet e para i mori në vendlindje në shkollën françeskane dhe i vazhdoi në seminarin e Troshanit.  Më 1908 kreu studimet për teologji e filozofi në Insbruk të Austrisë dhe u shugurua meshtar i Urdhërit Françeskan me emrin At Vinçenci. Qysh në ato kohë u njoh me disa gjuhë dhe me kulturën europiane, sidomos atë gjermane. Pas përfundimit të studimeve, kthehet në atdhe dhe emërohet drejtor i Kolegjit Françeskan në Shkodër. Aty bashkëpunon me revistën “Hylli i Dritës” dhe merr pjesë në themelimin e Komsisë Letrare Shqipe. Më 1911, boton në Sarajevë vëllimin “Kangë popullore gegnishte” -Veri, Kosovë, Shqipni e Mesme-. Më 1918, botoi “Fjala e Zotit” dhe “Grueja shqyptare“.  Qysh në moshë të re u shqua me poezitë e përkryera lirike në vëllimin “Gjethe e lule”, botuar në viti 1921. Gjithkush teksa lexon këto poezi të krijuara thuajse njëqind vjet më parë, dëgjon kumbimin e pastër e të bukur të gjuhës shqipe e një melodi, sa të ëmbël po aq edhe ritmike, të përshkuar nga një tis i këndshëm melakonie djaloshare kohësh romantike. Nga pena e Prennushit kanë dalë edhe krijimet “E tradhtuemja”, “Guri i mshehtë e fort i çmueshëm”, drama, “Prej robnie në liri” etj. Më 1924, si një nga veprimtarët në shërbim të demokracisë botoi broshurën, “Ndër lamijet e demokracisë së vërtetë“. Ndër përkthimet e Prennushit njihet me romanet “Kuo Vadis” nga Henrik Sienkeviç, “Burgjet e mia” nga Silvio Peliko, “Fabiola” nga N. P. Uiseman. Gjithashtu ka përkthyer vepra nga Fridrik Vilhelm Veber, Fransua Rene Shatobrian, Dante, Aleksandër Manxoni, etj.  Në vitet 1918-1921, drejtoi të përkohëshmen “Zani i Shna Ndohut” dhe më 1921-1924, revistën “Hylli i Dritës”. Ndërkohë bashkëpunoi me gazetat “Posta e Shqipnisë” dhe “Ora e Maleve”. Me 26 libra teologjike për shërbesat fetare, emërohet më 1936 ipeshkëv i Dioqezës së Sapës e më 1940 arkipeshkëv i Durrësit dhe i Tiranës.  Më 1946 kryesoi Kishën Katolike të Shqipërisë.

Vinçenc Prennushi, është nderuar qysh në vitet e krjimtarisë nga poetë e shkrimtarë, si At Gjergj Fishta,  Ndre Mjeda, Faik Konica, Luigj Gurakuqi, Kristo Floqi, Marin Sirdani, Ernest Koliqi, Stefan Shundi; nga arbërshët Zef Skiroi e Gaetano Petrota; nga albanologët Maksimilian  Lamberci, Fulvio Kordinjano, etj. Sado në vitet e mohimit të vlerave kombëtare u orvatën të zhvlerësonin veprën e tij, ai mbeti i paharruar. Pas shembjes së diktaturës komuniste, jeta  e vepra e tij  u njoh  më gjerë e më thellë nga shkrimet e një vargu të gjatë shkrimtarësh e dijetarësh të kulturës, si Arshi Pipa, Pjetër Pepa, Aurel Plasari, Gjergj Zheji, Rudolf Marku.  Robert Elsi, etj. 

Më 1941 Stefan Shundi shkruante: ”Prennushi njihet si kangatari i ambëlsisë dhe i melankolisë, e me të vërtetë ndër të gjitha poezitë e tij kumbon nji jeh i kandshëm dhe nji ushtimë zynmnuese, në dashtë të këndojë atdhen e bukuritë e veta, në dashtë të vargnojë misteret e besimit.  

Arshi Pipa në kujtimet e veta na bën të ditur, se: “politika Imzotit nuk i pëlqente dhe ma shpesh kuvendojshim mbi gjana të tjera, mbi letërsi, mbi gjana të së kaluemes, mbi përvoja vetiake të ndryshme. Me të tjerët Imzoti ishte shumë i ndalun dhe çelte gojën për me dhanë ndonji këshillë, edhe atëherë kur ishte i pyetun, ose për me ngushëllue me fjalë të buta zemrat e vuejtuna të njerëzve. Fort rrallë tregonte ndonji ndodhi të jetës së vet, ndonji anekdotë ose nji fakt historik, dhe gadi gjithmonë me qëllim edukativ. Atëherë gjithë dhoma e vështronte në nji heshtje njimend fetare. Flitte thjesht, në mënyrë qi me e kuptue edhe fshatarët. Ndante me ma të vorfënit atë pak gjellë qi nji plakë e përshpirtshme i binte kur kishte. Rrinte, ndonjiherë me orë, në vendin e vet pa folë, me kqyrjen e tretun përtej dritares. Mbas gjasë atëherë lutej. Ishte i butë me shpirt të paqëm, thellë i devotshëm, i kushtuem kryekput misionit të vet kishtar, në kuadrin e të cilit dinte me pajtue, me nji urtësi te bindshme, dashuninë e vet për Atdheun dhe shijen për letërsinë. I buzëqeshun në të folun, zemërgjanë ndër gjykime, i qetë e i sigurt në besimin e vet të patrandshëm, por jo i mbyllun ndaj shekullit, madje fort i kuptueshëm për nevojat dhe të metat e njerëzve. Imzot Prennushi të bante shpejt për vete. Mbasi qemë afrue mjaft, un i lypa leje ta thirrsha Patër Vinçenc. Titulli i françeskanit të dikurshëm më tingëllonte ma për zemër në ato kushte të trishtueshme, ku dallimet mes njerëzve nuk mund të ishin veçse të rendit moral. Dinjiteti kishtar i Vinçenc Prennushit, i kombinuem me vlerën e tij letrare dhe i kqyrun nën prizmën e atdhetarizmit shqiptar, i jepte fytyrës së tij nji randësi madhore në radhët e përfaqësuesve të Kombit.”

Ndëshkimi mizor dhe rikthimi i shenjtë i poetit

Më 1947 ky njeri i mirë e poet i paharruar dënohet me njëzet vjet burg, pa asnjë faj, nga gjyqi komunist pa ligje, por pas torturash çnjerëzore ndërroi jetë më 19 mars 1949. Veçse, siç ndodh shpesh, kohët ndryshuan dhe emri i tij u përmend përsëri  me zë më të lartë në tërë trojet shqiptare dhe jashtë tyre.  Më 8 maj të vitit 1993 u shpall “Martir i Demokracisë“. Lajmi ngazëllyes për firmosjen nga Papa Francesku i dekretit  me të cilin shpallen të Lumë  Shërbëtorët e Hyjit, Vinçenc Prennushi, i Urdhërit të Fretërve të Vegjël dhe 37 shokë të tij martirë, të vrarë gjatë regjimit komunist, ishte një ngjarje e madhe historike. Veprat e tyre jetojnë  dhe i shërbejnë shoqërisë shqiptare e së vërtetës së munguar, duke hedhur poshtë tërë vendimet  e gjyqeve barbare dhe  qindra sajesa e kundërthënie të letërsisë  soc-realiste dhe historianëve me prirje të majta. 

Poezi e prozë  nga poeti  Vinçenc Prennushi 

Ndryshe nga çfarë shkruhet në librin “Historia e letërsisë shqiptare” – 1983,  po japim më poshtë nga ky poet lirik me kulturë të gjerë, vargje dhe prozë të një ndjesie e bukurie të rrallë në letërsinë tonë. Ato zgjojnë ndjenjat e dlira njerëzore, krenarinë kombëtare, kujtimet e nderimin për nënat, ftojnë lexuesit në hijen e freskinë e pyllit, pranë lumit, të dëgjojnë zogjtë tek cicërojnë dhe duke qëndruar mbi Cukal  të sodisin yjet lart.


Nana

M’i kande hyjt, qi ndrisin
Aq bukur atje n’qiell;
I due lulet e kandshme,
Kur njomshëm çilin n’Priell.

Knaqem sa herë m’bjen zogun
Me e ndie pyllës tuj vallzue.
A i ve un’ veshin prronit,
Kah rrshket tuj gurgullue.

Por lulet aq s’i due
S’i due aq hyjt vizluesa,
As m’knaqë blerimi i tokeve,
Me sa janë zogj kënduesa,

Sa m’knaqë perherë mue nana:
Virtytesh nji pasqyrë,
Nuk ka nevojë me m’folun,
Kam mjaft kur ajo më kqyrë.


Kuq e zi

28 nanduer 


Fishkllon veri, ushton duhija,
Bjeshkët për rreth mbushen me borë:
Por kjo stinë për ne â me orë,
Qysh se i lule me rrit desht:
Rriti lulen kuq e zi,
Qi â ma e bukra në Shqipni.

Ngjyra e saj, njomsi prendvere,
Përtrin viset e Shqipnisë;
Lule â kjo, lule lirike,
Qi ne nderën n’vend na e çon,
T’falem, lule kuq e zi,
Si ty s’rritë mâ kjo Shqipni.

Kuq si gjaku, si përhera
N’dej t’ Shqiptarve idhtë pat vlue,
Zi si futa, qi pat mlue
Njat anmik qi me e njoft s’desht.
T’falem, lule kuq e zi,
S’t’ka kush, jo, pos ksaj Shqipni.

Ty t’bajnë burra nder lamije,
Vashvet parzmat jua stolise;
Je nderue nder kombe e fise,
Si dhanti e t’Naltit Zot.
Shejtë â lulja kuq e zi
E â ma e çmueshmja e ksaj Shqipni.

N’çdo kremtim, n’gzime kombtare
Mbledhë shqiptari çetë mas çetë,
Gjallnim s’ka, nuk nep shej jete,
Kur ket lule ngjet s’e shef.
Rrnoftë, pra, lulja kuq e zi
Qi â ma e hiejshmja e ksaj Shqipni.

Rueje, pra, Shqipni fatlume,
Ket dhuntin e t’Përgjithmonit,
Afër lterit, afër fronit,
Ndër dit‘ gzimit e n’mjerim,
Rueje lulen kuq e zi,
Qi s’ka shoqe n’kët Shqipni!


Ushtari i vogël 

Veshë e njeshë kshtu si ushtar,
Si ushtar e si shqiptar,
Shpatë për bri e pushkë ndër duer,
Me i rresht çmime në krahnuer,
M’ndieni, burra, n’po u tham:
Kqyrni sa i bukur jam! 


A thue vjen për mue kurr ditë,
E kto armë, qi shof tuj ndritë.
Njekto armë, qi sot un bari,
T’i shti n’punë si i shtjen shqiptari;
T’i shti n’punë për me qindrue
Për vend t’em, p’r Atdhe t’bekue!

T’ishem sot n’ushtri me tjerë,
Me korrë kishem nam e nderë;
Punë fort t’mdha kishem me krye,
Edhe anmiqt kishem me i thye:
Me qindresë e dalë-kadalë
General kishem me dalë.

General! s’a’ punë me luejtë:
Me ra n’luftë edhe me muejtë;
Me drejtue gjith’ at ushtri,
Veshë e njeshë për bukuri.
Por ç’dobi, se ndodha i vogël,
As s’di ç’ujë e ban kët gogël.

Njizet vjet kishem me dashtë,
E atëherë kënd s’kishem me drashtë:
Me m’ndigiue kish’ gjith’ ushtrija;
Me m’permendë kish’ gjith’ Shqipnija;
N’luft’ un kish’ me ra si rrfe,
Gjall a dekë, veç për Atdhe.

Nji ditë baba bisedote
E ne djelmve kshtu na thote:
Për ke dekë bjen për atdhe,
Mos t’thonë diq, por t’thonë ka le.
Edhe unë pra, sado qi fmi,
Me dekë kishem për Shqipni.

Por ma parë un due me mujtë,
Due me i pa anmiqt të prujtë,
E, masi, me ndihmë të Zotit,
T’siguroj tokët e Kastriotit,
Edhe anmiqt un do t’i fali,
Mjaft qi t’më thonë: “Rrnoftë generali!”

General, s’a’ punë me luejtë:
Me ra n’luftë edhe me muejtë,
Me drejtue gjith’ at ushtri;
Veshë e njeshë për bukuri.
Por ç’dobi se ndodha i vogël
e s’di ç’ujë e ban kët gogël!

Pylli


Pylli asht si nji vegël muzikore e pamasë e gjethet e landët e tija, të mëdha e të vogla, me at rendimin e tyne të panjehun janë si fijet e njaj harpe, qi të prekuna porsa, losin menjiherë  e napin gjithfarë kumbimesh, prej ma të lehtave deri në ma të fuqishmet.

Kalon nji fllad e pylli fshan nëpër gjethe qi dridhen. Ulen flatrat e erës e përkasin majet, përshkohen  nëpër degë e të fshamet shëndrrohen në nji gjamë. Shton era, losin gjethet e lehtas edhe trupi i landëvet.  Pylli shungullon gjithkah e ndihet  nji zhurmë, si krisëm e largët e njaj lumi qi shkon qetësisht tue u dikue. Po era nuk ndalet e tue marrë  fuqi përherë ma të madhe, bashkohet me stuhi, e cila shpejt do të vetën: nisë lufta e elementevet t’ajrit, men era, e nji trumbë e mnershme i mbulon landët deri në rrajë. Asht çasi ma i kobshëm e pyllin e njofim n’atë kohë porsi nji përbindsh të vërtetë, që na paraqet të tanë egërsimin e natyrës, se, si t’ishte në rrezik me u mekë prej nji pshtjellimi të jashtzakonshëm, trandet, përkulet fishkullon, vret me atë furi qi ka deti,  kur gjindet në tallaz.         

Mnera qi të shtjen pylli kah vrret, furija me të cilën shpërvilet gjith’ ajo mblojë prej ere, ato degë qi hidhen e përdridhen, si krahët e njaj përbindshi qi asht kah mbaron, të lidhin, të pengojnë, të bajnë aq për vedi, sa mos me kenë njeriu  ma i zoti me mendue kurrgja tjetër. Natyrës për rreth i këputet zani e rrin tue u dridhë, gadi si të pritte me pa se si do të marrë fund ajo luftë elementesh. Kuj i shkon mendja n’ato çase te miqt e pyllit, te zogjt e malit?  Mshehë nën proje të ndonjij dege, ata struken, të tanë droje, as nuk u del ma kanga. Mbi ato maje n’atë kohë zotnon vetëm shtërgata, me ato gjamët e mnershme të vetat. Njaj qi përshkon me mend n’ato çase qetsin që pak parandej mbretnonte gjithkund nepër pyll, kur ushtojshin tjera zane, sa shndrimin kishte me vu re! Por, a nuk ndodh të thesh krejt njashtu edhe për at pyll epshesh të mbrapshta, qi asht zemra e njeriut, kur ven para rryma e mnis, tue e ba me kalue prej dashtnije në smirë, prej qetsije në furi,  prej idylit në tragjedi? 

Edhe ky pshtjellim pylli e ka bukurin e vet, bukuri e vrashtë sa të thuesh, qi tue lanë njerin pezull në shpirt, në vend që me e qetsue e turbullon, e ban me dishrue që të mbarojë sa ma parë ajo poterë. E mbarimi vjen përnjimend e aq ma shpejt sa ma i mnershëm të ket qenë pshtjellimi. 

A nie i zymët resh shkon tue u shgatrrue, pran shiu, men era… Zogjt ndër degë, të siguruem, qesin prap kryet e nisin me vallzue. Mnija e furija mbaruen me njaq, e në pyll kthen edhe nji herë qetsija  e paqja.

                                       * * *

E çfarë paqe ndër ditë të kthejllta!

Duhet me pa pyllin ndër orë të kullueta të mëngjesit, kur rrezet e para të diellit nisin me u përshkue nepër degë të shpeshta të landvet, njat herë kur pikat e vesës, shtri mbi gjethe vizlijnë si t’ishin gurë të çmueshëm;  e degë e trup e blerime të gjitha hapin gjithkah një erë balçmi, më nji që vala e kulluet e kronit  merr teposhtën tue gurgullue; gjithkund freski e hije të qeta, ku mjedrra  e erëkandshme, dredhëza e shijshme, përzi me lulet e shen Gjergjit e me sherbelë lidhin ma së miri me valle të gëzueshme të zogjve gjithfarësh.    

Asht gjithnji simfoni, që t’i mbush ndiesit me nji gëzim të shëndoshët e të kulluet, që të balçmon shpirtin e të nep rasë me shijue njat poezi të hyjnueshme, me të cilën natyra virgjin e pat gjithherë në zakon me u folë njerëzvet. Symfoni jonesh të kandshme përnjiherë e të fuqishme, që marrin shkas nëpër landë a por edhe fill prej landve të madhnueshme: ah, shpardhe, bung, hale, arrnë, tis, etj.

Këto janë ato landë që i bajnë hijet e Cukalit aq të pëlqyeshme e që kanë nji fuqi aq të bindueshme me ngreh zemrën e çdo shtegtari. Ai shtat i gjanë e i naltë, kapë e shtërngue për dhé a por për nji curr me rrajë të veta, kush e din se sa qindra vjetsh i ban me kenë ato landë kreshniket e pamujshme në luftim me erë. Njato landë, po thom, të cilat edhe mbasi t’i ket’ rrëxue spata, mund t’i shofim të nguluna në det mbi ndonji ani, ase kthye e ba rrema, kah i ndihmojnë voztarit me ça valët shkumbuese. Ato landë rreshtue aq shpesh mbi maje ase brijavet të malit, vendue në mes të grykavet t’ashpra, janë me trup të vetin mburojë e sigurt për sa e sa krahina, tue ruejtë dhen, që mos të shkapërderdhet prej rrymës s’ujit, a por edhe tue kullue ajrin e tue i ba të shëndoshta viset të gjitha ku këto ngrehin shtatin e madhnueshëm të vetin e hapen degësh.

Një shtyllë e Kosovës quhet Preshevë

by

Bardhyl Selimi

Ibrahim Osmani (Kelmendi) ka qenë koleg, bashkëluftëtar dhe bashkëmërgimtar me tim atë. Në kampet e mërgimtarëve politikë në Greqi ai dhe im atë qendruan më gjatë se të tjerët, pasi nuk pranonin të bëheshin agjentë të shërbimeve të huaja. Ideali i tyre ka qenë gjithnjë “Bashkimi i Kosovës dhe i trojeve të tjera në ish Jugosllavi me shtetin amë- Shqipërinë”. E vetmja mënyrë që të liroheshin nga kampi, ishte, sikurse tregon im atë, të pranonin të shkonin në Gjermaninë Perëndimore dhe t’u bënin thirrje kosovarëve të grumbulluar në një kazermë ushtarake atje që të hidheshin diversantë në Shqipëri. Këtë ide ua sugjeroi atyre i arratisuri politik nga familja e Toptanasve, Ihsani. Kështu vepruan. Por, sapo mbërritën në kazermë, ata bënë të kundërtën: u bënë thirrje kosovarëve që ata kurrësesi të mos pranonin  të hidheshin diversantë në Shqipëri. Jo se ata e pëlqenin regjimin enverist, por se kjo binte ndesh me idealin e tyre. Ky veprim i armiqësoi me oficerët drejtues të kampit në Muenchen, prandaj vendosën të mërgojnë në Australi. Im atë thosh se “e kish humbë rrugën në oborrin e vet” pikërisht prej kësaj. Ndërsa ai vetë, duke ditur se unë isha në duart e regjimit komunist në Shqipëri, nuk e vijoi veprimtarinë politike por u muar me shkencë, Ibrahimi, i cili mbeti beqar, vijoi studimet e tij historike dhe shkroi shumë artikuj politikë, sidomos në fletoren BESA. Ibrahimi ndërroi jetë në Melburn, më 1978. Ky libër është një përmbledhje e këtyre shkrimeve, që nipi i tij, zoti Feti Shaipi nga Presheva  e botoi para disa vitesh, krahas disa veprave të mirëfillta shkencore në fushën e arkeologjisë. Është e çuditshme, pse në vitin 1994 kur presidentit të Shqipërisë iu sugjeruan për dekorim disa qindra ish mësues dhe punonjës të tjerë që kanë dhënë ndihmesë në Kosovë, ka munguar emri i historianit dhe luftëtarit të shquar, Ibrahim Kelmendi. Vetëm në korrik 2021 presidenti Ilir Meta e dekoroi atë me Urdhërin e Skënderbeut. Mjerisht, Akademia e Shkencave të cilës i dorëzova disa monografi shkencore të Ibrahimit, i trajtoi ato me mospërfillje. Ibrahim Kelmendi është dekoruar edhe nga presidenca e Kosovës. Një shkollë në vendlindje mban emrin e tij. Piktori Burhan Kaceli na ka dhënë një portret shumë përfaqësues.

KËNGËTARI I MALËSISË NIKOLLË NIKPRELAJ, BURIM I PASHTERSHËM DHE PËRÇUES I VLERAVE TË MËDHA ARTISTIKE

by

   Nga RAMAZAN ÇEKA 

 Një rajon me vlera të mëdha etnokulturore dhe historike është edhe krahina e Malësisë së Madhe, e shtrirë në Veri të qytetit të Shkodrës, deri thellë në luginat dhe majat e thepisura të Alpeve, por që fatkeqësisht e cunguar nga padrejtësitë e historisë. Kjo krahinë andej dhe këndej kufirit edhe pse e ndarë gjeografikisht ka trashëguar vlerat e saj në të gjitha fushat e në mënyrë të veçantë në trashëgimin kulturore. Ajo ka nxjerrë poetë, këngëtarë e rapsodë që në çdo kohë kanë përçuar vlera të mëdha artistike, duke u bërë kështu një burim i pashtershëm për trashëgiminë kulturore të zonës në hapsirat e kulturës kombëtare, por dhe një promotor për ta përcjellur atë tek brezat e ri. 

   Për të pasqyruar me vërtetësi kontributin e artistëve malësorë në kulturën shqiptare, mund të përmendim: të paharrueshmin, Artistin e Merituar Sali Mani, si rapsod i papërsëritshëm, poetin Dodë Kaçaj, rapsodin Jonuz Delaj, virtuozin Lukë Kaçaj, por dhe artistët e përmasave kombëtare Angjelin Përlocaj, Shaban Bercaj, Rrok Gjelaj, Arben Delaj, Violeta Deda, Hanë Nikprelaj, Gjyste Vulaj etj, etj. Ata janë shumë dhe secili prej tyre meriton vlerësimin më të madh, por në këtë shkrim unë do të ndalem më gjatë për këngëtarin e mirënjohur tuzian Nikollë Nikprelaj. 

   Në afirmimin, pasurimin dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore, vlerave universale të popullit shqiptar, të kulturës tonë kombëtare, një kontribut të çmuar ka dhënë edhe këngëtari i mirënjohur Nikollë Nikprelaj. 

   Nikollë Nikprelaj është një nga këngëtarët më të pëlqyer në të gjitha trojet shqiptare. Ai njihet për zërin e tij të mrekullueshëm dhe repertorin me këngët e tij të shumta, si një ndër ikonat e muzikës dhe këngës popullore shqiptare. I ka kënduar maleve, Kreshnikëve të Malësisë, historisë së lavdishme të popullit të kësaj treve, heronjve kombëtarë dhe të zonës së Malsisë, jetës së Malsisë në përgjithsi, Kosovës, bukurisë natyrore, bukurisë njerëzore, intelektualëve dhe vlerave të tyre të veçanta në mrrëdhënie me Malësinë. U ka kënduar mërgimtarëve, rinisë, shpresës, bëmave të Çun Mulës, etj. Ka marrë pjesë edhe në ngjarjet familjare, gëzimet, fejesat, dasmat, por edhe në koncerte të ndryshme që janë organizuar jo vetëm në vendlindje, por edhe në Shqipëri e Kosovë. 

   Unë udhëtova drejt Tuzit me shumë dëshirë e përgjegjësi për të realizuar një shkrim për qytetarin dhe këngëtarin kaq të dashur e të mirënjohur të këtij qyteti, për Nikollë Nikprelën, të cilit, përveç të tjerave, i mora edhe një intervistë për ta botuar në gazetë. 

   Z. Nikollë ju jeni pjesmarrës në disa festivale kombëtare, ku suksesin e keni arritur që në festivalin e parë “Akordet e Kosovës” në vitin ’85 në Prishtinë, ku edhe jeni nderuar me dy çmime të para, me çmimin e “Jurisë” të asaj kohe dhe me çmimin e “Publikut”. Mund të na tregoni diçka rreth vazhdimësisë së pjesmarrjes suaj në festivale?    

   Po, mund të përmend Festivalin Kombëtar të Këngës Popullore Qytetare të organizuar në Tiranë nga RTSH, me një këngë të kompozitorit të njohur Edmond Zhulali dhe një këngë me tekst të cilin e kam shkruar vetë. Për herë të parë mora pjesë në një festival të tillë ku pata  emocione të papërshkruara, duke u ndjerë shumë i nderuar në këtë festival, pasi përfaqësoja Malin e Zi. 

   Në vazhdim të bisedës që bëmë me Nikollën, ndër të tjera ai më tregon se kënga shqiptare e ka motivuar shumë, pasi edhe aktivitetet bëhen të përbashkëta, duke u trajtuar si i barabartë me një shkodran, apo nga ndonjë qytet tjetër i Shqipërisë. “Fatmirësisht, thotë Nikolla, po unifikohen arti dhe kultura në përgjthësi, çka është në të mirën e artit dhe të Kombit”. 

   Ju jeni bërë pjesë e televizioneve në Shqipëri e Kosovë. Keni organizuar disa koncerte të ndryshme, jeni i pranishëm, i dashur, i thjeshtë, virtuoz, jeni vetvetja. Më shumë se kushdo tjetër i keni dhënë jetë, shpresë dhe gjallëri vendlindjes tuaj, duke u bërë kështu një vlerë e Kombit tonë. Çmund të na thoni rreth karrierës suaj artistike? 

   Tani më u bënë shumë vite karrierë! Ne shqiptarët jashtë trojeve etnike nuk e kemi patur fatin e njëjtë me ata brenda trojeve përsa i përket artit. Arti në Shqipëri zhvillohej brenda institucioneve dhe talentët zbuloheshin dhe përkraheshin. Ne jashtë ishim në mëshiren e fatit. Me amatorët talentë nuk merrej askush. Këndonim këngë të kolegëve tanë nga Shqipëria. Pra nuk kishim krijimtari tonën origjinale. Shumë prej nesh nisëm të krijojmë këngë për veten të shtyrë nga halli dhe shumë prej nesh edhe ja arritëm të bejmë krijimtari origjinale, bile me sukses. Ja për shembull unë i kam bërë pothuajse të gjitha këngët e mia vetë! Bëhet fjalë për vitet e kaluara se tanimë u hapen kufijt dhe u bëmë një përsa i përket artit dhe kulturës. Për karrierën time artistike ka shumë komente, pasi ajo ka qenë dhe vazhdon të jetë shumë e suksesshme. Në çdo event në skenë dhe televizion përpiqem që të këndoj live. 

   Sukseset janë evidente si në drejtim të cilësisë muzikore po ashtu edhe të nivelit të teksteve, duke i pasqyruar kështu këto vlera në interpretimin brilant në çdo skenë ku ju keni debutuar. A mund të na tregoni ku keni përformuar për herë të parë?    

   Për herë të parë kam përformuar në aktivitetet e shkollës fillore, por fillim të karrierës e quaj shkuarjen time në Kosovë në vitin 1983. Hapat e parë në Kosovë i mora në shoqaten e studentëve “Ramiz Sadiku” ku u njoha edhe me legjenden e muzikes Qamilin e Vogël, i cili me angazhoi dhe përkrahu gjatë viteve të para të karrierës. 

   Kështu filloi për ju rruga artistike ku me interpretimet brilante morët famë jo vetëm në Mal të Zi e Kosovë, por edhe në të gjitha trevat shqiptare, duke u bërë kështu i dëshirueshëm edhe nëpër Europë e më gjërë, ku jetojnë shqiptarë. Përveç trevave shqiptare ku keni përformuar më tej?    

   Po, kam përformuar në të gjitha vendet e Europës, si në Gjermani, Francë, Zvicër, Belgjikë etj, si dhe në vendet skandinave Norvegji, Danimarkë e Suedi, deri në Amerikë dhe Australi.    

   Çfarë ka qenë diçka interesante në karrieren tuaj?    

   Interesante dhe e paharruar në karrieren time ka qenë kur mora ftesën të shkoj në Australi me Radio-Televizionin e Kosovës dhe kërkova leje nga Akademia ku studjoja, por mora përgjigje negative. Mirëpo Australia nuk refuzohej dhe vendosa të shkoj. Kur u ktheva me shpëtoi profesori im Rexhep Ferri nga përjashtimi nga Akademia. 

   Aktiviteti juaj është shumë i larmishëm. Repertori i këngëve tuaja ka bërë që ata të jenë gjthmonë pjesë e gëzimeve familjare, aktiviteteve rinore, diskove prestigjoze dhe televizioneve më në zë që kanë në progamacionin e tyre muzikën e bukur shqiptare. Kryesisht në sezonin e verës ku jeni më i angazhuar? 

   Gjatë sezonit veror jam i angazhuar pothuajse nëpër të gjitha trojet shqiptare, përjashtuar Jugun e Shqipërisë. Pandemia na privoi nga të gjitha aktivitetet muzikore. Për fat të mirë unë kam një studio në shtëpi dhe kam punuar pa pushim. Kam dhënë shumë intervista nga shtëpia përmes skype. Në sezonin e verës në dasma ftohem rregullisht në të gjtha qytetet e Kosovës si dhe në Shqipëri. Gjithashtu edhe në Ulqin, Tuz, Preshev, Bujanovc, Tetov, Gostivar, Kumanov, etj. 

   Po në festat e fundvitit a ju ka qëlluar që të jeni i pranishëm në familjen tuaj? 

   Që në fillimet e mia, pavarësisht nga dëshira e mirë, nuk kam pasur rastin të festoj dhe të përformoj së paku një natë të ndërrimit të viteve në Tuz, pra Vitin e Ri, sepse bashkëatdhetarët e mi që jetojnë jashtë, e kishin më të domosdoshme që unë të isha pranë tyre si këngëtar, por me statusin e vëllait që feston mes vëllezërish. 

    Përveç talentit, i cili është dhe starti i këtij rrugëtimi artistik, një ndër elementët e suksesit është edhe bashkëpunimi me kompozitorë të shquar shqiptar nga Kosova dhe Shqipëria. A mund të na thoni diçka rreth bashkëpunimeve tuaja? 

   Bashkëpunimet e shumta kanë filluar shumë vonë pasi që krijoja vetë për vehten. Po përmendi vetëm disa, pasi numri është i shumtë. Prej këngëtarëve: Ilir Shaqiri, Shkurte Fejza, Shaqir Cervadiku, Mahmut Ferati etj. Kompozitorët: Edmond Zhulali, Valton Beqiri, Shpëtim Saraçi, Alfred Kaçinari, Florent Boshnjaku, Ilir Berani etj. Tekstshkruesit: Gjokë Beci, Agim Doçi, Faruk Tasholli Ramazan Çeka, Gjovalin Lumaj, etj. 

   Në evenimentet kulturore e artistike që televizionet organizojnë herë pas here a jeni vlerësuar me çmime?    

   Po, jam vlerësuar shumë herë, por unë zakonisht veçoj Festivalin “Akordet e Kosovës”  në vitin 1985 ku u vlerësova me dy shpërblimet e para, atë të jurisë profesionale, kryetare e së cilës ishte Nexhmije Pagarusha si dhe shpërblimi i parë i publikut! Vlen të theksohet se në këtë festival merrnin pjesë këngetarët më në zë të Kosovës! Atë vit isha i vetmi këngetar i pa afirmuar dhe po ashtu i vetmi ku për mua ishte eksperienca e parë që të performoj me formacion të madh të orkestrës. Kjo fitore imja bëri bujë në Kosovë edhe për faktin që festivalin e fitoi një këngetar i panjohur, pasi që deri në këtë festival paraqitjet e mia nëpër skena ishin vetëm me instrumenta folklorike.    

   E veçanta juaj është se, përveçse përformoni live, njëkohësisht jeni i njohur edhe si instrumentist i talentuar, pasi jeni një artist që pothuajse i zotëroni të gjithë instrumentët muzikorë, si lahutën, fyellin, çiftelinë etj, duke mos anashkaluar edhe tekstet që ju shpesh herë i bëni vetë, çka përbën një veçori shumë pozitive, në raport me këngëtarë të tjerë, Ç’mund të na thoni më konkretisht? 

   Siç e thash edhe më parë pothuajse të gjitha tekstet dhe muzikën e këngëve të mia ndër vite i kam bërë vetë. Tani kohen e fundit kam kërkuar ndihmë përsa u perket teksteve, nga ju Ramazan e jo vetëm. Të këndosh live është meritë, pasi nxjerr në pah talentin e vërtetë. Nga ana tjetër, tingëllimi e orkestrës kur është perfekt. Për tekstet mund të them një mendim të saktë se ka edhe vështirësi nëse nuk i ke lexuar si poezi më vete, por kjo gjë tek unë ka qenë një kërkesë për arritjen e suksesit, pasi në disa raste tekstet e këngëve të mia, ashtu siç e thatë edhe ju, i kam bërë vetë. Përsa i përket krijimtarisë muzikore, pra kompozimeve, vazhdimisht kanë qenë në nivelin e duhur. Pra kam arritur më së miri që të përshtas vokalin tim me krijimtarinë muzikore dhe letrare. 

   Nikolla gjithmonë ka pasur pasion për këngën. Ai filloi të këndojë që në shkollën fillore në klasën e gjashtë, por si profesionist në vitet e vonshme të rinisë. Nikolla po ashtu ka qenë pjesmarrës i grupit folkloristik “Besa Trieshit” dhe më vonë ka drejtuar grupin artistik “Malësia”, duke fituar disa herë vendin e parë në koncerte dhe festivale, si në Mal të Zi, Kosovë dhe Shqipëri. 

   Ai ka fituar një popullaritet të gjërë, i cili shquhet për individualitetin artistik, që e bën të dallueshëm prej të tjerëve. Fama dhe vlerat e këtij këngëtari, mori trajtën e një bilbili, që me zërin e tij të bukur nuk njeh kufinj, sepse kënga e Nikollë Nikprelës ka vite që është e pranishme në të gjitha trevat shqiptare. Ai me galerinë e këngëve të tij ka dhënë një kontribut të madh në ruajtjen dhe transmetimin tek brezat e ardhshëm të pasurisë së madhe artistike dhe shpirtërore të Trevës së Malësisë, si dhe për ta përjetësuar madhështinë e kësaj vlere shpirtërore. 

   Cili është kontributi juaj në ruajtjen dhe transmetimin tek brezat e ardhshëm për vlerat artistike dhe kulturore?    

   Mund të them se kam qëndruar pranë shqiptarëve me zemër e mendje dhe me këngën time kam nxjerrë në dritë figurat e shquara të Malsisë së Madhe, Tuzit, Rrethinave dhe qytetit të Shkodrës me një histori të lashtë dhe legjendare, për të cilat kurrë nuk jam kursyer. 

   Në krijimtarinë e repertorit tuaj si këngëtar shumë planesh, cilat janë këngët më të njohura?    

   Në repertorin e këngëve të mia, ndër këngët më të njohura mund të përmend: “Oj lulja e Malsisë”, hiti i parë, si dhe “Jem Ilira jem Teuta”, “Pse jem toskë e pse jem gegë”, “Kaçurrelja”, “Jam nji djalë fukara”, etj. 

   Cila është kënga më e re që keni realizuar?    

   Në rrjedhën e krijimtarisë sime të re kam realizuar edhe një këngë titulluar “O tupan” me tekstin tuaj dhe muzikën e ka bërë kompzitori Edmond Zhulali “Mjeshtër i Madh”, por në projektet e mia për të ardhmen kam disa ide. Kam edhe tre këngë të cilave do ua bëj vedeoklipet. Nuk do doja që të zbuloj diçka më shumë rreth këtyre këngëve, sepse mendoj se është më mirë të ruhet kureshtja e adhuruesëve të mi. 

   Në të vërtetë puna e Nikollë Nikprelës si këngëtar i shquar ka shkëlqyer për afro 40 vjet në festa e dasma në Tuz, Ulqin, Kosovë e Shqipëri, por edhe në kurbet në Amerikën dhe Australinë e largët, duke qenë motivi, krenaria dhe frymëzimi i Nikollës, Atdheu dhe Kombi. E them me bindje se Nikolla ka kontribuar për Kombin tonë e në veçanti për Trevat Veriore të Atdheut, duke treguar fuqishëm mirënjohje e respekt për këngën dhe artin shqiptar.

   Këtë ai e manifestoi edhe këtë fundvere me dy koncerte madhështore që u ndoqën nga mijëra spektatorë në venlindjen e tij në Tuz, ku kishin ardhur nga gjithë trevat shqiptare, nga Europa, Amerika e Australia, dashamirë e fansa të tij që i mbyllën në mënyrë kaq të bukur pushimet e tyre në Atdhe.

   Krahas performancës së këtij këngëtari virtuoz, në skenë u ngjit edhe këngëtari nga Prishtina Gold AG, i cili u prit me ovacione nga spektatorët e pranishëm. Performanca e orkestrës që shoqëronte këngëtarin Nikollë Nikprelaj ishte në nivelin më të lartë artistik dhe ekzekutiv, pasi instrumentistët Samir Beqaj, Indrit Kodraliu, Arsid Çeka dhe Albin Nikprelaj janë vetë muzikantë të talentuar dhe virtuoz.

   Unë pata fatin t’i ndiqja nga afër këto dy koncerte, të njihesha edhe më gjërë veprimtarinë artistike të Nikollë Nikprelës.

   Si qershia mbi tortë u paraqit para spektatorëve Albini, djali i Nikollës, i cili performoi si këngëtar dhe instrumentist, duke premtuar se do të ndjek rrugën e të atit.

   Gusht 2021

Ibrahim Kodra në “Nuovo Carpine”: Çdo gjë që është e gjallë lidhet me dritën, me detin, me verën

by

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 1 Shtator 2021

“L’Unità” ka botuar, të enjten e 27 majit 1982, në faqen n°14, një shkrim në lidhje me ekspozitën e piktorit të shquar shqiptar Ibrahim Kodra në Romë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

Ibrahim Kodra. Galeria “Nuovo Carpine”, rruga Mantellate n°30; deri më 31 maj; nga ora 10:13 paradite deri në 5:20 pasdite. Shqiptari Kodra, në Milano, është në shtëpi (vendas); në Romë, ai është pothuajse një i panjohur. Kjo antologji, me piktura nga viti 1945 e deri më sot dhe qeramika shumë të bukura të formave dhe ngjyrave, na bën të njohim rrugëtimin dhe duhet thënë menjëherë se, në fund, ajo që vërtet shijon dhe mbetet në kujtesë është drita e tij e detit me lojëra të lumtura të peshqve dhe zogjve dhe ai tingull i flautit dhe kitarës që vjen nga figurat e tij po aq të lumtura të muzikantëve mesdhetarë. Mua më duket qartë se ata vijnë nga muzikantët harlekinë të Pikasos si gjithë figuracioni post-kubist (pas periudhës së Antibes) të robotëve që kanë gjetur një mënyrë për të shijuar gjithsesi diellin. Kodra përdor mënyrën e tij, disi monotone, e cila gjithmonë skematizon figurën njerëzore me një vëllim obsesiv në përsëritje, por të këndshme në shije. Monotonia ndonjëherë shpengohet nga transparenca e bukur e dritës dhe nga ajo ndjenjë e ngjyrave që marrin natyrën dhe gjërat njerëzore në det ose pranë detit. Dikush sheh rrënjë bizantine në figurat e tij mesdhetare. Kjo është e mundur, aq sa aspekti neokubist i formës i përshtatet pllakës së mozaikut dhe ngurtësisë ikonike. Por unë këmbëngul, ajo që është e gjallë, në mënyrën e Kodrës, lidhet me detin, me dritën e tij, me kohën e meridianit veror. Robotët e tij, në fund të fundit, janë kukulla dhe grumbullimi i tyre në masë nuk tremb aspak. Sigurisht që nuk ka peshq dhe zogj të lirë apo vela të fryra nga erërat paqësore që janë figurat me të cilat lirizmi delikat i Kodrës është në gjendje të ngrihet.

Dario Micacchi

Burimi: https://www.darsiani.com/la-gazette/l-unita-1982-cdo-gje-qe-eshte-e-gjalle-lidhet-me-driten-me-detin-me-veren-ekspozita-e-ibrahim-kodres-ne-galerine-nuovo-carpine-ne-rome/

“NOSTALGJIA” E AUTORIT MARIO CALIVA PROMOVOHET NË VJENË

by

Nga Hazir MEHMETI, Vjenë

 Vjenë, 29 gusht 2021. Vjenën e njohur në historinë shqiptare si vatër ku studiuan dhe vepruan shumë intelektual shqiptarë, figura të njohura të kombit, u prezantua shkrimtari arbëresh Mario Caliva me veprën e tij të fundit “NOSTALGJIA”.  Një promovim që përputhët me 533 vjetorin e themelimit të qytezës Hora e Arbërshëvet  nga Piana degli Albanasi nga banorët e shpërngulur në ishull pasi perandoria osmane sulmoi trojet shqiptare. Organizimi i promovimit u ndihmua nga Ambasadat e Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës në Austri,  Europhaus, Lidhja e Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Mosisu” në Austri, Piana degli Albanesi- Hora e Arbërshëvet dhe Kultura e Jonë KA-ZA.  Në fillim Lirjetá Avdiu prezantoi autorin Mario Caliva duke dhënë pjesë nga biografia e tij e cila pastaj e drejtoi bisedën me autorin. Në fjalën e tij   Mario Caliva foli mbi jetën e arbëreshëve, traditave, gjuhës dhe krijimtarisë artistike e letrare. Në vazhdim ai zbërtheu përmbajtjen e dramës NOSTALGJIA duke lexuar pjesë nga libri dhe krijimtaria e tij poetike. Në emër të Lidhjes së Shkrimtarëve e Krijuesve Shqiptarë në Austri “Aleksandër Moisiu” në Austri përshëndeti Violeta Allmuça, shkrimtare. Pjesë nga vështrimi rreth dramës NOSTALGJIA të autorit Mario Cavia shkruar nga Hazir Mehmeti. Derisa para publikut vjen si monodramë, NOSTALGJIA, në realitet ngërthen në vete dramën e kombit tonë, respektivisht pjesës së tij i cili kërkoi fatet përtej Adriatikut.  Tani kjo dramë vjen si nostalgji gjeneratave duke kaluar nivelin e kujtimit deri në përmasat e mitit.   Rrjedha e ngjarjes ka rrënjët që nga toka e bekuar me kryetrimin Gjergj Kastrioti- Skënderbeu të cilit Papë Callisto i dha ati pseudonimin Atlet i Krishtit me gjithë lavdinë dhe tragjiken e bashkëkombëseve të tij si brumi i realitetit dramatik i shoqëruar me qëndresë dhe vuajtje e krenari deri në ditët e sotme.  Fjalët kanë fuqinë të zbulojnë të gjitha sekretet dhe të tregojnë të gjithë historinë e ekzistencës, shprehet autori. Këto u shkruan në shumë libra nga vetë ata që e përjetuan nga fillim kur takuan tokën e Kalabrisë e Sicilisë dhe formuan Horën e Arbëreshëve. Kësaj rruge të kujtimeve në kohën tonë vjen edhe autori Mario Caliva. Arbëreshet me gjysmë zemre të larguar nga mëmëdheu i tyre iu nënshtruar skenarit të drejtimit të jetës duke kujtuar me nostalgji deri në mit tokën e tyre, zakonet, traditën dhe bekimin e Krishtit në dramën ekzistenciale. Të pa lodhur në kujtimet e tyre, në tokën e zgjedhur nga Mbrojtësja Hyjnore në një distanca tokësore, Hora e Arbëreshëve kujtoj rrënjët me nostalgji mbi gjashtë shekuj përmes shpirtit poetik e artistik: “Ah sa e bukur ishte toka jonë! E lash e dhe më s’e pashë!”  Melodia e këngës flet fuqishëm në çdo kohë, në çdo zemër shqiptare kudo në glob, edhe pse shpesh përcjell me lot malli, dashurie shoqëruar me tragjiken e mërgimit biblik. Guri i parë i Arbërisë u skalit madhështor fillimisht në Truallin e Ri duke flakëruar Diellorin Pellazgë shekujve në muret e Virgjëreshës Odigitria, në “ E mësueme e Krishterë” si teksti i parë tek Arbëreshet pas Mesharit. Apo, Giorgio Guzzetta i cili mbolli vazhdimisht identitetin arbëresh. Pa dyshim figura madhor kombëtare e periudhës së Rilindësve të Mëdhenj është Jeronim De Rada me shkrimet e tij që mbetën lapidar në kujtesën kombëtare.  Dhe sot, pa dyshim, njëri nga ata që trason rrugën e shenjtë të kujtesës dhe ruajtjes së gjuhës arbëreshe është autori i NOSTALGJIA, Mario Caliva. Ai e ka kuptuar rrezikun që kërcënon arbërishten në kohën e uniformimit global. Ky uniformizëm rri si Shpatë Demokleu për të gjithë të mërguarit shqiptarë të cilët e anashkalojnë gjuhën e nënës duke iu folur fëmijëve në gjuhë të huaj.      Monodramës NOSTALGJIA i dëshiroj sukses në jetën dhe porosinë e saj gjatë rrugëtimit  në qendra tjera evropiane. Vjena ishte dhe do mbetët qendër e kontakteve dhe njohjeve me vepra e veprimtarë falë aktivistëve të pa lodhur.  Urime autorit, vëllait tonë, Mario Caliva! Në fund autorit iu ndanë mirënjohje nga organizatorët e promovimit. 

          Jetë përshkrim 

          Mario Calivà është një poet dhe dramaturg arbëresh. U diplomua në “Dramaturgji dhe Skenar” në Akademinë Kombëtare të Artit Dramatik “Silvio d’Amico” në Romë. Përveç titullit Doktor Ekonomisë dhe Financave, mori dhe një diplomë universitare në Disiplinën e Shfaqes me një tezë mbi Teatrin Arbëresh si vektor i komunikimit të identitetit. Calivà ka punuar në redaksinë Rai Cultura të Romës dhe si praktikant në Teatro Massimo në Palermo. Që nga viti 2012 ai ka vënë në skenë shfaqet e tij në gjuhën arbëreshe. Ka botuar disa koleksione poezish: Percezioni (Perceptimet), La luce dei punti lontani (Drita e pikave të largëta), Oltre l’oblio della voce (Përtej harresës së zërit). Në vitin 2017 botoi librin “Portella della ginestra 1 maj 1947, Në dhjetor 2020 monologu “Ara” shfaqet në Teatrin Kombëtar të Kosovës në Prishtinë. Në vitin 2020, shtëpia botuese Besa shtyp “Le Leggi razziali e l’ottobre del 1943” (Ligjet racore dhe tetori 1943) që tregon për hebrenjtë e Rromës, dhe historia monolog në gjuhë arbëreshe “Nostalgjia” e prezantuar në Berlin, Paris dhe Gjenevë. Në shkurt 2021 shtëpia botuese Besa shtyp “Poezi Arbëreshe”. Në janar 2021 në Prishtinë (Kosovë) për shtëpinë botuese OM është shtypur “Dety me Ngyren Portokall” një dramë në akt i vetëm. Së fundi me sukses u promovua në Vjenë.