• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Motra e Mitrovicës

November 5, 2013 by dgreca

Tregim nga Lek Gjoka/

Zhurma në Disko- Klub “Ujvara” e përzier me tym duhani dhe me dritat e shumëngjyrshe, që ngatërronin njëra- tjetrën, e bënte disi më egnimatik ambjentin. Bekimi mori një dopio uiski dhe zuri një cep të barit. Përjashta kishte filluar një shi i imët.

 – Dreqi ta marrë edhe këtë kohë, – foli me vehte nëpër dhëmbë, – na kalbi ky shi gjithë javën. Një si mjegullnajë iu duk sikur i kaloi para syve. Mbylli sytë, vuri dorën në ballë dhe para i dolën kujtimet e Mitrovicës …

Sapo kishin kaluar Kukësin me një makinë me targa fallso dhe po i afroheshin kufirit të Kosovës. Ishte mesi i natës. Megjithëse gusht, një i ftohtë i lehtë vinte nga bjeshkët e Shqipërisë.

 – Oh zot! – pëshpëriti Bekimi si me vehte, – kur do të mbarojë kjo luftë me shkjaun, se më ka marrë malli të kthehem në shtëpinë time, në Mitrovicë, sikur…

– The gjë! – dëgjoi zërin e shokut edhe ai ushtar i UÇK-së.

– Jo jo, thjeshtë po mendoj familjen se i kam …

– Ku i ke në Maqedoni apo Shqipëri?

 – Nuk di asgjë më tepër. Shpresoj se janë larguar nga Kosova se ndryshe shkjau mund ti vrasë! – O tu thaftë goja, si thua ashtu!?

 – Mendja më shkon… a e pe dje në televizor kur ishim në Tiranë për të blerë armët?

– Po pashë gjithë ato krime mbi civilët por edhe ne do të luftojmë e do i vrasin shkjatë e do ta çlirojmë Kosovën

. – Sigurisht që do të fitojmë sepse… – Po bëjmë luftë për liri e flamur! – e ndërpreu në çast! – Luftë çlirimtare po bëjmë por kurrë nuk do ta fitojmë këtë luftë pa mbështjen e plotë të Amerikës dhe Nato- s.

 Disa krisma armësh jo shumë larg prej tyre ia ndërprenë bisedën e ata u shtrinë barkas në pozicion luftimi…

Dikush e tundoi fort nga supet duke ia ndërprerë mendimet në mes: – O Bekim  Mitrovica! – dëgjoi një zë të fortë pas shpine. Si i lodhur u kthye mbrapa e dalloi kokën tullace të Sefës.

 – Po ti këtu? Kur paske ardhur në Florida.

– Kam ca muaj. – S’të kam parë që atë natë kur hymë në Kosovë nga Kukësi. Çfarë kemi ndonjë gjë të re andej? Familja a të shpëtoi?

– Në përgjithësi jo shumë keq. Një vëlla ma vrau shkjau. Atë natë që ramë në pritë sa hymë në Kosovë u plagosa keq por shpëtova. Shtëpinë në Prizren ma dogjën të tërën. Po nga ana jote si i gjete?

– Keq Sefë, ma keq nuk ka. Familjen ma vranë krejt. Nënën, babën, hallën dhe motrën Besartën ajo që ma ka këputur fare jetën. Shpesh herë pi aq shumë dhe sa e kujtoj nga dhimbja bëhem gadi të vras vehten.

 – A, ke luajtë mendsh? Gjithkush ka jetën e vet.

 – Por jemi njerëz jo kafshë.

– Sigurisht njerëz jemi. Mblidhe vehten se jo më kot populli ka pas thënë i gjalli më të gjallët e i vdekuri më të vdekurit. A nuk i shikon së çfarë femrash të nxehta ka në Florida. Ai ktheu kokën, në një tavolinën ngjitur dalloi katër vajza që bisedonin. Njëra që ishte disi më e gjatë dhe kishte një hir bukurie në fytyrë sikur e turullosi disi.

– Oh zot! – foli lehtë nën buzë dhe nuk ia hiqte sytë, – sa shumë më ngjan me motrën time, me Besartën e shkretë që po kalben nën dhe. Sefa pa një e pa dy u afrua afër tyre dhe duke folur me zë të lartë se muzika nuk i linte të dëgjonin mirë prezantoi vehten. Pastaj thirri Bekimin.

 – Eja Bese eja, ku ka më kënaqësi se me ndej në një tavolinë me katër bukuroshe të tilla. Ai u ngrit ngadalë dhe u nis drejt tavolinës së tyre. Një e nga një vajzat iu prezantuan. Kur shtrëngoi dorën me Besartën seç ndieu një si pështjellin por e mbajti vehten dhe i foli më zë të ëmblël: – Bekim  Mitrovica. Ajo u shtang. I shtrëngoi dorën lehtë dhe sa i tha emrin e saj u lëshua në kujtime…

Zhurma e fortë e goditjes së derës e shqetësoi pamasë Besartën dhe u ngjit pas trupit të nënës. Babai u ngrit ngadalë nga karrigia. – Grua, më duket janë ushtarët e shkjaut. Ajo nuk foli. Fërkonte të bijën dhe dy bulëza loti i rrëshqitën nëpër faqe. Sa hap e mbyll sytë me tu hapur dera u lëshuan si të tërbuar në shtëpi. Duke i goditur me forcë me qytat e armëve i nxorrën në oborr.

– Ku i ke paratë! – iu hakërrua një ushtar serb rreth të pesëdhjetave.

– Nuk kam! – ia kthehu i qetë! – Dragan! – i thirri një ushtari të ri sërbisht, – merrja vajzën këtij derr shqiptari dhe bëj atë punën me të,

– Mooosss! – klithi i jati, është e vogël vetëm dymbëdhjetë vjeçare mos ma përdhunoni vajzën, iu jap gjitha paratë që kam. – Shpejt paratë, të gjitha market!

Ai u nis ngadalë dhe hyri në shtepi. Sa doli jashtë oficeri serb ia mori markat që kishte në një çantë dhe pa menduar më tej e qëlloi dy herë në ballë me pistoletë. Ashtu duke dhënë shpirt rrëshqiti këmbadoras pas shtëpisë që të mos e shihte e bija duke vdekur. Klithmat e grave nuk i shqetësuan aspak ushtarët. Kur po bëheshin gadi të iknin, në skuadër tjetër erdhi si rrufeja dhe spërkatën shtëpinë me benzinë dhe i vunë flakën. Në të ikur një ushtar i dehur që i merrshin këmbët sa pa gratë cep të oborrit qëlloi në drejtim të Besartës. E ema iu hodh përsipër saj. Plumbat e bënë shoshë.

 – Bija ime! – i foli më zë të mekur, – edhe unë si yt atë po vdes, na vrau shkjau e i vraftë zoti, por Kosova do të çlirohet një ditë. Kërko e gjej Bekimin…

 – Besarta, Besarta! – degjoi një zë pas krahëve. Sa hapi sytë e përlotur kujtimet iu davariten disi. U hodhi një vështrim enigmatik të gjithëve dhe zhurma e diskos ia ndryshoi pak fytyrën.

 – Më duhet të iki! – ia tha shoqeve kaq leje kam nga familja. Bekimi ia kishte ngulur sytë. Një çast e mori vehten dhe i foli qetë. – Kam diçka për të biseduar më ty. A ka mundësi të më japesh numrin e telefonit? Ajo nuk i foli nxori një kartë bisnesi dhe si ia la në dorë u largua me hap drejt daljes…

Zëri i profesor Xhon sikur e tronditi disi.

 – Të dashur student, – nisi të fliste ai qetë. Megjithëse jemi në një shekull të ri akoma bota zien. Paqes ia kanë futur ndenkamzën. Luftërat po shtohen përditë, bashkë me to dhe krimet e luftës. Sot do flasim për Ballkanin për luftën dhe krimet e makinerisë së luftës së Millosheviqit… Besarta u shtang dhe nuk e dëgjonte më, mendja nuk i hiqej nga dita e djeshme kur u takua në disko me dy djemt enigmatikë që njeri i ngjasonte shumë me të vëllanë e zhdukur në vrasjet masive.

 – Ai regjim! – vazhdoi profesori, – përgjaku Bosnjen, duke vrarë dhjetëra e mijëra djem, përgjaku edhe shqiptarët etnike të Kosovës. Një shembull i këtij regjimi kriminal është midis nesh. Ai i vrau babain, mamanë, vëllain, të gjithë familjen ia zhduku, ndaj na vjen keq e dashur Besarta që…

..Besarta sa dëgjoi fjalët e tij iu kujtuan fytyrat e prindërve por u mundu të përmbahej. Kur dëgjoi edhe për të vellanë i doli para fytyre imazhi i atij djaloshi në disko që i ngjasonte shumë vëllait ndaj nuk u përmbajt dot e shpërtheu në dënesa lotësh me zë të lartë. Dy shoqet e ngushta Tatjana nga Kroacia dhe Amarida nga Bosnja u ngritën në këmbë dhe i shkuan afër. Profesori ndërpreu mësimin e prekur doli jashtë.

– Mos qaj zemër! – u mundua ta qetësonte Amarida ti e di se në Sarajevë regjimi serb më ka vrarë dajën bashkë me dy djemtë. Ashtu ishte fati ynë në këtë botë të rreme ku të gjithë flasin për paqe e cila vjen pasi të përgjaket mirë e mirë me gjak të pafajshmish. Besarta e mori disi vehten dhe u qetësua. Papritmas degjoi një zë pas shpine. Ktheu kokën. Dragani një serb i lindur në qytetin e Nju Jorkut diçka po fliste si me vehte.

 – Na fal Besarta! – Për çfarë? – Për tragjedinë tënde familjare që ta shkaktoi regjimi serb i Millosheviqit.

– Nuk është faji yt Dragan!

– E di, se unë nuk kam qenë kurre në Beograd por ama kam gjak serb dhe ndihem pak fajtor për krimet e kombit tim ndaj shqiptareve etnikë të Kosovës. Ajo e mori disi vehten nga fjalët e tij. Iu duk sikur iu ringjallen prindërit.

– Jemi ballkanas ndaj…

– Po, po! – e ndërpreu në cast, – e di se jemi ballkanas me një ego të sëmurë. Nuk pranojmë fajin edhe kur e kuptojmë se jemi fajtorë. Jemi në shekullin e ri dhe ballkani zjarri i pashuar i përplasjeve etnike në Evropë vetëm ndizet e ndizet. Sa bëhet gadi të shuhet dikush me dashje i hedh benzinë por brezi ynë i ri duhet ta kuptojë se paqja me komshiun është pasuri e pazëvëndësueshme. Ajo luajti kokën në shenjë pohimi dhe u ngrit në këmbë. Fshiu lotët më një letër dhe u largua drejt derës…

Bekimi ndaloi afër në Qendrën e Biznesit në San Hose Blvd. Parkoi makinën dhe mori dy njëzet e pesë centëshe, iu afrua afër një telefoni public dhe pa u menduar gjatë i ra numrit të telefonit që ishte në karten që ia kishin dhënë në disko Ujvarën.

– Alo! – dëgjoi një zë të plake në anën tjetër.

 – Dreqi ta marrë! – foli me vehte.

– Alo, alo! – dëgjoi përsëri zërin e saj. U mendua disi se si ta niste bisedën dhe për një sekond e mori vehten.

 – Zoja Smith, më falni për shqetësimin. Këtë numër ma dha… – Besarta ta ka dhenë…?

– Po! – Kush jeni ju lutem, sepse në të vërtetë ajo është vajza ime e adoptuar por ka kaluar shumë tragjedi në jetë dhe nuk kam ndërmend ta le të ketë përsëri probleme në jetë

. – Zonjë unë jam shqiptar, jam nga Mitrovica e Kosovës

– Uuaa, – degjoi zërin në telefon, – ku mund të takohemi sepse edhe Besarta është nga Mitrovica. Atij i ra telefoni nga dora dhe iu mbyll linja:

– Oh zot! – thirri me të madhe, – mos është motra ime, vallë është gjallë. Si e mori pak vehtem shkoi tek makina dhe mori dy njëzetë e pesë cent të tjerë dhe i futi në telefon. Gjithë emocion me duart që i dridheshin formoi numrin. Zilja binte por askush s’i përgjigjej. I ra përsëri por e njëjta gjë. I dëshpëruar mbylli telefonin dhe u largua. Pa bërë as dy-tre hapa dëgjoi një si zile. U kthyhe me rrëmbim dhe e ngriti telefonin publik.

– Alo, alo! foli me ngut.

– Më fal, po flisja më dikë. Ky është numri juaj?

– Jo, unë nuk kam telefon. Po ju telefonoj nga rruga.

 – Vajza ime është mjaft e tronditur. Më telefonoi profesori i saj. Edhe ai është tepër i shqetësuar.

 – Më vjen keq, si mund t’iu ndihmoj.

– Në biznes kartë ke një adresë. Eja dhe bisedojmë.

 – Në rregull, po nisem menjëherë. Si mbylli telefonin u nis drejt makinës.

 – Oh zot! – foli me vehte, – që atë natë që takova atë vajzë më del në ëndërr fytyra e prindërve dhe e motrës që mi vrau shjau. Duke biseduar me vehte edhe për pak minuta arriti para biznesit të familjes Smith – Avokat Donald Smith! – lexoi më zë të lartë sa doli nga makina dhe u nis drejt hyrjes. Hapi derën ngadalë.

 – Urdhëroni, uluni! – dëgjoi një zë të ëmbël sa hyri mbrenda. I dha dorën dhe u ul në një kolltuk. Ajo nuk vonoi shumë. Mori disa letra në një sirtar dhe u kthye drejt tij.

– Marta Smith! – prezantoi ajo vehten, – unë jam e ëma e Besartës.

 – Besart Mitrovica! – ia priti më një frymë. –

Si quhesh? – Bekim  Mitrovica.

 – Oh zot i madh që je në qiell, çfarë po më ndodh?!

 – Asgjë zonja Smith. Nuk mund ta ndërroj emrin.

 – Jo jo, më fal, nuk e di se si kam një parandenjë.

 – Ju më thatë se Besartën e keni adoptuar në Kosovë.

 – Po, po është nga Mitrovica. A adaptuam në Shqipëri se ishte jetime, serbët ia kishte shfarosur tërë familjen.

– Të gjithë?

– Po po, të gjithë! Prindërit ia kishin ekzukutuar para syve ndërsa i vëllai i kanë thanë se kishte mbetur i plagosur në Prizren dhe i kishte vdekur. Bekimi mbylli sytë pak. Për disa sekonda iu kujtua lufta në Prizren. E mblodhi disi vehten.

 – Mos prindërit e Besartës quhen Isa dhe Samira?

– Po! Ju i keni njohur?

– Po se ishin edhe prindërit e mi.

Asaj i ranë letrat nga duart. – Çfarë, çfarë the? Ti je Bekimi vëllai i saj? Qënke gjallë?!

 – Më kanë plagosur por shpëtova në një spital.

– Ne të dinim të vrarë. Oh zot sa mirë! – thirri me të madhe, – vajza ime u bë me vëlla. U nis me nxitim drejt tij dhe e përqafoi. Të dy shpërthyen në lot. Ashtu me sy të përlotur u ngritën në këmbë. Pa bërë as dy-tre hapa u hap dera e zyrës dhe hyri mbrenda Besarta me dy shoqet e saja

. – Mama, mama! – i thirri me të madhe por u step pak kur pa në zyrë personin që e kishte takuar në disko.

– Eja bija ime, Ulu! Zoti ëshë i madh e mendon për të gjithë.

 – Po këtë e di por nuk është e vërtetë për mua.

– Si nuk është e vërtetë. Ai vonon për nuk harron.

– Sigurisht për dikë por kurrsesi për mua që mbeta fillikat, ma zhduken krejt familjen.

 – Jo jo bija ime. Prezantoju me djaloshin që po të pret ty.

 – Askërkush nuk më pret mua. Unë nuk kam askënd, as familje e as të dashur.

 – Besarta ime e shtrenjtë! – dëgjoi një zë pas krahëve. Ajo ktheu kokën. Ai i buzëqeshi lehtë e i tha me një frymë: – Sigurisht që po të pres, kam vite që të kërkoj. Jam Bekimi, jam yt vëlla.

– Të lutem i dashur mos mi lëndo plagët e familjes. Ai u mendua pak. Hoqi këmishen dhe doli në kanatjere. Ajo sa dalloi tatunë shqiponjë ngjitur me zemrën vrapoi drejt tij dhe ju hodh në qafë.

 – Bekim, Bekim, ti je vëllai im. Filloi të qante me të madhe. Të gjithë u përlotën.

 – Nënë, nëna ime që je në botën e të vdekurve a më degjon? O nënë eja, eja të lutem . Pse nuk vjen o nënë? Shikoje bijën tënde nuk është vehtem ka vellanë, jam bërë me vëlla! – thërriste më të madhe dhe e përqafonte pa pushim.

 – Po motër e dashur qetësohu. Tani nuk të lë më vetëm, ti je jeta ime, shpirti im, motra më e shtrenjtë e Mitrovicës. Një eklips hënë kishte përqafuar Floridën por shumë shpejt u zhduk. Bekimi mori të motrën për dore dhe doli jashtë. Ashtu të përlotur ecnin koturu nëpër qytet. Jeta i kishte ledhatuar përsëri me të njejtën shije jete.

 * LEK GJOKA-Marre nga libri me tregime “PËRROI I DJALLIT”

Tirane 2013

Shtepia Botuese ADA

 

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Lek Gjoka, Motra e Mitrovices, Oerroi i Djallit

NE SOFREN E DIELLIT- E FTUAR DRITA LUSHI

November 5, 2013 by dgreca

DRITA LUSHI/

(L)OJNA VJESHTE/

   Cikël poetik./

KINSE/

Ti luan shpesh me gërshetat e mi./

Ndonjëherë, ndalesh, qesh,/

e ballin rrudh,si lashtësi:/

“Tani je grua, dhe  jo vajzë,/

Ç’të duhen gërshetat vallë?”/

Ti, (s)e di që mua m’pëlqen kjo lojë,/

e kinse i thur veç për ty./

Përtej  gërshetave,/

një grua frymon me zemër./

Një grua-(pakëz)fëmi/

“Kinse” për 1 tetor 2013, në 18 vjetorin e martesës

KAQ

Tri fjalë…

Dy sy…

Një përqafim…

Kaq…

Kaq pak përshpëritje,

i duhet një dite

të ndizet,

qysh në lindje.

Tetor 2013

 AgMbrëmje

N’ag,

Ti,

Diellin lind,

Në syrin tim.

N’mbrëmje,

Unë

hënë të bëhem,

n’ëndërr.

Tetor 2013

   (K)od’ dashurie

Druhesh, mos m’lëndon

me dashuri,

e si petale,

e hedh nga pak,

mbi mua,

mbi  fjalë,

mbi sy.

(S)Ndalem…

Mbledh,

Petal,

Petal,

Petal…

…Nje odë ndërtoj n’zemër

për Ty.

Tetor 2013

Pik-Shi

Pik.

Pik.

Pik.

Bëhet shi…

Shi…

Shtator…

Shi…

Dashuri…

Pik

Pik

Pik

Bëhet shi….

Bëhet,

Unë…

Bëhet

Ti…

Unë

ti

dhe…

retiçencë…

Ti

Unë

dhe…

asnjë…

Pik.

Pik.

Pik.

Shi- dashuri.

Shtator 2013

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: (L)ojna Vjeshte, Drita Lushi

SËMUNDJA E NËNËS

November 5, 2013 by dgreca

KRISTAQ TURTULLI/tregim/

Ishte ditë  e shtunë kur u sëmur nëna…Kur jepja e merrja me disa personazhe realë që më ishin ngulur prej vitesh në memorie dhe s’ më shqiteshin. I përzija me nervozizëm, por ata s’më shqiteshin. S’po ia gjeja tragën si ti hiqja qafe. Nuk doja të zgjoja morinë e njerëzve që ishin ngjitur aksidentalisht si shushunja pas fëmijërisë sime të hershme. Një prej tyre më ngjante më shumë me Lupi Nofullën, ish sekretarin e partisë së lagjes. I cili para një muaji shkau në dëborë dhe këputi qafën e kërbishtet.

‘Perëndia nuk është mace të çjerrë,’ mërmëriti nëna, kur dëgjoi thyerjet e kërbishteve të Lupi Nofullës. Më pas nëna disi me pendesë shtoi, pleqëria biro është short i mbramët i njeriut.

E thërrisnin Lupi Nofulla ngaqë e kishte gojën e shtrembër, syrin e majtë gjithnjë të lagësht si një pellgore dhe nofullën e fryrë si tullumbace. Nuk e kuptoja përse nuk e thërrisnin Lupi gojështrembri, ose farmaku, po nofulla. Ishte ai që solli dimër në vatrën time, në krye të skuadrës, hyri herët në mëngjes dhe arrestoi babanë…

Unë isha i detyruar ti shkoja në zyrë. Lupi sa më shihte që ngjisja shkallët e ngurta të lagjes, s’më linte të bëja e një çap më tej, bërtiste në kupë të qiellit:

‘Prapë e solle kokën ti spurdhjak?’

‘E solla,’i thosha.

‘Dashke shkollë, hë!’

‘Shkollë dua,’ i thosha duke e parë drejt në sy.

‘Mos mi zgurdullo sytë si të dacit. Me ju të përmbysurit përsëri do të merremi ne. Hajt gremisu.’

‘Me një çilimi ngatërrohesh o Lupo, ndërhynte nëna: Djali nuk di ç’është përmbysja.’

‘Ta mësojë,’ hungërinte Lupi.

‘E mësuara kërkon shkollë, dituri, dritë,’ ia thoshte nëna.

‘Nuk ka shkollë, dituri, dritë për juve, ka natë. Hajt qërohuni,’ bërtiste Lupi Nofulla dhe shtynte nënën me forcë për pak sa se gremiste nga shkallët e thikta të lagjes. Por nëna nuk rrëzohej. Mbajte për bukuri ekuilibrin dhe vështronte vëngër Lupi Nofullën, i cili shkrofëtinte prej inatit:

‘Dashkan shkollë këta, dashkan shkollë…’

Lëviza qafën si të shmangja mendimet e tepërta. Lupi Nofulla, Lupi Nofulla. Në moshë të thyer nuk ngjiten lehtë qafa dhe kërbishtet. Sakat do të mbetesh o Lupi Nofulla, sakat. Ke kusure për të larë. Germat më lëvrinin e nxinin si milingona përpara syve. Rrotullova nëpër gishtërinj stilolapsin e brejtur në krye. Kur s’më vijnë mendimet e kafshoj prej marazit, në atë send plastik, si të gjej zgjidhjen.

Befas mu bë sikur dëgjova zhurmë në banjë. Ç’ ishte kjo zhurmë, që më ushtoi pas kokës, u grinda me veten dhe përshkunda kryet. Kisha harruar krejtësisht, nëna më tha që do shkonte të lante teshat në banjë dhe më paralajmëroi të ruaja qumështin mos derdhej. Lashë stilolapsin në tavolinë dhe brofa në këmbë. U sula me vrap në kuzhinë, për fat të keq qumështi ishte derdhur mbi stufë dhe fundi i tenxheres qe djegur. Lëngu i bardhë i qumështit më kishte lënë fotografinë. Mbi pllakat e stufës ishte shndërruar në një cipë të neveritshme e ciknosur e fryrë e kuqërremtë si nofulla e Lupos, dhe në cep të stufës fryhej dhe shfryhej si një tullumbace.

Hajt dëgjo mërzitjen e nënën tani, ia bëra me vete. Ka të drejtë, të bërtasë në kupë të qiellit. Radha për dy shishe me qumësht zihet në mesnatë dhe është torturë e vërtetë. Jo rrallë ndodhin sherre dhe kacafytje mes radhëmbajtësve. Sa herë nëna ngrihet në mesnatë të zërë radhë pëshpërit me vete:

– Vetëm numri dymbëdhjetë e lart të mos jem.

Në dyqanin tonë të bulmetit vijnë dhjetë arka me shishe me qumësht dhe normalisht i bie të marrin dymbëdhjetë burra dhe dymbëdhjetë gra. Kur shihet që dikush tenton të hyjë pa radhë, kërcet sherri dhe shamata. Numri dymbëdhjetë që është në radhë dhe ka bërë gjumin eksiq, ngritur në mes të natës, do mbetej me gisht në gojë.

Me fshesaxhinjtë e fshesaxhesat radhëmbajtësit nuk i mbrehin brirët. Ka burrë nëne të merret me to. Pastruesit e kanë me kartë biankë të marrin qumështin  pa radhë. I hynë turmës mes për mes duke sharë dhe shtyrë me bërryla. Fillojnë bërtasin me zë të lartë:

-Hej gaxhi, të dhjefsha urët, hapma rrugën…- radhëmbajtësit zbythen kokulur e të ligështuar. U hapin udhë. Fjalori i pastrueseve të natës është shumë i rënduar në sharje. Ndërsa mbajtësit e numrit dymbëdhjetë, nga radha e burrave e grave mbledhin buzët gjithë trishtim dhe turren me vrap nëpër dyqanet e tjera. Nënës i ka rënë shpesh shorti të bredhë nëpër qytet nga një dyqan tek tjetri për një shishe me qumësht. Sot për dreq edhe numri njëmbëdhjetë në radhë e la nënën në baltë. Shitëses Shpatore i kishte ardhur për vizitë e ëma nga fshati.

Me mërzinë e hapur për djegien e qumështit dhe konfiguracionin e pështirë të nofullës së Lupit në cep të stufës, u kujtova për zhurmën. U afrova me ndrojtje derës së banjës. Mbajta vesh. Vështrova e bezdisur rrokullisjen e stilolapsit, rrëzimin e tij në dysheme dhe mu duk i panatyrshëm përgjimi pas derës. Bëra një hap prapa. Nëna ritin e larjes së teshave e quan të shenjtë dhe nuk para i pëlqen të shqetësohet prej njeriu. I fërkon teshat me forcë, e përqendruar, zakon që i ka mbetur qysh kur ish nuse e re dhe lante të brendshmet e përgjakura të babait. Ajo se bën veten por e dalloj menjëherë mërzitjen e trishtimin në lagështinë e sytë të shkruar.

-Nënë.. je mirë?- fola ultazi dhe i shqetësuar. Kam vite që jetoj me nënën, babai vdiq, kur isha ende fëmijë

Heshtje. Ama ç’pyetje, nëna lodhet kur lan dhe fërkon pa ndërprerje teshat e palara. Unë i kam thënë shpesh herë, nëno mos i fërko teshat aq fort se nuk janë me zgjyrë. Ajo ngre kokën dhe më vështron  e humbur.

Në mëngjes nëna mu duk më e plogët se herët e tjera. Pa më vështruar më tha se kam sklepa në sy dhe disi me përtesë vendosi të lante rrobat e palara, të mbledhura kapicë në musëndër.

-Përse duhet ti lash pikërisht sot kur thua se ke sklepa në sy, – thashë.

Nëna s’ më ktheu përgjigje.

Fundi i govatës gërvishti me zhurmë pllakaqet e banjës.

Pa kuptuar vështrova nga dritaret ku qenë varur qëndismat e kortinkave të akullit dhe oborri ish rënduar prej dëborës. Kristalet e bardha vezulluese valëzonin përpara syve të mi dhe picërrova sytë prej ndriçimit të dëborës. Dëbora është kudo e bardhë, reflektuese e njëjtë në çdo skaj të globit që mund të jesh. Nënkupton dimrin, me dëborë, e kur bie dimërim në flokë. Të dyja kanë të përbashkët plakjen. Nëna nuk përmendte asnjëherë plakjen, por thoshte se thinjat e fisnikërojnë njeriun.

Përpara syve të mi një lëmsh i kuq si flakë u turr drejt dëborës. Ishte macja e komshiut Teki, grabitqare e keqe. Tekiu ish një plak i hollë, i gjatë si vastangarkë. Në majën e hundës së kuqe, me samar i qëndron gjithnjë një sumbull qyre. Ai është krushk me Lupo nofullën. Tekiu plasi derisa hapi një dritare të madhe, dy kanatesh në oborrin tonë, një metër larg dritares së kuzhinës. Shpesh nënën e mundojnë hijet dhe në xhamin e dritares shohim gjurmë qyresh të mpiksura. Sa të pështira e të vështira janë qyret kur ngjiten pas xhamave. Nëna i kruan qyret me cepin e mashës.

Ia kam bërë benë maces së kuqe, nëse e kap do ta fut në një thes do ta flak prej gërmadhës së Muro qafokut. Tre herë macja kobashe e Tekiut ia rrëmbeu nënës peshkun nga duart dhe rendi me peshkun ndër dhembë nëpër hatulla. Tekiu i fshehur pas perdes së dritares fshinte qyret dhe zgërdhihej me harbimin e nënës pas maces kobashe.

Gjatë natës ra përsëri dëborë e imët, si e situr në sitë dhe mua më duhej të zboja përfytyrimet por të rrëmbeja lopatën dhe të hapja rrugën të mos shkiste nëna.

Në të përpjetën e rrugicës ku gjendet shtëpia jonë, uji vjen rrallë gjatë ditës. Dhe kur vjen, ndërpritet pa pritur e papandehur, të lë në mes të larjes dhe i zbardhur fund e krye me shkumë sapuni. Nga kjo eksperiencë e hidhur nëna e ka më kollaj të ngrohë ibrikun në stufë e lahet në govatë, sesa në dushin me vaj guri që instalova para disa vitesh në banjë.

Kuzhina kundërmon prej erës së qumështit të djegur. Doja të hapja dritaren, por mu duk sikur forca e flakës në stufë kish rënë dhe ambienti po ftohej. Nëna do të dilte e lodhur dhe e brishtë prej avullit dhe larjes së rrobave. I hodha disa dru stufës. Pa guxuar të shihja ciknosjen e neveritshme mbi stufë dhe tullumbacen e kuqërremtë të nofullës së Lupos në cep.

-Nënë, ke nevojë për ndihmë? – e pyeta i ngrehur.

Kohët e fundit nënës kanë filluar ti dhembin e ti çajnë krahët e këmbët, sidomos kur moti është me lagështirë. Por përsëri nuk i rinë duart rehat. Pa qenë nevoja ngrihet në pikë të mëngjesit dhe i mban mbi supe të gjitha punët e shtëpisë. Pikërisht atëherë kur thotë se kam sklepa në sy lan dhe fërkon teshat me forcë. Katër herë u përpoqa ti a largoja këtë huq, nëna i lau teshat pesë herë. Nuk kuptohen kurrë nënat.

Unë nuk mund ta përfytyroj se mund të sëmuret nëna ndonjëherë. Qysh në fëmijëri, kur bija të flija e kur zgjohesha prej gjumit gjendesha në krahët e buzagazit e mirësisë së nënës. Ajo si gjithnjë në këmbë, me flokët e mbledhura topth pas kokës, me duart e zëna prej punëve.

-Mos…e  hap derën,- dëgjova zërin e saj të holluar.

– Epo rrobat po lan moj nënë,- i fola gjithë ankim.

-Mos e hap.

Ditën e djeshme nëna mbathi gjurmashka leshi dhe pa i vënë veshin kundërshtimit tim më ndihmoi të mbartja drutë e zjarrit që shkarkoi karroca e druve poshtë në rrugë. U grinda një copë herë me karrocierin. I thashë ti shkarkonte drutë lart mbi rrugë edhe pse i dhashë atij të pinte një gotë të plotë me raki rrushi. Karrocieri, një burrë ezmer, vetulltrashë, kockë madh, e rrëkëlleu rakinë si të ishte ujë, përplasi gjuhën ngaqë iu hap nepsi i të pirit, më pa me inat dhe ia pat:

-Domethënë, thua ta vërtit kalin me gjithë dru e karrocë nëpër dëborë. Në këtë mot të keq, ta ngjit lart mbi rrugë e rrugica. Ti sjell drutë në goja, ti shkarkoj përpara derës. Pastaj me të argatin e shkretë, ç’i dhjet t’ ëmën. Hë, më thuaj ç’të bëj pastaj, të gremisem në tatëpjetë nëpër akull dhe dëborë me gjithë kalë e karrocë, të bëhem copë e thërrime! Hej kokë, me këtë kalë e karrocë mbaj shtëpinë me bukë.

-Nuk gremisesh ti jo, e di unë, je karrocier me përvojë,- i thashë dhe shtova:- Unë paguaj të më vijnë drutë në shtëpi. Më thuaj si ti ngjit drutë që poshtë, në të përpjetë me borë dhe akull?

-Atë nuk e di unë. Detyra ime si karrocier është të shpërndaj dru. Komunalja nuk e parashikon kohën e keqe  dhe rrugicat e shtrembra me të përpjeta e tatëpjeta. Ç’faj kam unë që qyteti ka më shumë të përpjeta e të tatëpjeta. Po të isha e dehur edhe e bëja, por ja që nuk jam. Komunalja të jep një kalë gërdallë e karrocë kalbësirë, çaj barkun po deshe. Hej kokë, sikur dhe një shishe me raki të më japësh, nuk e dërmoj kalin, ta zbres në këtë ferr që ka emrin tatëpjetë! Mos do ti lë fëmijët barkthatë. Nuk e sheh, në këtë qamet shket djalli, jo kali.

Bëra ti mbushja përsëri gotën me raki rrushi, e ti bërtisja karrocierit të shurdhër dhe grindavec, por nëna më shkundi për mënge e më pëshpëriti:

-Mos e merr në qafë. Mos i jep më raki të pijë. Lëre të gjorin të shkojë,- dhe mbathi gjurmashkat.

Pesë herë shkau nëna së bashku me drutë e mbledhura në mësallë dhe pesë herë u ngrit. Pesë herë bënë kolovajze në tatëpjetën e rrugicës nxënësit e shkollës fillore. Çamarrokët e gëzuar e bënë tatëpjetën e rrugës më të akullt e të rrezikshme se ç’ishte. U bërtita fëmijëve të iknin,të bënin kolovajze në një rrugicë tjetër, por nëna më tha:

– Hesht biro, çiliminjtë mezi e presin dëborën.

Iu luta nënës ti linte së mbarturi në mësallë ato dreq kopaçe të qullura e të shtrembra. Frynte shumë erë e binte dëborë dhe ajo nuk dëgjonte. I bërtita disa herë nënës të hynte në shtëpi, por ajo mbahej pas murit dhe nuk më bëzante. Shkau dhe u rrokullis si topth dhe mua mu mpi zemra prej akthit dhe frikës. I ngrehur, i ndërkryer e ngrita nënën peshë tok me mësallën e druve, që e shtrëngonte fort me duar, e futa brenda. I thashë të çlodhej e të merrte një të ngrohtë. Bah! Çfarë kokë që kanë nënat, nuk dëgjojnë edhe pse rropaten, lodhen, shkasin dhe rrokullisen nëpër dëborë.

Kur gjendesha në fund të shkallëve dhe po ngrija thesin me dru, pashë nënën që po zbriste duke u kalamendur dhe mbajtur pas murit.

-Moj nënë, shko në shtëpi, mos ma bëj për inat, mos më ngri nervat,- rënkova.

Ajo më vështroi e përskuqur në fytyrë prej thëllimit, mbuluar fund e krye me dëborë dhe më buzëqeshi me pafajësi.

-Nuk ta bën për inat nëna ty, jo. Po ja, sesi më vjen kur shoh që lodhesh së ngjituri dhe zbrituri nëpër dëborë.

-Kot merakosesh, nëno. S’më gjen gjë mua, jam i ri, i fortë si dem, – thashë dhe shkunda borën nga supet dhe koka.

-Eh mor bir, do bëhesh prind dhe do më kujtosh,- mërmëriti nëna.

Përnjëmend besova që kisha përpara një qiell bardhësish mirësie zbritur prej ëndrrës. Duke mu marrë goja iu luta nënës të hynte brenda. Ajo çuditërisht më dëgjoi. Mbushi mësallën me disa kopaçe dhe u ngjit duke rënkuar. Nuk durova e ngrita për krahu pothuajse peshë dhe u ngjita me të nëpër të përpjetë.

Dëbora i mbulonte sakaq drutë e shkarkuara në rrugë. Unë ngjitesha dhe zbrisja, shkisja, rrokullisesha, me thesin e druve në kurriz. Tre herë i përplasa drutë me nervozizëm. Nëna kthente kokën më vështronte ngrohtë dhe pa i vënë veshin protestës sime vinte drutë në radhë në kthinën e majtë të ashefit.

Kur përfunduam së mbledhuri dhe transportuari në kuzhinë drutë e zjarrit, nëna hoqi gjurmashkat e qullura, çorapet. I ndehu një copë herë këmbët mbi mangall, pastaj përgatiti për mua një ponç të fortë dhe për vete një çaj të ngrohtë.

-Moj nënë përse nuk i ndërrove më parë ato dreq gjurmashka dhe çorape,- i thashë.

-Harrova, – ia bëri nëna dhe ngriti supet. E dërmuar u plas mbi divan, dhe mbështolli këmbët e ftohta me kuvertën e kuqe, të leshtë me thekë. Shkova në banjë e piva një cigare dhe kur u ktheva e gjeta nënën që flinte në krah. Dorën e rrudhur e kish vendosur pranë gojës së hapur. Një tufë qimesh të hirta i kishin dalë prej shamisë dhe luanin lehtë, i ngjiteshin pas buzëve sa herë nëna merrte frymë.

Mu duk e vogël nëna në gjumë dhe e madhe në dhomë. Nëna ish trupvogël, e pak e kërrusur, por kur lëvizte nëpër shtëpi e mëhallë zotëronte të gjithë hapësirën.

Nëna qëndroi e fortë e pafjalë kur tërhiqte për të larë të brendshmet e përgjakura të babait, burrit të saj prej të tmerrshmit burg,‘Hani me dy porta’. Ajo qante veçmas në banjë pastronte gjakun e mpiksur, i fërkonte teshat me forcë dhe i shpëlante me lot. Rinia, nusëria, buzagazi, të gjitha iu thanë pa çelur mirë. I duhej nënës të përballonte e vetme dhembjen, varfërinë, provokimet e hapura se ishte e bukur. Mbajti mbi shpinë përvuajtjen, vdekjen e dy pleqve dhe persekutimin familjar. Shkuljen prej shtëpisë së madhe dhe nguljen në një vrimë miu. Nëna në larjen, të fërkuarën, shpëlarjen e teshave gjente diçka që i mungonte dhe unë nuk e kuptoja se çfarë ishte.

Kur hapet biseda për të dashurit e zemrës, të munduar, të rropatur dhe të ikur përtej. Nëna shpesh luan kokën ngadalë, fshin sytë e lodhura dhe me zë të butë thotë se atëherë i përballonte vështirësitë se ishte nuse e re e fortë. Pastaj ngroh ujin, shkon në banjë dhe lan teshat edhe sikur të jenë të lara e të pastra dritë.

-Vitet ikin shumë shpejt. Streha e shtëpisë ronitet dhe thinjat mbijnë, Lupot dhe Tekitë shtohen, shumohen si dhembjet mbi shpinën e njeriut të gjorë.., mërmëritën shpesh nëna.

Në mëngjesin e ditës së shtunë nëna u ngrit si zakonisht herët, ndezi stufën. Drutë e lagura bënë tym një copë herë, por dhoma u ngroh dhe në dritare yjet kristalore filluan të shkrinin. Nëna duke u vërtitur butë nëpër shtëpi më përgatiti për të ngrënë. Vonë e dëgjova që më tha për sklepat e syve dhe cepat e yjeve që duhen fërkuar, pastruar dhe larë.

-Nënë.

Sekondat ikin me shpejtësi dhe zemra më rreh me nxitim në gjoks.

Kur kthehem nga punë në shtëpi shpesh gjej udhë lagura, të ndehura në tel.

-Pse lagen udhët moj nënë?- e pyes.

-Fqinja bir, fqinja. Ajo korbë Sofi e harron gjithnjë rubinetin e çezmës hapur, – më përgjigjet nëna dhe i shmanget shikimit tim. E vështroj i  hutuar.

-Harraqë janë fqinjët, harraqë,- mërmërit nëna me një përhumbje të lehtë dhe fut një karficë në topthin e flokut të bardhë e të shthurur.

Fqinja Sofi ish një plakë e shëndoshë, barkmadhe, sisëmadhe, mësallëmadhe. Ajo ecën si patoke, i kërcejnë llurbat e barkut. Para një viti nëna i shpëtoi jetën të birit të Sofisë, Laçi gagaçit. Dëgjoi ulërimat e fqinjës dhe vrapoi në shtëpi të saj. I biri i sëmurë, Laçi trupmadh si katana qe shtrirë në mes të dhomës dhe përpëlitej.

-Ç’ të ka Laçi moj korbë?- E pyeti nëna.

-Po përvëlohet, po i ikën gjuha, po më vdes djali,- mërmëriti Sofia. Ajo ish bërë si e shkalluar.

Nëna u përkul në gjunjë mbi të sëmurin që dridhej. Laçit i ishin çakërritur sytë, po kapërcente prej temperaturës së lartë. Nëna me shumë mundim i mbërtheu gjuhën e trashë me gishtërinj. Laçi në kllapi i dërmoi nënës gishtërinjtë me dhembë, por ajo përdori e lugën, duke ia rrasur deri në grykë dhe nuk ia lëshoi gjuhën derisa ia nxori përjashta si lopatë. I shpëtoi të gjorit jetën. Pastaj ndihmoi fqinjën e çakërdisur ta nisnin të sëmurin në spital. Sofia dhe nëna e mbartnin Laçin trupmadh nga krahët dhe çapiteshin me vështirësi. Ndërsa Laçit të zalisur i zvarriteshin këmbët nëpër sokakë dhe mëhalla e ndiqte me sy, me nge, pa e prishur terezinë.

Sofia qëndroi me të birin në spital, ndërsa nëna u kthye në shtëpi. Tre gishtërinj ia kishim mjekuar në spital. I thanë të bënte dhe tetanosin, por nëna nuk pranoi. Edhe pse e dërmuar ajo hyri në banjë e pa qenë nevoja nisi të lante e të fërkonte një këmishë dhe dy palë të mbathura.

Të nesërmen Sofia na trokiti në derë. Hyri në korridor kokulur, u përkul në gjunjë përpara nënës, i morri dorën, ia vuri në faqen e rrudhur dhe i tha:

‘Qëllomë me shpullë motër. Zbutma kurrizin me kopaçe, bëma llurbë si barku. Unë kam qenë më shumë e keqe se e marrë. Është gjynah moj motër, por Tekiu ngjit qyre në dritare, ndërsa unë shpërndaja liga nëpër sokakë.

‘ Hesht Sofi, hesht,’ i tha nëna dhe i ledhatoi flokët e lëshuara. E ndihmoi të ngrihej në këmbë. Pinë kafe së bashku në oborr, nën dritaren dykanatëshe të Tekiut.

-O Teki, fshi qyret dhe eja pi kafe me gratë,- i tha Sofia.

Ai përgjonte pas perdes së rëndë shkrofëtinte dhe kollitej thatë, por nuk ia mbante të dilte jashtë, Sofia i kishte krahët e ngrohta, ish motër dëshmori.

-Nënë, – i them.

Më bëhet sikur dëgjoj frymëmarrjen e shpejtuar të saj. Nëna i shërbeu vite me radhë me përkushtim dhe devotshmëri babait të sëmurë pas daljes nga burgut. Ajo nuk u ankua dhe as u ligështua, vetëm lante dhe shpëlante rroba.

Nga banja dëgjova diçka si  zhurmë dhe asgjë.

-Nënë,- fola përsëri dhe i shqetësuar, shtyva derën. Dëgjova mbytur grindjen dhe ankimin e nënës e cila qëndronte shtrirë në pllakat e lagështa të banjës, mbështetur në brinjë, krahu u djathë shtrirë mbi teshat e lara të shtrydhura dhe të pastra dritë.

-Doja të çlodhesha pakës,- më tha…

 

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Kristaq Turtulli, semundja e nenes, Tregim

LITARI

November 3, 2013 by dgreca

Tregim Nga Namik Selmani/
Nuk u mor vesh asnjëherë si Nafiu u dashurua me Svetllanën, një vajzë e bukur serbe që këndonte bukur dhe ishte shumë e shkathët, po një ditë dasma u bë dhe u krijua një familje e re. Për të qenë të ndershëm në rrëfimin tonë, dasma nuk e kishte edhe atë madhështi, por të dy palët e krushqve u munduan që të gjenin veten sa më shumë e sa më mirë në këtë gaz të ri mes urimesh të ndryshme me këngët, me vallet. Sit ë thash gjetën ato,që I bashkonin e jo atro që i ndanin. Se nuk ishte vështirë të gjenin hijet përballë kësaj dashurie të bukur që ata besonin se do ikte kështu deri në fund të jetës.
Nafiu ishte djalë i vetëm dhe rrinte në një shtëpi pak të veçantë. Kishte vetëm nënë se i jati kishte vdekur nga një sëmundje e rëndë. I duhej të martohej Nafiut edhe për t’i ardhur në ndihmë nënës së tij, Selvijes. Vëllezërit e tij ishin martuar prej kohësh në atë fshat që kishte edhe disa familje serbe. Nuk ishte i pari që bënte një martesë të tillë, po të gjithë shqiptarët edhe nuk e pëlqyen shumë martesën e tij. Nuk ia thonin në sy, po prapë Nafiu e kuptonte edhe më nga afër edhe më nga larg. Epo dashuria është e verbër, thonin të gjithë me zë e nën zë. Më shumë këtë e thoshte vetë Nafiu.
Prindërit e Svetllanës Mirkua dhe Sasha e donin shumë Svetllanën dhe menduan se gazi i jetës së tyre do të ishte edhe më i madh kur u martua me djalin e bukur e të fortë Nafiun. Ani pse ai ishte shqiptar. Edhe fëmijët të bukur do të ishin. Të bukur e të fortë se mali, të cilit i ngjiteshin që kur ishin fëmijë. Donin gjunjë të fortë. Edhe brazdat ku hidhej fara po kështu i donin burrat e krahinës, paçka se çfarë thuhej, paçka se çfarë zakonesh do të kishin. Se në të gjithë botën ugaret kanë gjuhën e tyre. Në dasmën e tyre u kënduan këngë serbe për dashurinë, po edhe këngë shqiptare. Bashkë me këngët e bukura lirike për sytë e zinj, për lulet e nuseve, për flladin që puth malet, që dëbon mjegullat e dendura që për muaj të tëra e mbulonin luginën e fshatit të tyre, disa burra kujtuan edhe disa këngë për trimat që shkonin aq bukur me lahutat teltendosura apo ato me çifteli që Nafiut i kishte lënë babai. U këndua edhe një këngë për Milosh Kopiliqin. Kopiliqi ishte pak larg nga fshati i tyre, larg afër Skënderaj. Askush nga ta nuk ishte historian e të kujtonte me libra e gazeta, pale me emisione televizive të vërtetën se kush i kishte shkrumbuar në atë vjeshtë të shekullit XIV gurët, pyjet, mullarët e kashtës, stanet e bagëtive, vreshtat, shtëpitë, mullinjtë e grurit e të misrit, se ku kishin pirë ujë trimat e luftës, se çfarë flamujsh kishin ushtarët me mijëra në atë betejë-kasaphanë, po secili e këndonte në mënyrën e vet. Ashtu si e kishin mësuar nga të parët e tyre. Çudi! Çudi!!!
Këngët ishin bërë si përrenj që bashkoheshin në një lumë që nxitonte të shkonte në një det që askush prej atyre malësorëve nuk e kishte parë asnjëherë e nuk ia dinte as emrin. E bashkë me ujin e tyre bashkoheshin edhe gurët, edhe kërcunjtë e drurëve, dherat që ishin vënë në to tash sa mote të largët. Edhe gjethet që kishin rrëzuar atë vjeshtë dasmash pemët e shumta të luginës. Mblidheshin edhe dherat e kodrave e maleve prej nga vinin. E kënga është si era, shkon si bleta që bleton e asnjë nuk e di se si e mbledh polenin për të bërë mjaltin e dhëndurrëve e të nuseve. Edhe atë ditë një kupë e madhe me mjaltë rrinte në prag e në sofër të burrave.
Dikush e këndonte si trim shqiptar e dikush si trim serb. Po, atë natë nuk ishte vetëm një “betejë” e heshtur këngësh, po ishte gazi që u mbulonte të gjithë hijet. Kishte nisur drita e dashurisë që të zbardhte jetën e urimet më të lashtë të botës ku lind e ku perëndon dielli ai për trashëgimi, ishte i pranishëm nga të gjithë. Mbase duhej nisur me djalë e pastaj çfarë t’u jepte zoti. Të dy e kishin pranuar edhe besimin. Kishin thirrur edhe priftin edhe një hoxhë të fshatit që ta bekonte dasmën. Kisha dhe xhamia që ishin në fshat e kishin edhe një derë të hapur për secilin.
Pas një viti në shtëpinë e Nafiut u gëzuan me djalë. Si duket, e dëgjoi edhe zoti ëndrrën, mendoi Nafiu kur ia shihte fytyrën e bardhë Sokolit të vogël. Natën dhe ditën herë flinte i qetë në gjoksin e Svetllanës, e herë shamatohej si çdo fëmijë. Kërkonte të pinte e vetëm të pinte qumësht. Mbase donte që të rritej më shpejt se fëmijët e tjerë të lagjes, të fisit, të fshatit…
Këngët e nënë Svetllanës e bënë që ai të mësonte shumë fjalë serbe. Në shtëpi nuk kishte shumë libra, po ai i dinte shumë fjalë të nënës e të babait. Të dy prindërit i gëzoheshin Sokolit që po rritej. Ishte i hedhur, dhe të dy me shaka thonin se i ngjanin te secili në atë që kishte më të mirë. Biseda mbyllej me një buzëqeshje të ngrohtë, ashtu si niste. Sokoli nuk duhet që të ndjehej i huaj për secilin në atë shtëpi ku ai pak nga pak herë këmbadoras e herë me këmbë po hidhte hapat e parë. Që në fillim edhe nuk e kapte mirë dollapin ku vihej buka, krevatin ku flinin prindërit. Që nga koha e belbëzimit kaluan shumë ditë e muaj e ai po lëvizte. Nuk kishte ndonjë radhë se kur përdorte gjuhën e secilit, po nganjëherë edhe ngatërrohej se nuk dinte se kë fjalë duhet që të shqiptonte atë shqipapo atë serbisht, edhe pse fjalori i tij ishte ende shumë i varfër…
Një ditë, ashtu si gjithë fëmijët, e thirri rruga. Rruga është “Akademia” e parë e fëmijëve. Të gjithë fëmijët mund të kontrollohen nga larg nga ana e nënës , e babait, e motrave apo e vëllezërve më të mëdhenj, se si lahen në ujë, se si gjykojnë vetveten, se në cilin lojë do të futet, po asnjëherë secili prej këtyre të rriturve nuk mund të bëhet “gjykatës” në atë lojë fëminore që mbyllet me atë kod që të gjithë e kemi njohur me gjakftohtësinë e moshes më të rritur.
Në atë fshat shumë herë ose në të gjithë herët fëmijët luanin në dy komunitete të veçanta fëmijësh. Kishte fëmijë që nga më të vegjëlit deri në moshën 14 vjeç. Nganjëherë prindërit i merrnin në mal me bagëtitë , kur vinin mbrëmjeve, edhe fëmijët fitonin lirinë e tyre nga “gracka” prindërore. Në sheshin më të madh të fshatit ose, më saktë, në dy sheshe të veçantë jo edhe aq shumë larg nga njëri-tjetri, luanin në qejf të tyre. Sheshet mbusheshin plot më fëmijë e secili dukej në to si gurët e një muri e ka secili vendin e vet të padiskutueshëm për t’u ngjitur lart, lart drejt qiellit. Disa dukeshin si udhëheqës disa ishin si udhëtarë. Kur vinte radha që të grindeshin, ashtu si fëmijë e mbarë botës ishin disa të tjerë që merrnin rolin e gjykatësit. Për çudi, edhe kur vinin më të rriturit që vinin të qetësonin gjakrat fëminore, ata e ndërprisnin kuvendin fëminor. Jo, donin të ishin vetë gjykatës, vetë viktima, vetë dëshmitarë, vetë udhëheqës, vetë ushtarë, vetë fjalamanë, vetë të heshtur e shamatorë, edhe pse copa e bukës i rëndonte në duar. E iu kujtonte se kishin mbi supe vetëm pak gishta duarsh jetë. Mbanin në duart e vogla atë copë buke me atë çka iu kishte dhënë nëna e tyre me pak gjizë, me pak djathë. Jo rrallë kafshatat e bukës ndërroheshin në duart e fëmijëve e ata sikur ngopeshin shumë më tepër se kur shkonin në shtëpi e shtroheshin me prindërit e tyre. Veç Sokoli nuk u bë pjesë e tyre. Buka e tij niste e mbaronte me ato doçkat e tij të njoma. Në asnjë grup nuk kishte nevojë që të njihej me ta . Të gjithë e njihnin këtë fëmijë që kishte dy prindër të ndryshëm nga ata një baba shqiptar e një nënë serbe. Ia dinin shtëpinë, e dinin madje se sa hapa bënte ai që të shkonte te ata. Po, po, për Sokolin nuk kishte as bukë e ndarë me kafshata, as mollë që ndërroheshin nëpër duar fëmijërisht, as gjykim as ….Tek grupi i shqiptarëve e mbanin larg. Askush nuk i thoshte që të hynte në lojë, të hidhte gurin larg e të fitonte ose të humbte nga gara. Nuk i afronin dorën kur luanin në krahëthyerje. Pale në Lojën e Kapuçëve që kishin mësuar nga prindërit e tyre. Edhe kur binte mbrëmja e niste loja e kukafshehtas, ai nuk hynte as te trungu i një peme për të mbyllur sytë e as në atë grup fëmijësh bredharakë që nxitojnë e fshihen ku t’ia presë mendja, vetëm që ai i “trungut” të digjej sërish e të rrinte atje deri sa të gjente një vetëm një. Më saktë atë nui e lejonijn ë të futej në këtë lojë e Sokoli i vogël e bënte me sy këtë lojë. Mendonte se mund të ishte në një vend si pjesë e lojës.
Pas disa ditësh filluan madje edhe t’ia thonin me zë të ulët ose edhe të largët: “Ik, o i biri i shkinës! Mos luaj me ne! Asnjëherë nuk do të jesh në lojë me ne! Bën mirë që edhe këtej të mos dukesh me sy!”
Sokoli i dëgjonte ata që flisnin. Iu drejtonte sytë atyre që nuk flisnin si një mëshirë si një vëllamëri e munguar mes fëmijeve. Por, ah, ah, asgjë nuk po nxirrte nga ky kuvend sysh. Me asnjë prej tyre nuk mund të zihej edhe pse trupi i tij i bëshëm si një lis i vogël, dalë nga Lisi-Nafi mund të fitonte me disa prej tyre. Mund të vinte poshtë disa prej tyre njëherësh. E kuptoi se nuk ishte vetëm një që po ia thoshte këto fjalë të rënda. JO, ishin të gjithë dhe intuita fëminore e kuptonte këtë si jo më mirë. Pas disa muajsh të kësaj vetmie loje, vetmie a kënaqësie që mund t’i jepte miqësia fëminore një ditë vetë, ashtu me atë vendim të tij fëminor, u drejtua te sheshi i afërt ku ishin fëmijët serbë. Edhe ata të zhurmshëm. Kishin disa topa dhe luanin. Vraponin. Djersitnin. Kërkonin topin bënin gol, por edhe e humbnin topin drejt portës duke marrë edhe ca sharje serbe që Sokoli i kuptonte mire, fare mirë se thonin, por …. As me ata nuk mund të luante. Këtu një djalë që quhej Zhivko i tha sy më sy:
-Hajt shko luaj atje- dhe ia drejtoi dorën te sheshi ku ishin fëmijët shqiptarë. Mos eja më këtu!.
I tha edhe disa fjalë të ndyra për shqiptarët. Mendoi se ai nuk I dinte t’i përkthente ato sharje. E kishte parë prej kohësh këtë Kod komunikimi te fëmijët shqiptarë e ajo sikur po përsëritej gati pikë për pikë sa atje. Ndryshonin fytyrat emrat e fëmijëve. Te serbët kishte patjetër një “ç” në trup të emrave. Ndryshonte gjuha, me të cilin artikulohej ky urdhër. Nga më të dhimbshmet që ai kishte dëgjuar në shtëpi në rrugë. Dhe e lanë Sokolin në vetminë e tij po kaq e rëndë sa ajo që kishte provuar te djemtë shqiptarë. Ah, edhe këtu nuk do të luante. Nuk do të ndante me fëmijë të tjerë, pavarësisht se çfarë gjuhe kishin. E kishte të vështirë që t’ia thoshte këtë prindërve. Me zgjuarësinë e tij fëminore, ai e kuptonte se asnjë prej tyre as Svetllana e as Nafiu nuk mund të bënin pajtimin e tij më djemtë shqiptarë apo me ata serbë. Edhe ata e shihnin këtë gjë, po qetësoheshin me vete se kur të shkonte në shkollë ai do ta kishte më të lehtë. Shkolla ishte vend më i mbledhur. Kishte mësues e ata mund të bënin diçka më shumë se vetë ata. Kur nisi të shkonte në shkollë, ditën e parë mësuesi shqiptar e vuri në bankën e tretë nga mesi, po pak nga pak edhe te fëmijët shqiptarë nuk e pranonin në bankë. “ Biri i shkinës” duket se po i shqetësonte shikimet e fëmijëve. Për të shmangur edhe ndonjë grindje mes fëmijësh mësuesi gjeti mënyrën që ta dërgonte në një bankë nga fundi. Edhe ajo nuk e bëri punën e vet. Nuk i solli fitoren që kërkonte Sokoli e që ai e kishte vështirë që t’ia kërkonte mësuesit shqiptar.
Një ditë ia kërkoi nënës që të ndërronte shkollën. Ajo, pasi bisedoi me drejtorin e shkollës ku ishin fëmijët serbë, e dërgoi një ditë te ajo shkollë. Shumë nga fëmjët që gjeti në klasë i njihte që nga fusha e lojës. Madje edhe më të rriturit i njihte po me ta fliste pak shumë pak. Mësimin e ndiqte me vemendje Ngrihej në mësim dhe ishte ndër më të mirët por, ah, ai ndjente vetminë në mënyrën e tij . Asnjë nuk e afronte “djalin e shqiptarit”. E shihte çdo ditë këtë ftohtësi. Asnjë herë nuk ishte i qtetë. Që kur para rreth 4-5 vitesh kishte dalë në rrugë e kërkonte që të luante, të fliste, të qeshte, të qante me moshatarët. Nuk ishte në gjendje që ta tregonte me fjalë të mëdha, por sytë e Sokolit përherë e më shumë ishin të gatshëm që edhe të qanin. Vështrimi bëhej herë i menduar, me një inat që s’duhet se kujt t’ia nxirrte. Një lule që s’kishte me çfarë ujë ta vadiste. Sokoli kishte nisur që të dëgjonte një zë të fortë brenda vetes. Një zë sokëllimë që dukej edhe si ortek që s’duhej se nga cila majë po zbriste në një humnerë e thellë, e nxirosur ku asnjë nuk kishte bërë as mundimin më të vogël që t’i shihte thjesht, shpellat, pemët që rriteshin në rrëzë të gurëve të saj, zogjtë që fshiheshin në drurë në një mbretëri që askush nuk ua prekte. Sokoli po bëheh vetë një gjykatës, një viktimë. Fëmijë e i rritur. Rapsod që po ia këndonte këngën vetes. Një këngë-dritë ylbertë për atë ato që po djalë që po rritej, por edhe dritësterrane për atë që po i ndodhte. Sa më shumë iknin ditët, aq më shumë bëhej i heshtur. Edhe librat po i merrte më pak në duar. Shihte me sy të hutuar orenditë e shtëpisë, rrugën, makinat që merrnin patatet, drutë, rrushin. Shihte lulet, barin, gurët, pemët. Dëgjonte përshëndetjet e njerëzve në rrugë e mbeste sërish sa i vetmuar aq dhe humbës në Mbretërinë e Harresës së Vetvetes.
Në katin e poshtëm të shtëpisë Nafiu kishte një bodrum që ata e përdornin për drutë e dimrit. Bënte dimër i egër. Shumë herë babai ia jepte detyrë Sokolit që t’i merrte disa duar me dru e t’i sillte në dhomën ku kishin vendosur një oxhak të madh. E gëzonte shumë loja e xixave të zjarrit që herë ngrihej laert në hapësirën e nxirë të tymtarit, herë të ndizte përfytërimin me gacat e ndezura pas djegies së druve. Në një qoshe të tymtarit ishte vënë edhe një ibrik me ujë të ngrohtë që babai e përdorte për të bërë kafen kur vinte nga ara apo nga stanet. Nuk futej në bisedë me prindërit. Nëna e merrte shpeshherë në prehër dhe i fliste me dashuri. Ia përkedhelte flokët ngjyrë gruri që i kishin bërë edhe disa kaçurrela brenda asaj koke të bukur…. Atë ditë ishte pranverë. Kishte hyrë me më shumë dritë se në vitet e tjera. Më gjelbërore. Më lulërore. Më e gazmueshme. Ishte si një këngë e re që secili nis ta mësojë, ta prekë në pejzat e shpirtit njerëzor më shumë se në të gjithë ditët e jetës së tij.
…Atë ditë u çua si të gjithë ditët e tjera. Askush nuk e mori veshs e a fjeti mirë apo gati nuk fjeti fare atë natë që gdhiu si të gjithë ditët e tjera që vinte në atë luginë mjegullore e tërë gjëlbërim. Zbriti ngadalë në dhomën e druve. Litarin që babai e kishte vënë në një sirtar e lidhi fort. E kishte parë se sa e sa herë si e bënte këtë babai i tij. Nuk e pati të vështirë që ta bënte. U ngjit në një arkë dhe atij laku të bërë ngadalë e me vëmëndje që të mos shthurej kur ai të kryente funsionin, vuri kokën e tij të vogël me kaçurrela të bukur.
……I pari që u fur në bodrum ishte Nafiu. Nuk i besoi syve. Nuk foli. Iu mbushën sytë me lotë. Asnjëherë nuk kishte qarë Nuk kishte fuqi ta bënte piskamën. Po mendonte arsyen. Uli kokën i mundur nga dhimbja. Nga nata që kishte lënë pas. Pas paik thirri Svetllanën. Sokoli qëndronte në atë lak litari si një qengj i varur. Ishte bërë burrë atë ditë Sokoli para kohe. Ishte bërë gjykatës i egër e i patolerueshëm. Ishte bërë viktimë. Ishte bërë zog qiellor. Ishte bërë lulja e këputur e pranverës që kishte ardhur kudo. Ishte bërë një këngë e këputur në mes. Ishte bërë kaproll i vrarë një një gjahtar i panjohur e që nuk kishte emër, nuk kishte fytyrë që të njihej një ditë. Shikimet e të dy prindërve thonin shumë. Shumë. Ndoshta duhej nisur një fëmijë tjetër që të mos mbeste shtëpia e tyre, dashuria e tyre pa trashëgimtarë. Ndoshta….
Në varrim erdhën shumë njerëz. Shqiptarë dhe serbë. Ndoshta ishte hera e parë që ishte kaq të bashkuar fshati. Povarrosnin të dy palët pjesën e tyre të qënies. I kishte bashkuar vdekja. Një vdekje që mund të sillte rilindje. Në shtëpi ende litari ishte i varur, i pahequr. Në një krah ishte errësira e bodrumit, drutë, me të cilat mundej dimri. Zahiretë e dimrit, me të cilat mbushej sofra. Kishin ardhur edhe dy mësuesët që e kishin mësuar qoftë edhe për pak kohë dhe ia kishin detryrat ende në sirtarët e shkollave me atë shkrim të bukur si vetë Sokloli i heshtur..
Pak më larg turmës së të rriturve kishin ardhur edhe disa fëmijë të të dy palëve. Shqiptarë dhe serbë.
Atë ditë lojërat e tyre kishin një pushim të detyruar. ..Kur e varrosën, kaluan nga shtëëpia e Nafiut, e Svetllanës, e Sokolit që nuk jetonte më. Shikonin me kureshtje, me dhimbje litarin e mistershëm. Dukej se ai, litari, qëndronte në qafën e secilit banor të atij fshati. Ndoshta edhe më tej se ai fshat i njohur në tërë krahinën.. Një rapsod ia ngriti një këngë, por që nuk u këndua kurrë në kuvendet e në oda. Për shumë vite Litari i Sokolit ishte pjesa e bisedave të dasmave e të morteve…. Kishin mbetur pas sheshet e lojërave ku sërish që të nesërmen fëmijët të ndarë do të zhurmëronin në lojërat e tyre. Kishte mbetur një vend bosh në të dy shkollat ku nuk do të ulej më Sokoli bukuror. Kishte mbetur i vetmuar litari me kombin ende të pazgjidhur….
Janar, 2013

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Litari, namik Selmani, Tregim

ALFABETI I NATËS

October 29, 2013 by dgreca

Nga Vjollca PASKU/

Errësira kalon nëpër sytë e mi.Jam në pyll duke ecur dhe për një çast përpëlit qerpikët.Pikëzat e yjeve rregullojnë  pesëkëndorin në kapelen memece të qiellit.Largësia që më ndan me ta është gjumi i ditës së bardhë.Duke ecur, një grimcë lagështie e epidermës së natës,më qëndron në buzë. Puthje  flagrante e errësirës,që pasohet me të tjera.Kodi i mistereve të territ, lind muskujt e buzëqeshjes të gjuhës së kozmozit.Hijet e pemëve bëhen njësh me errësirën. Në sytë e mëdhenj të bufit  si orë nate,zbulohet kërshëria e ndonjë prej aventurave të zogjve më të vegjël.Gjinkalla sintonizon zërin me karkalecin.Gjarpri si një lëkurë rrëkeje rrëshqet nëpër gjethe dhe vërshëllen moskokçarës.Këndojnë  kuaket e gjoleve për të ndezur bukurine e dashurisë.Brumbujt dhe milingonat lëvizin antenat për të marrë sinjale nga hëna.Një pëshpërim drethke më thotë;’tani do të ndodhë mrekullia’Zëra..të magjishme  u hapën në gjithësi.Polifoni e pangjashme me kordat toksore apo frymore të krijuara nga erërat njerëzore. Ngjizje e tonalitetit të zjarrit, qiellit e tokës, zgjatoheshin në një melodi hyjnore,fuqizuar nga gjithësia.Qelqi i artë i hënës u thye nga diagrami i harpës magjike me një amplitud të lartë sinusoidale. Drita e saj u derdh dhe u përpi nga ajri..Ah…shtoj-za-vallet…këndonin dhe vallëzonin duke formuar një kërthizë  toke,si flakë tempulli. Ajri tërhiqej prej vakumit të frymëmarrjes së tyre, dhe shpupuritej prej krahëve valltare virtuozitetin  mijëvjeçar e krijonte valëzime ajrore.Sytë e shtojzavalleve vështronin si vesa e qiellit.Flokët I kishin të gjatë, si zgjatimi vektorial i reve të bardha mbi  mal, veshur me pëlhurë argjendi, me shalle të gjelbërt natyror.Oh …Bukuri e flakës së virgjër.Bukuri e dritës së pashfaqur e agimit.Bukuri e oqeanit mbledhur në thembrën e horizontit para perëndimit..Jam si në ëndërr..Një copëz dritëhënëze e fshehur u fik në qënien time, duke më dhënë ekstazën e saj.Fluturimi në sytë e mi skanoi gjithë aerodromin e qiellit, gjithë akset e gjerësisë dhe gjatësisë së pyllit, gjithë himnin e natyrës së errët..Ndjeja lumturi…Copëzat e natës u shpërbënë si një duhmë buqete, dhe shtojzavallet ikën rrufe.Agimi menaxhoi grimcat e dritës. Sytë njerëzorë u hapën për të  realizuar ëndrrat e natës. Ajri rimoi frymëmarrjen e ditës.Nuk e di?A do të ishte më mirë të isha një qënie e lumtur e natës, apo një brengë e zhurmës së ditës?

 

 

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: alfabeti i nates, esse, Vjollca Pasku

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 110
  • 111
  • 112
  • 113
  • 114
  • …
  • 132
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • DIAMANT HYSENAJ HAP FUSHATËN PËR KONGRESIN AMERIKAN – FJALA E MBAJTUR PARA KOMUNITETIT SHQIPTARO-AMERIKAN
  • Nga Besa në New York: Shoqata Besi organizoi një mbrëmje të veçantë për Festën e Flamurit
  • Në 90 vjetorin e lindjes së poetit Faslli Haliti
  • Dilemat e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare në Kosovë
  • Nga Shkodra në Bejrut…
  • Faik Konica, fryma e pavdekshme e një atdhetari dhe dijetari shqiptar
  • Abetaret e para të shkrimit të shqipes, fillesa të letërsisë shqipe për fëmijë
  • Valon Nikçi, një shqiptar pjesë e ekipit të Kongresistit George Latimer në sektorin e Task-Forcës për Punësimin dhe Ekonominë
  • Dega e Vatrës në Boston shpalli kryesinë
  • VATRA NDEROI KRYETARIN E KOMUNËS SË PRISHTINËS Z. PËRPARIM RAMA
  • NDJESHMËRIA SI STRUKTURË – NGA PËRKORËSIA TE THELLËSIA
  • Si Fan Noli i takoi presidentët Wilson the T. Roosevelt për çështjen shqiptare
  • TRIDIMENSIONALJA NË KRIJIMTARINË E PREҪ ZOGAJT
  • Kosova dhe NATO: Një hap strategjik për stabilitet, siguri dhe legjitimitet ndërkombëtar
  • MEGASPEKTAKLI MË I MADH ARTISTIK PAS LUFTËS GJENOCIDIALE NË KOSOVË!

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT