Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

I BASHKON SOFRA POETIKE E DIELLIT

by

Neki Lulaj, Agim Gashi, Rrustem Geci, Kozeta Nushi, Arjan Kallco, Bajram Muharrem Bistrica, se bashku ne Sofren Poetike te DIELLIT/

Neki Lulaj/Gjermani/

LUGINA E KRENARISË/

Ato ditë/

Isha si në endërr/

Zjarr pas zjarri e ëndërr pas ëndrre/

Në Muzeun e Arteve Historike/

Preka me buzë shpatën e stërgjyshit në Vienë/

Në shtëpinë e Lidhjes plaku nga Ulqini po kthen

Në qytetin e konsujve të Alfabetit të Manastirit

Gjuha ime po dritëron si hyjneshë e bekuar

U çmalla gjatë në Rrugën e Kombit kreshnik

Dhe pushova në pragun e folesë së Flamurit

Nga duart e Nënës së Shejtë mora bekimin

Në Velani pranë shallit të shekullit të urtë

Bëra betimin

Erdha me Bogdanin në Luginën e Krenarisë

E bartëm gurin e ndarjes nga rrasa e Kosharës

U ndalëm ne Devë e në Gllogjan

Uruam jetëgjatësi dëshmorve në Likoshan

Konakun e bëmë në Kullën e Jasharajve

Në Oborrin e Krenarisë së Kombit

Mbi secilin mermer shkruante nga një epigram

Lavdi atyre që i dhuruan Atdheut

Pajën e shpirtit – testamentin e Skënderbeut

 

 

ME DASHURI

 

Dikurë u mboll fara hyjnore

Në tokën e babës, gjyshit, babëgjyshit

Dhe stërgjyshit plak

E ujitën farën shpirtërore

Me ujin e bekuar o im at

Nga ai fryt u gatuan

Bogdani e Fishta dhe Kadareja

Agani Tereza e Rugova

E shumë e shumë të tjerë

Ajka e kombit urtak la nderë

Kohërat u strukën nën hijet e fisit

Me sytë e shqiponjës e fjalët si flori

Zërin e patën krismë pushke e buzëqeshjen ylber

Mendjen teh shpatë qëndrimin gacë bungu

Kurrë si plaku koha Rilindësit tanë

Ndale o lumë vrapimin ndale o kohë shtegtimin

Ta shuajnë etjen krojet buzë bregut në stom

Jeta ka baticat si deti uturimat e shungullimat

Jemi shkëmbinj të thepisur atje buzë detit Jon

 

 

IMAZHE KUJTIMESH

 

Imazhe mbi shkronja

Zanoret po m’i mbyllin shtigjet e vetmisë

Mbi shtratin e faqeve të librit

Po i kullos sytë mbi shkronja e vargje

E shpirti shpesh po thehet si xham i zifisë

Historia e pasuroi me brumin e lavdisë

Këto po më sjellin kështu si një trok kali

Sa në Krujë Lezhë Vlorë Prishtinë e Janinë

Herë në Prevezë, Preshevë e Jeni Pazar

Mes valëve të Detit të tërbuar bubullimë

Atje mbi gjysmë shekulli zërat po vijnë

67 vjet notojnë katërmijë lulëkuqe gjaku

Në Tivarn e heshtur pa lapidar në monopati

Nuk u ngopa me librin e Barletit

Kur më përforcoi heroizmi i shkodranëve të mi

Përjetimet prekëse të engjëjve që vdiqën si njerëz

Të atyre që qëndruan si truproje të At Zef Plumit

Më solli në Boston Nasho Jorgaqi i pavdekshëm

Që të çmallem me At Fan Nolin e përjetshëm

Dhe me Vatranët e vyer të Nju Jorkut

Imazhe kujtimesh për miqtë e mi

 

 

ADOLESHENCË RINIE

 

U deshëm atëherë

Sepse ishte koha për dashuri

Duke i dhuruar njëri-tjetrit

Buzëqeshjen e brishtë

E diçka më shumë kur ishim të ri

Dje i besuam vetëvetes

Se jemi të pjekur para kohe

Për shtigjet e mundimshme

Që i sjellë jeta bashkë me marshue

Gabuam sa keq ishim mashtrue

Dje ishim shumë të lumtur

Fluturonim si zogjtë e lirë

Në qiellin pa re

Fantazuam papra

Që çerdhen e ëndërrave

Ta bejmë Kala

E jeta ka fantazmat e veta

Me lugetër e muza dhe zana

Që e ndërtuam në kohë studimesh

Para shërbimit ushtarak

Na i rrënoi ndarja si një plak

E ti qanë e qanë moj zanë

Unë qeshë e kënaqem

Se tradhëtia më ke pas thënë

Një herë, herët apo vonë

“Pret gjyqin e Dantes”

 

Agim Gashi

MOJ KOSOVË

Moj Kosovë e mjera ti
Spo t´blun ma asnji mulli, 
Politikajt parat në çanta
Popullata koken n´kanta!

Hajmedet për këtë shtet, 
Na mjel mirë haraç na qet, 
Sa shumë shtohet kjo varfëri
Milionerat përditë tuj bi.

Po qan populli nga varfënia
Mbretnon krimi dhe hajnia, 
Nuk ka barna në spitale
Shtohen firmat që mbjellin varre.

Po qohu ma popull i shkretë
Se për vete je Zoti vetë, 
Kerko buk, kerko liri, 
Udhëheqës të drejtë e jo mafi.

Sa të rrish kështu si je
Kan me të lanë edhe pa atdhe, 
Kan me të lënë pa buk e kryp
Çdo gjë kombtare t´u ta mbytë.

Kan ngulfat jetën e re
Lëngon keq i lumi atdhe, 
Kërkon popullin ku ka mbetë
Krenaria ku i ka tretë?

03.03.2o14
Düren-

Cikel poetic nga RRUSTEM GECI/Gjermani/

 

Himni për token

Shqipëri në çdo shtëpi
është detyrë e shtëpisë
është arbërim i të folmes
është përparim i shkrimit

Ky zë i afsht për gjuhën
që ka zënë në çdo shtëpi
krahët i ka nga sintaksa
dhe zemrën nga flamuri

Shqipëri në çdo shtëpi
është betimi për gjuhën
është çasti ynë i sotëm
për një shqipe poetike

Shqipëri në çdo shtëpi
është urdhër kulturimi
dhe detyrë e çdoditshme
për gjithsecilin shqiptar

Trojeve të mia

Tërë uji i lumit Vardar
është ujë i Kosovës
ujë i bardhë i maleve
ujë i bardhë i borës

Tërë uji i lumit Vardar
është ujë i Kosovës
ujë i dhéut të zemrës
ujë me Shkup e Iliri

Tërë uji i lumit Vardar
është ujë i Kosovës
uji ynë i përëndishëm
ujë që derdhet ilirisë

Tërë uji i lumit Vardar
është ujë i kombit
ujë i réve të rimta
ujë i shkriftë i gurrave

LUTJA E ÇAMIT

A më lë o tokë të qaj
unë dua tek t´i një varr
unë dua këtu të rritem
gjaku im të mos thajë

Gurë gjyshi kam këtu
në beteja i ka mbjellë
brenda kam disa këngë
gjyshi im i ka shkruar

Toka ime, shumë të dua
më prano të vde s këtu
të betohem kam ardhë
tek shtëpia ku kam jetu

Çamëri o zemra ime
zëri i nënës më troket
guri gjyshit atje brenda
ngritu o bir, më thërret!

Trokitje Çame

Këngëve me Çamëri
fjalës i bien drithma
djersë të ftohta kohe
të rëna të përgjakëta

Këngëve me Çamëri
populli i vogël çam
çdo ditë i bie daulles
se popull i saj s´ flë

Në këngët me Çamëri
të trojeve të ilirisë
çami tregon Greqinë
lirinë e tij të shkelur

Këngëve me Çamëri
prej ku nis Çamëria
Plot lule të gjakut
me këngë Çame çelin

Ç A M Ë R I

Shqipe e vendit Çamëri
ke kraharorin me flori
I ke krojet bar me ves
Tek ulliri po të pres

Shqipe e vendit Çamëri
plot të vrara ke në gji
tri të korra në një pemë
tri të vjela në një lëmë!

Shqipe e vendit Çamëri
tremijë vjet moj i l i r i
populli ynë është burrë
është gjaku në flamur

Shqipe e vendit Çamëri
ti je moj njëmijë hijeshi
kënga çame s´do të thaj
gjaku ynë do ta mbaj

Gjuha në luftë

Unë flas gjuhën shqipe
i pat thënë mikut të tij
Aristidh Kola – Arbani
para se grekët ta vrisnin

Asgjë nuk ka mbaruar
më duhen 4 shekuj jetë
për ta kthyer mbarë, të
kaluarën tonë të shkelur

Nën atë qiell të Greqisë
të të vërtetave përmbys
gjuha bën luftën e saj
Çamëria të mos bjerë

Homeri shkruante shqip
në shqipen e pellazgëve
O ju, ndihmojeni çamin
gjuhën mbajeni në luftë!..

Mali i gjyshit

Te lisi i gjyshit në Thevi
tek ullinjtë e plagosur
çami ka 13 mijë vjet
që e mbjellë tokën e tij

Bijë e kuqe e gjakut
bijë e kuqe e betejave
trokitjet tuaja për liri
i kam thellë në zemër

Çamëri o tokë e çamit
në u plagostë kënga jote
Gjuha do të jet në luftë
që çami të vetmbrohet

O diell i lashtë i çamit
O Iliri e para Krishtit
Çamëria s´ di të jepet
Çamëria s ´ di të falet!..

P R E V E Z A

Kam një lutje Çamëri
Kam një fjalë amanet
Kam një lutje Çamëri
Zot të fatit të jemi vetë

Kam një lutje Çamëri
Kam një fjalë amanet
Kam një lutje Çamëri
Shqipëri jam tokë e det

Kam një lutje Çamëri
Kam një fjalë amanet
Babë dielli dhe flamuri
Çamërisë i japin shëndet

Kam një lutje Çamëri
Kam një fjalë amanet
S´ ka Greqi në Çamëri
Tokë e Çamit Shqipëri!..

Kënga e K´lumshtit

Mëmë e gjakut
Mëmë Shqipëri
Zemra më digjet
Të jem me ty

Loti i diellit
Në pemë pikon
Çami e çamja
Gjëmë lëshojnë

Qiellit të gjerë
Ndodhë ka re
Jo rrallë erërat
Fshehin rrufe

Në tokën çame
Homerit plak
Emri e sytë
I kullojnë gjak

2 )

Shkruan Janina
jam Prishtinë
jem Tiranë
e jem një himn

Trapi i çamit
traget me nam
mijëra vjet
lundron n´këto anë

Qan Janina
gjakun e saj
nën Greqi
pema do thaj

Dheu i çamëve
një dhe flori
sa jam Çam
aq jam Shqipëria e bashkuar

Aristidh Kola

Tek një lis në T h e v i
Aristidhi mblodhi veten
ndezi një q i r i në gur
në kujtim të gjyshërve

Bari i çamit në Thevi
foli sikur të ish njeri
ai mirëpriti birin e saj
d j a l i n mendjeshumë

O i bukuri A r b a n i t
o biri im i Çamërisë
këndoma këngën trim
që bari të bëhet pemë

Jam gjak i juaj o Thevi
Jam gjak i pastërt çam
unë i kam dy z e m r a
të dyja i kam Shqipëri

GJUHA SHQIPE

Jam nënë e disa gjuhëve
mëmën e kam pellazge
ajo mua më trashëgoi
të jem e gjithmonshme

Ky mesazh i shekujve
10 mijë vjet pellazgji
dhe 3 mijë vjet Iliri
është gjuha jonë shqipe

Kosovë, Iliridë, Çamëri
flamuj të gjuhës shqipe
me ju unë jam shqiptar
me ju unë jam Shqipëri

Jam nënë e disa gjuhëve
folni bija të gjuhës sime
Sa gjuhë nga gjuha jonë
u bënë gjuhë më vete

R I L I N D J E

Rend Prishtinë rend
Rend shpirt i kombit
Rend Prishtinë rend
Rend e mos pusho

Rend Prishtinë rend
Me flakët në gji
Rend Prishtinë rend
Flamurit Kuq e Zi

Rend Prishtinë rend
Me Preshevën rend
Rend Prishtinë rend
Me Tetovën rend

Rend Prishtinë rend
Me T i r a n ë n rend
Rend Prishtinë rend
Rend atdheut tënd

ÇKA THA LIRIA ?

Zemrën e kam të fortë
po trupin në pesë pjesë
e v r o p a t më copëtuan
kur Evropa s´ish e drejtë

Kosovës shumë po flitet
se bisedat s ´ janë mirë
Kosovën e duam tamam
pa pranga e pa mynxyrë

Imja është kjo tokë
foli liria, vetëtima e saj
unë jam e juaja, sa të më
mbroni, dhe të më mbani

Zemrën e kam të fortë
po trupin në pesë pjesë
më shumë se një shekull
jam nën degë të rrufesë!..

Konti i Roganës

Poeti e thotë me gojë
shkruan edhe në letër
se poezia do të rrojë
aq sa do të rrojë njeriu

Krijimet me shkronja
mbetet maja e gjuhës
pasqyra e pëjetimeve
udha nga duhet të eci

Ky diell në gjelbërim
është nga duart tona
është një diell vendas
që banon te gjithsecili

Poeti e thotë egzaktë
të bukurën gjeje vetë
jam Konti yt i këngës
Jam konti yt i fjalës

AMANETI I PRINDËRVE

Pjesë të tokës së pushtuar
toka të Shqipërisë së lashtë
të mbytura nga fqinjët tanë
na thërrasin ti shpëtojmë

Pellazgji, jam mbetja jote e
lashtë, Jam n´tokën që më
ka mbetë. Jam 13 mijë vjeç
në dhéun tim të zvogëluar

Në këtë truall të atdheut
një flamur në diell e kam
m´u në kodër ku veton
m´u në kodër ku bubullon

Shqipëri, Kosovë, Çamëri
trashëgimtare të të lashtëve
amanet tokat e pushtuara
amanet, bëjeni vet gjeniun!..

 

Cikli : Kontradikta jete nga ARJAN KALLCO

 

DRITA E PAVARËSISË

Po bien lodrat e kushtrimit

Anembanë Kosovës,

po bien,

Por jo më për luftë! Ajo tashmë

Ka mbetur një fjalë e dalë

Nga fjalori edhe pse zhurma

E saj ende krejt nuk është shuar.

Fillikate  tingëllon në memorien

E zhveshur nga harrimi që në çdo

Përvjetor zgjohet gjithmonë e para

Dhe  jep lajmin e madh të lirisë.

E pas saj në një paradë të përndritur

Rrethuar me aureola lavdie,

Krah për krah, ecin heronjtë e heshtur

Në figurat e gjalla mes portretesh

Dhe bijtë e tyre të paepur.

Etër e bij, siç e do zakoni ynë

I të parëve, në një rresht bashkuar.

Jo ky nuk është mort, nuk është

Përlotje e zakontë! Një jetë

E dhuruar për atdheun

Vlen me mijëra jetë nën robëri.

Koha do të fluturojë mes pëllumbash

Të bardhë që sillen rrotull, mbi ty Kosovë,

Engjëll mbrojtës në  pavarësi.

 

Kështjella e Selanikut

 

Shekullore sot dergjesh e harruar

majë kodrës, e plagosur rëndë,

kështjellë e pamposhtur ngadhnjimtare,

që pushtuesit  rrob dot  s’të bënë.

Muret e tua, ah sa keq,

s’janë më veç  një grumbull gurësh

mbetur në këmbë,

nga tërmetet e kohës së shkuar

që i goditën furishëm, e

verbërisht  skërmitën dhe dhëmbët.

Tashmë nuk kanë as forcë të flasin,

janë tepër të lodhur nga heshtja e gjatë,

që copëza jete martirësh të tregojnë,

që betejave të ashpra shpatat vringëlluan,

e bëmat e tyre i ngjizën në këngë.

E këngët, janë vetëm për heronjtë,

që trupat e tyre i derdhën në mure,

e zotër të saj u bënë.

Dëshmimtar i gjallë është ai,

deti përballë,

ku hija e saj edhe pse rrënojë e çalë,

si fantazmë e përjetshme vigjilente,

ngrihet madhështore mbi valë.

Të mposhtësh një komb,

duhet të shëmbësh muret e gurtë

në fillim,

që thellë kanë ngritur në zëmër.

 

Rruga Egnatia

 

Kjo rrugë tash llamburit

nga dritat shumëngjyrshe

që mes vezullimesh të kristalta xhamesh

të mbajnë pre’ tundimesh nga

reklamat luksoze dhe

mallrat firmato.

Përgjumja nuk i ka më hije

në kohët moderne.

Dikur zbrazëtia e udhëtarëve

që në të vozitnin rrallë

fshihej pas tingujve të zileve

kapriçoze të kuajve që shpesh

trokisnin me jehonë,

shpërndanin jehonë kobndjellëse

kur hapat e lodhur zvarriteshin

mbi dhe’ e të hareshme kur

troku melodioz

të shtynte jashtë dere që

heshtur ta shijoje.

E mora dikur edhe unë

këtë rrugë nga larg me trastën

e kohës ngarkuar

se historia nuk është zonjë leone

e papërvojë

që lind për herë të parë,

por matkë e pafat shenjtore.

Hiseja e saj kurrë ka fund,

e vetme qëndron e hipur mbi kalë.

Errësira është maska e ndarjes

nga dita dhe udhëtarët s’janë

më të parët.

 

Bisedë e heshtur me Harkun

 

Edhe pse pamja jote e cunguar

duket sikur s’i jep kuptim

Triumfit,

nuk të bën të pashpresë.

Pa më thuaj, prej sa vitesh

qëndron aty i patundur?

Epokat erdhën, ikën,

ndërtuan tempuj të shumtë.

Ndoshta më joshës.

Sot ku janë? Ku shkoi krenaria

e tyre e përkohshme? Po prepotenca

foshnjarake veshur me naivitet?

Varrosur diku

nën këmbët e tua gjigande,

të tretur si dhe’,

përbuzur nga lavdia boshe

që dot s’të rrëzoi,

por që e qetë nuk fle.

Dhe vetë ringjallja ka mbetur e ve,

pa asnjë thirrje grishëse legjendash,

pa të lartin atdhe.

Fati s’merret me gurë,

plagët koha t’i shëron,

edhe sikur bota të vidhiset,

idealet e shenjtë nuk shuhen,

aty pranë teje, në këmbë,

do të mbretëroni gjithmon’.

 

 

Në ditën e shenjtërimit

Skënder Sallakut
Provoni t’ia hiqni lirinë një populli, por dijeni,

herët a vonë do ta kërkojë derisa ta arrijë.

Provoni t’ia hiqni humorin, e

do të shihni se shpirti do të plaket plotësisht.

Nëse nuk e kërkon në sheshe si liria, Zoti

i plotfuqishëm qoftë me të,

u preftë përgjithmonë në paqe.

Ylli i agimeve
(Kryebilbileshës sonë)

Lajmi i hidhur
prej dheut të huaj
ma zbardhi mëngjesin e përlotur
të shkurtit shtatanik.
Një zë i dashur u arratis
prej rrumbullakësisë së burgosur
mes shtresash të pajeta
që të kumbojë i lirë në hapësirë.
Nuk e duronte më
robërinë hipokrite të qytetërimeve
në asfiksim e që tash po i mbyt
vetë bijtë e saj.
Një këngë e largët më vjen
ndërmend në këtë vajtim
për yjet që kurrë s’perëndojnë, e

sytë më njomen me lotë.
Edhe 1000 bilbila që dot s’pushojnë

janë në zi, ndërsa po thurrim qindra vargje
dhe dhurojmë miliona karafila.

6 shkurt…..

 

Meditim…

Pak aromë miqsh
po e marr me vete në udhëtim,
pa emra të bujshëm, pa piedestale.
Eh, do të vijë ndoshta ajo kohë,
kur njëri-tjetrin do ta kërkojmë
në labirinthet e letrave, të fshehur

diku nëpër rafte bibliotekash,
në të vërtetat e paprekshme universale.

 

Pa Cicërimat e tua…

Cicërimat e ëmbla të klarinetës
në këtë të dielë të ftohtë janari,
tash që më shumë se kurrë
kishim nevojë për ngrohtësi të shpirtit,
ashtu papritur na braktisen. Na thanë
një lamtumirë të përlotur dhe drejt një
udhëtimi të pavdekshëm po flatërojnë.
Në buzët që dridhen prej vajit
të qindra klarinetave që ti i mësove
si të cicërojnë, notat e tua buçasin.
Tingujt i shpërthyen akujt e pathyeshëm
të akullnajave gjigande të pandjeshme,

zërin tonë në një këngë të vetme e bashkuam.
Bilbilat plot vesë mund të rrinë të qetë
në vendet ku kanë shtegtuar.

26 janar 2014

Jeta nuk është lodër

Bulevardi “Dëshmorët e Kombit”
Sot duhet të heshtë, asnjë
Zhurmë të mos e zgjojë gjëmën
Që shqiptarisht e ngritën në kurth
Bajlozë të sakatosur e të pangopur.
Bulevardi sot duhet vetëm
Të kujtojë të shkuarën e afërt,
Të vajtojë jetën që si një lodër
E përdorën.
Eh, Bulevardi.. sot duhet larë me lot,
Po, po, me lot të tharë, sepse
Edhe këtë herë historinë
Dot s’e kuptuam. Mbetëm
Fanatikë të instikteve djallëzore,
Kujtuam se heronjtë
Duhen vetëm një herë, e, më pas,
Paqja do të mbretërojë.
Fati është shpagimi i sakrificave
Në emër të dinjitetit.
21 janar 2014

 

Muzgu në lartësi

Sa shumë u enda muzgjeve magjike
Në tokën tonë:

Lindje – Veri – Jug – Perëndim
Për të kapur sensin e së natyrshmes.
Sa më shumë i afrohesha dogmës
Ajo papritur më largohej, si për të thënë
Se gjetiu duhet ta kërkoja, diku lart
Në qiejt e ndarë në kufij, ku njeriu dot
Nuk u qas. Nuk gabonte në profecinë
e vet, tek po përskuqeshin horizontet e zbehta
Dhe retë e egërsuara lundronin mbi çdo breg.
Poshte toka po ngrysej me hap të penguar
Kalërimi, Hëna e pakët si kandili në shterim
Këtu sipër duket objekt i pavlefshëm;
Retë ia kanë zënë rrugën ku të
Shihet, ku të nazetojë mbi të kaltrin det.
E kur dita në këtë pjesë
Të universit po merr fund, ditënata nuk
Merr më të tjera koloritë, pika loti e lagin
Ajrin, e takimin e nesërm pret.
Me qindra muzgje do më shoqërojnë

Në rrugën tonë të panjohur, por

Muzgu në qiejt lart mbetet përrallor, e duke ecur

Si këmbësor i pangopur mbi re

Vetja të duket mbret.

1 shkurt 2014, në lartësi

Koha që s’na u bë mike

Vesa ambrore m’i trazojnë kujtimet
e një kohe që asnjëherë s’u bë
mikja jonë. Më mirë ta kemi
kundërshtare tek ikën fodulle,
vitet pa na i kursyer. Mike
le ta bëjnë frikacakët që për
të mos u harruar, i lëpihen çdo ditë
në foltoret memece të historisë. Në skajet
e zhurritura të xhaketës, fijet e zhderitura
nga përplasjet e paevitueshme, valëviten të lodhura,
si kallinjtë e thatë qe mezi
presin drapërin e pastaj të përfundojnë
në ndonjë hambar të mykur, ku askujt
s’i bie ndërmend t’i bluajë, megjithatë
miell do të përfundojë në ndonjë magje,
por nikoqiret e mira duart s’do t’i ndyjnë
e me kot do të presë të bëhet bukë,
askush s’ka për ta gatuar.

20 shkurt….

 

Mjegull

 

Mjegulla e bardhë mbi liqen

Si retë puplore tek derdhen

Vrapthi në qiellin e ngrysur

I lëpihet vjedhurazi sipërfaqes

Në përpjekjen që t’i shqitet sadopak

Pasqyrës së shëmtuar

Që për çudi nuk ia tregon më fytyrën.

Nëpër mjegull kudo heshtje, asnjë peshkatar

Asnjë rrjetë hedhur, bile dhe

Peshqit nuk e kryejnë më krcimin hopthi

Për pak ajër të mjegulluar. E qetë mbi liqen

Një pulëbardhë e pashqetësuar

Po fluturon qorrazi.

 

Janar 2014

 

Pak frymëzim prej tëndit

(Migjenit në këtë përvjetor)

 

Jehona e lashtësisë së klithjeve

E lutjeve të dëshpëruara të njerëzve

Për pak bukë në tryeza që kurrë

Të mos mungonte, e kishte grishur

Etjen tënde për një botë të re.

Edhe lotët e fëmijëve tek qanin

Lagjeve të varfëra të kontinenteve

Duke ecur këmbëzbathur ,

Ta kishte mprehur shikimin,

Ta kishte sosur durimin. Diku më afër

Një tjetër këmbanë alarmi binte

Në mendjen tënde, i godiste fort

Në zemër ndjenjat dhe i shkundte

Shpirtat e trazuar mes “ të birve

Të  shekullit të ri”,

Në kacafytjet e përditëshme

Me Fatin tonë të mbrapshtë që s’donte

Të na shqitej dot.

Këmbanat shqiptare s’e ndalnin vajin

Të tërhequr zvarrë nga pas

Në shekuj, gjithmonë e më të ngjirur, dhe

Si për çudi askush nuk e dëgjonte më.

Barqe të stërmëdhenj çaheshin

Nga lukset e shfrenuara nëpër lokale nate

Dendeshin ngijshëm shtëpive madhështore

Por prej tyre nuk tepronte asgjë.

Po ti, barqet e vegjëlisë nuk i le të thaheshin

Të rrudheshin dhe rreshkeshin më kot:

I ushqeve me tjetër bukë, me tjetër dashuri.

Me to mjerimi e pa dritën e shpëtimit të agonte

Me to skamja foli shqip.

 

12/10/2013

Bajram Muharrem Bistrica

MUHARREM BISTRICA I HYPI ”ATIT”

(Gjyshit tim-Muharrem Bistricës)

Trim e burra ka pasë Kosova!

Kanë qenë shtyllë në votrat toan,

Trima në luftë, n`oda për pleqni,

Janë mbetë emna në histori!

 

Krejt këta burra Kosovar

Të gjithë me zemër e shpirt-shqiptar

Si pikësynim dhe qëllim të parë,

E kanåe pasë bahkimin Kombëtar!

 

Ka pasë ”krenë” e ”bajraktar”

Si n`cdo vend ku ka shqiptarë,

Në shpirt e zemer e kanë ruajt traditën,

Janåe frikësuar mos p okoriten!

 

Ruajtën fortë traditën e shqiptarit,

E quen në vend amanetin e t`parit,

Djalë mbas djali e korë mbas kore,

Kurrë Kosovën pa e lkëshue prej dore!

 

Ndër këta trima e burra të kosovës,

Shtyllë e vendit dhe e votrës

I ka takue gjithmonë “Balli I Odës”

Sherif Vocës prej ”Shalës Bajgorës”!

 

Ky burr-trim zemër bujari!

Djalë maësorje e bir shqiptari,

N`mexhlis* t`burrave ishte i par

Për Komunë t`Shalës-kryetar.

 

Me shkrue krejt për këtë njeri,

Pak një libër, po një histori,

Po tregojmë për një vaki,

Që i ka ban ë jetëne  tij!

 

Hic Sherifi nuk është kujtue,

Ka dashtë miqt`me I nderue,

“Selamin” e tyne n^vend m`I cue,

E ka nijet n`dasmë me shkue!

 

Sherfi Voca I hypi “atit”,

Ja dha majës ja dha shpatit,

Frenin ”atit” ja kish hstërngue

Gojë t`atit

Ka mësy Llapin në dasmë me shkue!

 

N`derë të mikut kur ka mbërrijt`

I dalin përpara burrat m`prit`

T`tanë të zgjedhun burra ”llapjan”

-Mirë se vjen o burrë ”shaljan”!

 

Sherif Voca si djalë petriti

Mirë se ju gjejë, jut ha Sherifi,

Prej zinxhisë kambën e hici,

Këcej prej shale e  n`tokë zbriti.

 

U fal`me burra dorë për dorë

I prinë përpara e cuen në Odë,

E ulën Sherifin në ”Ballë të oxhakut”

Ishte vendim I t`zotit t`konakut!

 

”Përhajr” dasmën Sherifi po ja u ban,

I qitën kafe dhe duhan,

Po e dvesin e po e llafojnë

Një adet t`dasmës po ia kallxojnë!

 

Këtë ”adet” Llapi e ka trashegue,

”bakshishin e dasmës” për me fitur?

Kush din “atit” me I ndejt “binxhi”

”Shtate zjarmie” duhet me i kapercy!

 

E kuptoj Sherifi ”adetin llapjan”

Burrë I mëncur Sherifi a kan`

I ra n`mend për një djalë ”shaljan”

Me shkue e m`i marrë, Sherifi kërkon!

 

Sherfi Voca në këmbë u cue,

Nja dy djem më m`I shtërngue,

Deri n^Bistricë ata kanë me shkue,

Muharrem Bistricën këtu me ma pru`!

 

Du djem`llapjan`i kanë shtërngue,

Mirë Sherifi ua ka kallxue,

Deri në Bistricë ju me shkue

”Selamin” Muharremit me ja cue.

 

–Sherfi Voca po pret në Lllap,

Hypi atit e hajde vrap

 

Dogri djemt n`Bistricë janë shkue!

Shpin`e Muharremit e kanë kërkue,

Muharrem Bistricën e kanë takue,

Fjalët e Sherfiti ja kanë kallxue:

 

Me ”selam” Sherifi na ka cue,

N`mujsh ma shpejt, mos me na vonue

Betë Sherifi na I ka mbledh`për krye!

Pa tu n`Llap s`guxojmë me u kthye!

 

Hala fjalët ata pa I marue,

Mirë Muharremi i ka kuptue!

OPritmni djem`vec dy dakika,

Shkova shpejt ”atit” i hypa!

 

S`vonoi hic, Muharremi erdh`

Drejt për Llap, ata janë dredh`

Aman Zot “atat” tuj nga,

Tim e mjegull, s`shihte gja!

 

Ati I Muharremit, me t`mëdhajat hapa,

Dy llapjant`mbte¨ne shumë mprapa,

I vinte keq se ishin me ta miq,

Se nuk pat me i pritë hic!

 

Krejt ai ”milet” po bajnë cudi,

”Pa hesap shpejt djemt`janë kthy`

Muharremi n e muerr n`gryk Sherifi!

Dhe ia nisi me I kallxue:

 

Këtë #adet” Llapi e kish trashëgue,

“Bakshishin e dasmës” për me e fitue?

Kush din “atit” me I ndje “binxhi”

”Shtate zjarrmie” duhet me i kapercye

 

Po ja ban Muharremi me sy,

Sherif Aga dert mos ki!

 

Ja nisën “llpajant” tuj u lavdue,

T`tanë me rtend ”atat” tuj i ladrue,

Merrshin turr se jo mahi,

Po asnjo`zjarmet s`mujti me i kapërcy`

 

Fill mbas tyne edh do si t`parë,

Disa ”kren” e shumë ”bajraktar”

T`tanë me ”ata” turr tuj marrë,

I ngajshin ”atat” si t`pakrye,

Asnj`zjarmet me i kapercye.

 

Muharrem Bistrica mbet ma i mrami,

Po viket sa i mujti zani!

Muharremi ky djal dai

Bertet t`madhe, o ju tupanxhi!

Rrehne, rrehne fort tupanin,

Tash e shihni ju ”shaljanin”!

 

Ja ka shtërngue ” atit” frenin t`atit,

U skejuan e ja lëshuan vendin,

Aman Zot`”ati” tuj e nga

Thojshe fryma me t`u da,

Kur iu afrua zjermit t`parë,

Sa fuqi “atit” I ka ardhë

Përmbi zjarmie ”ati” a gjue,

Thojshe ti tuj fluturue!

Porta e “ t`shtati zjarm” a fërëllue.

 

Sherfi Aga, dert mos ki

Po t`baj be në perendi

“Shtatë zjarmie” t`I kam kapercye

Ja s`i tham vetit ” binxhi”!

S´ta marr ftyrën në këtë mledhi.

Për fjalë t`ande, une n`zjarm hi!

Se koriti veten as ty!

S`e unë jam nji djalë shaljanë,

Kan me m^gjoftë sod këta llapjanë!

Histori n`Llap kem`me lanë!

Fort sherifit p ona i vjen mirë,

Për q`ata i kam cue me t`thirrë!

Mire e di, që ti sna koritë,

Nji za të madh në Shalë m`i qitë!

Ta marrin vesh këta llapjanë

S`e cfarë miku kanë t`shaljanë!

 

Nuk vonoi e erdh`” vakti”

Tash po i vjen Muhharemit ”sahati”

Muharremi po bahet gati

I gjue n`shpinåe q`ati ”ati”

Ishin mbledh populli ”bytevi”

Po bajnë dajre shume dajrexhi

Po I bijnë tupanave do tupanxhi

Ish ba ai vend me t`ardhë cudi!

I kishin kale “shtatë truca zjarmi”

 

Ja nisën ”llapjant`” tuj u lavdue,

T`tanë mer end ”atat” tuj i ladrue,

Merrshin turr se jo mahi,

Po asnjo`zjarmet s`mujti me I kapërcy`

Filla mbas tyne edhe do si t`parë,

Disa ”kren´” e shumë ”bajraktar`”

T`tan me ”ata” turr tuj marrë

I ngajshin ”atat” si t`pa krye,

Asnjo`zharmet me i kapërcye!

 

 

Muharrem Bistrica mbet ma i mrami,

Po viket sa i mujti zani!

Bertet t`madhe, o ju tupanxhi!

Rrehne, rrehne fort tupanin,

Tash e shihni ju ”shaljanin”!

Ja ka shtërngue ” atit” frenin t`atit

U skejuan e ja leshuan vendin,

Aman Zot` ”ati” tuj e nga,

Thojshe fryma me t`u da,

Kur iu afrue zjermit t`parë,

Sa fuqi “atit” I ka ardhë

Përmbi zjarmie ” ati” a gjue,

Thojshe ti tuj fluturue!

Perte  “t`shtati zjarm” a färfëllue,

Muharremi djal drangue,

Frenin “ atit” j aka shtërngue,

Se dojke ” ati” me fluturue!

 

Krejt ai popull po bajke seri

Qysh ”shtatë zjarmie” i kapërcei kly njeri!

Fluturojke me ”at” si zog skyfteri,

S`kemi pa n`Llap kësi beteri.

Kësi beteri s`ska ba vaki,

S`kemi pa kurrë me sy!

Me I kapërcye “shtatë zjarmi”

Sherif Voca u gëzue shumë,

E po ban për veti lum,

Asnje fjalë s`po e flet`,

Nxuerr mamxerrën përpjetë po qet!

 

Krejt ai ”hallk” po bajne cudi,

Kurrë në Llap s`ka ba vaku

Muharrem Bistrica ky djalë i ri,

Sod në Llap bani t`madhen cudi!

I kapërcej me at`”shtatë zjarmi”

Le ta dijn ë pleq`e t`ri

Nji djalë shaljanë bani n`Llap histori!

Muharrem Bistrica po i thoijshin atij!

Fluturojke me krah`ati I tij!

Me pas kanë edhe ”shtatë zjarmi” tjera

I kish kapërcy`Muharremi me arin si era!

 

Kush janë kanë aty janë kapë për kry`

Thojshin: Q`esi dragoni s`kemi pa me sy!

Si vetëtima I kapërcej “shtatë zjarmi”!

E fitoj ”Bakshishin e t`zotit të shtëpisë”

Ia zbradhi fytyrën Sherif Agë-Zotnis!

Muharrem Bistricës, aferim I qoftë

Sa Bjeshët e Shalës Muharremi rrnif`!

Sa t`jenë jeta mos u harroft`!

Sa për n`fund, edhe kjo lavdi!
Sherif Voca, o burrë dai!

I lumi ti për këta djemni`

Që në Llap bajnë histori!

Sod krejt Llapi ndiejnë kënaqësi

Me ”shaljanë” që kanë miqësi

 

KOZETA NUSHI/ BRESCIA – ITALY/

 

ME DIELLIN NË QIELLIN E ZOTIT U NGRITA

NJë ditë iku me shiun.

U çudita.

Një ditë iku me bardhësinë dhe Diellin.

Psherëtita.

Një ditë iku me dashurinë.

Ulërita.

Një ditë iku me harresën e gjakut

Të derdhur për Kosovën dhe Çamërinë.

Me Diellin në qiellin e Zotit u ngrita

duke folur me vargjet e të parëve të mi:

Zgjohuni politikan, prej gjumit, zgjohuni!

Me shkrimet e Prof.Dr. Eshref Ymerit bashkohuni!

Dhe mos shikoni kolltuqe e salltanete!

Se Nëna Shqipëri shumë po vuan.

Dhe ka shumë derte.

Dhe nëse me bekimin e Zotit

Do ta doni si Ai lirinë

Në piedestal do ta ngrinit veten dhe Shqipërinë.

26 SHKURT 2014

 

 

 

 

Për një humanizëm të ri

by

Nga Arjan Th. Kallço/

Si gjithmonë pjesëmarrja në takimet e ndryshme, konferencat shkencore ndërkombëtare, brenda dhe jashtë vendit, është një prej detyrave më të domosdoshme të një studiuesi, për më tepër shqiptar, nëse ai do të jetë në këtë pozicion, në se dëshiron që ta bashkojë zërin me studiuesit e shumtë në botë. Të mjaftohesh me një apo dy konferenca sa për formë, është një prej problemeve që Ministria jonë e Arsimit duhet ta shohë me shumë seriozitet. Tre konferencat e para të këtij viti midis Tiranës dhe Romës kanë qënë një skenë e jashtëzakonshme dhe me shumë dobi, të paktëm për mua, pasi njihesh me kumte dinjitoze tepër shkencore të kolegëve tanë italianë, si të Barit, ashtu dhe të La Sapienza-s. Prandja ftesës së zonjës Ana Mana për të qënë mes tyre në Romë, iu përgjigja me shumë entusiazëm dhe vërtet nuk ishte nxitim apo thjesht për hobi. Kishte edhe motive të tjera që lidhet me letërsinë dhe që farë lehtë mund të gjenin zgjidhje tjetër.

Njerëzimi sot më shumë se kurrë ndodhet përballë problemeve të shumta që e kanë përfshirë të gjithë globin. Jo se më parë këto probleme nuk kanë ekzistuar, por ka përmasa më të mëdha sidomos për shkak të krizës që përfshiu vendet e mëdha të zhvilluara dhe fuqitë e djeshme dhe të sotme. Nëse problemet do të kishin vetëm karakter ekonomik, ndoshta do të ishte më e lehtë të rimëkëmbeshim, po e futim edhe veten tonë si vend që synon të futet në një ekonomi europiane, këtë po ta marrim të bashkuar, e dyta në botë për nga fuqia, atëherë do të ishte gjysma e së keqes. Por kriza reflektohet dhe bie edhe mbi drejtime të tjera dhe kultura është e para që paguan gabimet e planifikimeve ekonomike të bëra të rregullta ose jo në fillim të çdo programi qeveritar kur vijnë në pushtet. Në të gjithë këtë vorbull që të duket e pazgjidhëshme në plan të parë përfshihen edhe shumë drejtime të tjera vendimatre ose jo për shoqërinë. Në qendër të saj sado të hiqemi anti, është përsëri ai, i urryeri dhe i dashuri, ai që i rregullon apo prish disa plane qiellore apo tokësore, njeriu. Bota tashmë e ka kuptuar që gjërat siç janë, nuk janë mirë, do të duhet ndonjë rregullim tjetër asesti që krizat të mos bëhen cikle dëshpërimi për pjesën më të madhe të shoqërisë. Njeriu mund të jetë sa human, po aq kafshë në situata të ndryshme në të cilat gjendet bota. Dhe teksa shohim se katastrofat ndeshen menjëherë me përgjigjen e faktorit njeri, humanizmin e vet, si shenja tipike dalluese e tij në një komunitet, në kriza ekonomike, ai transformohet në antin e vet. Pra duket se kjo natyrë e tillë e dyfishtë ka ngecur në vend prej kohësh dhe me dashje apo jo, nuk po shfaq një anë tjetër pozitive, që edhe ata që e pësojnë nga kriza, të mund të dalin me dinjitet prej saj, për veten, familjen dhe shoqërinë. Po t’i referohemi pak historisë së shkuar, Humanizmi i ndritur, ishte një lëvizje ideologjike dhe kulturore, të tilla bota ka patur dhe do të ketë përherë, duhet kuptuar se kur një lëvizje triumfon, dhe që në qendër kishte dinjitetin e njeriut, rizbulimin e tij, përmes studimeve dhe letërsisë klasike, pas një Mesjete tepër të errët. Pra NJERIU ishte objekti i lëvizjes atëherë, NJERIU është objekt edhe tani. NJERIU do të jetë gjithmonë nismëtari dhe realizuesi i të gjitha lëvizjeve në të mirë të vetë atij. Filozofia është mëse e qartë, jeta, njeriu, epoka më të cilën po jeton dhe e ardhmja. Sa më pak probleme të ketë një shoqëri, aq më mirë për të, do ta ketë më shumë vëmendjen të drejtuar nga komoditetet për të gjithë dhe jo për disa. Këtë ide kanë patur në mendje edhe organizatorët e konferencës me temë, A kemi nevojë për një humanizëm të ri?, që u mbajt në selinë italiane të Parlamentit Europian në Romë më datën 31 janar 2014, me pjesëmarrjen e profesorëve të Universitetit La Sapienza, të studiuesve të tjerë edhe nga Europa, të njerëzve të kulturës e të tjerë. Poeti Elio Pekora në kumtin e vet theksoi se e shkruara ia kthen lexuesit atë që autori percepton, por duhet gjetur lexuesi, i cili duket se po humb në këtë konfuzion botëror. Humanizmi nuk mund të kuptohet ndryshe, kërkon nga shoqëria fuqi dhe cilësi që të ngrihet në normë për të gjithë. Botën e ndryshojnë fjalët, mjafton të përmendim emra të shquar të së shkuarës. Njeriu nuk duhet të jetë detyrimisht në qendër të botës. Koha e sotme shtron para të gjithëve të formohet gjithçka, jo nga koka, por nga poshtë.

Prof. Gabriela Sika në fjalën e vet vuri në dukje se sot njeriu në Europën që synojmë ta bëjmë më të madhe është i fshehur, i arratisur diku, që nuk shfaqet më, prandja duhet t’i drejtohemi përsëri atij në këto situata, si i vetmi që mund ta ndryshojë atë. Nëse njëriu është i arratisur, atëherë edhe arti është i tillë dhe poezia në harresë.

Por këto fenomene kërkojnë një shpjegim shkencor se ku po shkon shoqëria dhe cila është rrugëdalja dhe disa shkenca që sot po kërkojnë më forcë që t’i zhdukin, na flasin qartë për faktorin njeri dhe mundësitë e tij. Sociologia Mariza Okionero i bëri një analizë tepër të hollësishme situatës në Perëndimin demokratik ku po shfaqen shtysa antikulturore për njeriun në lidhje me lirinë dhe atë që kërkon. Sipas Veberit ka një etikë e përgjegjësisë që të respektohet liria e të tjerëve. Individi beson se është i gjithëfuqishëm dhe ka etje për liri, aspiron të jetë aktor i rëndësishëm në sferat e politikës, fesë, familjes. Por problemet e sotme ekonomike pjellin destabilizim që më pas kërkojnë transformim, por në këtë proces elita politike mbetet e përherëshme dhe nuk është e drejtë. Goditje kanë marrë raportet intelektuale janë bërë sipërfaqësore, të varfëra, zakonet shoqërore janë bërë më barbare, prandaj një humanizëm i ri është detyrë e kohës, por që të shkojë në rrugën e duhur.

Dekani i Fakultteit të shkencave ripërsëriti edhe një herë një thënie tepër fyese për kulturën se ajo nuk të jep bukë që doli disa kohë më parë nga goja e një ministri për të thënë se fjalët kanë forcë mbi ne dhe janë mjet mistifikimi. Gjithçka matet me njeriun është motoja që vazhdon të ketë jehonë edhe sot. Klasicizëm në vetvete do të përjashtim, pra kemi një klasë të parë autorësh dhe të gjithë të tjetër të aneksuar. Shoqëria duket se ka hequr dorë nga edukimi bazë, por shkolla duhet të transmettojë kompetencat e duhura, si mjet për edukim. Sipas Sokratit i bëhet thirrje njeirut që të mos bëhet peshë për të tjerët. Për rreth 2400 vjet mjet kanë qënë tekstet letrare, ndërsa pas Luftës së Dytë është teknologjia dhe teknika që po përdorebn si mjet edukimi.

Fabio Shalpi që në fillim iu drejtua thënies së filozofit të madh në kërkim të njeriut, sepse sot kemi një njeri të mabruar në një pafundësi. Është folur shumë për dritën nga lart, por nuk po shfaqet. Njeriu brenda meje – është hyjnori i çdo njeriu, i pafundësisë, brenda dhe jashte nesh, drita që ndriçon shoqërinë.

Në fjalën time theksova se kultura ka qënë, është dhe do të jetë, përderisa edhe vetë shoqëria do të ekzistojë. Janë dy motra binjake të pandashme dhe që pa njëra-tjetrën nuk do të kishin më kuptim. Kultura është pema që mund të përparojë dhe lulëzojë vetëm prej saj, por nëse shoqëria është e fortë, kultura do të zhvillohet dhe pasurohet, ndërsa nëse shoqëria është e dobët, kultura do të thahet. Shembulli shqiptar është një nyjë në koshiencën e politikës së sotme. Siç thotë dhe Nobelisti Llosa kultura nuk duhet të jetë një zbavitje e thjeshtë, pasi do të humbë shpirtin kritik. Kultura italiane dhe Italia është drita që ka magjepsur botën, edhe vetë shqiptarë, prandaj edhe sot ajo mbetet një dritë për ne.

 

Nemo propheta in patria – a është gjithmonë e vërtetë?

by

Nga Arjan Th. Kallço*/

Nuk është hera e parë që takohen në Tiranë poetë dhe shkrimtarë shqiptarë që jetojnë dhe punojnë në Itali me kolegët dhe kritikët e tyre shqiptarë dhe italianë. Eventi i vitit 2010 Dy popuj, një det, një miqësi sikur i parapriu urës që vetë kultura mes dy brigjeve ka filluar ta ndërtojë. Është një urë që po i afron gjithnjë e më shumë shqiptarët në të dyja anët e Adriatikut, por edhe më gjerë. Një urë që na tregon se kultura shqiptare merr edhe dimension tjetër, jashtë atdheut, por kjo e gërshetuar me një kulturë tjetër, të vendit që i ka bujtur qysh prej 23 vjetësh. Për t’i dhënë frymë vazhdimësisë së eventeve , më datën 23 janar në Tirana International, u organizua nën kujdesin e shumë faktorëve, si Krahina e Puljas, Instituti Italian i Kulturës, Shtëpia Botuese Besa, Fondazioni Gramshi, Forumi i pavarur i gruas shqiptare dhe të tjerë, Konferenca Ndërkombëtare e studimit ku morën pjesë studiues dhe profesorë të universitetit të Barit, Tiranës, Shkodrës dhe Korçës. Pas fjalëve përshëndetëse të institucioneve, ku mes të tjerash ministri Erion Velia e vlerësoi takimin si një problem që deri pak kohë më parë ishte jashtë vëmendjes së shtetit, të politikës, krejtësisht e braktisur, për të mos folur për fatin e kulturës së qindra mijëra emigrantëve që morën rrugët e botës pas vitit 1990. Ky është dhe një farë shfajësimi – vazhdoi Velia – edhe për të gjithë kohën e mëparshme, kur qeveria e sotme ishte në opozitë, por edhe për qeveritë e mëparshme.

Drejtorja e institutit italian të kulturës, Flavia Veneciani, pasi përmendi të gjitha veprimtaritë që po ndërmerr instituti për të krijuar urat e bashkëpunimit mes dy vendeve, e filloi përshëndetjen me shprehje e famshme, Nemo profeta in patria, për të kujtuar se në Itali ka një numër të konsiderueshëm shqiptarë që shkruajnë edhe në gjuhën italiane, por që ndoshta janë ende të panjohur në vendlindjen e tyre, në Shqipëri. Ka autorë qënuk janë përkthyer kurrë në gjuhën shqipe dhe në këto bashkëpunime mes dy vendeve duhet të merret në konsideratë edhe kjo letërsi, që nxjerr në pah lidhjet e gjata të miqësisë mes dy vendeve tona. Shkrimtarët – theksoi drejtorja – janë një urë mes Italisë dhe Shqipërisë. Insituti italian ka ndërmarrë një nismë tepër të guximshme që të sjellë të enjten e parë të çdo muaji një autor apo edhe autorë që të përcjellin tek dashamirësit e letrave temat, librat, problematikën e gjerë të kulturës italiane, të gjuhës dhe historisë, të udhëtimeve dhe ekspolrimeve të autorëve italianë në Vendin e Shqiponjave. Një nismë që i ngre në nivel tjetër shkëmbimet reciproke mes dy brigjeve, duke i kushtuar kulturës vendin që meriton në një shoqëri globale, në një europë ku po synojmë të afrohemi dhe të bëhemi pjesë e saj.

Livio Muçi, drejtori i shtëpisë botuese Besa, i përkushtuar për botimin e letërsisë shqiptare dhe të shqiptarëve që jetopjnë në Itali, numëri i librave të botuar kap një shifër të lartë me autorë të shekullit të kaluar dhe të sotmit, e konsideroi këtë takim si një moment për të theksuar se ky fakt përbën një pasurim të vetë letërsisë italiane, pra autorët shqiptarë që jetojnë në itali duhen konsideruar si pjesë e trashëgimisë kombëtare italiane, pasi edhe kontributi i saj është i padiskutueshëm. AUI solli shembullin që sipas tij është tepër nëgativ që disa figura të njohura shqiptare në arenën e kulturës italiane po largohen edhe nga Italia drejt destinacioneve dhe vendeve të tjera. Një prej intelektualëve, Ron Kubati, që ka riemigruar në Amrikë, për Muçin është një largim që nuk duhej të ndodhte, pasi largimi i njerëzve të tillë, është humbje për Italinë dhe Shqipërinë më parë kur u detyruan ta braktisin vendlindjen. Shkrimtarët me veprën e tyre krijojnë një lloj sociologjie tregimtare, prandaj evente te tilla marrin një kuptim të madh. Këto takime na shërbejnë edhe si një moment për ta përfshirë Shqipërinë në këto nisma bashkëpunimi, por i hap rrugë edhe studimeve gjuhësore në një letërsi dygjuhëshe.

Profesorja dhe kritikja e Universitetit të Barit, Xhovana Shanatiko, e njohur në departamentet e gjuhës dhe letërsisë italiane edhe tek ne, në fjalën e saj u ndal mes tyë tjerash duke theksuar se shkrimtarët janë dritarja jonë në botë, edhe nëse ikin nuk është ndonjë gjë e keqe, pasi do të jenë ata që do të bëjnë të njohur në botë vendin e tyre të lindjes, vendin që i priti për shumë vjet dhe kulturën e tyre. Letërsia që shkrimtarët me origjinë shqiptare është si italiane, ashtu dhe shqiptare. Në veprat e tyre shohin si gjithmonë temat që janë më tipiket të emigrantëve, si ajo e përkatësisë, e dashurisë për atdheun, e jetës së dikurshme shqiptare, si dhe e Italisë që gjetën që kur mbërritën.

Në konferencë e morën fjalën dhe diskutuan për krijimtarinë e shkrimtarëve shqiptarë edhe studiues, kritikë dhe pedagogë të tjerë italianë dhe shqiptarë të cilët vlerësuan jo vetëm tematikën e larmishme, por edhe shumë elementë të tjerë të kulturës, jetës dhe gjuhës. Poetë të ftuar recituan poezitë e tyre në gjuhën italiane dhe shqiptare dhe sipas organizatorëve janë rreth 36 autorë shqiptarë në Itali që kanë krijuar poezi dhe prozë në gjuhën italiane.

Kjo nismë ku meritën më të madhe e ka botuesi nga Leçja mendoj se duhet të shtrihet edhe më gjerë, me të gjitha vendet ku jetojnë dhe krijojnë shqiptarët. Një nismë tjetër që duhet të marrë udhë është një bashkëpunim me vendin tjetër kufitar, Greqinë, ku në të gjithë qytetet e saj më të mëdha, ka shumë shqiptarë që shkruajnë në gjuhën shqipe, por edhe atë helene. Kështu urat e njohjes dhe shkëmbimeve kulturore do të shtohen dhe integrimi i kulturave do të jetë më i natyrshëm.

*Arjan Th. Kallço

Pjesëmarrës në konferencë

 

Detyrat e shtëpisë: a është pedagogjikisht e drejtë të mos jepen?

by

 (Ftesë Ministrisë së Arsimit për diskutim të gjerë)/

Nga Arjan Th. Kallço*/

Bota sot po përjeton vërtet një hop cilësor përsa i përket shkollës dhe arsimit në përgjithësi, sidomos me arritjet e padiskutuara të risive teknologjike.  Në artikujt e shumtë për arsimin, uroj që dikush në Ministri të vazhdojë  t’i lexojë, jam munduar që të sjell risitë më të fundit, të vendeve përreth nesh, kur këto risi vërtet ia vlejnë. Por risitë për shkollat nuk marrin fund këtu, njëlloj si shprehja : do të rrojmë e do të shohim se çfarë do të shpikë mendja njerëzore për shkollën. Artikulli im këtë radhë ka një “risi” në një aspekt tjetër që lidhet me një moment tjetër të rëndësishëm të mësimit dhe që janë detyrat e shtëpisë. Besoj se shumë kolegë të mi dhe pedagogjistë jemi në të njëjtin mendim se aspekti i detyrave të shtëpisë është tepër delikat për asimilimin e njohurive të reja që marrin nxënësit çdo ditë në shkollë. Pra e shpjeguar më qartë nxënësi duhet të ushtrohet t’i asimilojë ato me ushtrimet në detyrat e shtëpisë. Natyrisht dallimet kanë ekzistuar dhe do të ekzistojnë gjithmonë midis nxënësve në shkolla, pasi në to kemi të pasqyruar qartë, por drejt nuk do të thosha në mënyrë absolute, aftësitë e secilit prej tyre për të mësuar. Barazitizmi në arsim ishte gabimi fatal i reformave të mëparshme, sepse asnjëherë prirjet nuk janë të njëjta. Detyrat e dhëna si në klasë dhe në shtëpi, kur këto bëhen vetë nga nxënësit, janë tregues i aftësive të tyre për të vazhduar apo jo studimet në universitete. Por jemi edhe të ndërgjegjshëm që realiteti shqiptar flet edhe për nivelet parauniversitare të shkollave me mangësi të mëdha përsa i përket respektit për institucionin e dijeve. Është folur e shkruar aq shumë, saqë do të jenë bërë të mërzitëshme fjalët e tepërta që lidhen me ecurinë e shkollës dhe për sëmundjet që ato po vuajnë sot. Mungesa e theksuar e seriozitetit në lidhje me hallkat e shkollës po na e degradon gjithnjë e më shumë faktorin ardhmëri për to. Ashtu si edhe në universitete po prodhohen nga fabrika pa rendiment deftesa të cilat për një pjesë të konsiderueshme nuk vlejnë. Edhe vetë nxënësit, sigurisht jo të gjithë, “ ia kanë kallur flakën” shkollës, sepse tash jeta e tyre nuk vërtitet reth saj, si dikur, por rreth teknologjisë më të fundit të cilën e kanë ndër duar dhe e shpërdorojnë kot kohën që u duhet për tjetër punë. Nuk është çudi që të gjithë rregullat e shkollës që duhet ta bëjnë nxënës të apasionuar pas mësimit, të zëvendësohen me disa rregulla që vetë ata po i servirin dhe me shpejtësi drite po i bëjnë pronë të tyre. Nëse shoqëria nuk nxjerr rregullat e saj edhe për shkollën, pra e lë në amulli, atëherë rregullat do të lindin nga vetë të interesuarit, pra nxënësit. Kur shohin se shoqëria shqiptare është rrumpallë e vërtetë, atëherë në këtë kaos ata përpiqen të vendosin rregullat e tyre, edhe pse ne nuk na pëlqejnë. Është ligj i natyrës dhe i shopqërisë që ku mungojnë rregullat, ato kompesohen me të tjera, qoftë edhe këto të nxjerra apo sajuara nga njerëzit. Askush nuk e thotë dot nëse do të jenë ligj për të gjithë apo do të jenë të përkohëshme. Uroj që mendjet e ditura të vendit ta fshijnë fjalën përgjithmonë dhe t’i japin fund përkohësisë së këtyre rregullave barbare.

Sot duke lundruar në FB, kjo fjalë më duket mëse e drejtë sesa e huaja navigoj, më bëri përshtypje një status, që mesa duket, është realiteti i arsimit shqiptar ku nxënësit e mbledhur në grupe shoqërish kanë hedhur në rrjetin e FB një listë të statusit të ri në shkolla, me qëllim miratimin e tyre nga vetë ata, meqë shoqëria nuk është në gjendje të vendosë rregull, ku thuhet shprehimisht se cilat janë “Kodet e Shkollës” të cilat për arsye studimi po i lë të shkruara siç janë origjinal në rrjet:

1-Klasa Eshte Bere Si Sall Interneti , Te Gjithe Me Celular Neper Duar

2-Detyrat E Shtepise Bohen Te Gjitha Ne 5 Minutsh

3-Nje Fletoret Perdoret Per Detyrat E Gjuhes ,Anglishtes Biologjise etj

4-Nxenesit Bojn Lufte Se Kush Do Shkoje Te Marre Shkumsa I Pari

5-Lutje Me Gjithe Zemer Kur Zysha Bohet Gati Te Pysi

6-Librat Merren Tek Klasat Qe Kemi Afer Dhe Gjithmone Me Te Drejte Kthimi

7-Roja Ka Me Shume Pordh Se Drejtori.

8-Nese Ke 1 Ore Pushim Duhet Te Bosh 1 Loje PES Ose FIFA

9-Korridori Ju Duket Gocave Si Pasarele Mode.

10-Banga E Fundit Si Krevat Dormeo

11-Farat I Gjen Kudo 10 Pako Per Bange

12-Lufte Kush Do Ulet Me Nxenesin E Mire Ne Provim

13-Pytja E Perhershme ” Edhe Sa Minuta Bie Zilja ?

A do të ishim dakord të gjithë me këtë status, apo rregulla, të brezit të ri? Sapo t’i lexoni do ta kuptoni se këto nuk janë rregulla të cilat ata do t’i miratojnë në miniparlamentet e tyre, por është thirrja që i bëjnë shqoërisë shqiptare për ta mbledhur kallaballëkun dhe t’i hedhë shpejt sytë nga shkolla dhe nga vetë nxënësit. Nuk ka nevojë për fjalë të shumta komentimesh, pasi më qartë se kështu edhe vetë politika shiptare nuk i harton dhe nuk i miraton dot në unison, sepse inatet dhe zemërimet e tyre ua kalojnë edhe vetë fëmijëve. Pra me të drejtë thuhet se shkolla e ka humbur funksionin e saj, se serioziteti ka humbur krejtësisht, dhe në vend të mësimit duket se shkolla është bërë një vend ku mund të bëhehn të gjitha qefet, kuptohet ato që nuk paraqesin ndonjë paudhësi më të madhe, sepse ndoshta rruhet ende një farë “kujdesi” që disa gjëra nuk bëhen hapur fare në sytë e të gjithëve. Alarmi ka rënë dhe shoqëria shqiptare duhet t’i japë një përgjigje të fuqishme banalitetit dhe kotësisë së jetës pakuptim rreth tryezave për kafe, gjithë kohën në internet apo edhe “kënaqësi të tjera” të cilat duhen bërë, sepse kjo po shkon në modë.  

 

*Autori eshte pedagog ne Universitetin “Fan S Noli” ne Korce, bashkepunetor i Gazetes Dielli prej 4 vitesh.

Dy festat që e bënë kurioze Sofian

by

Nga Arjan Kallço/

Babagjyshi i vitit të ri, qysh këtu të lindin pikëpyetjet e para për këdo fëmijë të rritur, kur fjalën e ndan në dy togfjalësha, babagjysh dhe viti i ri, një konrast fjalësh që duket sikur nuk shkon, ecte nëpër rrugë i shoqëruar nga një grup fëmijësh edhe ata të veshur me të njëjtin kostum bardhë e kuq, por për çudi dhe me mjekër. Në duar mbanin disa instrumenta me dimensione disi të ndryshme që, kur u binin me një shkop të shkurtër prej metali, lëshonte një tingull shurdhues. I shoqëruar nga zëri i fëmijëve muzika përzihej me të dhe melodia kthehej në një ëmbëlsi që në periudhën e Krishtlindjes, është gjithmonë një kënaqësi e këndshme për veshin dhe syrin që, mesa duket, atmosfera sikur ia heq ato imazhe të përzjerra të ditëve  të zakonshme në formën e një grafiku të valëzuar, duke e bërë me mendje ndarjen e ditëve që na kanë pëlqyer dhe atyre, kur miku më i ngushtë ishte trishtimi. Fëmijët shkonin pas babagjyshit të madh në rresht, të gëzuar dhe të qeshur dhe bashkë këndonin këngën që nuk mbaronte kurrë. Ishte një maratonë e vërtetë që, edhe pse vazhdonte pambarim, vazhdoje ta dëgjoje me një farë lumturie të pashpjegueshme që të kap në ditë festash. Edhe sikur të kesh halle të mëdha, ndjenja e lumturisë sikur ia shkul shpirtin tënd prej problemeve që të asfiksojnë me ditë të pafundme. Bashkëjetesa e disa ndjenjave të kundërta shfaqet në disa rrethana që herë t’i sjell rastësia, herë sikur edhe i kërkon vetë, pasi shpirti nuk mund të qëndrojë gjithmonë i lidhur ngushtë me trishtimin, problemet, fatkeqësitë.  Gënjejnë ata që thonë se nuk na qesh buza kurrë, ose e thonë në mënyrë të tillë që të kuptosh se në jetë kanë më shumë ditë të errëta sesa të kthjellta. Por përsëri është një gënjeshtër kokë e këmbë. Edhe në raste kur humb njeriun e afërt, e gjithë koha nuk kalon vetëm në zi. Dikush apo edhe gjatë bisedës do të përmendet diçka që do e thyejë atë fytyrë të vrarë nga dhimbja dhe menjëherë një fije e lehtë buzëqeshje, që lind e brishtë, një erë e lehtë apo fllad i freskët, që ta përshon qënien, sikur ta lehtëson shpirtin. Nuk është ndonjë tradhëti ndaj dhimbjes që të hyn papritur edhe kur nuk e pret, mund edhe ta sforcosh dhimbjen, duke mosdashur ta humbësh atë çast dramatik, por një shenjë jete që të thotë se nuk mund t’i shkëputesh dot këtij fati, që hidhërimin ta afron me gëzimin, apo me disa çaste edhe pse kalimtare buzëqeshjesh. Është antikorpi që asnjë shkencë në botë nuk mund të prodhojë dot  dhe që nuk e lë jetën të mpaket dhe të fishket.

E ndërsa karvani ecte para mes zileve dhe këngëve, mbesa ime Sofija, edhe pse e vogël në moshë, me një padurim prej fëmije që i pretendon të gjitha gjërat më drejtohet :

Lali Arjani, Lali, a mund të të them diçka? Këto fjalë të thëna me aq sinqeritet dhe pafajësi më shtangën. Një fëmijë që të kërkon nëse mund të thotë diçka. Pra një lutje apo kërkesë që kërkon detyrimisht vëmendjen tënde, por e bërë në një menyrë tepër të sjellëshme. Disa të rritur shpesh janë më të paduruar se fëmijët dhe e humbin fillin fare kur të kërkojnë diçka, bile shpesh e trashin zërin apo e përsëritin pyetjen me idenë se nuk po i respekton. E di for mirë se nuk është e vërtetë, por ec e u mbush mendjen! Duhet të mësojnë pikërisht nga këta fëmijë që të rritur në një mjedis tjetër nga ky i yni, sikur bëhen më të qytetëruar.

Po, po mund të ma thuash – iu përgjigja shpejt. U detyrova që edhe unë ta përdorja atë fjalë, për të mos ia thyer apo prishur imazhin e asaj kërkesë kaq të thjeshtë, por tepër të sjellëshme.

Prit, prit, mos ec se kështu nuk mund ta them dot – vazhdoi. U ndala dhe gjithë sy e veshë po prisja pyetjen e saj që mesa duket po ia përfshinte të gjithë mendimin tek shikonte ata fëmijë që ecnin para nesh, këndonin dhe gëzoheshin. Gëzimi është jeta e tyre në atë moshë dhe duken kaq të qetë në egërsinë e një bote që do ta njohin vite më vonë. E tek ecja bashkë me mbesën, për dreq m’u kujtua një këngë me disa vargje tepër të ndjera: Mos ua prishni lumturinë…as kërkush të mos guxojë se nënat s’u lejojnë…Po e këndoja me zë të ulët përballë Sofijes që e habitur më pyeste : Çfarë kënge është, çfarë kënge është kjo, Lali? Je e vogël ta kuptosh Sofija, kur të rritesh edhe pak do ta kuptosh më mirë. Tani mësoje kështu, sepse është poli orea.

A mund ta bëj pyetjen tani? A mund ta bëj pyetjen tani? Të lutem Lali.

Ah, po më fal, ti kishe një pyetje xhaxh’ dhe unë ende nuk e kam dëgjuar – i thashë aty për aty.

I shikon ata fëmijët që po këndojnë të gjithë këngën : Zila tring, zilja tring, zilja tringëllon?

Po, i shikoj. Dëshiron të bëjmë një fotografi me ta?

Jo, jo se do e bëj me mamin dhe babin, kur të shkojmë tek lojrat sot pasdite. Më tha mami që sapo të kthehet nga puna, do të shkojmë të gjithë bashkë aty.

Do të vish edhe ti, Lali? Eja, të lutem eja, që ta shohësh babagjyshin e vitit të ri.

Do të vij edhe unë – iu përgjigja.

Sa mirë, sa mirë – filloi të gëzohej mbesa ime duke thirrur : Do të shkojmë tek lojrat…do të shkojmë tek lodrat.

Këtë deshe të më thoshe? – vazhdova unë.

Jo, Lali, jo. Diçka tjetër që nuk po e kuptoj – mori një pamje tepër serioze. Kush e di se çfarë mendonte në atë mendjen e saj prej fëmije. Ndonjë lutje tjetër për ta çuar diku apo për t’i blerë ndonjë lodër në dyqanet që kalonin para nesh dhe të zbukuruara për festa.

Epo një dhuratë edhe do t’ia blej – mendova pa hezitim. Zbraze kuletën, o Lali – thashë pa zë, se viti i ri një herë në 365 ditë vjen.

Babagjyshi i vitit të vjetër vërtet mund ta mbajë mjekrën se u plak gjithë këtë kohë,  por babagjyshi i vitit të ri, ata fëmijët, a nuk duhet të jetëi ri, si dhe viti?

Pyetja do ta kishte lënë pafjalë çdo njeri që në ato momente po mendonte për një dhuratë apo ndonjë kënd lojrash. Ishte një gjë pakuptim në pamje të parë, por që përmbante një të vërtetë së cilës i duhej dhënë një përgjigje.

Po Sofija, ai plaku duhet ta ketë të bardhë dhe të gjatë, sepse kaloi shumë ditë bashke me ne. Fëmijët nuk e kanë mjekër, atë që shikon, por borë të bardhë që t’I ngjajnë babagjyshit.

Po pse borë Lali? – u ngut të merrte përgjigjen.

Nuk është borë e vërtetë, në Athinë nuk bie kurrë borë, por pambuk që zëvendëson borën.

Po ai xhaxhi pambuk e ka?

Jo, jo e ka mjekër prej vërteti, se është shumë plak. Mjekra e bardhë e një plaku tregon se jo vetëm ka jetuar gjatë, por edhe ka qënë njeri i mirë, i ndershëm, që e mban fjalën e dhënë. Fëmijët çdo vit mezi e presin që ai të vijë dhe të sjellë dhurata për të gjithë fëmijët që kanë qënë të urtë dhe të sjellshëm.

Ti, Sofia, ke qënë vajzë e mirë gjithë vitin? E ke dëgjuar mamin dhe babin?- iu drejtova me një zë të butë dhe dashamirës. Vetëm fëmijët e mirë do të marin dhurata, të tjerët si dënim nuk do t’u japin.

Po, po – u përgjigj shpejt që ta siguronte se do ta merrte dhuratën. Nuk të gënjej, nuk të gënjej. Pyete dhe mamin ose babin – tha me një ton zëri që ta mbushte mendjen.

Gjithmonë apo ndonjëherë e ke shkelur? – ia prita befasisht.

Edhe të mëdhenjtë bëjnë gabime, Lali, jo vetëm ne të vegjëlit. Kam bërë edhe unë disa gabime të vogla, por shpresoj që babagjyshi të m’i falë ato. E dua një dhuratë edhe unë,  e dua! Mezi po e pres!

Sofia, e di ti që ka edhe një festë tjetër në ditët e para të janarit dhe që përsëri fëmijëve u ndajnë dhurata? – vazhdova unë ngadalë – që nëse dhurata e parë nuk do të binte në duart e saj, të paktën të kishte të dytën.

Çfarë festë është kjo? – pyeti si me mëdyshje. Këtë festë unë nuk e di. Sa shumë festa që ka për fëmijët! Pse vetëm për fëmijët dhe jo për të gjithë?

Sepse ata që gëzojnë më shumë dhe kanë nevojë për dhurata janë pikërisht fëmijët – u përgjigja shpejt e shpejt.

Sa qef, sa qef! Një tjetër dhuratë është gati për të gjithë fëmijët në janar! – gëzonte Sofia e motivuar edhe më shumë që këto ditë të dukej edhe më e mirë se ç’kishte qënë. Para një stimuli edhe të rriturit shfaqin të njëjtin karakter si të një fëmije. Si një ftesë e dashur që të vjen papritur e pakujtuar dhe të kap të gjithin të papërgatitur, por I sigurtë se diçka e mirë po të ofrohet.

Po kush i sjell dhuratat në janar, Lali? Kaq shpejt i bëjnë gati? – pyeste me insitim që të mësonte më shumë rreth saj.

Është një teta që është gruaja e babagjyshit dhe që do të vijë më datën 6 janar – i thashë me zë të sigurtë që t’i përcillja siguri.

Më datën 6janar? Ta shënoj në kalendarin e ri sa të mbërrijmë në shtëpi – nxitoi të përgjigjej. Po si është kjo teta?

Kjo teta – fillova të shpjegoja unë – është një grua plakë, e shëmtuar që fluturon me fshesë dhe atë ditë zbret nga qielli me thesin me dhurata. U afrohet fëmijëve dhe u bën pyetjen që të thashë pak më parë: ke qënë vjazë e mirë gjithë vitin? Po të kesh qënë, nxjerr nga thesi dhuratën dhe ta jep, nëse jo, nxjerr një fëngjill të zi që i merr nga zjarri dhe ta jep.

Unë nuk e dua thëngjillin, nuk e dua! – e ngriti zërin gati sa nuk ia plasi të qarit.

Epo kështu thotë ajo gruaja me fshesë. Ti mos e gënje, se ajo e di sesi je sjellë me shokët, me shoqet, me nënën, gjyshin, kushërinjtë, mamin dhe babin. Tek dëgjonte gjithë këto fjalë, u mbështoll duke shtrënguar shpatullat e saj të vogla dhe duke i dhënë fytyrës një shprehje çudie.

Gjithë vitin është kohë e gjatë, o Lali! Ku ta mbaj mend unë!

Në mendjen e saj filluan të kalonin ditët kur është grindur dhe zënë me shokët dhe shoqet, apo edhe ditët e tëra kur nuk flisnin mes tyre. Nuk do ta deshte një ballafqim të tillë me plakën që fluturonte me fshesë.

Po si e di ajo që unë nuk kam qënë e mirë? – vazhdoi Sofia.

Unë nuk thashë se ti nuk ke qënë e mirë. Ajo ka një libër të mëdh ku shkruhen të gjitha gabimet që secili fëmijë bën gjithë vitin – i thashë përsëri me një seriozitet që ta kuptonte se gabimet nuk duhen fshehur.

Të gjitha, të gjitha? – pyeti përsëri.

Po, të gjitha dhe nëse ti e pyet atë, ajo të përgjigjet menjëherë për gabimet që ke bërë.

Po ti mos e ki mendjen tek ajo teta tani, kemi festën e Vitit të ri përpara. Të shohim se çfarë dhurate të ka sjellë ai, pastaj ta presim atë tetën me fshesën fluturuese – iu drejtova me të njëjtat tone si më parë.

Babagjyshi me slitë dhe me renat, plaka me fshesë që fluturon: kush e di se ku janë tani ata – pohoi me zë të dorëzuar Sofia.

Po shpërndajnë dhurata në vende të ndryshme për fëmijët e të gjithë botës – vazhdova – dhe më pas do të vijnë edhe këtu. Ëndrrat në mendjen e Sofia u bënë edhe më të bukura. Fëmijët nuk mund të jetojnë dot pa to, pasi është ligji i jetës. Pa ëndrra nuk do të rriteshin kurrë. Pa ëndrra nuk do ta kuptonin kurrë ndarjen e tyre nga mosha e fëmijërisë. Vetë Njeriu pa ëndrra seç më ngjan me një tren të shpejtë që vetëm ecën, pa e varër mendjen se ku shkon. I mjafton kaq gjë që për diku po shkon.

Arjan Kallço

Athinë në një prag të Vitit të ri