Prof. Dr. Tonin Gjuraj

Rektori

Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”/

Është një kënaqësi dhe nder i veçantë për Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi” që të jetë pjesë e këtij seminari të rëndësishëm, që, jo vetëm vlerëson punën e palodhur të mësuesve tanë në diasporë, por gjithashtu forcon urat që lidhin brezat shqiptarë në mbarë botën me gjuhën, kulturën dhe identitetin tonë të përbashkët.

Gjuha shqipe është shumë më tepër se një mjet komunikimi. Ajo është një shtyllë themelore e identitetit tonë kombëtar, një komponent i pazëvendësueshëm në ndërtimin e lidhjeve familjare, komunitare dhe profesionale – brenda dhe jashtë kufijve të Shqipërisë. Mësimi dhe ruajtja e saj përfaqësojnë një mision të përbashkët kulturor dhe kombëtar, që synon ruajtjen e vazhdimësisë ndërbrezore dhe fuqizimin e vetëdijes identitare.

Në këtë kuadër, certifikimi dhe mësimi i gjuhës shqipe në diasporë nuk duhet të shihet vetëm si një përpjekje arsimore, por dhe si një komponent i domosdoshëm i zhvillimit kombëtar. Kjo përputhet plotësisht me objektivat e Strategjisë Kombëtare për Diasporën 2021–2025 (që besoj do të rishikohet për 2025 – 2030), e cila konsideron diasporën shqiptare një partner strategjik për zhvillimin e vendit në fusha kyçe, si: arsimi, kultura, ekonomia dhe diplomacia.

Strategjia synon të forcojë pjesëmarrjen qytetare, të përmirësojë shërbimet për qytetarët tanë jashtë vendit dhe, mbi të gjitha, të ruajë identitetin kombëtar përmes gjuhës. Si lider rajonal, Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” është i angazhuar të kontribuojë aktivisht në bashkëpunim me autoritetet vendore, në keto procese zhvillimi, sa mbarëkombëtar, aq dhe lokal dhe rajonal.

Sot, më shumë se kurrë, është thelbësore të mendojmë diasporën si pjesë të pandarë të politikëbërjes dhe zhvillimit të Shqipërisë. Ajo nuk është më vetëm një burim ekonomik, por një urë lidhëse me botën, një vlerë e shtuar në të gjitha proceset e transformimit – nga arsimi dhe kultura, te teknologjia dhe reformat institucionale.

Në këtë rrugëtim të përbashkët për ruajtjen dhe përhapjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare, Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” ka ndërtuar dhe konsoliduar bashkëpunime të rëndësishme me aktorë kyç të diasporës akademike.

Së fundi, kemi nënshkruar një Memorandum Bashkëpunimi me organizatën GERMIN, në kuadër të projektit Diaspora4Innovation, me mbështetjen e GIZ Albania dhe Bashkimit Evropian. Ky bashkëpunim synon të kanalizojë njohuritë dhe përvojën e diasporës në projekte konkrete kërkimore dhe akademike, duke përfshirë studiues shqiptarë nga jashtë në jetën akademike të Universitetit.

Gjithashtu, nëpërmjet bashkëpunimit me Fondacionin Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF), po fuqizojmë lidhjet me diasporën akademike dhe po promovojmë cilësinë në arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor.

Në të njëjtën frymë, Qendra e Studimeve Albanologjike në Universitetin tonë ka ndërtuar ura të qëndrueshme me departamente të mësimdhënies së gjuhës shqipe në Europë dhe më gjerë, duke kontribuar në përgatitjen e materialeve didaktike, trajnimin e mësuesve dhe promovimin e kulturës sonë kombëtare në mjediset ndërkombëtare.

Shkodra, me traditën e saj, me studiuesit dhe eruditët e mrekullueshëm që kanë jetuar dhe punuar këtu, që kanë përshkuar rrugët e saj, është vendi më i volitshëm për t’u themeluar studimet albanologjike, edhe në nivelin Bachelor, me vlerë në Shqipëri e botë. Kjo është idea më e vlertë e këtij universiteti, sipas meje, është një nga sukseset me vlerë në kohë, me kushtin për t’u themeluar dhe vijuar me vizion. Ky është momenti të mendoni si grup intelektualësh nga diaspora, që mund të jeni pjesë e kontribuesve, qoftë si këshillues a mbështetës, për ndërtimin e një rrjeti me universitete, qendrat kërkimore albanologjike në botë e më gjerë (jo vetëm qendra albanologjike, por edhe të tjera që albanologjia mund të lidhet e të bëhet pjesë).

Ne kemi shpallur tashmë iniciativën “Diasora për Universitetin”, por që lipset të shoqërohet me ndryshime ligjore nga MAS.

Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” ka një ambicie të qartë: të shndërrohet në një qendër kombëtare të ekselencës për formimin e mësuesve të diasporës dhe për edukimin e vazhduar në gjuhën dhe kulturën shqiptare. Ky është një mision që ndërtohet mbi një trashëgimi të shkëlqyer pedagogjike, që ka përgatitur breza të tërë mësuesish – shumë prej të cilëve sot kontribuojnë me përkushtim në komunitetet shqiptare anembanë botës.

Të dashur pjesëmarrës,

Është një pasuri e jashtëzakonshme që Shqipëria ka një diasporë të arsimuar, të angazhuar dhe të përkushtuar, e cila përfaqëson një potencial të madh për zhvillimin e qëndrueshëm të vendit tonë. Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” mbetet i vendosur për të zgjeruar dhe thelluar bashkëpunimin me ju – mësuesit, profesionistët dhe institucionet e diasporës – për të ndërtuar ura të qëndrueshme dhe për të forcuar rolin e gjuhës shqipe, si një themel i përbashkët identiteti, dinjiteti dhe zhvillimi.

Ju faleminderit për misionin tuaj fisnik, për përkushtimin e përditshëm dhe për dashurinë që mbillni për gjuhën shqipe në zemrat e brezave të rinj në mbarë botën.

Ramiz Tafilaj/

Kosova gjendet në një situatë kritike. Pas zgjedhjeve të fundit parlamentare, Kuvendi i Republikës së Kosovës nuk ka arritur të zgjedhë Kryetarin e tij për 39 herë radhazi. Kjo nuk është më thjesht një krizë procedurale- është një bllokadë serioze që po paralizon shtetin, institucionet dhe jetën demokratike.

A mundet një vend të vazhdojë të funksionojë pa një Kuvend aktiv, pa një qeveri të re dhe pa një vizion të përbashkët politik?

Përgjigjja është e qartë:

Jo.

Në këtë kontekst, është e domosdoshme të ngrihet zëri qytetar dhe institucional kundër një situate që po i bën dëm Kosovës në të gjitha nivelet: politik, kushtetues, ekonomik dhe ndërkombëtar.

Asnjë parti nuk është mbi shtetin.

Partia që ka dalë më e madhe në zgjedhje- në këtë rast Lëvizja Vetëvendosje – gëzon legjitimitetin për të pretenduar drejtimin e institucioneve. Por asnjë parti, pavarësisht rezultatit zgjedhor, nuk ka të drejtë të mbajë peng institucionet kur nuk ka shumicën e nevojshme për të funksionalizuar Kuvendin.

Sistemi parlamentar nuk është sistem i sundimit të fituesit absolut, por i ndërtimit të shumicës, i kompromisit dhe i bashkëqeverisjes. Nëse nuk ka marrëveshje me partitë e tjera, nuk ka qeverisje të qëndrueshme.

Ky ngërç nuk është më çështje e partive – është çështje e shtetit. Pasojat janë të rënda dhe ndihen çdo ditë.

Kuvendi që nuk funksionon do të thotë:

* Nuk miratohen ligje të reja;

* Nuk ndahen buxhete për sektorët jetikë si arsimi, shëndetësia dhe siguria;

* Nuk përfaqësohen qytetarët që e kanë dhënë votën për ndryshim;

* Nuk ka kontroll mbi ekzekutivin aktual, që po mbetet me mandat të tejzgjatur.

Qytetarët po jetojnë me pasoja reale të kësaj bllokade: papunësia rritet, investimet ndalojnë, besimi në shtet bie, dhe e ardhmja bëhet e pasigurt. Ndërkohë, Komuniteti Ndërkombëtar po vëzhgon me shqetësim. Kosova që synon njohje dhe integrim nuk mund të dërgojë mesazhe pasigurie dhe mosfunksionimi.

Kompromisi është thelbi i demokracisë.

Është momenti për të kuptuar se kompromisi nuk është tradhti politike- por akt i përgjegjësisë shtetformuese. Demokracia nuk është art i imponimit, por i negociimit.

Partia më e madhe duhet të hapë rrugë dhe të tregojë gatishmëri për marrëveshje. Partitë e tjera duhet të ofrojnë mbështetje për zgjidhje të qëndrueshme. Presidentja dhe institucionet kushtetuese duhet të luajnë rolin aktiv për të ndihmuar në tejkalimin e krizës.

E gjithë klasa politike duhet të ngrihet në nivelin që kërkon momenti. Sepse shteti është mbi çdo interes partiak. Kosova është mbi çdo strategji elektorale.

Zgjidhja kërkon vullnet.

Çfarë duhet të ndodhë?

1.- Të krijohet një marrëveshje politike e përkohshme, që garanton funksionimin e Kuvendit dhe formimin e institucioneve.

2.- Nëse kjo dështoi- të shqyrtohet aktivizimi i Gjykatës Kushtetuese për të interpretuar hapat kushtetues të zhbllokimit.

3.- Në skenarin më të fundit- të shkohet në zgjedhje të reja, por me kushte që sigurojnë që kriza të mos përsëritet.

Zgjedhjet janë zgjidhje demokratike, por nëse bëhen pa reflektim, do të çojnë në të njëjtin bllokim.

Mbyllje: Shteti nuk është terren për eksperiment politik.

Kjo që po ndodh nuk është thjesht ngërç parlamentar- është eksperiment me stabilitetin e shtetit. Në emër të një fitoreje relative, po rrezikohet legjitimiteti i institucioneve, besimi qytetar dhe rruga euroatlantike e vendit.

Kosova nuk mund të mbetet peng i asnjë partie politike.

Ajo i përket qytetarëve të saj, dhe Kuvendi duhet të punojë për ta, jo kundër tyre.

Është koha për zgjidhje, jo për hakmarrje politike. Koha për shtet, jo për spektakël.

U shënua 26 vjetori i çlirimit të Kosovës në Linc (Linz) të Austrisë me një program kulturor ku u shfaq filmi dokumentar për atdhetarin Hysen Gegaj dhe u promovua libri i diplomatit kosovar Imer Lladrovci “Linja politike, diplomatike dhe shtetformuese”. Mbrëmjen e moderoi zonja Donjetë Bryma-Gashi, e cila në fillim kërkoi një minutë heshtje për dëshmorët.

Për Hysen Gegën foli Nasim Haradinaj, i cili një pjesë të dënimit të tij e kaloi në burg me Hysen Gegajn. Në fjalën e tij Nasim Haradinaj u ndërpre shumë herë nga brohoritjet dhe duatrokitjet. Në librin e Imer Lladrovcit flitet edhe për Hysen Gegajn. Për librin e Imer Lladrovcit “Linjat politike, diplomatike dhe shtetformuese“ foli gjerësisht dr. prof. Ahmet Hajrizi. Hajrizi i dha të dhënat themelore për librin e botuesit “Artini“ në Prishtinë. Në këtë libër janë mbledhur një pjesë e paraqitjeve të ndryshme publike të autorit të saj përgjatë viteve të fundit. Dr. Hajrizi tha se libri ka pesë kapituj dhe në to janë përfshirë materiale të ndryshme që bëjnë fjalë për zhvillimet e ndryshme politike që nga viti 1981 e këndej. Dr. Hajrizi në fjalën e tij u përqëndrua në disa pjesë të librit që përfaqësojnë më së miri boshtin tematik të librit. Ai foli për ngjarjet e vitit 1981 që përbëjnë pikën e kthesës në historinë tonë bashkëkohore.

Në libër janë tre njësi që për temë kanë këto ngjarje të mëdha politike. Kumtesa që Imer Lladrovci mbanë me rastin e 30 vjetorit të demonstratave të vitit 1981, pastaj kuntesa tjetër e tij në 40 vjetorin e këtyre ngjarjeve si dhe jeona e tyre mediale në shtypin gjermanishtfolës. Ndërsa trazirat politike të Kosovës në shtypin gjermanishtfolës dhe në atë perëndimor në përgjithësi gjetën një mbështetje të gjerë, në Europën Lindore për to u hesht në mënyrë kėmbëngulëse. Perëndimi tek këto zhvillime politike në Kosovë pa fillimin e një faze dramatike në bllokun e Lindjes, në BRSS dhe në vendet aleate pati një qëndrim krejt tjetër ndaj tyre. Në këtë bllok, zhvillimet në Kosovë u panë si një ndërhyrje e shteteve kapitaliste në shtetet socialiste, ndaj dhe si kërcënim për rendin politik socialist. Shqiptarët në Lindje të Europës u panë me skepticizëm dhe mosbesim, kurse në Perëndim problemet e tyre në Jugosllavi u morën seriozisht, ndaj dhe mediat perëmdimore folën gjerësisht për protestat shqiptare që vazhduan për një kohë të gjatë, derisa me 12 qershor 1999 gjithçka mori fund me hyrjen e trupave tokësore të shteteve të NATO-së në Kosovë.

Dr. Hajrizi tha se autori një pjesë të librit ia kushton personaliteteve të ndtyshme kombëtare. Adem Demaçit i kushtohen dy shkrime, njëra është një kumtesë që autori mbanë në një simpozium që i kushtohet veprimtarisë politike të Demaçit, kurse një shkrim ai e bën me rastin e 87 vjetorit të lindjes së Demaçit. Në vitin 2016 një profesor francez, Daniel Leuwers, ia propozon Komitetit të Çmimit Nobel për Paqe në Osllo Adem Demaçin si kandidat. Arsyetimi i profesorit francez ishte se „shteti më i ri i planetit, në mënyrë të pakontestueshme e meriton njohjen internacionale“ dhe se ai si propozues e ndiente veten të nderuar që mund të bënte një ndërmjetësim të tillë, duke i paraqitur Komitetit këtë ide për një protagonist të rëndësishëm politik të Europës Juglindore. Demaçi, në vitin 1991, kur gjithë Lindja e socializmit real ishte përfshirë nga një lëvizje e madhe politike, pati fituar Çmimin e madh Saharov të Parlamentit Europian.

Dr. Hajrizi, duke iu referuar shkrimit të Demaçit tha se ai në vitin 1996 ishte i pari dhe i vetmi që doli publikisht në mbështetjen të UÇsë. Në vitin 2025 kjo gjë ndoshta dikujt mund t’i duket një gjë e vogël, por atëherë ishte një trimëri e madhe. Vetë fakti që asnjë intelektual tjetër kurrë nuk e tha një fjalë mbështetëse në publik për UÇK-në flet mjaft për atmosferën e acaruar të atëhershme, sepse mbështetja politik për UÇK-së përbënte një tabu politike. Me 26 shkurt të vitit 2023 Imer Lladrovci në një gazetë kosovare boton një shkrim në 87 vjetorin e lindjes së Adem Demaçit, në një kohë kur ai kishte vite që s’ishte më gjallë. Me 25 gusht të vitit 2018 Adem Demaçi iku nga kjo jetë jo pa rezervat e tij politike për skenën tonë politike.

Dr. Hajrizi foli edhe për islamin politik dhe tradicional dhe për shqiptarinë si fe të shqiptarëve, siç thuhet në një varg të poetit rilindas Pashko Vasa.

Moderatorja e aktivitetit Bryma-Gashi ia dha fjalën edhe autorit të librit, Imer Lladrovci, i cili foli shkurtimisht për librin e tij, kurse një pjesë të fjalës së tij ia kushtoi zhvillimeve më të reja politike në Kosovë. Figura historike e Gjergj Kastriotit-Skenderbeut ka një rrezatim të tillë edhe në ditët tona, saqë me të vërtetë çdo politikan i kohës sonë do të duhej të pyeste veten sesi do të vepronte në këtë moment Gjergj Kastrioti-Skenderbeu. Lladrovci tha se zvarritja e konstituimit të Kuvendit të Kosovës pas zgjedhjeve të suksesshme të 9 shkurtit përbën një brengë të madhe për të gjithë qytetarët e Kosovës. Një demokraci sigurisht nuk funksionon sipas diktateve, mirëpo edhe në demokraci ka rregulla e ligje që i zgjedhin mosmarrëveshjet. Kushtetuta e Kosovës nuk është e përsosur, por bllokada e tanishme nuk është rezultat i mangësive të kushtetutës në fuqi. Çështja është se një problem teknik është kthyer në çështje politike, por askush nuk do ta marrë përgjegjësinë për këtë transformim. Ekzistojnë mundësi reale për zgjidhjen e konflikteve të interesave, mirëpo këto mundësi po injorohen nga faktorët politikë. Shkurt, nuk shihet vullneti i mirë për ta zgjidhur këtë nyje. Demokraci do të thotë relativizim i pozicioneve të një pale në funksion të zgjidhjes më të mirë. Dikush ndoshta mund t‘i ketë numrat, por s‘i ka idetë. Demokraci do të thotë edhe respektim i përmasave. Pa respektimin e tjetrit, nuk mund të bëhet politikë demokratike.

Organizatori i tubimi z.Latif Krasniqi bashkë e me bashkëshorten e tij, Valbona Krasniqi, ndanë në fund të aktivitetit mirënjohje për kontributin e dhënë per lirinë e Kosovës. Gjeneral Nasim Haradinaj , Prof Dr.Hajriz Ahmeti, Imer Lladrovci dhe Ylber Gegen morën mirënjohjet e organizatorit. Djali i atdhetarit qëndrestar Hysen Gega, Ylber Gega shprehu falenderimin e tij ndaj organizatorëve, kurse për kontributin e tyre ndau çertifikata mirënjohjeje për prof. dr. Ahmet Hajrizin, dr.Sabedin Mustafën, Haxhi Krasniqin, Afrim Ajredinin, Valbona Krasniqin, Adnan Kaqiun dhe Shyqeri Bytyqin. Mësuesi Izri Rexha me nxënësit Eron, Ferona dhe Klea Mujaj iu paraqit publikut me poezinë “Vendi Im“.

Hazir Mehmeti – Vjenë/

POROSI NGA “KUIZI MBARËKOMBËTAR I DITURISË – AUSTRIA 2025”

Kuizi, nuk është thjesht vetëm një garë, është më shumë; është takim miqësie, është njohje, është mësim, është dashuri ndaj këngës, ndaj valleve e gjuhës, ndaj atdheut. Murat Koci: “E vërteta e madhe, qenësorja, ajo kryekreje ishte së në këtë garë të gjithë dolën fitues, nxënësit po se po, por edhe mësuesit e prindërit. Të gjithë ishin të parë.

Organizuar nga Këshilli Organizativ i Kuizit të Diturisë i përbërë nga përfaqësuesit nga Lidhja e Shoqatave Shqiptare “Iliria”, Suedi i ndihmuar nga Shoqata Kulturore dhe Sportive -Kikirikët në Austri, Shoqata e Mësuesve Shqiptarë “Naim Frashëri” në Austri, Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës e Kosovës. Këshilli Organizativ: Murat Koci Xhevat Isufi, Hava Limani, dr Geranda Hoxhaj, Desara Gjonej Beqari, Isuf Bajraktari, Miradije Berisha.
“Mbështetje e ndihmesë të pakursyer kanë dhënë zj Arbërie Nagavci (ministre në MASHT), Liza Gashi (zëvendësministre në MPJD), Elis Badalli (drejtor në Departamentin e Diasporës), Besnik Desku (Zyrtar i lartë në MPJD), Besarta Balaj (zyrtare e lartë në MASHT), Komuna e Ängelholmit dhe të tjerë.”
Nga Kosova përshëndetën zyrtare në Departamentin Diasporës Barbara Sekiraqa dhe Burbuqe Matoshi. Kurse, nga Ambasada e Republikës së Kosovës në Austri, përshëndeti Elena Osmani, sekretare. Nga stafi i Ambasadës e Republikës së Shqipërisë në Austri përshëndeti Blerina Serjani, Në fjalët e tyre përshëndetëse uruan organizatorët për aktivitetin dhe punën e tyre me rëndësi kombëtare në ruajtjen e gjuhës amtare.
Në sallën e bukur shkëlqen flamuj dhe veshjet e fëmijëve valltarë, pjesëmarrës të ekipeve nga disa vende, Anglia, Austria, Greqia, Suedia, Italia, Shqipëra. Murat Koci drejtues i shoqatës “Iliria” në Suedi e cila mbledhë në vete 12 shoqata tjera, falënderoj për angazhimin e tyre në realizimin e Kuizit – Austria 2025, Klarita Selmani, Dila Rrapi, Aida Haziri, Jonida Koci, Eva Paloka, Osman Ademi, Edlira Mitre Gjoka e të tjerë.
Nxënës, prindër e mësues u priten nga vendorët nikoqir Desara Gjonaj me grupin e nxënësve të Shoqata Kulturore dhe Sportive – Kikirikët –fitues të garës nga viti i kaluar në Suedi dhe nga Shoqata “Naim Frashëri” me mësuesit Osman Ademi, Miradije Berishaj, Ibrahim Hasani etj. Kuizin e mbështet veç tjerash nga veprimtarë afaristë: Yll Blakaj, Samed Vinca, Armend Mehmeti, Zonja Lefteri Metkaj, Arian Shala.
Gara u zhvillua në platformën digjitale kahoot, ku morën pjesë gjithsejtë 13 ekipe nga gjashtë shtete të ndryshme të cilët ndjekin kursin e gjuhës amtare. I vetmi ekip nga trevat shqiptare ishte “Mësonjëtorja e Parë Shqipe” nga Korça. Do ishte bukur dhe me vlerë rritja e pjesëmarrësve nga viset shqiptare në vitet e ardhme. Me dallim vogël pikësh i pari doli ekipi “Kikiriki” nga Vjena me mësuesen Desara Gjonaj Beqari. Vendi i dytë ekipit “Mölmo” me mësues Murat Koci nga Suedia dhe vendi i tretë ekipi “Besëlidhja” me mësuese Dila Rrapi nga Italia. Secili pjesëmarrës mori vërtetim, mirënjohje apo medalje në përkujtim të aktiviteti nga Vjena.
Nga Italia morën pjesë mësueset Dila Rrapi, Jonilda Dervishaj, Minire Ferati me tri ekpiet e tyre. Ekipi “Besëlidhja 1” me nxënësit: Farncesco Lo Cascio, Gaia Gjikola dhe Ilion Gega. ” Besëlidhja 2” me nxënësit: Julia Kërtusha, Samina Brahja, Anna Kërtusha dhe Klea Sena. ”Besëlidhja 3” i cili zuri vendin e tretë me nxënësit: Alissa Shullazi, Rajsa Dervishi, Sabrina Lleshi dhe Greta Capa. Nga Greqia mësueset Klarita Selmanaj dhe Jonida Koçi. Nga Athina ekpi i mësueses Klarita Selmanaj me nxënësit: Athina Shaqollari, Samantha Lekgegaj dhe Fedra Biraku. Ekipi nga Selaniku i mësueses Jonida Koçi i përbërë nga nxënësit: Xhesa Peshku, Noelia Kalija, Oliger Mema. Nga Londa, Angli mori pjesë mësuesja Aida Haziri me nxënësit: Daniel Hoxha
Adam Hoxha, Elin mecaj, Sibel Cuculi. Nga Suedia ekipi Ängelholm” i mësuest Xhavat Isufi me nxënësit: Aurela Zenel, Nekë Bytyqi, Elsa Selaci, Lorent Selaci dhe Elea Elshani. Nga qyteti Malmö ekipi i mësuesit Murat Koci ”Malmö” i cili zuri vendin e dytë me nxënësit: Tuana Musaj, Erjon Babaj, Denisa Berisha dhe Ari Berisha. Nga Shqipëria ishte ekipi nga Korça “Mësonjëtorja e Parë Shqip” i mësueseve Edlira Mitre Gjoka, Eva Paloka, Keti dhima, Ajet Shira me nxënësit: Kristi Xega, Natalia Xega, Anxhela Sulollari, Iris Jorgji dhe Natalia Tresak. Nga Vjena, Austria ekipi nikoqir ”Kikiriki” i mësueses Desara Gjonaj Beqari i cili zuri vendin e parë me nxënësit: Emma Shala, Adela Shala, Aron Shala, Leandra Gjonej, Leonard Gjonej. Ekpi i dytë i mësueses Desara Gjonaj Beqari i Gjimanzit “Stubenbastei” me nxënësit: Albanaot kuci, Alea Kuci, Anisa Shala, Mateo Pupi, Leart voca, Isra Nushi, Nita Krasniqi, Jon Pozhegu. Nga Vjena ekipi ”Dardania” me mësues Ibrahim Hasanaj i përbërë nga nxënësit: Arian Ibrahimi, Etnik Zenelaj, Adea Zenelaj, Fabiao Skeraj, Vlera Skeraj. Ekipi nga Vjena ”Arbëria” i mësuesit Osman Ademi me nxënësit: Arbër Salihu, Xhema Avdylaj, Diara Rexhepi, Fatlind Ademi, Dora Alihajdari, Fiona Vishaj.
Kuizi, nuk është thjesht vetëm një garë, është më shumë; është takim miqësie, është njohje, është mësim, është dashuri ndaj këngës, ndaj valleve e gjuhës, ndaj atdheut.
Vjena është orë historie, orë krenarie shekujve. Muzeu i Arteve të Botës pret miliona vizitor brenda vitit, mes tyre shumë shqiptarë. Aty ruhen të vetmet në origjinal shpata dhe përkrenarja e Gjergj Kastriotit – Skënderbeu, “Atlet i Krishtit” i cili e mbrojti civilizimin evropian nga hordhitë aziatike. Poeti ynë i madh Naim Frashëri para 139 vjetësh kur i vizitoi armët e Heroit, i mallëngjyer shkroi vargjet:
“Lum ti, moj Shqipëri!” thashë,
Armët e ti’ kur i pashë
Ndë Belvedere në Vjenë,
Sikur pashë Skënderbenë.”

Tani e shumë vite, Këshilli Organizativ i Kuizit “Ilira” nga Suedia e cila ka në përbërje dymbëdhjetë shoqata, dallohet me aktivitet e shumta kulturore e sportive jo vetëm në Suedi, por edhe jashtë saj. Shoqata e drejtuar nga mësuesi me përvojë Murat Koci dhe rrethi i drejtues Xhevat Isufi, Hava Liman, Dr Geranda Hoxhaj, Isuf Bajraktari, janë shembulli më i mirë i aktiviteteve në diasporë. Kuizi tani ka marrë karakter gjithëkombëtar me synim kryesor; zgjerimin e hapësirave mësimore të gjuhës shqipe, afirmimin e saj si përcaktuesi kryesor i identitetit kombëtar.
“ Gjuha amtare na bashkon ne shqiptarëve kudo ku jemi, duke na bërë njëkohësisht të dallueshëm nga popujt e tjerë. Prej këtej besoj, buron natyrshëm detyrimi ynë si komb dhe si shtete, Shqipëria dhe Kosova, të bëjmë gjithçka mundemi për ta mbajtur gjithnjë të hapur për fëmijët e Diasporës këtë dritare, përmes së cilës mund të shihet shpirti dhe historia e një populli të lashtë evropian” (R. B.)
Ishte një ditë e bukur për mua, si autor i shkrimit, të takoja kolege e kolegë nga disa vende e shtetet me të cilët ishim njohur gjatë seminareve të organizuara për shumë vite në atdhe dhe jashtë tij. Takova kolegë e kolege të cilët nuk janë vetëm mësues, por janë veprimtarë të dalluar në dobi të kombit. Mes tyre nga Anglia ishte i pranishëm mësuesi veprimtar Lutfi Vata me zonjën e tij. Takimi me te më rikujtoj diskutimet tona në seminare. Kështu janë mësuesit e porosive të Rilindësve tanë. Takova kolege nga Greqia të cilat janë vërtet Rilindëset e Kohës, kur dihet se puna e tyre mësimore bëhet vullnetarisht dhe në rrethana të vështira të pa krahasuara me vendet tjera. Realizimi i programit u drejtua me përpikëri e përgjegjësi nga Xhevat Isufi dhe Hava Limani nga Suedia. Suksese në misionin Tuaj!

Hisen Berisha/

(Në vend të urimit në Ditën e Lirisë së Kosovës)

Në vitet e fundit të dekadës së nëntë të shekullit të kaluar, ndërsa lufta në Kosovë arrinte kulmin, makineria propagandistike e regjimit të Sllobodan Millosheviqit ishte vendosur në funksion të plotë. Ajo kishte dy objektiva kryesore: së pari, të konsolidonte opinionin publik serb përmes demonizimit të shqiptarëve të Kosovës dhe UÇK-së si “terroristë islamikë”, dhe së dyti, të shtrembëronte realitetin e luftës për publikun ndërkombëtar, për të penguar ndërhyrjen dhe legjitimitetin e aksioneve të NATO-s.

Ka shumë shembuj konkretë të propagandës serbe, në raport me luftën me UÇK, që janë thelbësorë për të ilustruar dimensionin sistematik, të organizuar dhe afatgjatë të kësaj makinerie propaganduese. Ky segment, pra, makineria e propagandës serbe si instrumentet dhe produktet konkrete përqendrohet në mjetet konkrete të propagandës serbe që kanë pasur në shënjestër UÇK-në dhe veçanërisht Betejën e Koshares.

Beteja e Koshares në sy të propagandës serbe

Në sytë e propagandës serbe, Beteja e Koshares, e cila nisi më 9 prill 1999 dhe zgjati deri në përfundim të luftës me Serbin, shënoi një ndër momentet më të lavdishme të rezistencës së armatosur të UÇK-së.

Aty me forcën e armës, u hoq kufiri në mes Kosovës dhe Shqipërisë, duke i dhënë dimensionin strategjik fitores së UÇK me organizimin e mëtejshëm të rezistencës.

Kjo betejë, nga perspektiva e propagandës serbe, përfaqësonte një humbje të madhe për Serbin, jo vetëm në aspektin ushtarak, por edhe në aspektin psikologjik. Prandaj, menjëherë pas fillimit të luftimeve në Koshare, propaganda shtetërore serbe u mobilizua për të shpërndarë dezinformata, duke tentuar të:

– Minimizojë rëndësinë e betejës, duke e paraqitur si një përleshje të vogël me “grupe të vogla të infiltruar nga Shqipëria”.

– Etiketojë luftëtarët e UÇK-së si mercenarë të huaj, “talibanë”, apo “banditë të drogës”, me qëllim të errësimit të karakterit çlirimtar të UÇK-së.

– Publikojë raporte të rreme për numrin e të vrarëve, duke ekzagjeruar humbjet shqiptare dhe mohuar humbjet e ushtrisë serbe. Kjo makineri e propagandës gjatë luftës fshehi humbjet duke i zhdukur kufomat e të rënëve në fushëbeteja.

– Shpërndajë narratives për “krime të UÇK-së”, për të krijuar një barazi morale të rrejshme mes agresorit dhe viktimës. Edhe sot, trupat e të rënëve dhe viktimave të luftës që u zhdukën në Minierën e Maçkaticës dhe varreza masive në Serbi, si persona të zhdukur i faturohen UÇK – Kosovës.

Ndërsa në versioni heroizues, duke rënë në kundërshtim me versionin viktimizues, në narracionin e filmit “Pakao Koshara – Ferri Koshare” për njësitë sulmuese në frontin e Koshares deklarojnë se: në valën e parë të sulmit kanë qenë 3 – 4 mijë terrorist, ndërsa deri në fund kanë arritur deri në 7 mijë terroriste, të mbështetur nga FA të Shqipërisë, Mbretërisë së Bashkuar, Francës, Gjermanisë, SHBA, etj.”

Po ashtu, për disa muaj rresht, pas Qershorit 1999, … na i kërkuan edhe 600 pjesëtarë të Forcave serbe, si gjoja të zënë robër lufte, deri … në tre muajt e fundit të atij viti, kur me insistimin e HQ/KFOR – të shoqëruar me Urdhërin e KOM/UÇK Gjen. Agim Çeku, ua mundësuam dhe i ndihmuam ti gjëjnë, identifikojnë e marin kufomat e të vrarëve në Frontin e Koshares. Po ashtu, sipas rrëfimit të Gjeneralit serb që udhëhoqi luftimet në “Qafë Morinë” dhe brenda territorit të Shqipërisë në rrethin e Tropojes, në operacionin “Obruč / Rethimi”, ku deklaron se “za nekolikp časova ratovanja ubijeni su 251 domibranaca, i niko ih ne pominje kao da nisu ratovali za otadzbinu, samo one iz sluzbenog vojnog roka” / “për disa orë luftime, janë vrarë 251 vullnetarë serb ….”; 108 rekrut të shërbimit të detyrueshëm ushtarak i pranojnë të vrarë në përballjen e parë të valës së sulmit; sipas dëshmisë së një Oficeri të Forcave serbe, por i përkatësis shqiptare, 1200 trupa pa jetë janë transportuar nga Kosharja. Pra, demantohen vetëvetiu në pretendimin e tyre doktrinor politik, për heroizimin e humbjes së turpshme përballë UÇK.

Ndër instrumentet e propagandës serbe, në këtë fushatë dezinformuese, që i përdori regjimi serb ishin: RTS-në (Radio Televizioni i Serbisë), gazetat si “Politika” e “Vecernje Novosti”, dhe rrjetet diplomatike, si dhe një numër portalesh të lidhura me shërbimet sekrete.

Gjithashtu, përmes diplomacisë agresive dhe lobimit në Perëndim, Serbia përpiqej ta paraqiste luftën në Kosovë si një përballje me “terrorizmin islamik ndërkombëtar”, duke përfituar nga klima e pas-11 Shtatorit, në mesin e aleatëve ndërkombëtarë, edhe pse kjo ndodhi më vonë, propagandën e kishin përgatitur për atë lloj terreni.

Në terren, realiteti ishte krejt tjetër nga mohimi që provonte makineria serbe e propagandës.

Derisa UÇK-ja në Koshare përfaqësonte një formacion të organizuar ushtarak, të përbërë kryesisht nga shqiptarë vendas, shumë prej të cilëve kishin kaluar përgatitje të rregullt ushtarake në Shqipëri apo vende tjera. Disiplina, morali i lartë dhe përkushtimi ndaj çështjes së lirisë e bënin atë betejë jo vetëm ushtarakisht të suksesshme, por edhe simbolikisht lirimtare.

Pikërisht për këtë arsye, Beteja e Koshares u bë e papërballueshme për propagandën serbe. Ajo ekspozoi dobësinë e ushtrisë jugosllave në mbrojtjen e një kufiri që i kishte shërbyer më shumë si instrument izolimi për shqiptarët sesa si kufi real shtetëror.

Trashëgimia e propagandës: nga e kaluara në të tashmen

Edhe pas përfundimit të luftës, propaganda serbe nuk ndaloi. Përmes instituteve të kontrolluara nga shteti, përfshirë Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, janë bërë përpjekje sistematike për të rishkruar historinë e luftës, për të kriminalizuar UÇK-në në opinionin ndërkombëtar, dhe për të ndikuar procese të drejtësisë ndërkombëtare, si në rastin e Gjykatës Speciale.

Beteja e Koshares, në thelb, është jo vetëm një moment i lavdisë ushtarake të UÇK-së, por edhe një pikë kritike ku u përplasën dy botë: bota e lirisë dhe vullnetit për çlirim të shqiptarëve të Kosovës dhe bota e shtypjes, manipulimit dhe propagandës serbe.

Duke folur sot për propagandën serbe gjatë kësaj periudhe, është e domosdoshme të kujtojmë se luftërat moderne nuk fitohen vetëm me armë – por edhe me të vërtetën. Dhe në rastin e Kosovës, e vërteta ka dalë në shesh, pavarësisht përpjekjeve për ta fshehur ose deformuar.

Makineria e propagandës serbe – instrumentet dhe produktet konkrete

Pas humbjes së kontrollit real mbi Kosovën, regjimi serb nuk ndaloi së luftuari veçse ai thjesht ndryshoi fushëbetejën. Propaganda u bë mjeti i preferuar për të zhbërë fitoret ushtarake dhe morale të shqiptarëve. Kjo propagandë nuk ishte spontane; ishte e organizuar, e financuar nga shteti, dhe shumëdimensionale.

Produktet e propagandës janë:

Filmat propagandistikë dhe dokumentarët e luftës:

– „Pakao Košara“ (Ferri i Koshares) – Një film dokumentar i prodhuar nga RTS dhe strukturat ushtarake serbe, që tenton ta paraqesë betejën si një përballje heroike të ushtarëve serbë kundër një armiku të “fuqishëm, të huaj dhe të egër”. Narrativa është e qartë: glorifikimi i ushtrisë jugosllave dhe demonizimi i UÇK-së.

– „Drugi kosovski boj” apo “Vijetnam u Košarama“ (Beteja e dytë e Kosovës – Vietnami në Koshare) – Një seri emisionesh me tone emocionale, i mbushur me intervista të ish-ushtarakëve, luftëtarëve, paramilitarëve dhe strukturave kriminale serbe, që flasin për luftime të pamundura dhe për një armik “të paemërtueshëm”, duke e vendosur veten në rolin e viktimës dhe heroizuar humbjen.

Këto filma nuk janë thjesht rrëfime; janë konstrukte ideologjike që synojnë të shërbejnë si mjet edukimi për brezat e rinj dhe për mobilizim shoqëror në linjën nacionaliste.

Emisione televizive dhe programet speciale

Qindra orë transmetimi janë dedikuar kësaj teme, veçanërisht nga:

– RTS, TV Pink, Happy TV, dhe media tjera pro-qeveritare.

– Emisione me ish-oficerë, luftëtarë vullnetarë, analistë ushtarakë, dhe përfaqësues të kishës ortodokse – që e vendosin UÇK-në në kontekstin e një “kërcënimi të përhershëm” ndaj kombit serb.

– Dokumentarë të prodhuar për përvjetorë, ku UÇK-ja paraqitet si një organizatë kriminale dhe Beteja e Koshares si një “luftë për mbrojtje të Evropës”.

Librat dhe tekstet shkollore

Në shkollat serbe, veçanërisht në Serbi dhe në komunat me shumicë serbe në Kosovë, janë përdorur:

– Tekste të historisë ku UÇK-ja përshkruhet si një organizatë e mbështetur nga terroristë ndërkombëtarë dhe NATO.

– Libra të ilustruar për fëmijë, me rrëfime për “trimat serbë në Koshare”, ku shqiptarët shpesh përshkruhen me terma si “pushtues”, “të egër”, apo “të huaj”.

– Manuale ushtarake dhe kujtime të komandantëve, të botuara me mbështetjen e Ministrisë së Mbrojtjes të Serbisë, ku gënjeshtra historike shndërrohen në narrativë zyrtare.

Përdorimi i kishës dhe simbolikës fetare

Kisha Ortodokse Serbe është pjesë e kësaj makinerie propagandistike. Në shumë raste:

– Lutjet publike për “heronjtë e Koshares” janë shndërruar në mesazhe politike kundër pavarësisë së Kosovës.

– Monumente dhe lapidarë janë ngritur në Serbi për ushtarët e vrarë në Koshare, me përshkrime që e barazojnë këtë betejë me betejën e parë të Kosovës më 1389 – duke krijuar një mitologji të re serbe, ku Kosharja shihet si “beteja moderne për mbrojtjen e kombit”.

Platforma digjitale dhe rrjetet sociale

Në dekadën e fundit, propaganda është transferuar edhe në formate moderne:

– Video në YouTube me tituj si “Istina o UČK” (E vërteta për UÇK-në), të mbushura me manipulime, montazhe selektive dhe intervista të orkestruara.

– Rrjete si Telegram, ku qarkullojnë narrativat për “krime të UÇK-së” pa burime të verifikuara.

– Botime pseudo-akademike në internet që tentojnë të krijojnë “versionin serb të historisë së luftës”, për ta sfiduar versionin e pranuar ndërkombëtarisht.

Qëllimi përfundimtar: Zhbërja e narrativës së luftës çlirimtare

Makineria propagandistike serbe vazhdon të prodhojë mite dhe deformime rreth luftës në Kosovë. Filmat, librat, rrjetet sociale, kisha dhe shkollat – janë bërë platforma për të zhbërë narrativën e drejtë të çlirimit. Por siç u fitua lufta në terren, po ashtu duhet të fitohet edhe lufta për të vërtetën.”

E gjitha kjo propagandë ka një synim të qartë: të rrëzojë legjitimitetin moral dhe historik të luftës së UÇK-së, duke e vendosur atë në një kategori me organizata kriminale, për të nxitur revizionizëm dhe për të vonuar apo bllokuar proceset e normalizimit.

Përballë kësaj makinerie të sofistikuar, është thelbësore që e vërteta historike dhe dëshmia e gjallë e popullit të Kosovës të mos heshtin. Sepse ashtu siç u fitua lufta në terren, duhet të fitohet edhe lufta për kujtesën kolektive dhe historinë e drejtë.