abaz kupi – Dielli

72 vjet nga shpallja në Paris e Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”

August 26, 2021 by s p

26 gusht 1949 – 26 gusht 2021: 72 vjet nga shpallja në Paris e Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”. Disa ditë më pas, kryetari Mid’hat Frashëri iu drejtua shqiptarëve nga Radio BBC në Londër, dhe mes të tjerash tha: “Vija e jonë do të jetë kurdoherë e drejtë, programi ynë është të fitojë indipendencë dhe të sigurojë integritetin e vëndit tënë. Duam që shqiptari të ketë shpirtin dhe mëndjen gjithmonë për të mirën e Shqipërisë. Do të përpiqemi të themi kurdoherë fjalën e drejtë dhe të rrëfejmë udhën e mirë. Kjo është lutja e jonë ndaj Zotit të madh dhe lusim që gjithë shqiptarët e vërtetë të rrëfehen të denjë për të qenë shërbëtorët e Shqipërisë.“MID’HAT FRASHËRI BBC, LONDËRShtator 1949Foto: Mid’hat Frashëri, Abas Kupi dhe anëtarë të tjerë të Komitetit Kombëtar “Shqipnija e Lirë” pak minuta para fjalimit historik të Mid’hat Frashërit në Radion British Broadcasting Corporation (BBC).

Marrë nga faqja në FB e “Mid’hat Abdyl Frashëri”

7 PRILLI, ABAZ KUPI DHE PENGU I TE BIRIT, FATBARDH KUPIT

April 7, 2018 by dgreca

Nga Dalip Greca/

Në 7 prillin e rezistencës antifashiste të shqiptarëve me prijësin e tyre Abaz Kupi, tek nderohet Heroi Mujo Ulqinaku në Durrës,(dhe mire bëhet) nuk mund të mos nderojmë komandantin e rezistencës, komandantin e Mujo Ulqinakut. Do të ishte në nderin tonë, pikërisht që sot, me 7 prill, dhe si sot, në çdo 7 prill, në Ditën e Rezistencës antifashiste, ne shqiptarët ne NY, NJ, CT, të shkonim tek varri i Heroit të rezistencës në Queens –NY, dhe të vendosnim kurora me lule!

Heronjtë nuk nderohen vetëm në ditën e Lindjes apo kujtohen në ditëvdekje, por edhe në ngjarje që mbajnë vulën e tyre. Nga arkivi i Diellit, po rikujtoi Heroin, përmes një bisede, që pata bërë me të birin, Bardhi Kupin( Pushoftë në Paqë), pasi kështu i kam nderuar të dy…, babë e bir.

****

Fatbardh Kupi, i vetmi djalë i Abaz Kupit,që mbeti në Shqipëri, nuk pati fat që t’i hidhte një dorë dhe’ të atit. Aktin e të atit e përjetonte me krenari. Por sa herë troket 7 prilli,brenda vetes ndjente dhimbjen që i shkaktonte pengu që nuk arriti t’i thoshte atit: ”Babë nuk ligshtohem, nuk pendohem për vuajtjet gjatë 45 viteve nëpër burgje(dy herë i burgosur) e internimet në kampet e internimit.

– Gjithçka e kemi bërë me vetëdije se ia vlente të vuaje për një babë –hero.”-thoshte ai sa here takoheshim në përkujtimet pë babën e tij dhe shtonte:

-Do të doja t’i thosha edhe një gjë tjetër: Baba, e mbajta besën që ju dhashë kur u ndamë….

Po cila ishte besa, që i dha babës…?

***

….Fatbardhin, djalin e Abaz Kupit, që mbeti në duart e komunistëve së bashku me nënën dhe motrat, e takova së pari në Tiranë, në zyrën e Sherif Kaloshit në Ministrinë e Arsimit.

Por e takova shpesh here këtu në SHBA. Së bashku me miqtë e tij, Lek Mirakj, Esat Çoku, dr. Prenja Imeraj, tek takoheshim pasditeve në Arthur Avenue. E kishte bërë rregull Bardhi, pas hanim diçka në Gurrën Shqiptare, na çonte tek Briska dhe aty na blinte nga një Lloto. Një here p peti:- Ti Dalip, po të fitosh një Lloto të madhe, çfarë dote blesh?

Unë po mendohesha…Më gjeti pa përgatitur.

-S’e di,- thashë, nuk e kam menduar…Po e di që nuk më bie…Nuk kam fat…

-Po unë, a e di ti se çfarë do të blej?-dhe po më shihte në sy…

– Jo,- I thashë.

– Do të sponsorizoj një gazetë për t, që ta kesh tënden…

Natyrisht më erdhi mire…E kujtonim shpesh këtë moment…Por, Lloto nuka na qëlloi…

E tregova këtë episode për të treguar shpirtin e tij bujar…

***

E kishim lënë takimin tek restoranti “Dani’s House of Pizza”, që ndodhet në Kew Gardens në Queens. Kishim zgjedhur enkas, mjedisin ku kishte kaluar kohën më të shumtë të fundjetës së tij, heroi i qëndresës së 7 prillit, babai i Fatbardhit, Abaz Kupi.

Në takim, ishte dhe një i tretë: Ndrec Gjergji, i cili ka qenë shpesh nën shoqërinë e Abaz Kupit. Fatbardhi ishte ulur pikërisht në tavolinën e dytë, tek dritarja, me vështrimin nga rruga dhe dukej i përhumbur tek sodiste peisazhin. Me vështrim të tretur tutje në hapësirë, e gjeta tek hyra pas një vonese në trafik.

– Ja këtu qëndronte Abaz Aga. Vinte në mëngjes në orën 9, pinte kafen, shkëmbente lajmet e reja përmes bisedave me bashkëpunëtorët, aty nga ora 10, dilte shëtitje në parkun e afërt të zonës dhe kthehej rreth orës një të drekës, – sjell në kujtesë kohën e largët, Ndrec Gjergji….

Fatbardhi, ka një ndriçim në sytë e lagur nga lotët, ndërsa në diktofonin tim ruhet tingulli i përvajshëm i atij rrëfimi plot mall për të atin. Kështu ia kam parë atij përherë sytë, të lagur nga lotët dhe të ndriçuar nga një shkëlqim i veçantë. I ndodh kjo sa herë bie fjala për të atin e tij, Abazin. Më kujtohet një moment kur legalisti veteran, Enver Shaska(ndjese paste), solli një kujtim nga Abaz Kupi në kohën e ikjes nga Shqipëria, Bardhit i ndriçonin sytë nga kënaqësia që dëgjonte mire për të atin.

Kur i them se do të shkruaj diçka për vuajtjet e Fatbardhit në burgjet dhe kampet e internimit, ai shqipton një ”Joooo” të prerë. Nuk është e para herë që ia bëj këtë propozim, por ai sërish kundërshton prerazi:

-Të lutem, mos e bëj këtë, jam tepër i vogël para atit tim. Gjatë të gjithë jetës kam jetuar me krenarinë e të qenit bir i atij, që i vuri gjoksin luftës në Durrës dhe i priti këmishzinjtë fashistë, me luftë. Vuajtjet e mia janë të vogla para madhështisë së tim eti. Shkruaj për atë, se ma lehtëson dhimbjen dhe mallin….

I bindem vendimit te tij.

I- Peter Kemp, Abaz Kupi luftoi si luan kundër gjermanëve

Në tavolinë, para duarve, Bardhi mban librin e britanikut Peter Kemp ”No Colour or Crest”. Ndjehet i lumtur që britanikët kanë arritur ta japin madhështinë e atit të tij, në kundërshtim me historiografinë komuniste, që i mohoi heroit jo vetëm kontributin në luftën kundër fashizmit dhe nazizmit, por edhe qëndresën e 7 prillit.

Bardhi shfleton dhe ndalet diku në faqen 142 të librit të Peter Kemp, ku britaniku shpreh habinë se si Enver Hoxha, edhe pse nuk ishte i pranishëm në luftimet e gjermanëve gjatë sulmit mbi Krujë, i mohonte Abaz Kupit mbajtjen e peshës së luftës në këtë betejë. Për Peter Kemp, Abaz Kupi luftoi si luan për të shpëtuar Krujën e tij të dashur, ndërkohë, shkruan ai, nuk vepruan kështu as partizanët e Haxhi Lleshit, as formacioni italian, që pasi ishte dorëzuar e bashkuar me forcat shqiptare, kishte vendosur të luftonte kundër gjermanëve. Britaniku përdor tamam fjalën “luan” për të përshkruar mënyrën e luftimit të Abaz Kupit në atë betejë. Gjermanët u përpoqën që ta thyenin me artileri, Abaz Kupin, kryembrojtësin e Krujës, por ai qëndroi dhe i udhëhoqi trimat e tij, si hero. Peter Kemp dëshmon nga fronti i luftës. Ai sjell edhe detajin tjetër, atë që gjatë bombardimeve, humbi jetën kunata e Abaz Kupit. Dhe si mund të mos luftonte Abaz Kupi kundër gjermanëve, ku luftonte brenda në shtëpinë e tij? Mbronte jetën e familjes së tij, të atdheut të tij? Ishte në interes të komunistëve për të mos ia njohur pjesëmarrjen në betejë kundër gjermanëve heroit të 7 prillit sepse Enver Hoxha kërkonte t’i radhiste të gjithë nacionalistët në anën e pushtuesve, që t’ia faturonte vetes atributet e çlironjësit dhe tortën e pushtetit nuk pranonte ta ndante me të tjerët. Ishte po ai Enver Hoxha, që në buletinet e “Zërit të Popullit”, shkruante me entuziazëm, se Bazi i Canes, lufton si luan dhe askush nuk mund të nënshtrojë Shqipërinë me heronj të tillë. Mirëpo më pas, kur Mukja tregoi se kush ishin nacionalistët dhe kush internacionalistët, Abaz Kupi u shpall armik nga komunistët dhe ia mohuan luftën.

II- Abaz Kupi, shtyllë e luftës

Abaz Kupit nuk mund t’i mohohen meritat e luftës. Komunistët u përpoqën që ta rrëzonin mitin e tij në Shqipëri por nuk mundën, demokratët duhet të bëjnë më shumë për ta lartësuar figurën e këtij heroi, që i vuri gjoksin pushtusit.Abaz Kupi nuk është nga ata heronj që ngjiten sot e rrëzohen nesër. Ai me aktin e vet ka fituar përjetësinë, jo vetëm të Kujtesës. E kishte rrëmbyer pushkën që kur ishte 15 vjeç. Ndërsa në momentin e 6 prillit 1939, kur mori urdhërin, për t’i dalë ballpërballë sulmit të hordhive fashiste në Durrës, ai u fut në historinë e Shqipërisë me të dyja këmbët. Përballë dhjetëramijëra fashistëve ai kishte nën komandë vetëm 500 xhandarë me uniformë të rregullt dhe 500 vullnetarë, që s’ishin gjë tjetër veçse ithtarë të tij. Me këta një mijë luftëtarë e organizoi mbrojtjen e Durrësit, ai që mbretërorët e thërrasin, Gjenerali Abaz Kupi, ndërsa anglezët, heroi shqiptar. Kështu e cilëson David Smiley, kështu e përshkruan edhe Julian Emery tek ”Sons of the Eagle”, po kështu edhe Peter Kemp në librin e tij ”No colour or Crest”.

Në një letër që Abaz Kupi i dërgonte pas luftës, Ministrit të Jashtëm britanik Anthony Eden, rezistencën e tij gjatë luftës e përshkruan me fakte, që komunistët u përpoqën t’ia mohonin. Rezistencën ndaj sulmit fashist në Shqipëri ai e përshkruan kështu: ”Kur anijet e armikut arritën pranë molos, i lashë fashistët të zbrisnin në tokë, madje dhe të na afroheshin nja 200 metra. Atëhere dhashë urdhër që të hapej zjarr kundër tyre. Kështu në ora 4 të mëngjesit kishte filluar një betejë e vërtetë. Gjatë këtyre luftimeve, të tre sulmet e tyre të njëpasnjëshme i zmbrapsëm, duke i detyruar agresorët që të ktheheshin e të futeshin sërish nëpër anijet e tyre. Gjatë sulmit të katërt, armiku, duke vënë në përdorim të gjithë mjetet dhe forcat e tij luftarake që dispononte, u përqëndrua në një sulm të përgjithshëm kundër krahut tonë të djathtë. Në këtë mes, ne, duke mos i patur mjetet e nevojshme gjatë 6 orë luftimesh të përgjakshme dhe të pandërprera, qemë të detyruar që të tërhiqeshim. Duhet thënë se gjatë kësaj kohe, artileria jonë goditi rëndë dy nga anijet e armikut, ku ushtarët e tij ishin të grumbulluar aty ngushtë, me ç’rast armiku humbi aty shumë të vrarë, por që propaganda I fshehu… Në këto rrethana u largova nga vendi im dhe dola në Jugosllavi, ku u takova me kolonelin Oacly Hill dhe oficerë të tjerë britanikë, kolegë të mi, me të cilët kam patur shumë raste bashkëpunimi”.

Abaz Kupi nuk do t’i rreshte përpjekjet e tij për të organizuar qëndresën antifashiste. Heroizmi i tij nuk përfundon në Durrës. Në vitin 1941 së bashku me kolonelin anglez Hill, Gani Kryeziun dhe Abaz Kupi dhe çeta e tij, rihynë nga Jugosllavia në Shqipëri për të vazhduar luftën. Drejtimi ishte për në Shkodër. Pas përpjekjesh në Tropojë arritën që të mbërrijnë deri në Bogë. Kapitullimi i Jugosllavisë bëri që të ktheheshin mbrapsht dhe të qëndronin në malet e Gjakovës. Koloneli Hill preferoi të qëndronte me Gani Kryeziun, ndërsa Abaz Kupi u fut në thellësi të Shqipërisë për të organizuar rezistencën kundër fashistëve. Abaz Kupi u bë tmerr për milicinë fashiste, e cila angazhoi më shumë se 2 mijë forca për ta kapur atë. Numri i luftëtarëve që e pasonin Abaz Kupin shtohej çdo ditë.Ai ishte një ndër faktorët kryesorë të luftës, ishte një ndër shtyllat që mbante rezistencën. Në vitin 1943, forcat e tij rrethuan një batalion të armikut në Burrel. Rrethimi ishte një darë e shtërnguar fort, që nuk e lëshonte armikun, të cilit iu nis për ndihmë nga Tirana një tjetër regjiment i armatosur rëndë. Forcat e Abaz Kupit e rrethuan edhe këtë regjiment, i cili u ngujua shumë kohë në malet e Matit.Fashistët lanë në këtë rrethim 300 të vrarë. Edhe forcat e tjera që nisën okupatorët nga ana e Qafë Shtamës për t’i ardhur në ndihmë të rrethuarëve lanë pas shumë të vrarë e të plagosur.

III- BETEJA NE SUÇ TE MATIT

Një tjetër betejë kanë zhvilluar forcat e Abaz Kupit, tri javë më pas në Suç të Matit. Vërtetë që pat të vrarë e të plagosur nga radhët e tij, por armiku pas beteje publikoi në buletinin e luftës 170 të vrarë nga radhët e veta, kurse pjesa tjetër u dorëzuan. Pas kësaj forcat fashiste bënë reprezalje në Mat, ku dogjën më shumë se 2 mijë shtëpi të përkrahësve të Abaz Kupit.

Kur kronikat e betejave të Abaz Kupit morën jehonë edhe jashtë Shqipërisë, aleatët çojnë në shtabin e tij majorin anglez Niel. Së bashku përgatitën planin për t’u marrë gjermanëve Krujën. Lufta zgjati tre ditë dhe gjermanët pësuan humbje të mëdha. Në ditën e tretë mbërritën përforcime të shumta naziste, dhe Abaz Kupi i tërhoqi forcat në lartësitë e maleve.

Më pas në shtabin e tij mbërrijnë gjenerali Davies bashkë me kolonelin Nikols. Pas bashkëbisedimit vendosin që të rifillojnë luftimet guerrilje. U hartua edhe një projekt i përbashkët për të shtrirë rezistencën në Dibër, Kosovë dhe në të gjithë Shqipërinë e Mesme. Gjenerali Davies dhe majori Nikols do të shoqëroheshin nga Abaz Kupi në këtë axhendë. Fatkeqësisht ky projekt nuk u realizua sepse gjenerali kishte rënë në përpjekje dhe qe zënë rob, ndërsa Nikolsit i kishin ngrirë këmbët. Abaz Kupi çoi në ndihmë të Nikols një skuadër trimash dhe arriti ta tërhiqte nga malet e Matit. E vendosi në shtëpinë e një miku të tij dhe u mor vetë me mikun anglez, duke i siguruar të gjitha kushtet dhe gjetjen e kirurgut për operacionin e këmbës, por mjerisht Nikols nuk e përballoi dot, ai vdiq dhe u varros pranë shtëpisë të një miku të Abaz Kupit. Në vijim të ngjarjeve të luftës në shtabin e Abaz Kupit mbërriti një tjetër anglez, koloneli Bill Maclin. Në bashkëpunim me të Abaz Kupi vendosi të merrte përsipër luftën guerrilje në një front të gjërë nga Kosova në Pogradec.

Në dispozicion të kolonelit Maclin, Abaz Kupi vuri një çetë të madhe me 300 luftëtarë, duke vënë në krye të tyre një kolonel të sprovuar dhe të birin, Petrit Kupi. Gjithçka përballohej financiarisht nga vetë Abaz Kupi. Kjo çetë, e ndihmuar edhe nga oficerët anglezë ka kryer shumë akte sabotazhi për të paralizuar pushtuesin. Një aksion të bujshëm përbën hedhja në erë e urës së Gjoljes dhe shumë aksione kundër gjermanëve gjatë bregut të Detit, ku u sulmuan kolonat gjermane, u dogjën makina dhe u vranë gjermanë. Abaz Kupi nuk i mori premtimet që i dhanë aleatët dhe e përballojë luftën me financat e veta, madje siç shkruan Julian Amery, ai mbajti dhe misionin anglez. Abaz Kupi priti zbarkimin e aleatëve, por më kot, zbarkimi nuk u krye siç premtohej. Në këto kushte, në marrëveshje me kolonelin Maclin, majorat Amery dhe Smiley, ai vendosi që t’i shpërndante forcat e veta dhe të largohej nga Shqipëria. Me vete mori dy djemtë, Petritin dhe Rrustemin, ndërsa më të voglin, Fatbardhin e lë për të pasur në kujdes familjen e mbetur.

IV- Besa dhe pengu i të birit

Po cila ishte Besa që Bardhi i kishte dhënë të atit?

Fatbardhit i kujtohet si tani takim i fundit me të atin, i cili e kishte thirrur dhe i kishte përcjellë vendimin, që sapo kishte marrë:- “Unë po iki për pak kohë. Ti Bardhi shko në shtëpi dhe qëndro pranë nënës dhe motrave”. Kujdesu për ato!

Bardhi, që ende nuk e dinte vendimin e ikjes, e ka pyetur, po pse duhet të kthehem në shtëpi? Unë s’jam fëmijë…

Qetë-qetë, i ati i është kthyer me fjalë të matura:”- Ato kanë nevojë për mbrojtje dhe unë po ta besoj ty këtë detyrë sepse kam besim”. Pas kësaj, i ati, kishte nxjerrë një letër, dhe i kishte kërkuar që të nëshkruante aty një deklaratë bese se nuk do t’i braktiste kurrë nënën dhe motrat; . Pa e kuptuar mirë se ç’po i kërkohej, djaloshi 17 vjeçar ia kthen:

– “Kur të mërzitem, do të iki ndonjëherë se s’mund të rri gjatë në shtëpi me gratë”.

Ati këmbënguli që s’duhej të lëvizte pa i ardhë lajmërimi prej tij dhe të kujdesej për nënën dhe motrat, Dudinë, Hyrien dhe Bukurinë. Madje i kërkoi që ta firmoste besën përmes deklaratës dhe të jepte fjalën e burrit.

Letra pasi u firmos nga i biri, u palos në katërsh dhe babai e futi në portofol.

Letra kishte vetëm një fjali, kujton Bardhi:

”Nuk largohem nga familja pa më lajmëruar baba”….

Poshtë firma.

Kur erdhi në Amerikë, pasi shkoi dhe qau gjatë mbi varrin e babës, Bardhi pyeti nëse dinte ndokush gjë për atë letrën që baba mbante në portofol, por mjerisht nuk ia gjeti gjurmët.

Kjo e ka ligështuar Bardhin dhe ende vazhdon të pyes ata që kanë qenë afër tij nëse ka kush dijeni për atë copëz letër, që e mbajti lidhur shpirtërisht me atin e vet gjatë kohëve të vëshitira në qelitë e ftohta, në galeritë e vdekjes, apo gjatë vuatjeve të pafundme nëpër kampet e internimit.

V- Kur e provokonin për të atin

Kur Abaz Kupi kishte marrë rrugën e largimit nga atdheu dhe kapërcimin e detit Adriatik, fati i Bardhit ishte parashkruar për vuajtje.Por le ta ndjekim fatin e tij. Për pak kohë Fatbardhi që ende nuk i kishte mbushë 18 vjeç, përfundon në radhët e partizanëve. Historia ndodhi kështu:Abaz Kupi ishte bërë vëllam me babën e Gjin Markut. Familjen e Gjin Markut e ka mbajtë Abaz Kupi për shumë kohë. Madje ai e ka çuar Gjin Markun në shkollë dhe i ka dhënë përkrahje. Pasi kishte ikur Abaz Kupi, Gjin Marku në krye të Divizionit të gjashtë partizan mbërriti në Shkodër. Shkoi dhe takoi nënën e Bardhit dhe i kërkoi që ta merrte të birin me vete. I tha nënës:- Bardhin po e marr me vete se nuk i dihet se ç’ndodh me të. Është djal i ri. Kam frikë se po e lashë këtu me ty, atë ose do ta vrasin ose do ta burgosin. Dhe Bardhi hyri në rreshtat e divizionit duke pasur mbështetjen e mikut të familjes, komandantit të divizionit.

Kujton se provokimeve dhe ngacmimeve, që i vinin, u përgjigjej sy më sy. Kur oficerët madhor i thonin se Kadri Hoxha do ta kap dhe do ta vrasë babën tënd ose do ta sjell të lidhur këtu duarlidhur, ai qëndronte gjakftohtë. Por kur provokimet shtoheshin me pyetje të tilla: Po ti çdo të bësh kur ta vrasim babën?

Ai u përgjigjej: Po vranë babën tim, unë o Enverin, o Koçi Xoxen do t’i vras!

Duket si kokëkrisje…Ishte reagimi i një 17 vjeçari, i rritur nën legjendat e trimërisë të të atit.

Nuk i ndoqi gjatë gjurmët e partizanëve. Ndërkohë që Divizioni i Gjin Markut kapërceu në Vishegrad, Bardhi i sëmurë rëndë u shtrua në spital. Pasi u shërua mori raport mjeksor për paaftësi shëndetsore. Mirëpo raporti duhej firmosur në Korpusin e Shkodrës. Shkoi në komandë, ku gjeti Shefqet Peçin dhe Beqir Ballukun.Pa firmën e tyre s’mund të lirohej, do ta cilësonin dezertor. Sekretari ishte krutan, daja i Sami dhe Gani Kupit, kushëririt të tij.Lufta I përzjeu njerëzit. …Ai ia përgatiti lejen në bazë të raportit, të cilën duhej ta firmoste ose komandanti ose komisari. Kur hyn në zyrë, komandanti Shefqet Peçi e provokon për babain duke ia sharë. Bardhi ia kthen dhe… debati ashpërsohet. Hyn në mes Beqir Balluku, i cili shmangu sherrin. Ia mori raportin dhe ia firmosi duke i bërtitur fort:Hajt ik tani!

– Këtë burrëri e bëri Beqir Balluku, nuk e di nga se u nis, por unë nuk ia harroj, më shpëtoi se Shefqeti ishte ekstremist dhe gjaksor, e kujton atë incident të vështirë…

VI- Arrestohet si armik i popullit

Fatbardh Kupi është një ndër ata që i kanë bërë qëndresë diktaturës. Ai provoi qelitë e hetuesisë dhe burgjet në një moshë të re. U burgos dy herë, dhe u internua për 30 vjet, por nuk u thye. Nëse ndokush do t’më kishte detyruar të nënshkruaja për bashkëpunim, sot nuk do të isha gjallë, as unë, por as ai që do të kishte arritë t’ma merrte firmën,thotë me vështrim të kthjellët.Fatbardhi e provoi internimin që në kohën e pushtimit fashist, pas rezistencës së Abaz Kupit. Fillimisht në Kalanë e Ali Pashës në Himarë, më pas në Itali. Diktatura komuniste nuk mund t’i ofronte një jetë të qetë, përkundrazi e futi nëpër dhëmbzat e diktaturës. Ai qëndroi dhe e sfidoi atë.

Po si erdhi arrestimi i parë?

Kishte rënë Gjermania, Luftës së Dytë Botërore i kishte ardhë fundi. Filluan festimet edhe në Krujë si në të gjithë Shqipërinë. Bardhi kishte të gjithë arsenalin e armatimeve në shtëpi, ende s’kishte filluar aksioni i çarmatimit të popullsisë. Ai kujton se si zbrazeshin armët dhe hidheshin bomba sa i gjithë qyteti tronditej nga shëprthimet. Mirëpo gjashtë bomba nuk plasën dhe përbënin rrezik për banorët. Ushtarët filluan t’i gjuanin për t’i plasur. Nuk po plasnin dot nga që nuk arrinin t’i godisnin. I thotë një krutani që kishte pranë, a ma jep pushkën? Ai ia jep dhe Bardhi merr shenjë. Në çdo gjuajtje plaste një bombë. I plasi të gjashta.

Ai që i dha pushkën thirri fort:- S’ka mor vlla, është me xhins kjo punë. Shtëpi pushke Kupi! Lisi nën lis mbin!

Kjo dikënd xhelozoi dhe në këto rrethana erdhi arrestimi i parë i Bardhit. Ishte 9 qershor 1945, kur përfundoi në qelitë e torturave.

Prokurori në aktakuzë e akuzoi se kishte mobilizuar popullin në radhët e Legalitetit, kishte bashkëpunuar me rininë e ballit, ishte në radhët e armiqve të popullit. E dënoi Petrit Hakani. Nënën dhe motrat i internuan në kampin e Tepelenës, i cili njihet mirë për kushtet çnjerëzore, sa ndryshe thirrej si kampi i vdekjes. Vdekja rrëmbeu shumë jetë të pafajshme në atë kamp shfarosës.Bardhi i përballoi me stoicizëm vuajtjet e burgut. Pasi kreu dënimin e internuan në Porto Palermo, një tjetër ferr i diktaturës. Pas 6 muajësh kthehet edhe ai në kampin famkeq të Tepelenës, ku qëndroi një vit.

Kur e pyes se çfarë i ka mbetur në kujtesë nga Tepelena, përmes trishtimit shqipton vetëm një fjali:”Kur merrnim tasin me supë pastronim krimbat edhe pastaj e hanim atë që mbetej.”

Në kujtesë sjell rastin, kur një nënë këmbëngulte që të qëndronte në kamp një ditë të ftohtë dimri, të mos shkonte në punë, se kishte vajzën të sëmurë, por polici e tërhoqi zvarrë dhe e detyroi që të shkonte në punë. Të shkretës i mbeti koka pas. Kur u kthye vajzën e gjeti të vdekur.

Pas Tepelenës Bardhin e internuan në Çorovodë, Skrapar, në një kamp me tela me gjemba dhe atje. Aty punuan si skllevër.

Kalvari s’ka të mbaruar. Kudo ku ndërtohej, çonin “bijtë e armiqëve”. Më pas e dërgojnë në fabrikën e tullave në Tiranë.Pas heqjes së kampeve me tela i dërguan në kampet fushore të Myzeqesë. Në fillim në Pluk. Pas kësaj e internuan në një kamp brenda burgut në Radostinë, ku e mbajtën deri në vitin 1958, më pas erdhi internimi tjetër në Kuç. Kur u hap sektoi i ri internimit në Gradishtë e internuan atje familjen.Më vonë internuan atje dhe Bardhin.

Për herë të dytë u arrestua me 1981.Arrestimi erdhi pa asnjë shkak. U akuzua pse ishte shprehur se Partia e Enverit ia ka mohuar të drejtat babait Abaz Kupi, që ka luftuar kundër armiqëve të Shqipërisë. Kaq mjaftonte për ta dënuar për agjitacion dhe propagandë kundër partisë dhe pushtetit. Ai kujton gjyqin e montuar. Dëshmitarët fallso, të cilët kur ai doli nga burgu të penduar qanin dhe i kërkonin ndjesë.

Si tani i kujtohet, kur njëri prej dëshmitarëve, G V, i tha se poshtërsia më e madhe në jetën e tij ishte dalja dëshmitar i rremë në gjyqin kundër Bardhit, por e kishin detyruar. I gjithë gjyqi ishte i montuar. Atëherë i kishin bërë ekspertizën e një hartimi që kishte shkruar Bardhi në shkollën e natës. Në atë hartim shkruante për vjeshtën, stina ku binin gjethet. Dhe natyrisht që akuzohej se aludonte për rrëzimin e pushtetit.

U dënua me 10 vjet burg. Kaloi kohë të vështira në burgun e Ballshit. Më pas do të provonte Qafë-Barin, Bulqizën etj.

VII- Me kujtimet për të atin-Takimi me Patër Anton Arapin

Edhe në çastet më të vështira të jetës Fatbardh Kupi është ushqyer nga madhështia e veprës së atit të tij. Kujton nga burgimi i parë: “Kur isha në burg më thërret Patër Anton Harapi. Eja ti djali i BAZIT… luajmë një lojë shah bashkë! Në fakt ai luante shkëlqyeshëm, shahun, por edhe unë e kisha qejf.

Ngrihem dhe shkoj në qelinë e tij dhe bëj gati gurët e shahut. Kur ishin vendosur gurët dhe loja ishte gati për të filluar, Patër Anton Harapi, më thotë:Nuk të kam thirrë për të luajtur shah vërtetë, por të thirra që të them se ke pasë një babë trim e të mençur. Përpiqu t’i ngjash!”

Atëherë Bardhi, e pyet:-e keni njohur babain tim?

Ai i qe përgjigjur:” Si jo! E kam takuar. Para se ta takoja për të parën herë, mendova se po takoja thjesht një kaçak, nga ata luftëtarët, që thjeshtë dinë të luftojnë dhe aq. Por, pas takimit, u ndjeva shumë i gëzuar se kisha takuar një njeri mendjehollë, të mençur. Që kur e nxirrte fjalën e mendonte gjatë, por nuk i binte në tokë!”

Këtë bisedë Bardh Kupi e ruante si një hajmali brenda shpirtit të vet, edhe kur e torturonin apo e provokonin, dhe ajo i jepte kurajo. Ndjehej krenar që një euridit si Patër Anton Harapi ishte ndarë me mendimet më të mira nga takimi me atin e tij. Pas shembjes së komunizmit, studiuesi Uran Butka, i kishte thënë Bardhit se të njëjtin mendim ia kishte shfaqë edhe Lef Nosit, Patër Harapi. Bardhi sërish u ndje mirë sepse tashti këtë opinion të Patër Antonin e kishte nga dy burime.

Ish shokët e burgut, Lek Mirakaj dhe Esat Çoku e portretizojnë Bardhin të pathyeshëm në vuajtjet e diktaturës.

– Ai ruajti emrin e mirë të babës së vet. Vetëm një karakter i fortë mbetej i pathyeshëm para torturësve të pashpirtë,-thotë Lek Mirakaj.

– Bardhi është njeri fisnik. Në burg ka qenë shpesh në rrezik. E kanë provokuar jo pak herë, por ai nuk ka rënë në kurth. Ka pasë provokatorë, që i propozonin të arratiseshin nga burgu, por Bardhi heshtëte, madje as nuk shkonte që t’i denonconte. Me intuitë e kuptonte se ishin të futur dhe nëse ai i hynte asaj aventure, plumbat e prisnin.(Dielli-arkiv)

***

I ndjeri Bardh Kupi ndërroi jetë me 23 Shkurt 2016 në North Shore Hospital – Long Island, NY dhe u përcoll me nderime nga komuniteti shqiptar me 27 Shkurt në varrezën, ku pushon edhe Ati , Heroi i 7 prillit, në Kew Gardens Road Kew Gardens Queens, New York.

ABAZ KUPI-SONET NGA URAN KOSTRECI

April 7, 2018 by dgreca

KUJTESE/

ABAZ KUPI/Sonet nga Uran Kostreci/

Kur mbledhja n’Mukje u prish prej t’kuqve djaj,/
Ajo tradhti nga Bazi u dënua;/
Të kuq e shkjah Atdhenë …e mbytën vaj,/
Shqiptarët vranë e u fryn.. si pallua!/
Nga kuqot dhe Kosova u tradhtua:/
Te serbi u shit me festë e berihaj!/
Që, n’Durres , luftoi Bazi u harrua…/
U përmënd luft, jo kush i priu asaj!
Po. n’Durrës, trimat që ran për lirinë,
Në varre, jetim, ngelën si mjeranë…
Ata me gjeneralin kan lavdinë
Siç ka dhe ky me ta, që pas i vanë.
Abazi më 7 prill nderoi Shqiprinë,
Heronjve u priu, plumb derdhi mbi dushmanë

JETA DHE VEPRA E ABAZ KUPIT, APEL PËR BASHKIM KOMBËTAR

January 14, 2018 by dgreca

U PËRKUJTUA NË NJU JORK 42 VJETORI I NDARJES NGA JETA I QËNDRESTARIT TË 7 PRILLIT, GJENERAL ABAZ KUPI/

-Z. Dritan Mishto, Kryetari i Vatrës: Ashtu siç veproi gjatë të gjithë jetës Abaz Kupi, ne duhet të shohim përtej ndarjeve politike përballë rrezikut që i kanoset Shqipërisë. Të gjithë duhet të bashkohemi për të kryer detyrën tonë si shqiptaro-amerikanë para Kombit.

Nga Dalip Greca/*

Në mesditën e së shtunën, 13 Janar 2018, në mjediset e varrezave Maple Grove Cemetery, në Kew Gardens, Queens, New York, nën moderimin e nënkryetarit të Partisë Lëvizja e Legalitetit në SHBA, z. Ahmet Hoti, është organizua veprimtaria përkujtimore kushtuar 42 vjetorit të vdekjes së heroit të rezistencës antifashiste, gjeneral Abaz Kupi.

Fillimisht janë përcjellë Hymnet Kombëtare të Shqipërisë dhe Amerikës. Me një minut heshje janë nderuar dëshmorët e Kombit dhe heroi i 7 prillit, Abaz Kupi. Po ashtu janë nderuar legalistët që u ndanë nga jeta gjatë vitit 2017.

Fjalimin e rastit e ka mbajtë nënkryetari i Leglalistëve të Amerikës, z.Ahmet Hoti.

-Nuk ka gjë më të mirë se sa të përkujtosh dhe nderosh jetën dhe bëmat e Abaz Kupit në këto ditë vetingu nëpër të cilat po kalon rraca shqiptare, veting që vjen si pasojë e ideologjisë çoroditëse, – luftën ndaj së cilës,Abaz Kupi ia përkushtoi jetën dhe flijoi familjen.

Më pas z. Hoti ka spjeguar thelbin e filozofisë së Zogizmit- Shtetformimin.
-Zogizmi, tha z. Hoti, si thelb të filozofisëj ka shtetformimin. Kriteri i vetëm që kjo filozofi përdori për të mbledhë njerëzit rreth saj ishte kontribut i gjithanshëm në këtë shtetformim. Po të analizojmë përbërjen njerëzore të kësaj filozofie aty gjejmë Shqipërinë e vërtetë.

Për Hotin, Zogizmi është gjithëpërfshirës dhe bashkon njerëz produktdhënës në shtetformim. Në këtë filozofi e gjeti veten Abaz Kupi. Pjesmarrja në xhandarmarinë e famshme shqiptare, që karakterizohej nga besnikëria e lartë ndaj shtetit, ia rriti atij reputacionin në shkallë vendi. Ai kontribuoi me pushkë në dorë për shkatërrimin pa mëshirë të lëvizjeve të Shalës, Mirditës, Delvinës dhe Fierit, të cilat janë të mirëdokumentuara si lëvizje të frymëzuara nga shtete keqdashse ndaj Shqipnise për kohën. Habiten njerëzit, komentoi Hoti, se si ia arriti Ahmet Zogu, që bëri të dështonin të gjitha këto lëvizje antishtet,të 1926-ës, të 27-ës, 35-ës e 36-ës, kurse shtetarët e Shqipërisë së 1997-ës, me gjithë atë ushtri e armatim, nuk arriten që tu tregonin vendin bandave të Vlorës, apo ë qyteteve të tjera të rebeluara ndaj shtetit.

Për Hotin, përgjigjja është e thjeshtë:Janë këta burra si Abaz Kupi, që i munguan dhe vazhdojne t’i mungojnë shtetit shqiptar.
Më pas nënkryetari i Legalistëve u ndal në organizimin e qëndresës antifashiste dhe spjegoi se përse Mbreti Zog ia besoi atë Majorit të Xhandarmërisë dhe jo ushtrisë, duke iu referuar edhe kujtimeve të Kolonel Hysen Selmanit.
-Jo se Mbreti Zog nuk kishte ushtrinë me vete, tha Hoti,por se për faqe të zezë të disa oficerëve, ashtu si dhe shumë të tjerëve, që hëngrën bukën e turpit mbas 7 prillit të 1939, që pranonin më mirë si Mbret të Shqipërisë të kishin Viktor Emanuelin e Italisë se sa Ahmet Zogun e Burgajetit.

Më pas Hoti ka folë për kontributin që dha Abaz Kupi pas luftës duke vazhduar qëndresën në mërgim dhe pasojat që ranë mbi familjen kupi, e cila kaloi përmes një kalvari të gjatë vuatjtjesh burgjeve dhe kampeve të internimit.

Që nga 7 prilli 1939, racizmi fashist dhe ai komunist, pa dallim e verbërisht, nuk iu ndane familjes Kupi, sepse baba dhe gjyshi i tyre deshi qe Shqipëria të rreshtohej nga Aleatët, sepse baba dhe gjyshi i tyre deshën Shqipërinë Etnike, sepse baba dhe gjyshi i tyre ishin besnik të Mbretit të Shqiptarëve, besnik të Shqipërisë.
Në përfundim Hoti tha: Duke iu lut Zotit që t’ia shpërblejë vuajtjet dhe sakrificat atij dhe familjes, uroj që Shqipëria dhe shqiptarët ta vënë në piedestalin më të larltë të heronjve, Robin Hudin shqiptar, gjeneral Abaz Kupin.
Z. Hoti ka ftuar në foltore kryetarin e Vatrës. Z. Dritan Mishto, i cili tha:

Në emër të Federatës Vatra ju përshëndes dhe përulem me respekt para heroit dhe para Jush. Ju përgëzoj për punën që bëni për t’i sjellë në kujtesë komunitetit shqiptar të Amerikës figura të tilla gjigande të Kombit tonë, si kjo e heroit të 7 Prillit, Gjeneral Abaz Kupit. Unë nuk do të flas për historinë që mbart kjo figurë e Historisë Kombëtare, pasi kjo u takon historianëve, por do të doja që t’ju pyesja ju se si do ta shihte Abaz Kupi Shqipërinë e sotme, tha z.MIshto.

Fatkeqsisht, sot e drjetojnë Shqipërinë po ata që kanë qenë përballë Abaz Kupit, janë ata që i kanë sjellë aq shumë dëme ndër dekada Kombit, janë po ata që sot po e shkatërrojnë dhe kriminalizojnë Shqipërinë. Ne duhet që të bashkohemi dhe të gjejmë forcën dhe kurajon që gjeti Abaz Kupi, kur organizoi qëndresën kundër pushtuesëve fashistë.Natyrisht një luftëtar si Abaz Kupi e dinte mirë se kush do të ishte fundi i rezistencës me 7 prill, por ai luftoi dhe qëndroi fort derisa mundi. Ndaj edhe ne duhet të ngrihemi,të bashkohemi dhe të punojmë më mirë, më fort, që të shmangim dëmet që po i bëjnë Shqipërisë antishqiptarët. Fashizmi, nazizmi, komuizmi, sot janë konvertuar dhe po kriminalizojnë Shqipërinë, po helmojnë rininë me drogë, dhe kanë kthyer Shqipërinë tonë në qendër prodhimi e trafiku ndërkombëtar. Ne, ashtu siç veproi gjatë të gjithë jetës Abaz Kupi, duhet të shohim përtej ndarjeve politike përballë rrezikut që i kanoset Shqipërisë. Të gjithë duhet të bashkohemi për të kryer detyrën tonë si shqiptaro-amerikanë para Kombit.

Unë jam sot këtu mes jush, ka vijuar Mishto, edhe për një arsye tjetër;-Legalistët, në momente kyçe të historisë së Vatrës, kanë mbështetë Federatën, duke u bërë pjesë e saj. Kur Vatra ishte mes dy zjarresh, Tiranës dhe Beogradit komunist, Legalistët i dhanë shpirtin nacionalist Vatrës. Dua ta kujtoj, tha kryetari I Vatrës, si moment reflektimi këtë kontribut që Legalistët kanë dhënë dhe japin për Vatrën.Natyrisht një nga ata që i dhanë mbështetje e shpirt Vatrës, ishte dhe Abaz Kupi.

Së fundi desha të sjell para jush edhe një moment tjetër, tha Mishto; Federata Vatra ka shpalosur para disa ditësh Strategjinë e re të vlerësimit të marrdhënieve Shqiptaro-Amerikane. Natyrisht vatranët, Legalistët, i gjithë komuniteti, kanë punuar për forcimin e marrdhënieve mes Amerikës dhe Shqipërisë. Ne sollëm në Vatër ish ambasadorin amerikan në Shqipëri në kohën e Mbretërisë Shqiptare, Herman Berstein. Ai u soll nga studiuesi, diplomati i njohur Mal Berisha me një aktualitet mahnitës.Po ashtu ne vlerësuam shtetin modern që ngriti Mbreti Zog dhe vlerësimin e kësaj figure përmes ambasadorit Bernstein. Po ashtu, përmes kësaj figure ne vlerësuam dhe vetë ambasadorin Amerikan, i cili është një model se si duhet të lidhet me popullin ku shërben një ambasador.

Përfitoj nga rasti, përfundoi kryetari i Vatrës, që të apeloj që figura të tilla duhet t’i bëjmë të njohura tek brezi i ri.

Ish nënkryetari i Vatrës z. Asllan Bushati, ka folë për figurën e Abaz Kupit si ushtarak i sukseshëm, por i lënë në harresë nga historiografia komuniste. Ai solli në kujtesë luftimet e Abaz Kupit dhe pasuesëve të tij gjatë pushtimit të vendit. Z. Bushati vlerësoi Abaz Kupin edhe për kontributin që dha për bashkimin e Shqiptarëve deri në momentin, kur e pa hapur se Partia Komuniste ishte kundër interesave kombëtare dhe urdhërohej prej jugosllavëve, duke vënë peng Kosovën. Ai tha se pa Abaz Kupin, do të ishte në pikëpyteje bashkimi I nacionalistëve në Konferencën e Pezës, apo Mukja etj. Ai bëri apel tek komuniteti që ti bëjë presion qeverisë shqiptare që eshtrat e heroit të 7 Prillit të dërgohen në varrezat e Kombit, ku e kanë vendin heronjt.

Në emër të familjes Kupi, ka falenderuar nipi i Abaz Kupit, Sokol Fatbardh Kupi.

Familja ka shtruar një koktejl për të pranishmit.

Një grup prej pjesmarrsëve kanë shkuar dhe kanë vendosë lule tek varri i heroit.

*Për më shumë fotografie shkoni në Facebook

ABAZ KUPI, NJË TJETËR KULM TRIMËRIE

January 6, 2018 by dgreca

(në 42 vjetorin e vdekjes)/ 1-abaz-kupi-dhe-maclean

Nga Luan Çipi/Abaz Kupi, i njohur për shumë kohë si “Bazi i Canes”, ishte një tjetër personazh i rëndësishëm që dominoi situatën politike në Shqipëri, me kulmin e vet në rezistencën e organizuar po me nismën e tij personale, ndaj pushtimit fashist Italian të 7 prillit 1939. Pavarësisht se, qysh herët, ai e deklaroi veten “Legalist” dhe betohej për ish Mbretin Zog, (shiko fjalën e tij në shtatorin 1942 në Konferencën e Pezës), këtë deklarim fillimisht do ta konsideroja më shumë vetjake dhe pa lidhjen dhe vartësinë direket, sepse Zogu, nuk denjoi dhe nuk dha asnjë urdhër për ta kundërshtuar ushtarakisht pushtimin, por u largua jashtë Shqipërie, me gjithë shpurën dhe familjen e tij. Kjo nismë e guximshme vetjake, nuk ja ul vlerat Abaz Kupit, përkundrazi, rezistenca e tij heroike dhe përleshjet e më pasme, në gjirin e Frontit Nacional-Çlirimtar dhe veças, (pa theksuar përkatësitë e aderimit), e bënë atë një Atdhetar me emër të madh dhe me kontribut konkret. Mandej duhej thënë e përsëritur, se në fillimet e luftës antifashiste, nuk njihej tjetër lider më i shquar se “Bazi i Canes”, aqsa kur ra heroikisht në luftë, dëshmori i pare komunist, Qemal Stafa, kënga e popullit i këndohej me thirrjen e dhimbshme “ngrehu Qemal nga varri, të pret Bazi i Canes”.Ja si shkruan vetë Abaz Kupi për rezistencën e 7 Prillit 1939:. “Kur anijet e armikut arritën pranë molos, i lashë fashistët të zbrisnin në tokë, madje dhe të na afroheshin nja 200 metra. Atëherë dhashë urdhër që të hapej zjarr kundër tyre. Kështu, në ora 4 të mëngjesit kishte filluar një betejë e vërtetë. Gjatë këtyre luftimeve, të tre sulmet e tyre të njëpasnjëshme i zmbrapsëm, duke i detyruar agresorët që të ktheheshin e të futeshin sërish nëpër anijet e tyre. Gjatë sulmit të katërt, armiku, duke vënë në përdorim të gjithë mjetet dhe forcat e tij luftarake që dispononte, u përqendrua në një sulm të përgjithshëm kundër krahut tonë të djathtë. Në këtë mes, ne, duke mos i pasur mjetet e nevojshme gjatë 6 orë luftimesh të përgjakshme dhe të pandërprera, qemë të detyruar që të tërhiqeshim”.

Abaz Kupi lindi në lagjen Varosh të Krujës më 6 gusht të vitit 1892 në një familje që e kishte origjinën nga Kurbini. Ai qysh në moshë të re 22 vjeçare, në nëntor-dhjetor të 1914, bashkë me “Parinë e Krujës” vendosin dhe marrin aksione konkrete kundër “Lëvizjes së Shqipërisë së Mesme”, që me sloganin “dum babën”, përkrahën përpjekjet e para për forcimin e Shtetit Shqiptar, të krijuar nga Ismail Qemali dhe që bënte hapat e para të konsolidimit, me në krye Princ Vidin.Me formimin e Qeverisë Kombëtare të Lushnjës, Abaz Kupi, së bashku me Bajram Currin e Ahmet Zogun, mori pjesë në luftën kundër malazezëve në Koplik, në përpjekje e gjata për të bashkuar Shtetin Shqiptar.

Abaz Kupi merr pjesë në kryengritjet e Mustafa Merlikës, Bajram Currit dhe Elez Isufit në shkurt-mars të vitit1922, kur edhe u konfrontua me Ahmet Zogun, por duhet thënë se gjatë kryengritjes Fanoliste të Qershorit 1924 ai, qëndroi neutral.Kapiteni Prenk Pervizi, miku i tiji afërt, ishte ai që e afroi me Zogun, i cili më vonë e ngarkoi të shërbejë si Komandant i Xhandarmerisë në Krujë me gradën e kapitenit Kjo detyrë e rëndësishme, zyrtarizoi ndikimin e Bazit në vendlindje dhe konsolidoi karrierën e tij të ardhshme ushtarake, deri te grada e gjeneralit.

Kështu, më vonë, në vitin 1934 u gradua major dhe shërbeu në Durrës me të njëjtën detyrë.Në ditët e agresionit fashist italian kundër vendit tonë, më 7 prill 1939, Abaz Kupi, me inisiativën e tij, udhëhoqi qëndresën e repartit ushtarak të Durrësit, qëndresë e cila e shndërroi atë në një ikonë.

Abaz Kupi, me pushtimin e Shqipërisë, u largua në Stamboll të Turqisë, ndërsa në qershor të vitit 1939 familja e tij, e përbërë nga tre djemtë Petriti, Rustemi e Fatbardhi, bashkë me nënën dhe motrat, u internua në Himarë dhe pas disa muajsh, u internua në Itali. Në fillim u mbajt e burgosur në qelitë e burgut të Brindisi-t, izoluar plotësisht. Më pas u dërguan në një kamp internimi në Siena, deri në vitin 1942, kur u lanë të lirë për të banuan pranë t’afërmve, te familja e Sejfulla Merlikës.Me hyrjen e Britanisë së Madhe në Luftë, si një alternativë oportune, u pa edhe mundësia e krijimit të rezistencës antifashiste në Shqipëri. Me këtë synim, Abaz Kupi, i rekomanduar nga shokët e tij, kalon nga Turqiapër në Beograd, kryeqytetin e Jugosllavisë, i pritur dhe ndihmuar nga miku i hershëm, Gani Kryeziu. Aty organizohet takimi me kolonelët Anglez Stirling dhe. Dayrell Oakley-Hill, (i fundit shef i zyrës së SOE në Beograd). Me ndihmën e tyre dhe direkt të Ambasadës Angleze të Beogradit, Abaz Kupi, kaloi në Shqipëri në krye të Rezistencës antifashiste. Punët përgatitore për organizimin e qëndresës u drejtuan nga gjenerali Anglez Julian Amery nga Jugosllavia edhe pse Qeveria e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene ishte kundër.

Në Shqipëri, koordinuar nga Anglezët dhe miqtë e tij, u sigurua bashkëveprimi i Abaz Kupit me Muharrem Bajraktarin dhe të vëllain e tij Ibrahimin, për të grumbulluar elementët e duhur dhe për të organizuar qëndresën kundër pushtuesit dhe krejt kjo punë e madhe u përballua me shpenzimet e tyre.

Një nga principet e Abaz Kupit ishte sigurimi i mirëkuptimit dhe bashkëveprimit të të gjitha forcave shqiptare antifashiste. Në këtë kuadër Abaz Kupi ishte një ndër organizatorët dhe pjesëmarrësit kryesorë të “Konferencës së Pezës” të mbajtur më 16 shtator 1942, ku dhe u zgjodh anëtar i KANÇ. Ai, si shumë figura tjera që përdoreshin nga komunistët për të tërhequr masat gjerësisht me emrin e bujshëm “Fronti Nacional-Çlirimtar”, ra në kurthin e tyre, u shfrytëzua në të gjitha kapacitetet dhe u hodh poshtë si limon i shtrydhur.

Nuk përjashtohen edhe përpjekjet direket të forcave nacionaliste për bashkim: Më 26 korrik 1943, ora 11 paradite, u mblodhën në shtëpinë e dr. Ihsan Toptanit në katundin Tapizë, Delegacioni i Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar dhe Delegacioni i organizatës “Balli Kombëtar“. Me idenë e zgjerimit dhe të forcimit të frontit të përbashkët të luftës kundër italianëve, ai u bë nismëtari Konferencës së Mukjes të mbajtur në datat 1-2 gusht 1943 për të arritur bashkëpunimin midis Frontit Nacional Çlirimtar dhe Ballit Kombëtar.

Pikërisht, Komiteti Për Shpëtimin e Shqipërisë organizoi në datën 4 dhe 5 gusht 1943, dy ditë pas Kuvendit të Mukjes, një betejë të përbashkët në afërsi të Qafë-Shtamës, kundër ushtrisë italiane që marshonte për në Mat. Çetat partizane dhe ato të Ballit Kombëtar, nën komandën e majorit Abaz Kupi, e shpartalluan armikun, duke i shkaktuar humbje të rënda: 150 të vrarë, 40 të plagosur dhe 7 robër. Në mes të të vrarëve ishte edhe koloneli A.P. Skampa.

Kur E. Hoxha hodhi poshtë Marrëveshjen e Mukjes me Konferencën e Labinotit në shtator 1943, se binte ndesh me synimet e agjentëve Popoviç dhe Mugosha, Abaz Kupi u largua më 19 nëntor 1943 nga Kryesia e Këshillit të Përgjithshëm Nacional-Çlirimtar.

Më 21 nëntor 1943, duke mos pasur tjetër alternativë, Abaz Kupi, formoi “Lëvizjen e Legalitetit” dhe vuri objektiv rikthimin e Mbretit Zog në Shqipëri. Pas kësaj udhëheqja e PKSH urdhëroi asgjësimin fizik të Abaz Kupit. Megjithatë ai u mbrojt dhe iu shmang luftës civile, deri kur komunistët nisën të sulmonin Krujën dhe zonat e Bazit në Mirditë. Në pranverën e 1944, raportet drejt qendrës të oficerëve Billy McLean dhe David Smiley, iu bashkua dhe Amery, të cilët qëndruan për shtatë muaj pranë trupave të Kupit. Këto raporte për operacionet kundrejt gjermanëve do të ndeshnin me kundërshtitë e raporteve të oficerëve britanikë pranë komunistëve. Aleatët ngulnin këmbë për më shumë aksione dhe ç’vlerësuan përpjekjet e mundshme të Abaz Kupit.

Pamundësia për më shumë aksione e dëshpëroi heroin tonë. Më 24 tetor 1944 Abaz Kupi, u largua nga Atdheu bashkë dy bijtë Petritin, Rustemin dhe përkthyesin Gaqo Goga me ndihmën e një barke të siguruar nga Ihsan Toptani në Shkodër, (SOE e Barit nuk e ndihmoi të tërhiqej së bashkë me oficerët britanikë). Ata ngelën për 6 ditë pa ushqim e pa ujë, derisa u gjetën nga një anije pastruese-minash kanadeze, që i çoi në Brindizi të Italisë.Familjen e Abaz Kupit ngeli në Shkodër. Djali i vogël, Fatbardhi, u arrestua më 1945, ndërsa pjesa tjetër e familjes, bashkëshortja e tij dhe vajzat, do të internoheshin në Tepelenë e më pas nëpër kampet e internimit të Myzeqesë.

Në emigracion Abaz Kupi, që tani thërritet “gjeneral”, merret me organizimin e mërgimtarëve për një bashkim politik, më pas u aktivizua në komitetin “Shqipëria e Lirë” me në krye Mit’hat Frashërin. Më 1968 zhvendoset drejt Shteteve të Bashkuara.Vdiq në 6 Janar te vitit 1976 në ShBA, New York. Trupi i tij prehet në Kew Gardens Cimitery në Queens.

Për ta mbyllur do paraqes këtu më poshtë, se si ka shkruar vet Enver Hoxha fillimisht, për Abaz Kupin (Bazin e Canit): “Në ditët e para të prillit 1939, ditë të zeza të historisë sonë, populli shqiptar ishte më këmbë; me një zemër, me një parullë: Luftë invazorit fashist të urryer si bishë e Atdheut tonë të dashur, në fshatra dhe qytete të Shqipërisë, i madh dhe i vogël bërtiste në Durrës, Shëngjin, Vlorë për të mbrojtur Atdheun.Në Durrës luftonte Abaz Kupi me djemtë e shqipes, luftonte me një grusht njerëzish kundër dëshirës së klikës dallkauke që ishte në fuqi, kundra mijëra dhe mijëra fashistëve që po zbarkonin në molo.Bazi i Canes dhe djemtë e Shqipërisë, të frymëzuar prej një dashurie të madhe për Atdheun, me të vetmen pushkë të shqiptarit, e bënë armikun që të kthehej në vapore e të linte në Molo me qindra të vrarë.Major Bazi ishte kudo, në çdo pozitë, zëri i tij dëgjohej: Djema! Godisni armikun pa mëshirë se kështu e lyp ndera e Atdheut!”- dhe pushkët e shqiptarëve kërcisnin mbi fashistët e fëlliqur që turreshin valë-valë.Nga çdo anë, nga çdo mur, derë, nga çdo penxhere e Durrësit vlonte pushka. Bazi i Canes s’po ia lëshonte vendin, megjithëse armiku përdori topa e aeroplanë, djemtë e Shqipërisë s’trembeshin, sado që ishin një grup njerëzish.Lufta vazhdoi me orë, armiku hidhte si në furrë, me mijëra bersalierë dhe përpara kësaj hordhi të madhe të veshur me çelik, Bazi i Canes u tërhoq, por i pathyer, i papërkulur, me zemrën plot dashuri për Atdheun dhe me urrejtje për okupatorin.

Në emigracion këtij s’i rrihej, ai e kishte zemrën në Shqipëri, në vëllezërit e tij që po luftonin me tërbim fashizmin dhe ky luftëtar çau malet me borë, çau bjeshkët e veriut dhe u fut në Atdhe, atje ku e lypte detyra, ku e lyp nderi i Atdheut, u fut për të bashkuar forcat e tij me atë të shokëve shqiptarë që ishin ngritur në këmbë.
Fshatrat e Krujës zienin, fshatarët rrokën armët, pse ora e hakmarrjes kish arritur, pse Bazi i Durrësit ishte kthye me marrë pjesë në LÇ e popullit shqiptar.
Mustafa Kruja u përpoq të kish zinxhirët, u përpoq ta bënte rajë të okupatorit, por Bazi i tregoi rrugën këtij korbi të zi, këtij birit bastard të tokës arbërore dhe si, patriot që ishte i shpalli luftë fashizmit, Merlikës dhe tradhtarëve.

Merlika, u lëshua si një bishë me hordhitë e tij mercenare për të ndjekur çetën e Abaz Kupit, u derdh mbi miqtë e tij, mbi shokët e tij për t’i vrarë e varë.
Bazi i Canes i goditi fashistët pa mëshirë. Merlika e bëri sheshin e Krujës, shesh për varje për djemtë e Bazit. Por Bazi s’tutej dhe thoshte” Vallja vjen pas”.
Fashizmi dhe Merlika i kanë milicët të lirë me pesë napolona kokën, kurse ne djemtë tanë i kemi vëllezër dhe shokë, por hakën s’e lëmë pa e marrë dhe për një njëqind.
Bazi i Canes që luftonte për një qëllim të shenjtë; çlirimin e Atdheut nga zgjedha e italianëve, e ka kuptuar fare mirë se trimi i mirë me shokë shumë, se ky hall i madh ka mbuluar gjithë Shqipërinë dhe se një bashkim i fortë e i shëndoshë i gjithë shqiptarëve në luftën kundër okupatorit do të jetë shpëtim i vendit tonë.
Patrioti i vërtetë s’lufton me fjalë, por me punë, me vepra dhe Bazi i Canes mendimet e tij i realizon në fushën e luftës dhe solidar deri në vdekje me të gjithë atdhetarët e tjerë shqiptarë, u hodh në Luftën NC, në luftë për Atdhe.

Me 10 tetor 1942, armiku i fëlliqur u sulmua nga të katër anët e Shqipërisë, kudo u goditën kolonat, depot, milicët e armikut, kudo në Shqipëri u prenë telat e telefonave.
Ky ishte rezultat i kuvendit të burrave shqiptarë, që vendosën të luftonin me armë dhe pa pushim deri në fitore armikun e vendit tonë. Dhe Bazi i Durrësit, Bazi i Krujës, Bazi i Pezës dhe i 10 tetorit, po vazhdon dhe do ta vazhdojë deri në fitore luftën kundër okupatorit dhe tradhtarëve”..

Unë, nuk kam se ç’të shtoj! Grumbullova e sistemova ç’gjeta nga interneti, se ç’kanë shkruar të tjerët. Por si përfundim them se: nuk duhet hedhur poshtë lufta dhe përpjekjet e burrave të shquar të vendit tonë, thjeshtë duke gjykuar nga përkatësia e tyre partiake, as nga ndonjë gabim në jetën e tyre të gjatë, por të vlerësojmë, çmojmë e nderojmë veprën e tyre në tërësi, në dobi të Atdheut, në funksion të bashkimit dhe jo të përçarjes. Sidomos duhet të jenë më të kujdesshëm historianët dhe shtetarët!

Tiranë, më 01.04.2016

Nga Libri i Luan Çipit “LULISHTARËT E ATDHEUT”