Portret i emigrantit Zejadin Dedinca, Montreal, Kanada/
nga Ajet Nuro/
Portreti që do t’u prezantoj nuk është portreti i ndonjë portret i ndonjë personaliteti me master apo doktoratë as portreti i ndonjë shqiptari milioner. Sidoqoftë, ai përfaqëson një pjesë të mire të shqiptarëve që pasi kanë lënë atdheun e tyre, pa e harruar këtë të fundit, i vënë vetes si qëllim të jenë të sukseshëm në atë që ndërmarrin.
Personazhi i këtij portreti quhet Zejadin Dedinca dhe ai është vendosur në metropolin e Kebekut në vitin 2005. Unë kam 6-7 vjetë që e njoh dhe që nga fillimi një respekt i ndërsjelltë është vendosur mes nesh. Sigurisht, që nga fillimi, bisedat tona vërtiteshin rreth halleve të përditëshme këtu në atdheun tonë të dytë, dëshira për të ruajtur gjuhën tek djali i tij Lendi, dëshira për t’u shkolluar këtu në Kanada. Unë si më “i vjetër” i kam dhënë mendimet e mia dhe mund të them që Zejadini di të dëgjoj. Ajo që më bënte përshtypje tek Zejadini ishte zelli i tij për gjithçka çfarë ndodh në atdhe, Shqipëri e Kosovë dhe ajo dëshirë e zjarrtë për t’u bërë qytetar shqiptar…
Çfarë përshkrova më sipër nuk është vetëm fjalë. Diku aty nga 2011, u gjenda tek Zejadini dhe po bisodnim diçka që lidhej me biznesin dhe kuptohet që edhe unë nuk mund të flas shqip për terma që edhe vet nuk i kam dëgjuar në gjuhën shqipe ndaj po flisnim anglisht apo frëngjisht. Afrohet djali, Lendi, dhe më drejtohet ”-Fol Shqip!” Ndoshta ngaqë nuk e prisja, nuk e kuptova çfarë po më thoshte ndaj e pyeta çfarë dhe ai më përsëriti “Fol shqip!”. Djali kishte të dejtë se i ati ia përsëriste një gjë të tillë mëngjes, drekë e darkë. Kjo më frymëzoi të shkruaj një artikull rreth rajtjes së gjuhës shqipe por pa vendosur emrat e personazheve. Tek e fundit, nuk ka asgjë më të rëndësishme se ideja e ruajtjes së gjuhës dhe e tipareve më të mira që n’a karakterizojnë ne si komb
Jo vetëm mua që më ka pyetur disa herë por edhe vetë ambasdores së Republikës së Shqipërisë në Kanada, Zonjës Elida Petoshati, i ka shprehur dëshirën dhe pyetjen se si mund të bëhet edhe ai me nënshtetësi shqiptare. Dhe, çfarë gëzimi ka ndjer ai kur kryeministri shqiptar i epokës z. Sali Berisha shpalli në vitin 2012 se të gjithë shqiptarët që dëshirojnë mund të pajisen me nënshtetësinë shqiptare. Nejse nga fjalët tek veprat është pak larg por Zejadini edhe sot është në pritje.
Në vitin 2010 Zejadinit do t’i vinte nëna për vizitë dhe kuptohet gëzimi i tij. Edhe unë shkova dhe e takova nënën e tij dhe aty e kupton rolin e familjes në edukimin e dikujt. Në vitin 2012 unë vizitova për herë të parë Kosovën dhe jo vetëm pse Zejadini më porositi por, si mund të vija në Prishtinë dhe të mos takoja nënën e tij? Po kopjoj vetëm këtë pasazh nga reportazhi që përgatita atje:
Mikpritje shqiptare
Kur mikut tim Zejadin Dedinca i kishte ardhur nëna për vizitë në Kanada, shkova dhe e takova dhe tek ajo gjenë vend shprehja e përdorur në Jug që thotë « Është Xhiko që bënë Çelo ». Tek një nënë fisnike si ajo shikon edukimin e fëmijëve të saj, njëri prej të cikëve, Isamedini më shoqëroi gjatë gjithë vizitës në Kosovë. « Do më takosh nënën më tha Zejadini » para nisjes nga Kanada. Por, si mund të shkoja në Prishtinë dhe mos të takoja atë zonjë. Nuk po shkruaj më shumë se pritja që më bëri kjo nënë e mrë, ishte mikritje shqiptare. Më shumë: http://tribunashqiptare.net/?p=12991
Në vitin 2012 Zejadini pasi kaloi në dorë disa programe universitare dhe kolegjiale, pasi konsultoi shumë njerëz, vendosi më në fund t’i futet studimeve dhe jo në ndonjë institucion dosido por në kolegjin ameriakn HERZING. Unë e njihja kolegjin Herzing si një nga institucionet edukues privat nga më të mirët, e para sepse disa shqiptarë kishin kaluar prej tij për t’u futur në tregun e punës në Kanada por edhe sepse edhe unë kisha qenë para një dileme të tillë në fund të vitetve ’90. Vendimi i Zejadinit ishte i pjekur dhe ishte marr pas disa konsultimeve me njerëz që ai i dëgjonte. Por pavarësisht nga këto, një vendim i tillë, kishte brenda vetës pyetjet,”Do t’ia dal mbanë”, “Është anglishtja ime në nivelin që e kërkon kolegji Herzing?”, “Ia vlenë të paguash kaq parà për të marr një zanat?” “Po sikur?” … Këtë të fundit po e shtoj unë sepse kjo pyetje bënë pjesë në çdo vendim që marrim …
Të them të drejtën, e kam ndjekur që nga fillimi dhe mund të them se ai e filloi nga diçka që mund të konsiderohet zero pasi ai nuk kishte njohuri nga kompiuterat dhe anglishtja e tij ishte një gjuhë e dytë për të. Dhe progresi i tij linte pa gojë ata që e rrethonin por kjo e habiste edhe atë vetë aq sa herë herë shprehej, “Ia dola me këtë provim se punova shumë por nuk e di të tjerët si do jenë?…. Për të mos shkruar të gjitha ata sa unë kam mësuar prej tij, po i drejtohem vetë atij me nja dy pyetje për të zbuluar edhe më tej atë se kush është Zejadin Dedinca dhe si ia arriti të bëhet i sukseshëm në një fushë që nuk ishte e tij jo më larg se tre vjetë më parë.
Pyetje: Me dy fjalë, kush është Zejadin Dedinca?
Përgjigje: Unë kam lindur ne fshatin Lajthishte, komuna Kastriotit, në Kosovë. Pasi kam lënë vendlindjen në vitin 1993, kam jetuar në Gjermani deri në vitin 2000, vit që më gjeti në Britaninë e madhe ku jetova 5 vjetë dhe nga viti 2005 jetoj këtu në Montreal. Jam i martuar me Arjetën që edhe ajo është nga Kosova dhe kemi një djal, Lendin.
Pyetje: Në çfarë ambienti familjar jeni rritur dhe çfarë edukimi keni marr si shqiptar?
Përgjigje: Nuk mund të them se kam lindur në familjen më patriotike të Kosovës por jemi rritur me dashurinë për kombin tonë. Të them të drejtën, babai n’a ka folur për Shqipërinë dhe at’here besonim se regjimi i Hoxhës punon për Kosovën. Le të kuptohemi që at’herë nuk kishim këto informacionet e sotme por gjithashtu për ne, armiku më i mash ishin serbosllavët dhe gjithçka që dëgjonim për Shqipërinë e merrnim për të qënë që ishte në favorin tonë.
Pyetje: Keni dy vjetë që keni filluar kolegjin dhe keni një vit që pasi filluat stazhin jeni punësuar në një kompani jo të vogël, si ndihesh?
Përgjigje: Ndihem shume i lumtur qe mbarova kolegjin dhe une sapo bera nje hap drejt suksesit tim, dhe kjo me ben te lumtur, gjithesesi deshira per suksese te metutjeshme nuk me mungon. Kur kthej kokën mbrapa ndonjëherë edhe vet nuk e besoj por e vërteta është që ia dola të kem sukses në shkollë dhe të përzgjidhem në punë mes 4 kandidatëve të së njëjtës shkollë.
Pyetje: Si të lindi ideja të studioje kompiutera në Kanada?
Përgjigje:Te studijoj ka qen gjithmon nje ide imja, per komputera ishe ideja e vllaut time Isamedinit i cilinë çdo bisedë qe kam pas ai me ka recomandu kete drejtim, dhe per kete e falimenderoj shume.
Pyetje: Pse Herzing?
Përgjigje: Bëra shumë kërkime për kolegje në Montreal dhe kolegji i cili dukej më i miri si nga niveli i mësimdhënies por dhe nga niveli i punësimit dhe garantimi i një vendi pune pas diplomimit ishte kolegji Herzing. Tash, pasi kam kaluar nga andej mund t’i rekomandoja pa frikë cdo kujt që shikon për një karrier në informatik t’i drejtohet këtij kolegji. Kurr nuk do t’i vij keq për një zgjedhje të tillë.
Pyetje: Në fillim dukeshe se kishe frikë, çfarë të bëri që jo vetëm t’ia dalësh mbanë por edhe të dalësh me sukses?
Përgjigje: te jem realist kam fillu nga zero, kam pas shume shume veshtirsi perveq se nuk kisha nje background ne IT kam pas mangsi edhe ne gjuhen angeze. Per te dal i suksesshem ja kam kushtuar kohen mesimit, por edhe perkrahja e Arjetes dhe Lendit nuk ka munguar. Në tetorin e vitit të kaluar, para nje viti fillova një stazh tek kompania Vision dhe i vura vetes si qëllim të bëj gjithçka që të dallohem.
Pyetje: Si ia dole te punosh për një kompani te madhe si VISION?
Pergjigje Nga shkolla kisha baza të mira sepse kisha dal me sukses nga ana teorike por edhe situatat që n’a krijonin atje është si të ishe në punë dhe kjo më ndihmoi shumë. Mes 4 kandidatëve, ata më zgjodhën mua. Nuk mund t’ përshkruaj atë që ndjeva kur më njoftuan se unë do të mbetesha në punë aty ku bëra stazhin.
Pyetje: Më ke pyetur disa herë se si i bëhet për t’u bërë qytetar i Shqipërisë, pse je kaq i interesuar?
Përgjigje:Edhe une jam shqiptare sikur se ju edhe te paret tanë luftuan te mbrojne Shqiperine sikur se ju, deshira ime te kam nje pasaporte shqiptare ka qen nga femijrija. E thash më sipër që qysh nga femijeria ne jemi edukuar me atë se atdheu ynë ishte Shqiperia dhe se ne ishim pjese e saj. Shtetesia apo nje pasaporte do të ishte konkretizimi i perpjekjeve gati 100-vjeçare por t’u bërë bashkë.
Pyetje: Po djalit tënd dëshiron t’ia transmetosh këtë dashuri për Shqipërinë dhe shqiptarinë?
Përgjigje: Do te mundohum, Por prap them se ai e ka te trashiguar. Sa krenar jam ndier kur ai në kuadrin e shkollës, për festën e flamurit vitin e kaluar (2013) ai bëri rolin e Ismail Qemalit në ngritjen e flamurit.
Pyetje: Planet për të ardhmen?
Përgjigje: Mendoj se do te vazhdoj me studime apo me kurse që të jem edhe më i aftë nga sa jam sot dhe ëndërra ime është që nje dite te kthem ne Shqiptarine tone e të jap atje ndihmën time në ecjen përpara të vendit tonë.
Pyetje: Çfarë do t’u thuash atyre që lexojnë Tribunën Shqiptare?
Përgjigje: Ne jemi me fat qe kemi nje reviste online e cila eshte serioze dhe profesionale.
Kanë thënë pë Zejadinin:
Giacomo D’Agostino drejtor i teknologjisë së informacionit në Vision Travel:
E dija që nga takimi i pare që Zejadini do të ishte personi I duhur për kompaninë tone. Ishte itejet I turpshëm dhe nervoz në ditën e intervistës. Të them të drejtën, unë nuk prisja shumë prej tij nga ana teknike duke qenë se ai sapo mbaroi shkollën, ndaj e pyeta kryesisht për sjelljen dhe përvojat e mëparshme. Nga përgjigjet e tij dukej se ai kishte shumë përvojë me shërbimin ndaj klientëve tekse kishte punuar në ristorante në pjesën më të madhe të jetës.
Ajo çka më ngeli në mendje nga ato 30 minuta bashkëbisedim, ishte energjia e tij dhe vetë-motivimi
Ai e donte sfidën që po I ofrohej dhe ishte gati të bënte gjithçka për tä patur postin.
Pas një bisede me Lindën e kolegjit Herzing, unë u binda që Zejadini ishte zgjedhja më e mire mes 4 kandidatëve që unë kisha intervistuar. Ajo instistonte se ai kishte njëkarakter qê bënte të mundur tejkalimin e çdo pengese që mund t’i dilte përpara. Ajo më foli se si profesori i Zejadinit, pas disa javëcve si kishte filluar mësimi, nuk ishte i sigurt nëse Zejadini do t’a kalonta klasën pasi Zejadini nuk kishte ansnjë përvojë me kompiuterat. Gjatë bisedës ajo më shpjegoi se i njëjti profesor, pak më pas më tha se ai është bërë një nga nxënësit më të mirë. Vendosmëria dhe këmbngulja e tij i dhe rezultatet dhe ishte një nga studentët më të mirë në klasën e tij. Këto komente të saj më bindën mua se ai ishte rasti më i mirë për ne.
Zejadini ka një vit që është në punë tek Vision Travel dhe ne jemi me fat që kemi një njeri si ai që punon me ne. Ai me të vërtet frymëzon çdo njërin rreth tij që dëshiron të përparoj. Ai mëson shpejtë dhe edhe pse mund të ketë qenë e vështirë për të në fillim, ai tani është bë më i pavarur dhe nuk kërkon më ndihmë si më parë. Ai është i angazhuar t’u jap ç’do ditë punonjësve tanë një mbështetje teknike me përvojë të pasur. Ç’do javë më vijnë njerëz në zyrë për të më thënë se sa i mrekullueshëm është ai.. People send me emails and come to see me several times a week to tell me how wonderful he is. Etika e punës së tij nuk ka të krahasuar dhe unë nuk kam nevojë t’a ndjek se çfarë bënë ai pasi ai ka fituar besimin tim dhe e di që ai nuk do më lërë ndonjëherë në baltë. Ai është një bashkëpunëtor i shkëlqyer dhe gjithmonë dëshiron të ndihmoj të tjerët dhe vë në plan të parë nevojat e të tjerëve para nevojave të tij. bënë që His work ethics are off the chart good and I don’t need to follow up with him because he’s earned my trust and has not let me down. He is a great coworker and always willing to help others and puts everyone’s needs before his own. Ai është një person i mahnitshëm.
Jam shumë krenar me arritjet e Zejadinit. Ai në mënyrë të vazhdueshme e të njëtrajtëshme bënë një punë të mahnitëshme dhe mua më vjenë mirë që e zgjodha atë për postin që ai mbanë.(Ne Foto; Zoti Dedinca me bashkshorten Arijeta dhe djalin Lend)
Kortezi: Tribuna Shqiptare
Ekspozita “Besa”, në 17 nëntor në Cyrih
Në serinë e ekspozitave që po organizohen tash sa muaj në qytete të ndryshme zvicerane me temën “Besa…”, më 17 nëntor bëhet hapja e ekspozitës së radhës në Cyrih/
Besa, një kodeks moral”, është titulli i ekspozitës shëtitëse me fotografi që dëshmojnë shpëtimin që shqiptarët u bënë hebrenjve gjatë Luftes së Dyë Botërore, të rrezikuar nga holokausti.
Duhet theksuar se, pas ekspozitës së parë, hyrëse, që është mbajtur në muajin maj në Basel, komiteti organizativ ka bërë një punë shumë intensive dhe të denjë për respekt. Në muajin shtator është mbajtur ekspozita e njëjtë në qytetin Biel/Bienne, e shoqëruar me shfaqje filmi dhe me punëtori e debate mbi shembullin unik të Besës shqiptare në shërbim të tolerancës në mes të grupeve etnike dhe religjioze.
Javën e kaluar ekspozita u hap në Solothurn ku po ashtu u shoqërua edhe me aktivitete tjera, ndërsa mbrëmë, më 27 tetor ekspozita me të njëjtin titull është hapur në Aarau. Aty do të qëndrojë e hapur deri më 3 nëntor, kur hapet ekspozita e radhës, në Windisch të kantonit Aargau.
Nga Windischi ekspozita bartet në Cyrih, metropolin më të madh të Zvicrës ku pritet të ketë edhe jehonën më të madhe. Ndërsa në dhjetor, “Besa” dhe aktivitetet e saj përcjellëse do të jetë e pranishme në Bernë, me çka përmbyllet një aktivitet i gjerë dhe intensiv për këtë vit. Ekspozita “Besa” do a vazhdojë rrugën e vet edhe në vitin e ardhshëm, 2015, kur do të jetë mysafire në qytete të pjesës frankofone të Zvicrës.
Personalitete të ndryshme dhe të shumta nga politika, kultura e sporti kanë qenë dhe pritet të jenë pjesë e këtij aktiviteti unik dhe me domethënie të madhe veçanërisht për komunitetin shqiptar të Zvicrës dhe për imazhin e tij.
albinfo.ch është partner dhe sponsor medial i aktiviteteve të ekspozitës “Besa”
Hapja e ekspozitës në Cyrih do të hërben njëherësh si hyrje për një sërë aktivitetesh që komiteti organizativ ka paraparë në këtë kuadër. Ekspozita hapet në ambientet e Shkollës së Lartë Pedagogjike të Cyrihut (Pädagogische Hochschule, Zürich) dhe qëndron e hapur deri më 5 dhjetor.
Hapja solemne (vernisazhi) bëhet më 18 nëntor, e martë, duke filluar nga ora 19.00 në Aulën e SHLP të Cyrihut (Aula der Pädagogischen Hochschule Zürich, Lagerstrasse 2, 8090 Zürich, LAA – G001).
Fjalë përshëndetjeje me këtë rast do të mbahen nga Prof.Dr, Walter Bircher, rektor i Shkollës së Lartë Pedagogjike të Cyrihut, Shella Kertesz, bashkëkryetare e bashkësisë hebrenje të Cyrihut (Cultusgemeinde Zürich), Orhan Spahiu, në emrin e Kuvendit të Shqiptarëve të Zvicrës. Ndërsa me një fjalim do të paraqitet Dr. Beate Kosmala, bashkëpunëtore shkencore në qendrën memoriale të Rezistencës Gjermane. Më tutje do të zhvillohet një bisedë me maturanten shqiptare Adea Barileva, e cila do të flasë lidhur me punimin e saj të maturës që bën fjalë për Besën.
Krahas ekspozitës do të zhvillohet edhe numër i madh aktivitetesh që do të përplotësojnë atë. Kështu më 24 nëntor (e hënë) nga ora 18:15 do të mbahet një punëtori (workshop) takimi shqiptaro-hebreiko-msliman me temën Besa si urë në mes nesh. RESPECT- Të mundim së bashku urrejtjen ndaj myslimanëve dhe hebrenjve. Workshopi mbahet në PHZH, LAC-E012. Paraqitja: respekt@ncbi.ch
Të martën më 25 nëntor, Prof.Dr, Wolfgang Benz, drejtues i Qendrës për Studime të Antisemitizmit në Universitetin Teknik të Berlinit do të mbajë ligjëratën me titullin “Hebrenjtë, myslimanët, romët… Mostra e distancimit në krahasim”.
Më 30 nëntor nga ora 11.30 jepet shfaqja matine e filmit “Besa:The Promise” në kinemanë Riffraff. Pas shfaqjes do të ketë edhe bashkëbisedim të udhëhequr nga Dr. Brigitta Rotach.
Më 4 dhjetor (e enjte) Në Theater Neumarkt Zürich jepet koncerti i muzikës xhaz me Elina DUnin, Scascha Schönhaus dhe Colin Vallon.
Prezantimi i ekspozitës “Besa” për studiuesit, mësimdhënësit dhe docentët (gjermanisht) do të bëhet nga Shpresa Jashari (Instituti për Studime Transnacionale në Universitetin Neuchatel.) nga ora 13 deri në orën 14.00
Ndërsa në kuadrin e prezantimeve të ekspozitës për grupet e organizuara po ashtu më 21 tetor do të ketë edhe një prezantim në gjuhën shqipe. Atë do ta bëjë po ashtu etnologia Shpresa Jashari. Udhëheqja nëpër ekspozitë në gjuhën shqipe do të bëhet nga ora 19.30 deri në orën 20.30. Vendtakimi: Pädagogische Hochschule Zürich, Lagerstrasse 2, 8090 Zürich, LAC – Eingang/Kulturräume.
Po ashtu janë paraparë edhe vizita që nxënësit e shkollave t¨Cyrihut me rrethinë do t`i bëjnë ekspozitës.
Shqetësime në Mërgatë- Brezi i dytë e i tretë rrezikon të mbetet „analfabet“ i gjuhës shqipe
„Është rrezik që fëmijët me prindër me arsimim të ulët të humbin kontaktin me gjuhën amtare letrare dhe me gjithë kulturën e shkruar duke rrezikuar të mbesin analfabet të gjuhës së tyre të cilën e flasin vetëm në trajtën dialektore“, tha Schader.
Gjuhëtari dhe albanologu i njohur Basil Schader, profesor në Shkollën e Lartë Pedagogjike të Cyrihut është shprehur mjaft kritik në një tryezë me studentët shqiptarë të titulluar „Dini ende shqip?“ kur është pyetur se sa komuniteti shqiptar në Zvicër zotëron gjuhën amtare në krahasim me komunitet tjera.
Albanologu zviceran tha para studentëve se vetëm përafërsisht 10 për qind të fëmijëve të komunitetit shqiptar vijojnë mësimin në gjuhën shqipe, që është shumë më pak në krahasim me komunitetet tjera në Zvicër „Është rrezik i madh që fëmijët me prindër me arsimim të ulët të humbin kontaktin me gjuhën amtare letrare dhe me të gjithë kulturën e shkruar dhe gjuhën e standardizuar shqipe duke rrezikuar të mbesin analfabet të gjuhës së tyre të cilën e flasin vetëm në trajtën dialektore“, tha Schader.
Megjithatë për gjuhëtarin zviceran gjuha shqipe në diasporë nuk do të humbet në 15 -20 vjetët e ardhshëm.
Këtë pyetje atij ia parashtruan studentët në tryezën e organizuar nga shoqata „Studenti“ “Për disa arsye gjuha shqipe do të mbijetojë, si për shkak të kontakteve me vendet e prejardhjes, vitalitetit të folësve etj. Por, ka shumë rrezik që në brezin e dytë dhe të tretë të ketë shumë analfabetë të cilët e zotërojnë gjuhën shqipe në një trajtë të kufizuar dialektore por nuk do të jenë në gjendje ta përdorin për kërkime më të thella ngase këtu gjatë gjithë kohës në shkollë mësohet vetëm gjuha gjermane ndërsa gjuha amtare nuk mësohet nëse nuk vijohet mësimi plotësues në gjuhën shqipe“, thotë Schader.
„Nëse në Zvicër ka 5 herë më shumë shqiptarë se retoromanë, atëherë nuk e di se pse nuk e zyrtarizohet si gjuhë e pestë në vend. Mendoj që disa nga dokumentet duhet të përkthehen edhe në gjuhën shqipe. Një numër i tyre, nga fusha e arsimit, shëndetësisë etj., tashmë janë përkthyer“, përgjigjet në një pyetje tjetër të studentët Schader për përparësitë e angazhimit të shqiptarëve në administratë.
Për profesorin e Shkollës së Lartë Pedagogjike të Cyrihut shqipja ka disa veçori që janë të vështira për të huajt. Po, ashtu sipas tij shqipja ka një fjalor më të pasur se gjermanishtja.
Në Zvicrën gjermane ai thotë se dialekti ka një status të veçantë dhe prestigj të lartë ndërsa në vendet tjera si Gjermania e Franca, po edhe në Kosovë dialekti vlerësohet si më i ulët. Shqiptarët duhet të zotërojnë gjuhen letrare që të mos e humbin kulturën e te shkruarit”, ka thënë Schader.
“Gjuha, më tepër se vetem mjet komunikimi”
Gjuhëtari dhe pedagogu shqiptar, Naxhi Selimi nga Tetova, i cili për 26 vite jeton në Cyrih të Zvicrës është pajtuar me kolegun zviceran se me gjithë begatinë që ka gjuha shqipe në aspektin semantik por edhe të frazeologjisë, familjet shqiptare vetëm në mënyrë të kufizuar shfrytëzojnë begatinë për gjuhën që e kanë sjellë nga vendi i origjinës.
“Gjuha është pjesë e identitetit. Gjuha është më tepër se mjet komunikimi dhe edukata ndikon në zhvillimin e gjuhës amtare, pastaj ndikojnë kushtet dhe rrethanat kur rriten fëmijët”, thotë docent i didaktikës së gjuhës gjermane në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Schwyz, Naxhi Selimi.
Më tutje, tetovari i cili për 10 vite punoi në drejtorinë e arsimit të kantonin e Cyrihut tha se komunikimi, interaksioni në jetën e perditshme ndërmjet prindërve dhe fëmijëve ndikon në ruajtjen e shqipes te brezi i dytë
Ai ka folur për raste të fëmijëve me prindër që nuk i kushtojnë rëndësi të folurit në shqip. “Nëse një gjuhë mësohet më pak se tjetra, gjuha dominante e shtyp zhvillimin e gjuhës që është mësuar më dobët”, thotë profesori.
Këta fëmijë nuk janë kompetent sa duhet as në gjuhën shqipe e as gjermane „Nëse unë si prind jam i vetëdijshëm në aspektin gjuhësor dhe i mbështes fëmijët të mësojnë gjuhën amtare atëherë pritjet janë për një bazë të fortë dhe shëndoshë që do të ndikojë pozitivisht në të mësuarit e gjuhës gjermane por edhe vazhdimin dhe ruajtjen e mësuarit të shqipes“, thekson në këtë komunikim profesori me origjinë nga Tetova.
Shpresa Jashari është doktorante dhe bashkëpunëtore profesionale në Universitetin e Neuchatelit ku është angazhuar me projektin “Martesa transnacionale në Zvicër”. Ajo është po ashtu edhe publiciste dhe ka një përvojë me mësimin e gjuhës shqipe për zviceranët dhe shqiptarët e brezit të dytë.
Duhet stimuluar të folurit e shqipes, qoftë në dialekt apo në gjuhën standarde
“Në shtëpi kemi folur në dialektin nga vendi prej nga kemi migruar në këtë rast nga Kërçova”, ka thënë Shpresa Jashari, duke e thyer për disa çaste rregullin e të folurit në gjuhë standarde, respektivisht duke folur sa për kuriozitet, në të folmen e Kërçovës.
Ajo ka vënë theksin në rëndësinë dhe pasurinë e gjuhës së folur, në këtë rast të dialektit. Pasi që gjuha është mjet për t`u marrë vesh, atëherë duhet stimuluar të folurit, në cilindo variant qoftë, standard apo dialektor, mendon Sh. Jashari. Ajo po ashtu është shprehur se mësimi i gjuhës në shumë raste ka qenë edhe luks për shkak të angazhimeve të mëdha që kanë pasur prindërit tanë në punë.
Ajo ka tërhequr vërejtjen që të mos kihet kompleks nga të folurit në dialekt, kur kjo është forma që e zotërojmë më ë miri dhe në të mund të shprehemi më lirshëm.
Më tutje, studiuesja me rrënjë nga Kërçova ka treguar për kontaktet e saj të para me Shqipërinë dhe Kosovën, që i kishte bërë pasi kishte mbaruar studimet. Atje kishte shkuar për të mësuar më shumë për kulturën dhe gjuhën.
Shukrije Ramadani nga Qendra Kulturore e Kosovës në Cyrih tha pyetja e tryezës “ A dini ende shqip?” duhet t’i parashtrohet studentëve që pak po i kushtojnë rëndësi të mësuarit të shqipes e jo panelistëve.
“Nëse ka të shkosh flitet gjermanisht kuptohet që të tërheq gjermanishtja se të vjen më lehtë me komuniku në gjermanisht por meqë unë 6 vite kam jetuar në Kosovë atëherë ka ndryshuar gjithçka. Mua tash më shumë më tërheq të flas shqip se gjermanisht. Tash shumë më lehtë flas në shqip se gjermanisht, thotë studentja Lorena Ramadani, e cila pasi është lindur dhe rritur në Zvicër, para gjashtë viteve ka shkuar të jetojë në Kosovë.
“Së paku një herë në javë flasim mes studentëve vetëm shqip”
Atdhe Gashi, Qëndrim Shtufi dhe Zef Duhanaj janë disa nga shumë studentë që i takuam në këtë tryezë. Ata studiojnë në drejtime të ndryshme por i bashkon interesimi për të mbajtur kontakte me gjuhën me të cilën janë rritur, prandaj kanë ardhur këtu për të mësuar diçka më shumë në këtë drejtim.
“Me thënë të drejtën, pothuaj të gjitha që u folën këtu unë i kam të njohura, por megjithatë ia ka vlejtur të vinim”, thotë Qëndrimi, student i ekonomisë në Universitetin e Cyrihut. Kjo për faktin se është edhe një rast më shumë për të kultivuar shqipen në takim me kolegë-e dhe me ligjëruesit e pranishëm.
I pyetur nëse edhe me kolegët flet shqip, ai, në një shqipe pa të meta thotë se jo gjithmonë por megjithatë mjaft shpesh. “Së paku një herë në javë në takimet që i kemi me shoqatën, ia japim vetes për detyrë të flasim vetem shqip”, thotë Qëndrimi, të cilin e pohojnë edhe Atdheu, student në ETH dhe Zefi, në ekonomi.albinfo.ch
Shqiptarët në Zvicër, protestë para UEFA-s
Shqiptarët me banim në Zvicër kanë paralajmëruar një protestë tjetër më 2 nëntor para selisë së UEFA-s, për të kundërshtuar vendimin e Komisionit të Disiplinës që i dha fitoren në tavolinë Serbisë për ndeshjen e 14 tetorit në Beograd.
Siç njofton agjencia “Presheva Jonë”, organizatorët e kësaj proteste kanë deklaruar se presin një pjesëmarrje të madhe që ata e llogarisin deri në 10 mijë vetë, ku theksojnë se “duam t’i tregojmë botës se e drejta dhe fitorja është në anën tonë”.
Organizatorët e kësaj proteste, theksojnë në njoftimin e shpërndarë se “Ne si ”Tifozat Kuq e Zi” kemi marr një iniciativë që të protestojmë për drejtat tona, duke protestuar në mënyre paqësore për të dëshmuar para botës se e drejta është në anën tonë”.
Artim Elmazi, perfaqësues nga ‘Tifozat Kuq e Zi” i ka thënë “Presheva Jonë” se protesta e së dielës së ardhshme para selisë së UEFA-s synon të legjitimojë drejtesinë tonë nga mijëra tifoze dhe mërgimtarë që do të vijnë në protestën gjithpopullorë në Nyon. “Ne presim qytetarë jo vetëm nga Zvicra por edhe nga Franca, Gjermania e Italia”, thekson Elmazi.
MARRËVESHJA RUKA – ARSENIS E ‘98 DHE GJUHA SHQIPE NË GREQI
Nga Abdurahim Ashiku/ Gazetar, Athinë/
Shënime…/
Si njohës i marrëveshjes nëpërmjet publikimit disa vite më parë në shtyp dhe në një libër, bashkangjitur këtyre shënimeve, them se ajo:
…Nuk flet fare për shkollimin shqip të fëmijëve të mërgimtarëve shqiptarë në Greqi.
…Nuk flet as për zhvillim mësimi “pranë shkollave” (greke A. A.).
…Nuk flet as për “mjedise mësimore” dhe të tjera që lidhen me mësimin e gjuhës shqipe ashtu si zhvillohet në vendet evropiane (Suedi, Gjermani, Svicër, Austri…)
Në thelb kjo marrëveshje, si në formë po ashtu edhe në përmbajtje, ishte e njëanshme dhe diskriminuese për gjuhën shqipe. Ajo ishte një kontratë për përhapjen dhe ligjërimin e gjuhës greke në Shqipëri, shtrirjen e saj jo vetëm në zonën klasike minoritare por në të gjithë hapësirën gjeografike shqiptare nga jugu në veri.
Le tu referohemi për argumentim neneve dhe paragrafëve të marrëveshjes:
Në nenin 1 shkruhet:
Palët Kontraktuese do të marrin masat e nevojshme për të zhvilluar bashkëpunimin në fushën e arsimit dhe të shkencës.
Për këtë Palët Kontraktuese:
a) Do të nxisin dhe forcojnë bashkëpunimin direkt nëpërmjet institucioneve të arsimit të lartë dhe organizatave shkencore dhe kërkimore të dy vendeve.
b) Do të shkëmbejnë anëtarë të stafit të mësimdhënies të universiteteve dhe të instituteve teknologjike, si dhe studentë, ekspertë dhe kërkues.
c) Do të japin të drejta studimi për studimet universitare dhe pasuniversitare dhe studime kërkimore brenda qëllimeve të tyre.
Palët Kontraktuese do të nxisin dhe ngrenë në një nivel më të lartë studimet e gjuhës greke në Universitetin e Tiranës dhe të Gjirokastrës dhe të gjuhës shqipe në Universitetin e Janinës.
Ato do të studiojnë mundësinë që Universiteti i Athinës të ofrojë studime të gjuhës shqipe. (?!)
…
f) Do të krijojë kondita të nevojshme për mësimin e gjuhës amtare dhe qytetërimit të njerëzve që i përkasin minoritetit grek.
Pala greke do të shqyrtojë mundësinë e mësimit të gjuhës amtare nga fëmijët shqiptarë që ndodhen në Greqi me prindërit e tyre për arsye ekonomike. (!?)
Pala shqiptare do të shqyrtojë mundësinë e përfshirjes së gjuhës greke ndër gjuhët e tjera të huaja fakultative në shkollat e mesme.
….
Neni 12: Kjo marrëveshje do të qëndrojë në fuqi për një periudhë 5 (pesë) vjeçare…
….
“Marrëveshja midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë për bashkëpunimin në fushat e arsimit, shkencës dhe kulturës” është e vetmja marrëveshje me shkrim, firmosur nga dy ministra të dy shteteve.
Deklaratat e bëra gjatë vizitave të ministrave përkatës të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës të Republikës së Shqipërisë dhe Ministrisë së Arsimit dhe Besimeve të Republikës së Greqisë, deklaratat Pollo-Evripidhu dhe PolloJanaku, kanë qenë thjesht deklarata mediatike para kamerave televizive dhe diktofonëve të gazetarëve.
Me gjithë këmbënguljen time dhe kërkesën me shkrim të ambasadorit të Shqipërisë deri sot nuk është gjetur asgjë e shkruar dhe e firmosur nga ministrat përkatës.
Nuk mund të anashkaloj një deklaratë të ish kryetares së bashkisë së Athinës, zonjës Dora Bakojanis. Citoj:
“Askush nuk ju ndalon të hapni shkolla shqiptare në Greqi. Duhet që vetë shteti juaj të ketë interes në këtë drejtim. Ne ju ndihmojmë me ambientet, ndërsa ju duhet të siguroni librat dhe mësuesit”
“Marrëveshja midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë për bashkëpunimin në fushat e arsimit, shkencës dhe kulturës” nuk ishte gjë tjetër veçse një lloj “kontrate” (lexo: Palët Kontraktuese…) si të ishte fjala për kontraktime tregtare portokallesh e limonësh. Ajo hyri dhe doli nga fuqia pa asnjë nismë për shkollimin shqip të fëmijëve në Greqi. Ajo ishte marrëveshje me adresë minoritetin grek në Shqipëri.
Për…
– studimet e gjuhës greke në Universitetin e Tiranës dhe të Gjirokastrës…
– kondita të nevojshme për mësimin e gjuhës amtare dhe qytetërimit të njerëzve që i përkasin minoritetit grek.
– mundësinë e përfshirjes së gjuhës greke ndër gjuhët e tjera të huaja fakultative në shkollat e mesme.
Kontrata e lidhur midis dy ministrave të dy ministrive të arsimit; Greqisë dhe Shqipërisë, më 4 nëntor 1998 i hapi rrugë vetëm mësimit të gjuhës greke në “shkolla private” dhe në Universitetet shqiptare.
Paragrafi i pikës f :
“- Pala greke do të shqyrtojë mundësinë e mësimit të gjuhës amtare nga fëmijët shqiptarë që ndodhen në Greqi me prindërit e tyre për arsye ekonomike”, nuk ishte veçse një hi syve që u errësoi pamjen si qeveritarëve të majtë shqiptarë asokohe (edhe për shtatë vjet të tjerë në pushtet) po ashtu edhe mërgatës shqiptare në Greqi, hi që edhe sot nuk është hequr nga fytyra e saj.
Mendoj se vetëm në sajë të 7 marsit 2001 të orës së parë të mësimit të gjuhës shqipe në Selanik dhe “7 mars-ëve” të tjerë në Volos, “Shkolla Shqiptare e Athinës”, “Porta”, Korinth, Patra, ishujt e Tinosit, Salaminësetj.,etj. shkollimi shqip i fëmijëve në Greqi u bë lajm i kohës, edhe pse shteti, i majtë apo i djathtë, asnjëherë nuk e vuri në rend dite Këshilli Ministrash apo Byroje Parlamentare. Ishin mësuesit shqiptarë si dikur Rilindësit ata që kanë dhënë dhe po japin shpirtin e tyre për ti mbledhur e u mësuar fëmijëve të shkruajnë e lexojnë shqip: pa libra, pa programe, pa pagesë, pa njohje zyrtare nga shteti.
Marrëveshjes së firmosur nga “Palët Kontraktuese” më 4 nëntor 1998 nuk duhet ti referohet askush. Ajo nuk arriti të jetojë asnjë ditë në favor të mësimit të gjuhës shqipe të fëmijëve të mërgatës shqiptare në Greqi, e jo më të “zgjatet automatikisht për një periudhë tjetër pesë (pesë) vjeçare”, siç thuhet në Nenin 12 të Palëve Kontraktuese
Për mendimin tim, “Marrëveshja midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë për gjuhën shqipe në shkollat greke” duhet ta hartojnë dhe përcjellin për nënshkrim mësuesit shqiptarë në Greqi, të vetmit që e jetojnë tërë trysninë mbi fizikun dhe shpirtin e tyre.
Për mendimin tim Kuvendi i Shqipërisë në ditën e 7 marsit 2014 duhet të miratojë me vota unanime një ligj të veçantë për shkollën shqipe në emigracion ku të përcaktohen edhe detyrimet materiale dhe financiare në zëra të veçantë.
Që të realizohet kjo, trysnia nga poshtë, zëri i mësuesve dhe i komunitetit duhet të ngrihet në notat e larta të pentagramit demonstrues në rrugët e Athinës, Selanikut…por edhe përpara organeve ekzekutive dhe legjislative të Republikës së Shqipërisë.
Tubimeve të sojit “Konferencë-konsultë” zëri u meket vetëm në salla të myllura.(Fotografia eshet ilustruse, marre nga arkivi i Diellit)
- « Previous Page
- 1
- …
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- …
- 97
- Next Page »