Kulture – Page 516 – Dielli

DUHET TE KESHE ENERGJI TE MADHE PER TE SHKRUAR

December 27, 2012 by dgreca

Vite mërgimesh në Irlandë, qëndrime në Spanjë dhe tani shumë artistë të famshëm si Depardiei po largohen nga Franca dhe nga taksat e saj, ndërsa Michel Houellebecq po kthehet në Paris. Sigurisht –thotë ai- jo për të dhënë një ndihmë patriotike për politikën. Motivi është personal : kisha dëshirë të flisja frëngjisht në jetën e çdo dite, pasi arrita një nivel të mjaftueshëm të gjuhës angleze. Po kthehem jo për militantizëm. Poeti 56 vjeçar po rifillon nga e para në vendlindjen e tij, në Francë dhe me dashurinë e tij të parë, poezinë. Libri im i ardhshëm do të dalë në pranverë dhe do të jetë një përmbledhje me vargje. Është gati në të mbaruar, me rreth një qind faqe. Që prej dhjetë vjetësh që nuk botoja poezi –vazhdon ai. Një lamtumirë tjetër për gjininë e romanin pas Rothit? Jo, asgjë përfundimtare, nuk e di se çfarë do të bëj në të ardhmen. Dikur J.M. Coetzee tha një gjë shumë të drejtë: që të shkruash një roman i ngjan një atlasi që mban mbi shpatulla botën. Është 72 vjet dhe ndoshta nuk ka më forcë. Ndoshta edhe Rothi ndjen të njëjtën gjë. Ka gjasa që të më ndodhë edhe mua, por romani nuk ka vdekur. Thjesht duhet të kesh energji të madhe për të shkruar. Pas veprave Letra dhe Territori ishte zhdukur, një largim prej botës disi shqetësues kur një vit më parë nuk u paraqit në takimin e promovimit të romanit në Hagë, Amsterdam dhe Bruksel. E prisnin, por nuk erdhi. Panik në Paris, zëra për rrëmbim, më pas se alarmi ishte fals. Ishte mirë, pa telefon, as email, në jug të Spanjës. Çfarë bëri në këto muaj? Udhëtova, fotografova, shkrova-përgjigjet. Jashtëtokësor i ulur në letërsinë franceze 20 vjet më parë, një lloj shkrimtari rokstar, prandaj ishte i dashur dhe i urryer, një rast kurioz i një foleje që bëhet i njohur që shet deri dhe një milionë kopje në të gjithë botën. Pak poezi zjgënjyese, kështu i përcakton ai vargjet më të fundit. Përballem me temat e mia të zakonshme, vuajtja dhe vetmia. Disa janë poezi të shkruara kohë më parë të pabotuara, sepse nuk ishin të përshtatshme në përmbledhjet e mëparshme. Por motivi që vendosa t’i botoja është se pjesa më e madhe janë krijime të reja. Vargje më të shkurtëra sesa zakonisht, të shkruara kudo në Paris gjatë udhëtimit të gjata me makinë në Francë apo Irlandë. Kërkojnë më pak punë sesa romani, por kështu ndryshon edhe gjini. Nuk ka një rend të përcaktuar. Manifesti poetik i tij përmblidhet në vargjet Në Kërkim të lumturisë të shkruara në debutimet e tij, urrjetje për të tjerët, përbuzje për vetveten dhe përzjerrje e gjithçkaje, sinteza, si të bëhesh poet dhe të çmësohesh të jetosh. Por tash poeti duket se e ka mësuar zanatin e jetës. Doli nga frazat e tij të fundit të mbylljes, po kthehet në atdheun e vet, në një shtëpi që sheh çatitë dhe qiellin e Parisit, i trajton me dashuri bashkëbiseduesit. Për autorin që ka shkruar se Bota është një vuajtje e shpalosur apo Zbrazëtia dridhet nga dhimbja deri tek të jesh në një parosizmi të pështirë, Micheli është sot një burrë që buzëqesh shpesh. E ka kuptuar dhe themeluesja e Art Pressit Caterinë Millet dhe shkrimtare intensive e bestsellerëve që në dhjetë vjet ka shitur 2 milionë kopje të librit Jeta seksuale që paraqet një anteprima të një filmi prej 10 minutash me skenar të shkrimtarit Houellebecq dhe i nxjerrë nga vargjet e veprës Në kërkim të lumturisë, me dëshmi të shumë përsonave që thonë se mbijetojnë sesa jetojnë. Shkrimtares Millet i duket njeri me dhembshuri, larg famës si njeri i lig. Joshoqëror, por jo i lig – saktëson ai. Dhembshuria më bën të shkruaj dhe që do të më kishte bërë një psikiatër të mirë. Njerëzit ndajnë shumë biseda me mua, kanë ndjesinë se më flasin pa i gjykuar. Jam lexues i Shopenhauerit dhe mendoj se dhembshuria është e vetmja përgjigje. Pra mizantropi Houellebecq nuk u përgjigjet mesazheve, por bisedon me shumë prej tyre që ndihen në limite dhe që i dërgojnë tekste, fragmente dhe vepra vizuale si fotografi. Nuk kam frikë të mbetem i mbërthyer në lidhje të vështira, këta persona janë të kënaqur nga vëmendja që u kushtoj, për faktin se i lexoj apo i shoh gjërat e tyre dhe më pas u përgjigjem. Vargjet e mia kanë një sukses të madh në spitalet psiqike. E ndiej se ka një marrëdhënie me të braktisurit. (vazhdon)

Houellebecq : Unë tashmë i kam lexuar të gjitha ose gati të gjitha

Disa prej librave të tij janë bërë dhe po bëhen skenarë për filma në Europë dhe ai më i fundit nga një treshe hollandeze. Sigurisht është një shfaqje disi dëshpëruese, shpresoj të gjej financuesit – thotë Houellebecq, si gjithmonë me ironi. Nëse vargjet e vjetra dalin nga fillesa e origjinës, ka vuajtje, poezitë e reja nuk flasin më për urrjetje ndaj të tjerëve dhe përbuzje për veten, sepse dhembshuria ndërkohë është bërë rrugë, por problemi është po ai i çudisë që gjendesh në këtë botë. Në disa vargje të tij lexojmë : Vdiq më i pastri, çdo gëzim u gjymtua, gjoksi është si i zbrazët, mjaftojnë disa sekonda që të zhdukësh botën. Libri i ri premton të nxjerrë jehonën e autorit në origjinë, ai që shkroi mrekullisht për Lovecraftin dhe vizionin e përbashkët të një universi të reduktuar në “grumbull dinak të qelizave bazë” .

Një figurë tranzicioni drejt kaosit i destinuar që të triumfojë. Do ta ndiejmë mungesën e fytyrës tjetër të Mishelit, atë të vëzhguesit të shoqërisë. Midis miteve të tij është Balzaku që i përdori romanet për të përshkruar botën bashkëkohore dhe ndonjëherë si profet t’i paraprinte së ardhmes: shtrirje e logjikës kapitaliste dhe liberale në raportet seksuale dhe sentimentale, kapërcimin e njeriut në sajë të gjenetikës, terrorizmin islamik, refuzimin e pleqërisë, klonimin deri tek përshkrimi i Francës si një hibrid i çuditshëm me galeritë e artit dhe parqe lojrash për turistë të pasur të vendeve që tashmë janë afirmuar.

Në Bibliotekën kombëtare, Art Press-i ekspozon disa fotografi të bëra nga vetë shkrimtari : Nuk kam pretendime të mëdha, por fotografia luan një rol në jetën time. P.sh kur shkruaj një roman, ulem përballë murit dhe vendos para meje imazhet e vendeve në të cilat ambientohet historia: është një mjet që më ndihmon. Disa syresh i bëra verën e kaluar në Bulonjë sur Mer dhe janë një zgjerim i vepërs Letra dhe Territori. Flasin për transformimin e Francës në një lloj muzeu nga njëra anë dhe dominimi i fushave nga ana tjetër. Më pas foto diodash në autostrada deri tek imazhet tipike të autorit mes shtëpive dhe pemëve, apo markete me parkim etj. Mishelit i pëlqen vendi ku vendosi të kthehet, duhet marrë në konsideratë se tre vjet më parë i paraprinte rënies, duke e parë si një park lojrash. Çfarë efekti të ngjall? Më duket se Franca këmbëngul që ta refuzojë fatin e vet, edhe pse unë besoj se s’ka më shpëtim. Prodhimi botëror po organizohet dhe fatmirësisht vendet e pasura joshen nga ajo që u ofrojmë si artizanati, turizmi, kuzhina. Italia ndodhet në të njëjtën situatë. Unë nuk kam preference, por ndoshta duhet pranuar realiteti dhe ta braktis idenë se vetëm industria është veprimtari fisnike dhe vendimtare për të ardhmen e një vendi. Për qeverinë dhe presidentin më popullor në Francë se në atdhe, shkrimtari është disi skeptik. Nuk ka besim tek presidenti, denoncon paradoksin e një vendi gjithmonë e më djathtas që ka një president të majtë. Unë nuk votoj në zgjedhje, vetëm në referendume, e kam si parim, por çudia e situatës është e dukshme. Nuk pajtohet edhe me arsyet e betejave ndaj Google dhe Amazonit me anë të ministrit të Kulturës. Cili është problemi? Mbijetesa e botuesve tradicionalë? Nuk më duken të kërcënuar. Libri dixhital në Francë është një dështim total, askush nuk e ble lexuesin e ebook-ut. Një tekno-entuziast si ju nuk e ka një Kindle? Jo, versioni tablet është një produkt i neveritshëm, nuk krahasohet me librin në letër. Nuk lexohet mirë, jam një klient i Amazonit. Po e gjithë retorika romantike mbi libraritë e vogla që nuk duhet të zhduken? Nuk e di, kufizohem të vërej se për lexues të fortë si mua, Amamzoni është i pazëvendësueshëm. Unë tashmë i kam lexuar të gjitha ose gati të gjitha, kur shkoj në një librari tradicionale nuk më tërheq më asgjë dhe nuk gjej atë që kërkoj. Supermerkatot e mëdha të kulturës do të sillnin homologimin përmes bestsellerësve? E kundërta. Në Amazon gjej gjërat e rralla. Ai vëren rreziqet e abuzimit të shkeljeve të syrit, referimeve, ironisë dhe shkallën e dytë në shfaqjet artistike dhe në komunikimin mes personave : gjithçka zhvillohet si shprehje e drejtpërdrejtë e një ndjenje, emocioni, ideje se është e pamundur, sepse është shumë vulgare. Gjithçka duhet të kalojë përmes filtrit deformues të ironisë dhe ndarjes. Sipas Mishelit nuk kuptohet asgjë dhe humori i qëndrueshëm del si heshtje tragjike. Prandaj si patrioti më pak i tillë ndaj shkrimtarëve të tjerë francezë, mund të flaës gjatë për poezinë, dhembshurinë, psikiatrinë, Francën, presidentin dhe supërmerkatet. Me të njëjtën çiltërsi dhe zero ironi.

Përgatiti Arjan Th. Kallço

PARA SHTATORES SË KRYETRIMIT ADEM JASHARI…

December 27, 2012 by dgreca

Nga: MURAT GECAJ/ Këto ditë janë festë, në Tiranë dhe në qytete tjerë të Shqipërisë, por edhe më gjerë, në Kosovë e trojet tjera shqiptare dhe në disaporë. Vërej se udhët gumëzhijnë e janë të mbushura plot. Njerëzit lëvizin të qetë, dikush më këmbë dhe të tjerë me makina. Bashkëkombësit tanë, kudo që jetojnë e punojnë, i shprehin ndjenjat dhe mendimet e tyre edhe përmes urimeve. Në ditët e festave, tashmë, ato praktikohen në rrugë e me mjete të ndryshme. Ka nga ata, që e parapëlqejnë të shkojnë fizikisht dhe të takohen me familjarë, kolegë, miq e dashamirë. Disa të tjerë përdorin telefonin e shtëpisë ose celularin,i cili edhe ka oferta të përshtatshme, për ta realizuar një gjë të tillë. Është kjo një praktikë e mirë, që i lidhë, o afron dhe i miqëson njerëzit tanë.

Kaloj nëpër kryeqytetin Tiranë dhe ndalem para shtatores së Hasan Prishtinës, në afërsi të Muzeut Historik Kombëtar. Nuk ka shumë ditë, që u përurua dhe ende ka këtu kurora e buqeta me lule. Njerëz të ndryshëm ndalen e fiksojnë fotografi, që t’i kenë kujtim. Sjell ndërmend, se pikërisht në ditët e festimeve të 100-vjetorit të Pavarësisë, aty isha bashkë me një grup kolegësh e miqësh, të cilët kishin udhatuar me autobus që nga Suedia, në Kosovë, Vlorë e kthim. Aty bëmë së bashku disa fotografi…Më tej, udhëtoj nëpër “Rrugën e Durrësit”. Pa shkuar ende te Sheshi “Rilindja” (njihej më parë, “Zogu i Zi”), ndalem para një shtatoreje të bukur, e cila të fton ta nderosh dhe ta respektosh. Ndoshta, nuk duhet ta shkruaj këtë gjë, por unë nuk e di emrin e autorit të saj. Prandaj i kërkoj atij falje dhe e përgëzoj për punimin e bukur, që ka bërë. Pra, ndiej kënaqësi, kur e shikoj, me atë shprehjen e saj krenare, burrërore e trimërore. Eshtë shtatorja e kryetrimit Adem Jashari, komandantit legjendar të UÇK-së, para kujtimit dhe veprës të të cilit përulemi të gjithë. Armët i ka ngjeshur dhe vështrimin e mban larg, drejt Kosovës martire…Ndërkaq, nxjerr aparatin fofografik dhe e shkrepi për disa poza.

Ndërkaq, në kujtesë sjell vizitën, që kam bërë në Kullën e Jasharjve, në Prekaz të Drenicës, në fundvitin 2000. Kam dëgjuar asaj here për sakrificat mbinjerëzore të kësaj familjeje heroike, nga e cila u flijuan mbi 20 veta, për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Në shenjë respekti të veçantë për atë trung të rrallë familjar, aty bëra një fofografi me bacën Rifat, vëllain e Adem Jasharit dhe me djalin e tij, Lulëzimin. Unë e di, se ata kanë sa e sa fofografi të tilla, me vizitorë të shumtë. Ndërsa për mua ajo ka mbetur gjithnjë e paharruar dhe e kam fiksuar në disa botime të mijat.

Por, kur qendroj në heshtje para shtatores së Adem Jasharit, sjell në kujtesë edhe vizitën time disaditore në Kosovë, në korrikun e atij viti. Me bashkëshorten time dhe i shoqëruar nga miku nga Deçani, Qerim Pepshi, bëmë vizita në disa qytete e fshatra. Ishim edhe në Gjakovë e Pejë, Prizren e Prishtinë, në Gllogjan e Novoselë etj. Kudo gjetëm gjurmët e heroizmit masiv të popullit kosovar, në përleshje me pushtuesit gjakatarë serbë. Bëmë një vizitë edhe në shtëpinë e komandantit të UÇK-së, Ramush Haradinaj, ku u takuam me babanë e tij. Por ishim edhe në zonën e Junikut, ku kishte bërë vizitë diplomati i shquar amerikan, Riçard Hollbruk. Kudo na ranë në sy varre, mbuluar me kurora dhe lule të freskëta. Ishin në nderim të atyre, që e dhanë jetën e tyre të re, për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Të gjitha ato mbresa unë i përmblodha në librin, “Si e pashë unë Kosovën” (Tiranë, 2000).

Ndërsa meditoj për ato, që shkrova më sipër, kujtesa më shkon te gjithë të rënët, në luftërat shumëvjeçare për mbrojtjen e vatanit, të tokës së shenjtë të të parëve tanë. Se vërtet është e natyrshme të festojmë së bashku, por dhe të mos harrojmë sakrificat mbinjerëzore, që na është dashur të bëjmë gjatë historisë, për liri e pavarësi. Se është fakt i njohur, që populli ynë gjithnjë ka qenë paqësor dhe jo sulmues e agresiv ndaj të tjerëve, pra as ndaj fqinjëve tanë. Ndërsa të huajtë na kanë rënë në qafë me pa të drejtë. Me forcë e diplomacy të padrejtë, ata na i kanë copëtuar e marrë nga trungu amtar, disa pjesë të tokave tona dhe, gjoja, me to kanë krijuar “minishtete”. Ndërsa tani atyre u duket e habitshme, kur ne kërkojmë bashkimin e Kombit Shqiptar, ashtu si të gjithë kombet e tjerë, në Ballkan e më gjerë. Sepse ky ishte një ideal i kahershëm i rilindësve tanë dhe platformë e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Por edhe e Qeverisë së parë shqiptare, të kryesuar nga Ismail Qemali, me vendimin e Kuvendit Kombëtar të Vlorës, më 28 Nëntor 1912. Me këtë mendim, në shpirt e në zemër, ranë kryetrimi Adem Jashari dhe pjesëtarët e familjes së nderuar të tij; u flijuan edhe trimat e tjerë të Kosovës, që ajo të ishte e lirë dhe e pavarur.

Historinë tonë të lavdishme, ne e kemi dhe duhet ta kemi kurdoherë në mendje e në zemër. Për atë është shkruar në sa e sa libra, ruhet në muze dhe përjetësohet në lapidarë e shtatore të atdhetarëve e të luftëtarëve tanë, të mendjes e të pushkës. Prandaj, lipset të jemi krenarë dhe t’ua transmetojmë brezave pasardhës, si gjënë më të shenjtë, duke ua treguar luftën, përpjekjet dhe gjakun e derdhur për mbijetesë. Me këto ideale të larta, ne duhet të ecim të bashkuar përpara, duke ruajtur lirinë e pavarësinë, duke e begatuar e përparuar çdo pëllëmbë të tokës amtare shqiptare. Kështu do të hyjmë me ballin lart në Bashkësinë Europiane, të nderuar dhe të respektuar nga shtete aleate e mike, me ShBA në krye.

Tiranë, 25 dhjetor 2012

OLYMPIA GARGANO-IMAZHI I SHQIPËRISË NË LETËRSINË EVROPIANE PËR SHEKUJ XIX – XX

December 27, 2012 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA/

Olympia Gargano ka bërë dy vjet më parë pjesë të aspiraturës në Universitetin e Nice Sophia Antipolis – France studimin :Imazhi i Shqipërisë në letërsinë Evropiane për shekuj XIX – XX .Kryesisht Gargano është përqëndruar tek Edit Durham.Tek gazeta Vlora botova një shkrim për shoqëruesin e Edit Durhamit nga Tepelena në Vlorë.Të dhënat i morra rreth 20 vite më parë në vendlindjen e shoqëruesit të miss Durhamit,në Mezhgoran të Tepelenës.Olimpia Gargano më dërgoi një mesazh për ta pasur këtë shkrim mbasi ajo punonte temën e saj në Universitetin e Nicës Sophia Antipolis – France .Olympias.G ja dërgova këtë matërial ndërkaq i kërkova që të më niste pjesë nga studimi i saj për shqiptarët,kryesisht:” Imazhi i Shqipërisë në letërsinë Evropiane për shekuj XIX – XX “,të cilën ajo ma dërgoi në gjuhën frënge ku ajo mbroi aspiraturën në universitetin e dëgjuar francez. Universiteti i Nicës Sophia Antipolis ku mbrojti temën për Shqipërinë O.Gargano,është një universitet francez multidisiplinare, i themeluar në vitin 1965, gjendet në Nice të Alpes Maritimes. Ka rreth 26.000 studentë, duke përfshirë 1.300 studentëve të diplomuar dhe gati 20% të huajt, është përhapur mbi disa kampuset dhe njësitë trajnimi dhe hulumtimi. Ka mbi 1300 mësues, lektorë dhe instruktorët. Universiteti i Nicës përbëhet nga tetë fakulteteve (UFR), një IUT, një PSI, një Universitetit Politeknik dhe një Hum.

Kush është Olympia Gargano

Lindur në Ravello në bregdetin Amalfi, me një diplomë në Classics, me specializim në gjuhësi dhe Master italiane në mësim të gjuhës italiane për të huajt.E përkthyese (nga anglisht,frëngjisht, gjermanisht),ka përkthyer vepra të reja nga udhëtarët e huaj në Italinë jugore . Profesorë e gjuhës italiane dhe latine në shkolla të larta,u angazhua në një projekt kërkimor për imazhin e Shqipërisë të letërsisë moderne dhe bashkëkohore evropiane në Universitetin Nice Sophia Antipolis – France.

Aktualisht Punon te Ministrisë e Shërbimeve Publike arsim. Njeh këto gjuhë të huaja:italisht, anglisht,gjermanisht ,greqishten e vjetër ,latinisht,frëngjisht. Ka studiuar Université de Nice Sophia Antipolis Doctorant · Littérature compare-Letteratura Comparatadottoranda. Università degli studi di Napoli L’Orientale

Ja disa pjesë të kësaj kumtese që Olimpia Gargano ja ka kushtuar letrave shqipe.Imazhi i Shqipërisë në letërsinë Evropiane për shekuj XIX – XX shkruan ajo. Tregimet e udhëtimit në Ballkan thotë O.Gargano,është një subjekt ende pak të hulumtuar mes provave letrare e udhëtime në Evropë, në mesin e tyre, shumë më pak të njohura janë librat e udhëtimit në Shqipëri, një vend të cilit njohurit dhe hapje me jashtë ishin bllokuar për gati 50 vjet të regjimit totalitar,deri në fillim të viteve 1990. Projektin tim hulumtimi ka për qëllim të hapë koordinatat e imazhit të Shqipërisë në kontekstin e kulturës evropiane, sidomos të literaturës në italisht, frëngjisht dhe anglisht. Në fillim të shekullit të njëzetë, Shqipëria mbetet një nga vendet më pak të njohura evropiane. Deri në fund të shekullit të tetëmbëdhjetë, udhëtarët të cilët kishin kaluar ishin kryesisht tregtarët dhe diplomatët në rrugën e tyre në Konstandinopojë përgjatë rrugës Via Egnatia një, kanali i lashtë i komunikimit, i cili ishte ndërtuar nga romakët gjatë shekullit të II p.e.s si zgjerimi ideal të Ëay Appian, duke çuar nga Roma në Brindisi.

Via Egnatia që niset në Durrës, gjendet në bregdetin Adriatik të Shqipërisë, në Stamboll, duke kaluar nëpër Shqipëri , Maqedonia, Bullgari dhe Turqi. Ajo ishte vetëm në fillim të shekullit të nëntëmbëdhjetë , si rezultat i popullaritetit të “Tour Grand”, që udhëtarët evropiane filluan të konsiderojnë Shqipërinë si një destinacion për të vizituar. Ndër udhëtarët e parë që i ka kushtuar atij veprat letrare, ishte François Pouqueville dhe Lord Bajroni. Në udhëtimin e tij për nga Morea në Kostandinopojë, në Shqipëri, dhe në shumë pjesë të tjera të Perandorisë Osmane, botuar në 1805, ishte Pouqueville që zbuloi thesaret arkeologjike ,që lidhen me traditën klasike. Në anën e anglezeve, “zbulimi” i Shqipërisë në letërsinë moderne është për shkak të Lord Bajroni, i cili bëri skenarin e aventurat e heroit të tij në shtegtimin e Çajld Haroldit.

“Sot, ka tanika një prodhim shumë të pasur letrare në letërsinë Evropiane për shekuj XIX- XX e cila është objekt i hulumtimit tim. Një prej autorëve që do të veproj në mënyrë specifike në projektin tim është angleze Edith Durham, e cili në fillim të shekullit ‘20 udhëtoi për në Shqipëri vetëm. Shtyrë për të udhëtuar nga mjeku isaj , i cili e këshilloi atë, që të lëvizë nga koha në kohë për të mbështetur më mirë detyrat e ndihmës për nënën e saj të sëmurë, znj Durham, artiste dhe shkrimtare, udhëtoi në Adriatik në vitin 1900. Gjatë turneut të saj të parë, ajo vizitoi Cetinje (Mal i Zi) dhe në Shqipëri: ajo ishte fillimi i një dashuri që zgjati gjatë gjithë jetës. Për 20 vjet, Edith Durham kaloi në Shqipëri, Kosovë dhe Serbi, ka vizituar vende dhe njerëz me përvojë, dhe u bë një partizan më të pasionuar të pavarësisë së Shqipërisë. Kujtime udhëtimesh e e saj , në Shqipëri (1909), është ende një nga burimet e njohurive dhe frymëzim më të pasur letrare për të gjithë ata që janë përfshirë në kulturën dhe traditat shqiptare.

Dr. ISMET GEGA, PERSONALITET I SHQUAR I MJEKËSISË SHQIPTARE

December 26, 2012 by dgreca

Ne Foto Dr.Ismet Gega (1879-1952)/

SHKROI: Prof. dr. Pajtim BEJTJA/

Këtë vit jubilar të 100-vjetorit të Pavarësisë, krahas personaliteteve politike, është mirë të kujtojmë edhe ato të fushave të tjera, që kanë dhënë ndihmesa të shquara, në të mirë të vendit dhe të popullit tonë. Në fushën e mjekësisë, një personalitet i tillë ka qenë mjeku kirurg, Ismet Gega.

U lind në Gjirokastër, në vitin 1879, në një familje me tradita atdhetare e me veprimtari të drejtpërdrejtë politike. I jati, Veseli ka qenë deputet i Perandorisë Osmane.

Pas mbarimit të shkollës fillore dhe plotore në vendlindje, Ismeti kreu shkollën e mesme dhe Fakultetin Ushtarak të Mjekësisë në Kostandinopol (Stamboll). Studimet i përfundoi në vitin 1905 dhe, me gradën kapiten i klasës II, u caktua mjek karriere në ushtrinë turke, ku punoi deri në vitin 1912.

Pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, në vitin 1913, u kthye në atdhe dhe hyri në shërbimin ushtarak kombëtar, me gradën kapiten i klasës I. Në vitin 1914, u caktua drejtor i spitalit të Vlorës, të cilin e themeloi. Në prill të vitit 1921 u gradua major dhe u emërua shef i seksionit të shëndetësisë, pranë Ministrisë së Luftës. Në vitin 1922, dha dorëheqjen nga ushtria dhe punoi mësues shkencash, në Gjimnazin e Shtetit dhe në Medresenë e Lartë të Tiranës. Në vitin 1923, u emërua drejtor i Spitalit të Shtetit në Gjirokastër, të cilin e themeloi. Në dhjetor të atij viti, u rimor në shërbim ushtarak, me vendim të Këshillit të Lartë të Shtetit Shqiptar dhe u emërua drejtor e mjek operator, me gradën major, në spitalin ushtarak të Shkodrës. Nisi punën në fillim të vitit 1924 dhe qëndroi në Shkodër deri në qershor të vitit 1925, kohë kur u nxor në lirim. Në nëntor të vitit 1925 u dërgua përsëri në Vlorë, si mjek i Bashkisë. Në vitin 1928 u emërua anëtar i Këshillit të Shëndetësisë, pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Shëndetësisë dhe u zgjodh anëtar i asamblesë bashkiake të Tiranës. Në prill të vitit 1932 u thirr përsëri në shërbim ushtarak, në spitalin e përgjithshëm ushtarak të Tiranës, ku punoi mjek kirurg, deri në vitin 1935, kur u gradua nënkolonel dhe, për merita të veçanta drejtuese, u emërua drejtor. Nuk u pajtua me pushtimin e spitalit ushtarak nga italianët dhe kjo qe një nga arsyet e largimit nga kjo detyrë, më 7 prill 1939. U emërua inspektor higjiene në ushtri, deri në vitin 1940, kur u përjashtua nga shërbimi, si dhe shumë oficerë të tjerë. Më pas u rithirr në shërbim ushtarak, por nuk pranoi. Me kërkesën e tij, doli përfundimisht në pension, më 20 mars 1944. Në prill të atij viti, duke qenë në pension, u gradua. Vdiq më 27 mars 1952, në Tiranë.

Doktor Ismeti ka qenë mjek me horizont shumë të gjerë. Si njohës i disa gjuhëve, ishte në dijeni të çdo gjëje të re, që ndodhte në botën mjekësore. Në vitet 1933 e 1935, botoi librin “Mjeku i Shtëpisë”, në dy vëllime, me rreth 700 faqe, duke derdhur në të dijet e shkencës mjekësore të kohës dhe përvojën e madhe vetjake. Në parathënien e librit, ai shkruan me modesti: “…i lutem gjithkujt, të mos ngutet nga nakari (smira-P.B.) të kritikojë poshtë e nalt të metat, që do t’i takojë aty këtu në këtë libërzë, por të ketë zili, të kapij pendën në dorë, të lodhë pak trutë e të pregatitë një libër ma të mirë e ma të dobishëm, sepse kështu mund t’i bajë shërbime atdhetarëve”. Libri u tërhoq gjerësisht nga familjet shqiptare të asaj kohe dhe në shumë prej tyre ruhet ende. Në vitin 1937, ai u përfshi në librin biografik “Who’s Who” (“Kush është ky”) in Central and East Europe (published by the Central European Times Publishing Co Ltd., Zurich, 1937), bashkë me figura të tjera shqiptare të shquara të kohës.

Doktor Ismeti është dalluar jo vetëm për aftësitë e larta drejtuese dhe profesionale, por edhe për shpirtin njerëzor të tij, të shfaqur gjerësisht. Ishte një njeri i dashur, i zgjuar, hokatar, i mbrujtur me dhembshuri ndaj njerëzve, që vuanin dhe me respekt për kolegët. Vizitonte falas të sëmurët e skamur dhe u shpërndante ilaçe falas atyre; u jepte përvojë mjekëve të rinj dhe interesohej për t’i specializuar ata në Firence të Italisë.

Dr. I. Gega nuk pranoi ofiqe turke, por erdhi në atdhe, kur e thirri nevoja e shpëtimit kombëtar dhe qëndroi këtu, duke shkrirë dijet dhe energjitë e veta, në të mirë të mjekësisë shqiptare dhe të popullit të vet. Akordimi nga Mbreti Zogu I i dekoratës së lartë “Komandar i Urdhënit të Skënderbeut”, më 27 gusht 1938, tregon se dr. Ismet Gega ishte në ballin e mjekësisë shqiptare të asaj kohe. Do të ishte në nderin e spitalit të Vlorës, që të mbante emrin e themeluesit të tij të shquar, dr. Ismet Gega.

Tiranë, 18 dhjetor 2012

DOLLIA E PARE

December 26, 2012 by dgreca

Nuk e kisha menduar kurrë që dollinë e parë të Festës së Pavarësisë do ta ngrija në një qytet tjetër veç Vlorës. E kisha menduar gjatë e gjerë këtë punë prej vitesh, qysh kur shkova herën e fundit në vitin 2006. Vlora më befasoi me bukurinë e saj, nostalgjikët e detit me vargjet e tyre e mbajnë atë kudo me vete, dhe që nga Riviera dukej edhe më e qartë. Bëra një betim në heshtje me veten time.

Kur të vjen në derë përsëri ky rast – thashë mendueshëm – duke kujtuar vitet e kaluara në plazhet e saj. 100 vjet më pas ku i dihet se çfarë bëhet? Kush do të rrojë do ta shikojë. Shijojë. Por me Vlorën më lidh edhe një fije tjetër sa e largët, aq dhe e afërt : origjina e farefisit të nënës. Kanë lindur gati të gjithë aty dhe më pas braktisën pa shumë dëshirë vendlindjen për të ardhur në një qytet tjetër me natyrë të ashpër, por tepër kuruese. Pas diplomimit që për koinçidencë ishte viti 1990, vera e nxehtë e atij viti, shkuam me xhaxha Vasilin, të ftuar në dasmë tek miqtë tanë. Rruga e gjatë me tren nuk u ndie fare, sepse bisedat dhe pejsazhet na mbërthyen fort si para një ekrani televizori që nuk të lejon të largohesh pa përfunduar emisioni. Meqë jetova në Tiranë për 4 vjet, me të afërmit takohesha në fillim rrallë, e më pas shumë rrallë. Takoheshim vetëm në gëzime familjare, festa kombëtare ose gjatë pushimeve të verës. Kishim gjithë kohë që të bisedonim shtruar, por edhe t’ia merrnim një herë këngës labçe, si parapërgatitje për ditët e dasmës.

Eja nipçe, eja t’ia marrim një here – më thoshte gjithmonë në gëzime.

Unë disi me ndrojtje i afrohesha tavolinës ku uleshin burrat dhe disi i strukur i bashkohesha zërit të korit të burrave. Është një repertor që e njohin në të gjithë Shqipërinë, që nga këgët qytetare e deri tek ato me iso. Tek këndonim shpesh i drejtoja sytë tek ata që të dëgjoja sesi këndonin, kush ia merrte dhe kush ia priste. Përpiqesha që atij kori të fuqishëm zërash, t’ia bashkoja edhe timin, herë duke e mbajtur ison, herë duke heshtur që të mësoja mirë zërat e atyre që ia thoshin këngës.

Nuk është e lehtë t’ia dalësh mbanë nëse nuk e ke në gjak – më pëshpëriti në vesh gjyshi im.

Do ta mësoj edhe unë ngadalë – Iu përgjigja. Ta shikosh, këtu do të jemi, kur të mblidhemi radhës tjetër, do ta këndoj si ju.

Ai vinte buzën në gas dhe tundte kokën sikur donte të më thoshte: Do kohë kjo punë, nipçe. Nuk është e thjeshtë. Duhen festa të shumta që ta mësosh këngën. E vërtet deshte shumë kohë. Por mua nuk më nxinte vendi, pasi doja më çdo kusht që të mësoja të këndoja. Si është puna e njeritu, kur është i ri ngutet të kapë gjithçka që është pronë e të rriturve, pa e marrë parasysh gjithë atë mund dhe përvojë të tyre, kur është i moshuar përsëri ngutet, t’i bëjë bisht viteve që poi ikin. Një lloj vrapi me kah të kundërt. Të gjithë në jetë e provojmë këtë ndjenjë, por sa prej nesh vënë mend?

Kënga që më mbante të mbërthyer më shumë pas burrave që këndonin dhe pinin ndonjë gotë raki, ishte Nënë portokalle…E kisha dëgjuar shpesh në

gëzime, por nuk e di përse më dukej e pabesueshme që ta mësoja. Kur xhaxhai ia fillonte këngës ndiqja zërin e tij, më pas shkoja tek ai që në refren bënte një zë tjetër.

Ke kohë ta mësosh edhe atë zë – m’u drejtua, por tani mëso zërin e parë. Më kujtohet se dikur fëmijë shkova edhe në Pallatin e kulturës për disa prova e më pas në Shtëpinë e pionierit, në hyrje të qytetit. Të bëhesha këngëtar i mirë, ditë pas dite, po shndërrohej në ëndrrën time që mbeti pezull dhe kurrë nuk u realizua. Nuk më vjen keq sot që jeta mori një drejtim tjetër, ndërsa kënga mbeti miku im më i mirë e kudo që shkojmë e kemi të pandarë, bile dhe në dhe’ të huaj, tek të afërmit në Greqi e më tej në Itali.

Morëm autobusin dhe u nisëm drejt Selenicës, qyteza e famshme asokohe që ishte krenaria jonë. Shumë prej të afërmeve nuk i njihja, nuk i kisha takuar kurrë. Por siç i thonë, gjaku yt nuk të gënjen. Po të shkosh në dy ose tre ditë në fshatrat e Labërisë shijon perlat e krijimtarisë më të fuiqshme të një populli që krahas pushkës së varur gjithmonë në supe, do të ndiesh edhe butësinë e shpirtit të përjetësuar në këngë. Në mbrëmje filloi dita e radhës së dasmës dhe në oborrin e shtëpisë, nën hijen e pemëve të gjelbëruara dhe me fruta diku të bëra, diku jo, vera është bamirësja më e mirë e njeriut, nja dhjetë ose pesëmbëdhjetë dasmorë ngritëm dolli pafund. Rakia që po shijonim, ia kalonte të gjitha atyre të tjerave që kishim shijuar deri në atë kohë kudo që kishim shkuar, ishte raki manafere të cilën e pinim me pak meze para. Hyrje-daljet tek oborri bëheshin më të dendura, pasi vinin për të uruar edhe nga lagjet e përtejme. Më pas filloi kënga dhe vallja labe. Nuk ka spektakël më të madhërishëm në botë, sesa folklori i një populli që gëzon në ditët më të lumtura të jetës së tij. Por ne të brezit të ri sikur na tërhiqte edhe një muzikë disi ndryshe, prandaj në pauzat e mundshme, futnim ndonjë kasetë me muzikë të lehtë dhe në këmbë për të kërcyer. Këngët e idhujve tanë mbushnin hapësirën përreth që mesa dukej ishte dorëzuar krejtësisht para zërit të tyre dhe atyre njerëzve të mirë lebër që këngën nuk e ndanin për asnjë çast nga jeta e tyre, njëlloj sikur të thoshe se kishin lindur me këngë në gojë.

E po shtypeni atë butonin se majft kërcyet – vinte ndonjë ankesë nga burrat. Kemi dhe ne qefin tonë. Ejani t’ia marrim një kënge së bashku, more djema se këto të shkreta të mbajnë gjallë – ia priti më i moshuari. Pa këto këngë as kuvendi nuk do t’ju ketë lezet. Ulëm zërin e magnetofonit dhe u afruam që t’i bashkonim zërat. Nuk kishte nevojë për urdhëra kategorikë, gjë që as që nuk vihej në dyshim, sepse ishte një përqasje me dëshirë, ishte një fuqi tërheqëse e cila të shkulte dhe të afronte me burrat e këngës dhe të tryezës. Këtë gjë do ta mësoja shumë shpejt ditën e dytë kur dasma hyri në delirin e saj.

Disa ditë para festës sonë të madhe, ishte data 25 nëntor, rruga mori një drejtim tjetër, jo për në Vlorë, por për në Prishtinë. Por përsëri në tokën tonë ishim, mes miqsh që mendonin se këtë përvjetor do ta tundnim. Le ta dëgjonte edhe një herë bota zërin e shqiptarëve pas shumë peripecive të mbrapshta historike.

E se ka kohë deri më datën 28 – i jepja kurajo vetes. Kurajoja është një forcë

e brendshme që buron nga dëshira jonë për t’u përballur me të gjitha sfidat. Shpërthen sapo ke arritur të kuptosh se asgjë nuk mund të të ndalë, bile dhe vetë vdekja. Një eufori që nuk e pranon komandën, Prapakthehu, apo qindra mëdyshje që deri në atë çast ta kishin mërzitur shpirtin dhe ta kishin lodhur kokën, me imagjinata të stërholluara që sillen rrotull me të panjohurat e veta.

Nga udhëtimi në udhëtim – pohova aty për aty. Disi e lodhshme, por gjithësesi kënaqësitë janë shenjat e dukshme që shprehen në fytyrë dhe tek vijnë në radhë, i ngjajnë një ditari në faqet e të cilit dendësia e vijave të një aparati sizmograf nuk janë njëlloj.

Tek kalonim nëpër Rrugën e Kombit u dëgjua një zile telefoni që mesa dëgjohej në makinë, na ftonte të qëndronim në një vend për një kafe. Po ku vallë?

Ju presim pas urës – ishte komunikimi i fundit që arrita të kapja dhe zëri u tret si një jehonë që tashmë e kishte ringjallur kërkshërinë në mendjen time. Vazhduam edhe pak rrugën dhe tek ura, përmatanë, në krahun e majtë bëri shenjë një makinë benz me targa të Kukësit. Poshtë urës lumi i pashqetësuar nga koha, përshkonte edhe ai rrugën e vet. Ashtu si njeriu edhe lumi e ka një jetë që nga dalja e deri tek porta e hapur e detit, ku cikli merr fund.

Një pamje sugjestionuese u hap para nesh sapo zbritëm nga makina, pasi lokali ngrihej buzë rrugës, mbi liqenin e Kukësit. Pasi u përshëndetëm me dy djem vendalinj, por që ishin studentë në Tiranë, djelli dhe pasqyrimi i ujit, na e spostoi disi vëmendjen tonë. Përreth një lumë ndryshe na i shtoi emocionet, ai i flamurëve kuqezi që e ndizte më tepër atmosferën. Sipër kokës sonë mbi një kodër gjendej qyteti mikpritës, edhe pse për pak kohë.

I bëjmë më pas fotografitë – tha njëri prej tyre, më parë të bëjmë adetin. Zumë vend në një tarracë të mbuluar me pamje nga liqeni nga ku nuk ngopeshim së hedhuri sytë në panoramën vezulluese të natyrës.

Mirë se na erdhët – shtuan në një zë të dy studentët.

Mirë se ju gjetëm – u përgjigjëm dhe faleminderit për këtë ndalesë që i kalonte kufijtë e realitetit.

E porosita një raki të mirë të zonës që kamarieri ma solli me një lloj krenarie legjitime, pasi e dinte sesa e mirë ishte.

Epo gëzuar Festën tonë të Pavarësisë përjetësisht dhe gjithmonë ju dëgjofsha zërin e mirë. Gjetiu duhej të ngrihej dollia e parë e festës shqiptare, por jeta shpesh të befason me ngjarjet e saj që nëse janë të tilla çdo ditë, ta fshin ëndrrën kalimtare të mbetur diku në kujtesë dhe të dhuron ëndrra të papritura që plotësojnë më së miri pritshmërinë. Sheshi i Flamurit dhe flamujtë që valëviteshin teksa bënim fotografi u bë një dhe rrëshqiste i vetëm para syve të mi. Pasi makina hyri përsëri në rrugë, të tjera imazhe u fokusuan në sytë tanë, malet përreth, majat e të cilave ishin zbardhur nga bora e parë.

Arjan Th. Kallço

Tiranë-Kukës-Prishtinë, 25 Nëntor 2012