Durdica Ramqaj, cicerone turistike e vetme e gjuhës shqipe në Kroaci, mësuesja me origjinë kroate, në një rrëfim ekskluziv për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York na tregon bashkëpunimin me shkollat shqipe në Kroaci, pasionin dhe punën e saj si cicerone turistike me fëmijët, integrimin e shqiptarëve e fëmijëve shqiptarë në Kroaci dhe lidhjen mes kulturave të dy popujve shqiptarë e kroatë. Me Durdica Ramqaj bisedoi gazetari i ‟Diellit” Sokol Paja.
NJË RRËFIM PËR MAGJITË E ZAGREBIT
Zagrebi është një ndër qytetet më të bukura në Ballkan. Historia, kultura, arkitektura dhe turizmi në këtë vend janë mahnitëse. Përveç punës me grupe turistësh shqiptarë që vizitojnë Kroacinë, kënaqësinë më të madhe e ndjej me fëmijët shqiptarë kur ju rrëfej magjitë e Zagrebit. Së bashku me kolegen, nxënësit dhe prindërit caktojmë ditën dhe kohën (të shtunën) për të vizituar vendet më të rëndësishme të Zagrebit. Takohemi në një vend të caktuar më parë (sheshi kryesor Josip Ban Jelačić). Menjëherë bëjmë krahasimin mes Josip Ban Jelačić-it e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut. Flasim për historinë e qytetit, themelimin e tij, pozitën gjeografike, rregullimin shoqëror dhe politik, të drejtat dhe obligimet e garantuara me Kushtetutën e Kroacisë. Pastaj vizitojmë Katedralen e Zagrebit nga shekulli i 12, historikun e saj( ipeshket deri te i bekuari Alojzije Stepinac), pastaj tregu i njohur i Zagrebit Dolac( para 80-90 viteve Varrezat e Zagrebit), pastaj rrugën e njohur Tkalqiqeva me ndertesa tipike të shekullit 17,18 e 19, nën të cilën sot lëviz prroni i mbuluar. Medveshqaku vendi ku ishte zhvilluar manufaktura, vendi i quajtur Ura e pergjakur (Krvavi most), në të cilin kanë luftuar banorët e Kaptollit dhe të Gradecit ku jetonin njerëzit e rëndomte. Pastaj vizitojmë dyert e gurit, vendi i vetëm për të hyrë në qytet, i cili atëherë ishte i rrethuar me mure të larta. Aty gjendet statuja e Nënës së bekuar, mbrojtëse së Zagrebit. Bisedojmë për zjarret që kanë shkretuar Zagrebin. Vizitojmë Barnatoren e parë që njëri nder pronarët e parë ka qënë nipi i shkrimtarit të njohur italian Dante Alighieri. Pastaj vizitojmë sheshin e njohur të Shën Markut dhe kishën me të njëjtin emër, e mbuluar me tjegulla të ngjyrosura kuq e bardhë që njihen në tërë botën. Në këtë shesh behët inaugurimi i kryetarëve kroat, gjendet parlamenti (Sabor) kroat, Banski Dvori selia e qeverise, aty më poshtë edhe Kisha e Shën Katarinës, njëra prej kishave më të njohura e stilit barok. Pallaqa Dverce, Kulla Llotershqak gjatë historisë ishte vend mbrojtes kurse sot edhe muze. Kështu lëshohemi me Teleferik (Uspinjaqa) që edhe sot e kësaj dite funksionon. Në shëtitoren e ipeshkvit dhe kyeipeshkvit Josip Jurja Shtrossmayer, duke kaluar afër mureve të vjetra dhe gjimnazit katolik të shekullit 17, edhe sot po ashtu në funksion. Në këtë mënyrë kthehemi në sheshin kryesor Josip Ban Jelačić duke bërë një gjiro në mes dy brigjeve. Kthehemi tek vendi ku është vrarë Millan fs Shufllaj, i cili shkroi shumë për shqiptarët dhe u vra për atë. Vizitojmë edhe sandallet e Nënë Terezes në kapelen e Shën Dizmes para se të shkonte për të marrë Nobelin, filigranistin e njohur Shqiptar Lazer Lumezi, permendoren e Andrija Kačić Miošić-it që ka shkruar po ashtu për shqiptarët. Vizitojmë edhe globin e madh Lulja e Erës në të cilin janë të shkruara fjalët e mirëseardhjes : Mirsevini. Në fund vizitojmë edhe parkun e njohur Zrinjevac.
BASHKËPUNIMI ME SHKOLLAT SHQIPE SI CICERONE TURISTIKE
Si cicerone turistike i ndihmoj me shumë kënaqësi shkollat plotësuese shqipe në njohjen e bukurive historike, kulturore, gjeografike etj. Bashkëpunimi më i mirë është ai me shkollën Eugen Kumičić nga Velika Gorica. Eugeni është shkrimtari më i lexuar kroat i kohës. Ishte shkrimtar i realizmit dhe konsiderohet si paraardhes i letersisë origjinale kroate. Ishte edhe bashkkohës i shkrimtarës, poetes dhe luftëtares për të drejtat e femrave, Marije Jurić Zagorka. Krjjimtaria e tij perfshinë romane historike, drama, tregime, ese sociale si dhe vepra me temë dashurie), në kuadër të projektit “Njohim atdheun tonë të ri”. Në këtë shkollë mbahet mësimi plotësues në gjuhën shqipe, i lejuar nga Ministria e Arsimit e Republikës së Kroacisë, për nxënësit shqiptarë të lindur këtu që shkollohen sipas programit të arsimit në Kroaci.
NJOHIM ATDHEUN TONË TË RI
Mësimin në gjuhën shqipe e mban arsimtarja Melita Oreskoviq, kryesisht çdo të shtunë. Ajo ka bërë një punë të jashtëzakonshme. Numri i nxënësve varet nga interesimi i prindërve. Ata që regjitrohen nuk kanë mundësi ta lëshojnë mësimin gjatë vitit shkollor. Numri nuk është gjithnjë i njëjtë, ndonjëherë është më i madh apo më i vogël. Së bashku me mësuesen i njohim me atdheun e ri si nxënësit ashtu edhe prindërit e tyre 3-4 herë në vit, nga 2-3 orë (kryesisht nënat që po ashtu kanë nevojë të njoftohen me monumentet, historinë, kulturën, doket, institucionet në gjuhën e tyre). Në këtë mënyrë u ofrojmë mundësinë e integrimit të tyre në athdheun e ri, duke i lidhur me kulturat e dy popujve (kroat dhe shqiptar). Unë dhe kolega ime Melita punën e përbashkët e kemi prezantuar në 2018, në konferencën regjionale për mësimin plotësues në gjuhën shqipe, në Maribor të Slovenisë. Në Kroaci jam e vetmja cicerone turistike në gjuhën shqipe. Jemi të gatshëm t’i ndihmojmë edhe kolegët në shkollat e tjera( natyrisht pas pandemisë COVID 19).
SHQIPTARËT NË KROACI
Shqiptarët në Republikën e Kroacisë janë të shpërndarë pothuajse nëpër të gjitha qytetet e saj. Numri më i madh është i koncentruar në Zagreb. Në Zare ka një vendbanim me prejardhje shqiptare (Arbanasi), të cilët kanë ardhur nga Shqipëria në shekullin e 16 dhe 17. Komuniteti shqiptar ka dhënë njerëz të mëdhenj nga të gjitha lemit (po përmend vetëm disa: gjeneralët Ramiz Avdyli, Tome Berisha, Rrahim Ademi, Agim Ceku, prof dr. Behlul Brestovci, Harun Miniri, Mensur Gjergjizi, Lazer Lumezi, dr. Lush Daka, dr. kardiolog Tahir Ramqaj e shumë intelektualë të tjerë, mjekë të specializimeve të ndryshme, afaristë të shumtë. E pamundur që t’i përmend të gjithë.
KUSH ËSHTË DURDICA RAMQAJ
Ka lindur në një fshat të Podravines, Virje (Kroaci) me 14 Maj 1947. Aty ka kaluar edhe ditet më të mira të fëmijërisë së saj. Shkollën fillore e ka vijuar në Virje e pastaj në Zagreb, ku ka kryer edhe shkollën e mesme. Disa vite pastaj i ka kaluar në Londer. Atëherë vendosi të studiojë gjuhën angleze të cilën e kreu në Zagreb në vitin 1973. Që nga shkolla fillore ka ëndërruar profesionin e mësuesit, të cilin e ushtroi pas kryerjes së fakultetit deri në daljen në pension. Gjatë studimeve u njoh me studentin shqiptar të mjekësisë Tahir Ramqaj. Pas disa vitesh dashurie, pasi kryen fakultetin, u martuan në Kosovë. Punën si mësuese e anglishtes e filloi në Shkollën fillore ” Ismail Qemali” të fshatit Staradran dhe “Trepca” në Banjen e Pejës ( Kosovë), 16 vite me radhë. Pas fillimit të luftës Atdhetare në Kroaci, është kthyer dhe ka punuar në shkollën fillore “K.Š. Gjalski” e pastaj “Oton Ivekovic.” Ka nxjerrë 37 gjenerata me radhë. Pas pensionit ka kryer fakultetin VERN për ciceron turistik në gjuhën shqipe, kroate dhe angleze. Është cicerone e vetme turistike e licencuar në gjuhën shqipe. Gjithashtu është poete, shkrimtare, përkthyese dhe aktiviste në shumë shoqata të ndryshme: anëtare e kryesisë së shkrimtarëve dhe artistëve ” A.Shenoa”, “Kulturës së ëndrrave”, shoqatës DEA të shqiptarëve( shkrimtarëve dhe artistëve shqiptarë). Është anëtare e “Amës kroate”, anëtare e Forumit të intelektualëve shqiptarë në R.e Kroacisë, anëtare e ciceronëve turistikë të Zagrebit dhe shtatë prefekturave të tjera kroate. Gjithshtu është anëtare e Këshillit të arsimtarëve në gjuhën shqipe në mësimin plotësues në Republikën e Kroacisë. Ka përkthyer nga anglishtja në kroatishte veprën e H.Sarnerit Rescue in Albania (Shpëtimi në Shqipëri), veprën e Edmond Tupjes “Kur dhimbja premton dashuri” (Kad bol obećava ljubav) nga shqipja në kroatishte. Deri tani ka shkruar shtatë vëllime poezish në dialektin kajkavian ( “Prkači na dondači” – Ëmbëlsira në ylber, “Čanđavi rožđaki” – Kacabuni ngjyrë gështenjë, ” Vetrovi svati na vožu ” – Dasmorët e erës në litar “Sjene u lancima”, – Hijet në litarë, “Leptiri slomljenih krila” – Fluturat me krahë të thyer, ” – “Lice i nalićje iluzije”- Fytyra dhe e kundërta e saj iluzore, “Između jave i snova” – Në mes të realitetit dhe ëndrrës ). Adhuron shumë edhe trashegiminë kulturore, historike po ashtu tolerancën dhe paqen.