Kastriot Fetahu/
-ESE-
Ju, ndoshta nuk e njihni atë qytet në periferi të Boston dhe ajo ishte një nga rrugët që jo shumë njerëz të atij qyteti mund ta njohin.
Emri “ Ingersoll Road” nuk ju thotë asgjë, po kështu edhe gjatësia prej rreth treqind metra.
Në fëmijërinë time rrugën e imagjinoja një lakore të stërgjatë, që hapej në fundin e saj si një deltë lumi në të cilën të verbohej shikimi nga mirazhi i panjohur.
Kujtesa e vetëtimtë më ndriçon rrugicat e reja të Tiranës në thellësi të lagjeve, ku kam parë ndonjëherë emra me hije që zgjaten tej historive të panjohura, që lenë gjurmë plot dyshime në zonat e thella të mendimit…
Jimi Hendrix më sjell në vëmendje se…
“Çdo qytet në botë ka gjithmonë një bandë, një bandë rrugësh ose të ashtuquajturit të dëbuar.”
Sa herë që udhëtoj në autostradat që lidhen me Boston, më kaplon një ide se… Amerika është rrugë… dhe rrugët nuk mbarojnë as në qiell.
Nuk e di nëse mund të mendoj se edhe “rruga të çon në Amerikë”!?
E më pas Bob Dylan… “Askush nuk ju ka mësuar ndonjëherë se si të jetoni në rrugë.”
Kam jetuar në “Newbury street”, të cilën e ndan një bllok nga “Boylston street”, rruga e famshme ku përfundon maratona e Bostonit.
Nuk e di pse çatitë në katet e fundit të ndërtesave aq të bukura karakteristike në anët e rrugëve të kësaj zone, më kujtonin kapelen e gjeneralit Oliver Cromwell.
Në këtë rrugë ndodhi edhe masakra e njohur me autorë dy vëllezërit Tsarnaev në fundin e maratonës, e përjetësuar në filmin “Dita e patriotëve” me Mark Wahlberg.
Sa herë kaloja në Boylston street, nga Prudential në Copley Square, më dukej sikur më kumbonin në veshë klithmat e të pafajshmëve, viktima të urrejtjes obskurantiste terroriste, armiq të lirisë, kur shikoja njerëz me proteza, njerëz të pamposhtur, pasojë e asaj masakre.
Rruga është vendi ku manifestohet fuqia e vërtetë e shoqërisë njerëzore, ndaj u godit Boylston street, bulevardi kryesor i Back Bay të Boston.
Në rrugë kanë filluar lëvizjet që kanë ndryshuar botën.
Po Gavroshi nga cila anë e barrikadës u vra?
Përgjakja e rrugëve është mitra e lirisë!!
Rrugët njohin lindjen e dashurive romantike dhe janë “maternitet aventurash”, që çliron energjitë pasionante të shpirtit njerëzor.
Gara e famëshme e Rrally, Paris-Dakar, bashkonte dy kontinente.
Edhe rruga është shpikje e njerëzimit edhe morali ështe shpikje e njerëzimit…
Nuk e di se cilën të zgjedh nëse do të më kërkohet një alternativë??
Nuk më linte kurioziteti të pyesja vehten, kur gjatë një udhëtimi duke kaluar në Portsmouth të New Hampshire, (para se të mbërrija në një kafene nga më të mirat në atë zonë, New Hampshire dhe Maine, Lil’s cafè në Kiterry), vendi ku u vendos koloni i parë në gjithë bregun lindor të USA, se cila rrugë u ndërtua e para nga kolonialët me parametra modernë?!
Kur kalova në urën e Portsmouth, që ndan shtetet New Hampshire me Maine, vërejta se në targën e makinave të New Hampshire shkruhej motoja e këtij shteti “Live free or die”, (Jeto i lirë ose vdis)!
Sa shumë më pëlqeu, sepse më erdhi sikur të jetë moto e shqiptarëve. Ndër shekuj është arsyetuar kështu në trojet tona.
Argjiro, Maro Konda dhe të tjera heroina shqiptare, janë hedhur nga shkëmbi me këtë moto.
Edhe në filmin “Në strofullën e ujqërve”, (The grey), në fund të tij, John Ottway (aktori kryesor Liam Neeson), kur u ndodh përballë kryetarit të tufës së ujqërve, vetëm ai ishte i zi, e pa në sy dhe i tha… “Jeto ose vdis sot”!
Jemi në New Hampshire…
Kur meditoj, se “prek” tre shtete brenda pak orësh, më duket vetja një federalist.
Gjithmonë më ka intriguar ky term…
A jemi ne shqiptarët federalistë??
Në Kiterry, qytet turistik në shtetin e arragostave, siç quhet Maine buzë Atlantikut, ku mbërrita nga Boston me dy autostrada me numër 95 dhe 495, ndodhet porti më i vjetër i ndërtimit të anijeve në USA dhe një rrugë me emrin miklues për fëmijët, Pocahontas.
E keni parë qeshjen e lirisë në sytë dhe duart e një fëmije jashtë xhamit të dritares së autobuzit, kur ai përcjell rrugën që ecën me shpejtësi në kahje të kundërt me të?
Edhe “Djemtë e rrugës Pal” e mbronin me jetë rrugën, ishte liria e tyre dhe heronjtë tanë ishin edhe Nemeçeku e Jani Boka…
Sa herë kam përshkuar Europë-Amerikë i kam përsëritur vehtes se…
Atlantiku, nuk do të shuhet kurrë si ëndrra e lirisë…
Rrugët janë edhe detare e ajrore, ku liria në to më duket sikur i ngjan asaj të “një kafshe të egër, por në kushtet e habitatit natyror të xhunglës.”
Kur isha student, xhirrot e mbrëmjes të së dielës në bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, rreth viteve ‘80 më bënin të ndihesha dikush tjetër, një “qytetar perëndimor i Avenue Champs Elysee”, më dukej sikur jetoja për orët e asaj xhirroje…
Pse duhej që vetëm Dr.Raviku të kishte “Avenue”?
Improvizimet e artistëve të artit të rrugës i bën ata të famshëm, sepse kanë lirinë individuale, lirinë që ju jep rruga për të dhënë më të mirën e tyre.
“Amerika është një ide unike në botë”, motoja e fjalimit të presidentit Biden, mbështetur mbi vizionin e Jefferson, me të cilën fitoi zgjedhjet, ilustron edhe të vërtetën e emrit “Ingersoll Road”.
Ishte viti 1971 dhe bashkia e atij qyteti në shtetin e Massachusetts të USA njoftoi banorët e rrugës për një takim, sepse do i vendosnin emrin asaj.
Ai komunitet përbëhej nga një numër i vogël banorësh që jetonin në një numër shtëpish të cilat numëroheshin aq sa nuk plotësonin dy duzina…
Në ditën e caktuar në takim shkoi vetëm njëri prej tyre… i quajtur Darren Ingersoll, (një irish)!
Në mbledhjen e zhvilluar u votua në bazë të ligjit dhe… u quajt “Ingersoll Road” vetëm me një votë të Darren, i cili votoi për emrin e tij…
Rruga është arteri i vetëm ku udhëton demokracia!
Atje, më shumë se kudo, ndihem i lirë.
Rruga është Liria ime…
Nëse doni të vritni Lirinë, vritni më parë rrugën.
Në sheshin e Athinës së antikitetit, ku lindi demokracia, që në shekullin e pestë para Krishtit, qytetarët e lirë votonin drejtpërdrejtë, gjë që shprehte një sistem politik të sunduar nga ata, duke treguar se janë të parët me verdiktin e tyre me rolin aktiv në atë sistem.
Ndonjëherë shikoj ëndrra fëmijësh me referendume në çdo dy vjet, që të ndihem në pak kohë si një athinas i antikitetit, por…
Soloni, Kleistheni, Perikliu apo Demosthenis me të tjerë nuk jetuan në viset e mia dhe as lanë dishepuj në to.
Rruga dhe sheshet e vendit tim janë gjithmonë të zbrazëta…
Ato të Parisit nuk kanë parë kurrë më shumë njerëz, se sa kur përcollën Babain e Francës, plakun Hygo.
Po mendimi im me se udhëton, po rrugët e tij kush janë?
Kush e ka itinerarin më të largët, unë apo mendimi?
Portreti nuk më tregon instiktin e njeriut që di, por i ngjan një skeptiku kantian, që i fshihet të vërtetave, ngaqë është më i pashpresë se një shkëndijë e lodhur në përpjekje për tu çliruar… (Tymi nuk i ngjan zjarrit)!
Duket sikur ka ngelur në një stacion destinacioni të vjetër…
“Ne nuk jemi bërë një enë shkrirjeje, por një mozaik i bukur. Njerëz të ndryshëm, besime të ndryshme, dëshira të ndryshme, ëndrra të ndryshme.”
– Jimmy Carter
Është “Ingersoll road”, bashkia e një qyteti në shtetin e Massachusetts dhe demokracia amerikane…