Nga Sulejman MATO,Tiranë/
Në prag të Krishtlindjeve dhe Vitit të Ri, në një mbrëmje me atmosferë të veçantë mikpritëse, pata fatin të njihesha me dy këngëtare të shquara të këngës popullore, Dy vajza të thjeshta, njëra vinte nga Amerika, Dila Gecaj, poetja dhe këngëtarja e njohur e këngëve të trevës së Gjakovës, një vajzë tepër e thjeshtë dhe plot hire, me flokët të bukur e të dendur hedhur supeve, e veshur kuq e zi, siç preferojnë të vishen kur vijnë në atdhe të gjitha vajzat shqiptare që rrojnë larg, plot me mall për atdheun. Tjetra vinte nga Athina, Lindita Gjoka, këngëtarja e njohur e këngëve mirditore, një vajze e qeshur, e ndjeshme dhe miqësore, me një bishtkali të gjatë.
Përjetuam një darke të intime dhe shumë të ngrohtë miqësore, tek restoranti “Amur”, së bashku me spikeren e njohur të Radiotelevizionit shqiptar, Sivana Braçe dhe studiuesin dr. Murat Gecaj. Na bashkoi kënga popullore. Koncerti që do të jepej pas dy ditësh në qytetin e Shkodrës te dy shoqet këngëtare do të realizonin së bashku dhe një klip të ri. Këto dy këngëtare të njohura kishin kohët që korrnin duartrokitjet e diasporës shqiptare në vendet ku jetonin dhe punonin. Me këtë duet të ri, shqiponjat (Shqipëri-Kosovë) do të shndërroheshin në një shqiponje të vetme, si shqiponja e flamurit kombëtar.

***

Ato që i mbledhin shqiptarët pranë këngëve si pranë zjarreve të ndezur të vatrave shqiptare

Kush i ka njohur dhe dëgjuar këngët e tyre në festa, në dasma e në përvjetorë, mund t’ju tregojë dhe më mirë emocionet që kanë përjetuar ato kanë dalë në skenë, me veshjet e tyre karakteristike popullore.
Në kohët më të vështira të emigracionit, kane qenë këngët popullore dhe këngëtaret si Dila dhe Lindita, ato që i kanë mbledhur dhe i mbledhin shqiptarët pranë këngëve si pranë zjarreve të ndezur të vatrave shqiptare. Kam parasysh shumë koncerte të dhëna jashtë atdheut, midis emigrantëve, kur nuk reshtin duartrokitjet e përlotjet, valëvitjet e flamujve shqiptarë dhe thirrjet: “Rroftë Shqipëria!”. Në një farë mënyre, këngëtare si Dila dhe Lindita, si Merita Halili e Liri Rasha, si Eli Fara dhe Ermira Babaliu, që jetojnë jashtë atdheut, kanë qenë dhe janë ambasadoret tona të nderuara, të cilat, në çdo vend që janë gjendur janë pritur e përcjellë me ovacione dhe duartrokitje te pareshtura, dhe spektatorin e huaj e kanë lënë të mahnitur, jo vetëm me meloditë e papërsëritshme të thesarit popullor, por dhe me kostumet e jashtëzakonshme e plot ngjyra e fantazi të kostumografisë shqiptare.
Në atë mbrëmje unë ju bëra një propozim, që më pas do të më dukej pa kuptim:”Pse nuk këndoni të veshura me kostume të kohës ?“ Jo. U përgjigjen ato të dyja njëzëri. Ti nuk e kupton dot sa efekt ka kënga kur je veshur edhe me kostum popullor. Na pyet ne që i përjetojmë këto emocione të spektatorëve tanë të cilët janë të etur dhe për një fjalë shqip…” U dhashë plotësisht të drejtë, duke menduar se, atë që nuk e kanë bërë dot ambasadat tona gjatë këtyre viteve të tranzicionit, e bëjnë këto këngëtare sokolesha pa të cilat përvjetorët dhe festat tona në emigracion nuk do të kishin bukurinë dhe ndriçimin e duhur.
Dila Gecaj, një emër që të kujton menjëherë këngët popullore të trevës së Gjakovës, prej nga vjen, ku është lindur dhe rritur bashkë me këngën. Ishte fare e vogël kur nisi të dal në skenë. Debutimin e parë e ka bërë në vendlindjen e vet. Një zë i veçantë, tingëllues si ujërat e kthjellëta të Cemit, hera – herës, i trishtueshëm, si trishtimi i motiveve malësore që ajo këndon. Hera –herës zëri e saj shpërthen me nota të gëzueshme. Gjatë gjithë jetës së saj ajo ka lënë gjurmë në këngën popullore me një repertor të pasur. Nga krijimtaria e saj ne kemi disa albume, me zërin e saj dhe duete me këngëtare dhe këngëtarë të tjerë të njohur, si Arif Vladi, Parashqevi Simaku, Merita Halili e Shqipe Kastrati. Kënga për Dilën është bërë ushqim shpirtëror, për veten e vet dhe për dëgjuesin shqiptar.
Këtë e jeton e këndon në Amerikë, për spektatorin shqiptar në emigracion, por edhe për dëgjuesin e huaj. Zëri i saj melodioz me një timbër krejtësisht të veçante është bërë e njohur për shqiptarët e Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë dhe Amerikës.

Zëri i Dilës ka qenë një ngushëllim dhe inspirim për emigrantët e Amerikës, të cilët, edhe pse jetojnë në një vend të përparuar e të zhvilluar ekonomik, u mungon qielli i Shqipërisë.

Ajo që të bën përshtypje kur dëgjon së kënduari Dilen, është zëri i saj i hollë koloristik e paksa melankolik në harmoni me gjendjen e saj shpirtërore. Dhe trajtimi i veçantë, plot patos, i temave patriotike. Zëri i Dilës ka qenë një ngushëllim dhe inspirim për emigrantët e Amerikës, të cilët, edhe pse jetojnë në një vend të përparuar e të zhvilluar ekonomik, u mungon qielli i Shqipërisë. U mungon dashuria e njerëzve që kanë lënë në këto troje, u mungojnë rrugët e qytetit dhe të fshatrave te tyre, u mungojnë tingëllimi i bukur i fjalëve shqip, ndaj, sa dëgjon fjalët e para të këngës “Lene nanen, lene baben”, sallën e pushtojnë duartrokitjet e gjata.
Dila vjen këto ditë në Shqipëri dhe ne Kosovë, për të shkelur me këmbë tokën që e rriti, dhe të prek me zërin e saj melodioz njerëzit dhe spektatorin që i ka munguar prej sa kohësh.
Gjithë këtë iniciativë këto këngëtare e bëjnë në kondita të vështira, privatisht dhe me shpenzimet e veta, jashtë çdo përfillje nga ministritë e kulturës, duke e ditur që janë të mirëpritura nga spektatori artdashës, ato kryejnë një mision të shenjtë për shqiptarët.
Këngë të tilla patriotike, të cilat bëjnë pjesë në repertorin e Dilës, si ”Mirë se të gjeta toka mëmë”, “Krushqit për Kosovën”, “Motra e Gjergjit” etj., të kënduara mjeshtërisht nga kjo këngëtare gjakovare, përbëjnë një vlerë kombëtare. Dhe nuk janë vetëm këto dy këngëtare që kryejnë këtë mision të heshtur kulturor, janë dhjetëra këngëtarë e këngëtare të tjera të shpërndara nëpër botë, si Merita Halili, Ermira Babliu, Shqipe Kastrati, Arif Vladi, Parashqevi Simaku etj., ejt., qe, duke jetuar e punuar jashtë atdheut mbajnë të ndezur zjarrin e këngës popullore.

Shkodra përjetoi ngjarjen më të madhe artistike të vitit

Të nesërmen dy këngëtaret realizuan klipin e tyre të përbashkët. Dy dite me vonë, Teatri i Shkodrës, me këto dy këngëtare dhe të tjerë, do të përjetonte ngjarjen më të madhe artistike të vitit.
Duke i mbyllur këto shënime për Dilën dhe Linditën, dua të theksoj një gjë të rëndësishme: Janë këto këngëtare të cilat me sakrifica dhe përkushtim ruajnë dhe transmetojnë këngët burimore të vendit tonë nga brezi në brez, duke u bërë protagoniste të vlerave kombëtare në festa përkujtimore, dasma dhe përvjetorë. Spektatori i do, i vlerëson dhe kudo qe ndodhet i duartrokit i intuziazmuar. Pa këngët e tyre festat nuk do kishin as kuptimin, as dritën, as entuziazmin dhe as frymën patriotike që i rrëmben shqiptarët në raste të tilla. Duhet t’i përgëzojmë dhe t’i vlerësojmë këto dy këngëtare dhe gjithë këngëtarët e tjera që kultivojnë këngën popullore dhe për edukimin me traditat më të mira të këngës popullore që ato përçojnë tek brezat më të rinj.