Dr. Eugent Kllapi
Kur interneti si platformë ku përmblidhen shumë mediume komunikimi arriti në nivelin masiv dhe kur u evidentua që kjo platformë i jep rëndësi dhe ngreh në pah njeriun mediokër u bë gjithashtu zakon popullor të thuhej se këtë e kishte thënë Umberto Eko, një studiues i shkencave të komunikimit të gjuhës. Ky studiues dhe shkencëtar sidomos i semiotikës u bë më popullor tek audienca. Në fakt kjo është thënë shumë herët dhe është vënë theksi tek njeriu siç thotë studiuesi dhe kritiku i mediave, filozofi Giovani Sartori, ‘’Homo Videns’’, ose njeriu sipas tij që ka evoluar drejt shikimit viziv dhe ka humbur aftësinë e leximit, tekstit, sa nga orientimi perceptiv harron logjikën dhe ngre në kult imazhin, sipërfaqësoritetin. Si puna e tij ka një dyzinë studiuesish. Madje paradoksalisht edhe një nga ideatorët e ngritjes se platoformës së internetit thoshte se internet ngre në pah një grumbull budallëqesh që nuk vlejnë fare për realitetin.
Kjo kritikë vazhdon më tej dhe jo vetëm për Internetin si platformë. Është thënë gjithashtu për televizionin si rreziku më imadh për demokracinë dhe që e zhvendos njeriu në banalitet, uniformitet, mediokritet sa e zhyt atë në sensacionalizëm dhe e instrumentalizon politikisht. Kjo në zëra të rëndësishëm si liberale dhe konservatorë, sa radikalë si Noam Chomsky, Karl Poper, Domenique Ëolton, Erich Fromm, Teodor Adorno etj. Gazetat thoshin dikur ishin rrezik për orientimin shoqëror sa e shtrembërojnë realitetin, kinematë janë dogmatike dhe mjete të duhura propagandistike sidomos në sistemet totalitare me nazizmin, fashizmin me efektet që sillte dhe radioja si një cudi dhe shpikje e kohës së dikurshme që ndjell dogmë dhe propagandë shoqërore.
Një fjalë mund të vrasë një popull ashtu sic e para sipas biblës, ajo mund të jetë shkëndijë me barut, apo një lule në saksi. Të tilla në qoftë se ngulmohet mund të arrihet edhe në mesjetë me librin si letrar që i kundërvihet mënyrës absolutiste të të jetuarit në madhështinë e fesë, deri sa mund të shkohet tek lëkura e guri me të metat e tyre mbi procesin e komunikimit. Të tilla forma mediale pervecse informimit kanë ngritur mes tyre njeriun deficient sa në kuptimin injorant.
Sot debati më i rëndësishëm është ai debati popullor në audiencë me emisione si ‘’Për’puthen’’, ‘’Big brother’’ apo forma emisioni që cojnë nga banaliteti, mediokriteti, boshëtia sa të një aspekti degradues të shoqërisë shqiptare. Në fakt ky debat ka qënë i përhershëm në lidhje me vlerat dhe normat për shoqërinë dhe i pashmangshëm është se, sa më tepër ndërveprim mediatik midis palëve, aq më shumë ka debate të tilla. Në avangardën e shekullit të kaluar merr tipare ideologjike të rrymave në shkencë me qasjen liberale në demokraci dhe asaj neomarksiste. Njëra vinte në qendër njeriun sic ishte, grupin masat, sjelljet, vlerat dhe normat që dalin edhe nga masa, tjetra vinte në qendër njeriun esencial, njeriun kritik sa të thellë në përmbajtje dhe dituri, njeriun e iluminuar nga dija si proces ekzistencial.
Kjo midis kulturës klasike ose konservatore dhe kulturës masive, midis njeriun të evoluar nga moderniteti dhe postmoderneti që kishte revolucionarizuar botën, të themi pas vitit 1960 dhe njeriut klasik me dije fondamentale.
Në një shkallë më të ulët luftë midis brezash ose pikëpamjesh, luftë midis vlerave se kë përfaqësojmë, mënyrë të sjelluri, apo evolucion shijesh dhe qëndrimesh në personalitetin e njeriut.
Duke u kthyer në procesin e ndërtimit të një njeriu të ri deficient, sa injorant në kuptimi ne dijeve shikohet se sasia e mendimit që është mbledhur në shekullin e kaluar ka një suficit të prodhimit të pashfrytëzuar sa dhe sasia e prodhimit që nis me revolucionin industrial dhe që kryeson sot e kësaj dite me shoqërinë e konsumit.
Tashmë njeriu në thelb të vetes së tij ka materializmin, patjen, e ka më të lehtë jetën, sipërfaqësoritetin e vlerave i ka më të kapshme, sensacionin si diçka të dëshirueshme e për më tepër priret për nga komforti, rehatia, kënaqja dhe plotësia si njeriu nga promovimi i vetë sistemit të vlerave dhe modeleve shoqërore.
Mendohej se me shoqërinë e konsumit në personalitetin e vet, individualizmin deri në shkallën e personalizmit njeriu do të përmbushej dhe pas kësaj do të kalonte më qartë në qenien e tij, më në përmbajtje, më në thellësi në mendime e ide dhe më në thelb. Lojë midis formës dhe përmbajtjes.
Në fakt sipërfaqësoriteti drejt banalitetit ka një amalgamë të pafundme larmish në cilësi, nga e lehta në mendim deri tek mendimi deficient në shkallën sipërore ku debiliteti lundron në shumësi idiotësisht të një shkallë apo tjetre në kuptim.
Sensacioni, që është një shkallëzim gjendjeje emocionale nga më e larta e normales në mendim deri tek ajo e anormales në sjellje, ripërsëritet nga kënaqja që të ofron ai deri te shfrenimi i qasjeve skizoide.
Jeta moderne mund të na plotësojnë qasjen me veten me gjërat e domosdoshme ekzistenciale në kënaqje por ngaqë njeriu nuk është i kënaqur me kënaqjen ai varion në egoizëm. Nga egoizmi për të qenë ka kaluar në egoizmin për të pasur. Egoizmi për të qenë ka qenë në kushtet e ekzistencës së tij ku në plan të parë ngrihej ideali, kurse tani ai është zhvendosur në plan të dytë dhe njeriu pas kalimit të kushteve bazë të ekzistencës, ushqim, shtëpi, dashuri, rrogë ku del teprica, siguri dhe mbështetje, kalon përsëri në egoizëm materie, të kem sa më shumë shtëpi, sa më tepër dashuri qoftë dhe në shfrenim, të jetoj sa më lumtur në lumturinë sipërore ndryshe nga të tjerët, të kem ushqim më të sofistikuar e rrogë akoma më të lartë se e larta. Kjo sikur rrotullon të fundit në fillim.
Nga dëshira për një shumësi idealesh që donte sigurisht tekstin dhe shkrimin, librin sa gazetat etj, ai tani do të jetë në patje. Nuk e arrin dot këtë, qenia e tij stimulohet nga suksesi dhe fama për të qenë me patje objektesh dhe materialesh, janë ato pa është ai.
I pongopur në të pasur, gjë që e stimulon edhe sistemi, modeli, vlerat e reja në shoqërinë e konsumit, dhe në një shkallë më të lartë sensacioni sa debiliteti qe të ofron përsëri sistemi në shumë lloj formash duke qenë njëri i bindur, komform, njeri mediokër që vlerësohet në kulm, ‘’një dimesional’’ e duke u bombarduar në 24 orë nga llozhdure(mbeturina) kulturore të tipit:
-O sa kohë e bukur është sot!
-Po dita e hënë pse është e hënë!
-Sa Vip që jam me kaq pak muaj!
Po kjo fjala ‘e bukur’ si mund të thuhet në shqip?!
E fjali të tjera si këto që ngrenë në piedestal njerëz mediokër sa karagjozë, banalitet i cili shitet dhe blihet shumë herë më lart se normaliteti. Kjo ngre lart njeriun sensacional sa të interesuar në shfrenim, në materie, në famë pa bërë asgjë, në shfrenimin deri në delir dhe narcizëm të njeriut idiot që ofron ana vizive perfekte e që kjo shihet si normalitet dhe natyrshmëri të bëri individ modern. Nga leverdishmëria dhe dobishmëria në parazitizëm për të qenë njeri, për rehati, për situata ku sistemi përpiqet që ti të jesh gjithçka vetëm e vetëm të konsumosh, të hash, të flesh, të rritesh dhe të rrish i lumturuar në kotësi. Në kotësi ti do të jesh më i lumtur se ai i dikurshmi i lumturuar në atë shkallën më të ulët që vinte si pasojë e mendimit. Atij mendimi vrastar për njeriun sepse të mendosh dhe të studiosh është shumë e vështirë, mund të rrish e të jetosh i kënaqur në sipërfaqësoritetin tënd. Në një lloj forme sipër lumturisë.
Me nismën e njeriut real sa kompetencave fundore të shumëllojshme mënjanohet ai suficiti ideor dhe kuptimor pasi njeriu nuk duhet të ndjejë këtë përgjegjësi të vështirë kur sistemi pjell lehtësi, njeriu thjesht që të arrijë në kotësinë lumturore duhet të punojë, të shtyp tasto, të shtyjë leva, të ngrejë pako dhe të buzëqeshë, të përpiqet të jetë i përshtatshëm dhe i bindur i sistemit. Ai nuk duhet të mendojë dhe të kritikojë, të gjykojë sa të arsyetojë, jo, për këtë ka menduar më parë sistemit i vlerave dhe i modeleve, moda që çon në shabllonizëm e në të qenët njeri në seri e epruveta falë modës, këtë mendon sistemi ideor i vlerave dhe i kulturës. Kjo po na serviret.
Një 5% dalin nga kjo ulli dhe janë kuptimorë e të ndërtuar në ekspertiza të cilët sofistikohen dhe profilizohen për të udhëhequr këtë mendim sipërfaqësor në mendim për pjesën tjetër të cilët sistemi ka menduar që të plotësoje kushte për rehati por të shtrëngojë kushtet për jetesë.
Nqs një sekretare më parë duhet të kishte një shkollë dosido dhe elokuencë sa paraqitje ajo tani duhet të plotësojë 200 kushte, nga shkolla sipërore në 500 lloj trajnimesh e specializimesh pa të vihet në kandar nga burimet njerëzore, e njëjta gjë për një shitëse, për një asistente apo specialiste apo për punëtor, specialist të thjeshtë, shtohen kushtet në përpjestim të zhdrejtë për punë, për të pasur shtëpi, për të pasur martesë, rritje fëmijësh, për mirëqënie për shoqëri e status sa shihet se gara duket e pamundur në dinamikën shfrenuese që të sjell kjo panoramë moderne me jetës e saj. Ajo të eliminon shumë kushte ideore dhe të shton shumë hamallëqe pa mendim vetëm e vetëm për të qenë më pas vetvetja me anë të kotësisë së lumturuar. Ndryshe sistemi i vlerave në qoftë se kundërshton të nxjerr jashtë, të flak dhe të hedh në askund.
Dalëngadalë, sistemi shoqëror, kulturor sa politik e ekonomik, sidomos modeli mediatik të kërkojnë me ngulm që të jesh ky lloj njeriu dhe ai njeriu që do të zbulojë qenien shihet si armik i sistemit, armik i masës. Në këtë sistem ngrihet lart si sukses dhe arritje dhe bëhet Vip sherrxhiu, maskarai, karagjozi, banali, mediokri e njëkohësisht harrohet mendësia, kuptimi përmbajtja. Shoqëria e konsumit nuk do nivel sipër mesatares. Këtë e ndihmon shumë efekti, imazhi, ana vizive, filmi apo sensacioni që ngrenë këto, largimi nga tekstualja dhe futja në një amalgamë të pafundme imagjinate që ka dhe riskun e anormalitetit përveçse produktivitetit. Në këtë kuptim masa i kundërvihet në mënyrë të ndërgjegjshme apo të pandërgjegjshme njeriut për të qenë. E njëjta gjë si në komunizëm, feudalizëm. Tribaliteti në forma kodesh të vepruari ndihmon paradoksalisht në forma kundërshtimi të këtij sistemi që pjell vetëm qasje homogjene, forma shablloni të jetës pa nuanca, pa larmi megjithëse promovon larminë.
Paradoksalisht shoqërisë i kërkohet të jetë më e ditur, më e kulturuar sepse kështu e udhëzojnë të parët, arsimi, kultura dhe nga ana tjetër sistemi me shoqërinë e konsumit kërkon njerëz me kompetenca mesatare e deri në debilitet të pafundëm që shikohet si zgjuarsi dhe sukses jete nga intelektualizmi deri në të qenët hamall.
Këtu sistemi futet në paradoks.
Kërkohet njeriu i aftë e normal dhe ngrihen qasje anormaliteti nga narcizmi deri tek deliri, depresioni apo kushtëzime bipolare të sjelljes së njeriut etj. Më në kurth janë vendet nordike që e kanë kaluar ekzistencializmin dhe nuk mundet do të eksplorojnë më tepër në masë shoqërore e sidomos vendet e nivelit të dytë e të tretë të shkallës së demokracisë ku nuk kalohet dot ekzistencializmi për të evoluar në individualizëm a deri në personalizëm.
Rikthemi në fis, ‘Homo Habilis’ e ka fituar modelin kundrejt njeriut të qenies. Atij ‘homo politicus’ apo ‘ homo sociologus’ aq shumë të dëshirueshëm.
Kalohet te mendimi pasi jemi ushqyer si dikur me mamuthë dhe të ngopur se pse yjet ndriçojnë kaq shumë. Sikur të bëhemi më të lumturuar sipër lumturisë a do të mund ta zgjidhim këtë dilemë?
Por kështu bëjnë dhe kafshët, edhe ato të lumturuara janë kur ngopen dhe kënaqen me ushqim, nga dallojnë ato nga Homo Habilisi? Mos vallë nga mendimi dikur kafshëror në formë gjitari?!
Në këtë lloj forme sistemi jonë shoqëror kërkon gjithmonë njerëz sa më debilë.