Rafaela Prifti/
Autorja franceze Annie Ernaux (Ani Erno) e cila është laureatja në letërsi për vitin 2022 u takua me shumë admiruesë amerikanë dhe francezë në librarinë Albertine Books në lagjen verilindore të Nju Jorkut të hënën në mbrëmje. Në mjediset e librarisë gjendet koleksioni më i madh i librave franceze dhe përkthimeve nga frëngjishtja në anglisht. Albertine njihet si qendër kulturore e intelektualëve franko-amerikane. Biletat për të hyrë në sallën e leximit, e cila ndodhet në katin e dytë ku janë edhe ambientet e Zyrës Kulturore të Ambasadës Franceze, ishin shitur kohë përpara se të shpalleshin fituesit e Nobelit të këtij viti. Por të hënën radha e njerëzve zgjatej rreth e qark ndërtesës së Ambasadës ndërsa qindra të tjerë e ndiqnin takimin në katin e parë me anë të transmetimit me video.
Shumë nga librat e saj tashmë janë shitur dhe nuk gjenden më në raftet e librarive kurse ata që duan t’i porositin me postë duhet të presin një muaj a më shumë për tituj të caktuar. Në përmbledhjen e botuar nga Dielli në datën 7 tetor, lexuesi u njoftua se Akademia Mbretërore e Suedisë i dha çmimin Annie Ernaux (Erno) “për krijimtarinë 40-vjeçare të pakompromis, gjatë së cilës hulumton jetën, e karakterizuar nga dallimet e thella në sferën e gjinisë, të gjuhës dhe të klasës shoqërore, për guximin dhe saktësinë klinike përmes të cilave zbulon rrënjët, tjetërsimet dhe kufizimet kolektive të kujtesës personale”. https://gazetadielli.com/the-nobel-goes-to/
Nëpërmjet përkthyesit, Erno foli gjerësisht për karrierën e saj dhe procesin krijues. Duke nisur që nga fëmijëria saj në Normandi, librat ishin për të njësoj si ushqimi por ajo ishte e ndjeshme ndaj asaj që thuhej edhe nuk thuhej në to. “Veprat jane qëmtime të mendjes sime,” thotë ajo. Tema e takimit të së hënës në Nju Jork ishte “Arti i të shkruarit për jetën”. Autorja 82 vjeçare foli për veten në raportin e ndërlikuar midis përjetimit të mendimeve të saj, origjinës dhe domethënies se tyre dhe materializimit të tyre në fjalë të shprehura në tekst, që arrijnë të transmetojnë një përjetim të njohur te lexuesi. “Letërsia mu paraqit si e vetmja rrugë për të arritur atë që unë e quaj e vërteta ose realiteti. Me anë të saj gjërat qartësohen por jo në formë të thjeshtë, përkundrazi,” shtoi Erno, “të shkruarit i bën gjërat më të komplikuara. Në një mënyrë mund të thuhet se nëse për diçka nuk është shkruar atëherë ajo nuk ekziston.”
Në veprat e saj Erno përdor gjuhë të kursyer dhe fjali të shkurtëra por gjatë diskutimit të mbrëmshëm ajo fliste me pasion dhe elokuence të mrekullueshme. “Nuk kam pasur asnjëherë synim të shkruaj një libër të bukur dhe as të jem pjesë e letërsisë boterore,” tha Nobelistja e gjinisë letrare për vitin 2022. Libri Ndodhia (Happening), ku autorja jep kronikën e një dështimi të paligjshëm në vitin 1963, u kthye në skenar të një filmi francez me të njëjtin titull vitin e kaluar. E pyetur se përse ju kthye kësaj teme, Erno tha se e ndjente se aty kishte diçka më shumë për tu zbuluar dhe se vetëm narracioni e mundëson një vështrim më të thellë. Në takimin me admiruesit e shumtë të saj në Nju Jork, Erno ishte e shoqëruar nga autorët Garth Greenwell dhe Rachel Kushner.
Ani Erno është autore e më shumë se 30 veprave të përkthyera në shumë gjuhë. Disa prej tyre janë botuar edhe në gjuhën shqipe. Në përmbledhjen tonë të fituesve të Nobel-it të shpallur nga Akademia, në kategorinë e letërsisë ju sollëm reagimin e shkrimtarit Ismail Kadare, i cili është propozuar disa herë për të njëjtin çmim. Ai dhe e shoqja thanë në mediat shqiptare se Erno nuk njihet nga publiku shqiptar dhe as nga ai botëror. Dhe shtuan se Kadareja ka dyzet vjet që pret ‘në listat e fundit’ për të marrë çmimin Nobel.https://gazetadielli.com/the-nobel-goes-to/ Ja si shkruan revista javore New Yorker për këtë pikë “Lajmi për çmimin Nobel në letërsi i ndau lexuesit amatorë në dy kampe: ata që nuk e kishin dëgjuar kurrë më parë emrin e saj dhe ata që e kishin pak të dëgjuar.” Ndërsa bota e letërsisë dhe artit, midis tyre edhe filozofi dhe sociologu francez Didier Eribon, e uroi Nobelisten duke shprehur admirim për veprën e saj. Në veçanti, Akademia suedeze e quan atë një hallkë lidhëse midis traditës së romanit francez të stilit të Marsel Prust (Marcel Proust, 1871-1922) dhe një gjurmimi të ri që shkon në një drejtim tjetër. Erno thotë se është “etnologe e vetvetes” dhe jo shkrimtare. Për nga fryma feministe, ajo është krahasuar me autoren amerikane, të ndjerën Joan Didion.
A woman Story është libri i fundit i propozuar për çmimin “Los Angeles Times Book Prize”. Novelat A man’s Place, Simple Passion, A woman Story janë vlerësuar nga New York Times dhe kritikët. Erno vjen në letërsi si lauretja e parë e cila identifikohet para së gjithash si autore autobiografike në kuptimin bashkëkohor të fjalës, pra që shkruan për jetën ashtu si e përjeton atë. Revista kulturore javore New Yorker shkruan se dhënia e çmimit Nobel një autoreje të fokusuar në fakte jetësore do të thotë se kemi arritur në momentin kur librat e kujtimeve janë vendosur në rangun e parë të zhanreve të kohës sonë.