Sofra poetike e Diellit

March 4, 2018 by dgreca

KHALIL GIBRAN 1883-1931/

Khalil Gibran (Arabisht: جبران خليل جبران, Jubrān Khalīl Jubrān [1]; Bsharre, 6 janar 1883 – Nju Jork, 10 prill 1931) ishte një poet libanez, piktor dhe aforist i Shteteve të Bashkuara.

Feja libaneze kristiano-maronite emigroi në Shtetet e Bashkuara; veprat e tij u përhapën përtej vendit të tij të origjinës: ai ishte ndër themeluesit, së bashku me Mikha’il Nu’ayma (Mikhail Naimy), Shoqatës së Pena (al-Rābiṭah al-Qalamiyyah), pikë takimi i shkrimtarëve arabë që emigruan në Shtetet e Bashkuara. Poezia e tij u përkthye në mbi 20 gjuhë dhe u bë një mit për të rinjtë që i konsideronin veprat e tij si breviarë mistikë. Gibran është përpjekur të bashkojë qytetërimin perëndimor dhe lindor në veprat e tij.

Ndër veprat më të njohura: Profeti (shkruar në anglisht) [2] dhe parimet shpirtërore.

DO TË BËJ ME SHPIRTIN TIM

Unë do të bëj me shpirtin tim një peshtaf

për shpirtin tënd,

e zemrës sime një banesë

për bukurinë tënde,

me zemrën time një vilë

për bukurinë tënde

me gjoksin tim një sepulchre

për sfilitjet e tua.

Do të të dua siç duan kullotat pranverën,

dhe do të jetoj në ty si një lule

nën rrezet e diellit.

Do t’i këndoj emrit tënd

siç këndon lugina jehonën e kambanave;

do të dëgjoj gjuhën e shpirtit tënd

siç dëgjon litorali

historia e valëve.

CHARLES S. LAWRENCE /

Charles S. Lawrence njihet vetën nëpërmjet poezisë së tij: “Io ho cselto te” Por nuk njihje i saktë profile, fotografia, krijimtaria e tij.

Si shkrimtar me emrin Lawrence, njihet Lawrence Schimel e jo Charles S. Lawrence.

UNË TË ZGJODHA TY

…Nirvanës

Në heshtjen e natës,

unë të zgjedha ty.

Në shkëlqimin e kupës qiellore,

unë të zgjodha ty.

Në magjinë e augut,

unë të zgjedha ty.

Në stuhitë më të stuhishme,

unë të zgjodha ty.

Në thatësirën më të thatë,

unë të zgjodha ty.

Në të mirë e në të keq,

unë të zgjodha ty.

Në gëzim dhe dhimbje,

unë të zgjodha ty.

Në zemër të zemrës sime,

Unë të gjodha ty.

Përkthimin: Faslli Haliti/WISŁAWA SZYMBORSKA

1923 – 2012

1996 NOBEL PRIZE IN LITERATURE

ÇMIMI NOBEL NË LETËRSI 1996

MACJA NË NJË APARTAMENT BOSH

Të vdesësh- kjo s’i bëhet një maceje.

Pse ç’mund të bëjë macja

në një apartament bosh ?

Të kacavirret mbi mure.

Të fërkohet te mobiliet.

Duket sikur këtu s’ka ndryshuar asgjë,

megjithatë ka ndryshuar gjithçka.

Duket sikur asgjë s’ka lëvizur,

megjithatë ka lëvizur gjithçka.

Dhe në mbrëmje llamba nuk ndriçon më.

Dëgjohen hapa nëpër shkallë,

por s’janë ata.

Edhe dora që vë peshkun në pjatë

s’është ajo e mëparshmja.

Diçka nuk fillon këtu

në orën e saj të zakonshme.

Diçka këtu nuk ndodh

siç duhet.

Këtu ishte dikush, ishte,

po pastaj papritur u zhduk

dhe kokëfortësisht nuk është më.

U pa në çdo dollap.

Në sirtarët e rafteve.

U kontrollua nën tapet.

U thye deri dhe ndalimi

për të shpërndarë letrat.

Ç’gjë tjetër mund të bëhet.

Të presësh e të flesh.

Të provojë vetëm të kthehet,

që të duket.

Do t’i mësojë atëherë

që një maceje kjo s’i bëhet.

Do t’i shkohet përballë

sikur vërtet të mos kesh dëshirë,

ngadalë-ngadalë,

mbi putra shumë të fryra.

Dhe në fillim asnjë kërcim asnjë mjaullitje.

Përktheu:Faslli Haliti

VAÇJA ENDE KËNDON

February 8, 2018 by dgreca

134 1 a vacezela Vace-Zela-IBNA kryesore2 1 nderi Komb 1 a kostum 1 Vace 2

VAÇJA ENDE KËNDON

NGA FASLLI HALITI/ ese /

Sapo kishte kënduar në Orën Gazmore të qytetit, Vaçja erdhi në shtëpinë tone. Ne kishim hyrje-dalje me Zelët. Që në moshën dymbëdhjetë vjeçe, Vaçja ishte bërë e njohur në gjithë qytetin e Lushnjes. Xhaxhesha kërkoi që ajo të këndonte një këngë. Vaçja që e kishte këngën të gatshme, si gjinkalla, filloi të këndonte, pa pritur që t’i thoshin për së dyti. Bukur, bukur, tha xhaxhesha, po jo si në radio (altoparlant), jo si në skenë. Atje duket tjetër, këtu tjetër. Eh, dhe ti moj Shahe, i thonë nëna, po kjo atje e ka vendin dhe jo këtu në mes të tymit, afër vatrës, ku piqen bukët. Çdo gjë në vendin e vet.

Ndërkaq Vaçja e vogël çau dritaret e shtëpisë së bukës me zërin e saj të madh dhe kënga u përzie me erën e bukës së djersitur që avullonte në qoshe të hambarit dhe që ne fëmijët s’mund ta hanim pa u ftohur gjersa avulli i bukës të arrinte në arën më të largët. Zia e bukës ishte në vitin më të zi dhe buka duhej kursyer duke u ngrënë e ftohtë, sepse e ftohtë hahej më pak. Vaçja që sapo kishte hequr biberonin nga goja, na ngopte shpirtin me këngën e saj të ngrohtë avulluese që ne e përpinim ashtu të avullt.

Ora Gazmore jepej një herë në javë, çdo ditë të diel me altoparlant. Të gjithë njerëzit grumbulloheshin rreth shtyllës së drunjtë, në majë të së cilës ishte vendosur altoparlanti. Këndonte treshja e këngëtarëve pionierë.

Vaçe Zela, Flora Mebelli dhe Ajete Nepravishta (Brahimi), por njerëzit veçonin Vaçen mes treshes duke thënë: po këndon Vaçja dhe nxitonin drejt sheshit me kalldrëm të qytetit për të dëgjuar Vaçen dhe e dëgjonin gojëhapur duke u grumbulluar rreth shtyllës me altoparlant. Si ftesë kishin zërin e Vaçes, këngën e saj. Ishte një treshe këngëtaresh të vogla, pioniere. Kulmi i këtij trekëndëshi këngëtaresh ishte Vaçja që shumë shpejt do të bëhej kulmi i këngës së lehtë shqiptare të të gjitha kohërave.

Flora Mebelli ishte më e bukura, më e veshura nga të tria këngëtaret e vogla. Ajetja ishte më e bukur dhe më e veshur se Vaçja, por të gjithë, i madh e i vogël sytë dhe veshët i kishin ngulur vetëm te Vaçe Zela, te zëri i saj, te kënga e saj si Hirushe, si mis e vogël, si zanë e vogël mali. Kjo treshe këngëtarësh ishte një zë që vinte nga Evropa, për ne. Kjo në vitet pesëdhjetë, ishte një pranverë me fllad evropian që përcillte blerim, lulëzim për shpirtrat tanë dhe sythi, lulja e kësaj pranvere ishte Vaçja që po shpërthente në ngjyra dhe fëshfërima melodish. Ajo mori njerëzish rreth shtyllës së drunjtë, rreth shtyllash me altoparlant, ka mbetur kaq e gjallë, kaq e bukur në përfytyrimin tim sa s’e ka zbehur asnjë ekran televiziv gjer sot. Dhe kur dikush në vitet nëntëdhjetë e dy tha për Vaçen, të mos e ngrinim në qiell duke caktuar dhënia e çmimit vjetor kombëtar «Vaçe Zela», për muzikën sepse ajo, tha ai, i ka kënduar komandantit, diktatorit, ata që e dëgjuan, s’e mbajtën dot veten; mbylle mor buqen, i thonë, se zëri i Vaçes është më i madh se gjithë komandantët dhe diktatorët e kësaj bote. Në ndërgjegjen e popullit ka mbetur kënga vaçjane, zëri vaçjan dhe jo vdekësirat që i flak tej si bëzhdila uragani i zërit të Vaçes.

Ajo shtyllë me altoparlant mes kalldrëmit të qytetit meritonte të ruhej në muze si obelisku i Vaçes. Por ne jemi ende pa kulturën e nevojshme të ruajtjes së relikave. Sepse aty pranë asaj shtylle mbiu fidani i blertë i Vaçe Zelës, fidan që u bë lisi më i lartë në pyllin shushuritës e gjëmues të këngës shqiptare.

Pas debutimit në orën gazmore që e organizonte popullori, elitari pasionanti aktori, piktori impresionant Ilia Shyti, Vaçja vazhdoi të këndonte e s’e pushoi më këngën. Kudo që ndodhej asaj s’i rrihej pa kënduar dhe këndonte me shpirt. Njerëzit e donin këngën e Vaçes dhe ajo s’ua kurseu atë, por e jepte me shpirtin e gjeneshës adoleshente. Kujtdo që do t’i binte rasti të njihej me Vaçen do të kërkonte që ajo të këndonte të paktën një këngë ose një pjesë të këngës me të cilën ajo kishte pasur sukses. Dhe Vaçja s’kursehej ta përshëndeste të saponjohurin me një këngë të re ose me një këngë për të cilën ajo kishte dobësi.

Qëlloi që erdhi në shtëpinë e pionierit Sekretari i Parë i Komitetit të partisë Petraq Magjistari, babai i Rudina Magjistarit. Ai na përshëndeti të gjithëve ne fëmijëve që ndiqnim rrethet dhe kurset në Shtëpinë e Pionerit. Udhëheqësja e pionierëve e prezantoi sekretarin me këngëtaren e vogël Vaçe Zelën, me të vetmin fëmijë të njohur midis gjithë nesh që s’ishim veçse korniza e gjallë e saj.

Kjo është Vaçe Zela, shoku Sekretari i parë, i tha udhëheqësja e pionierëve, sekretarit.

Ti qenke Vaçja? tha sekretari i habitur.

Po, unë jam! Ta këndoj këngën O Azerbajxhan? e pyeti Vaçja, e gëzuar nga që ai e njihte.

Pa ta dëgjojmë një herë ! i tha sekretari…

Dhe Vaçja shpërtheu….

Oborri i shtëpisë së pionierit, në çast u shndërrua në sallë koncerit.Vaçja krijonte kudo salla koncerte të befta që në fillimin e karrierës së saj.

Në vitin 1956, e takoj Vaçen para bibliotekës së qytetit. Në këtë kohë Vaçja i kishte kaluar kufijtë e Lushnjes. E njihte e gjithë Shqipëria. Diskutohej shumë për të, bëheshin shumë thashetheme e cirkonin me baltë. Por cirkat e baltës nuk zinin në trupin e bukur të pastër, të kulluar të këngëtares, sepse Vaçja dhe kënga ishin një dhe s’ka baltë që e cirkos këngën që pastron shpirtrat dhe vetëpastrohet si uji gurrës.

Të keqen motra, më thotë, Vaçja, futu pak në sallën e bibliotekës mbi tavolinën, te dritarja e fundit kam lënë revistën italiane. Noi donne e cila në brendësi të saj, ka faqet e modës. Unë po vij te dritarja, më tha dhe ti ma jep revistën. Më fal që po të mundoj !

Kur e mori revistën u gëzua shumë. I pëlqente moda. Vishej me copa të lira, por i priste dhe i qepte bukur, krijonte modele të reja. Vishej me shijen e top modeles më të mirë. Por kjo ishte e parakohshme për qytetin tonë, madje edhe për Shqipërinë e atëhershme që sapo kishte dalë nga zija e bukës. Vaçja me revistën në sqetull unë me një fletore vizatimi në dorë, bisedonim në trotuar larg bibliotekës. Vaçja kishte veshur një fund të kuq basmeje. Një gisht poshtë fundit të kuq, dukej një rrip i bardhë. Kalojnë pranë nesh dy gra. Njëra i thotë shoqes, qyqja shiko, dy pëllëmbë e ka nxjerrë këmishën dy pëllëmbë poshtë fundit. Është zhypon mos të plaçin sytë, nuk është këmishë, iu shkreh Vaçja me indinjatë , gruas injorante dhe cinike.

Mirë ia bëre, i thashë Vaçes duke i dhënë të drejtë.

Vaçe Zela s’ia përtonte askujt që i binte më qafë sikur dhe mbret të ishte.

Pas lirimit nga ushtria fillova studimet në Liceun Artistik për pikturë.

Në lice ishte edhe Vaçja, e cila studionte për kanto. Pashë se s’ishte e qetë. E axhituar shpirtërisht.

E di si po qarkullon një fjalë e dalë nga goja e pedagoges sime Marie Krajës, sikur ajo më paskësh thënë që, «Ti Vaçe çdo gjë mund të bëhesh, po vetëm këngëtare nuk bëhesh».

Po ti këngëtare je, i thashë unë që kisha një adhurim hyjnor për zërin e Vaçes. Janë në vete këto, apo flasin kuturu?!

E po ik dhe mbushu mendjen pa, më thotë Vaçja dhe kërciti gishtat e dorës me nervozizëm.

Vaçja u largua nga Liceu. Largimi i saj ishte gati një protestë memece ndaj kësaj thashethemnaje që spo shuhej. Vaçja ishte një artiste që rebelonte.

Më vonë në Lice u fol, se nuk ishte e vërtetë ajo që qarkullonte sikur gjoja se Vaçes çdo gjë mund të bëhej, por këngëtare nuk bëhesh kurrë. Kjo thënie ishte gjysmë e vërtetë. Pedagoget e kantos kishin thenë se Vaçja nuk mund të bëhej këngëtare opere, sepse këngëtare e muzikës së lehtë ajo ishte dhe këtë pedagoget s’e mohonin, por e pohonin jo vetëm me zë të lartë, por edhe me kompetencë. Ato s’mund të injoronin veten.

Me këtë thënie u spekulua shumë. Por e vërteta është se Vaçja u largua nga dega e kantos në formë proteste, pa bujë. Për ikjen e saj u fol shumë pro e kundër. Kundër flisnin cmirëzinjtë, mediokrit. Pjesa e talentuar e profesorëve dhe e nxënësve ishin pro Vaçes.

Pas kësaj Vaçe Zela vari kitarën në qafë dhe vazhdoi të këndojë lirisht, pa semaphore e vija të bardha. Këndonte këngë spanjolle, italiane. Muzika jonë e lehtë ende nuk ishte e nivelit që është sot.

Në pushimet e verës e takoj Vaçen në Lushnjë. E pyes se si ndihej në shtëpinë e kulturës.

Mizerje, më thotë.

Pse mizerje?

Po ja… Patëm një koncert në sallën e kinemasë së qytetit. Merrte pjesë sekretari i Parë me suitën e tij. Këndova me gjithë shpirt. Dhashë maksimumin. Pas shfaqjes më thërret sekretari i Parë. Po prisja të më thoshte fjalë të mira. E di ç’më tha: Mirë moj Vaçe, mirë. Bukur këndove, po pse përdridheshe si çingi…

Ç’t’i thosha Buzos. T’ia përmblidhja të merrja veten më qafë?

Të shkretët ne ia ktheu Vaçja thellësisht e trishtuar …

Më vonë takohem befas në Vlorë me Vaçen. S’e mbaj mend pse gjendesha në Vlorë,kurse Vaçja kishte ardhur për koncert me ansamblin e ushtrisë. Viti s’më kujtohet.

Të keqen motra, thotë Vaçja. Shko pak në shtëpinë time. Lajmëroji ata të shtëpisë sime se këta shokët e ansamblit duan të më bëjnë një vizitë. Ti e di si jemi ne të shkretët në shtëpi. Së paku ato pak lecka të rregullohen pak.

Vaçja ishte tepër krenare. Megjithëse nuk pyeste, prapë dëshironte që miqtë ta gjenin në rregull. Ata e nderonjin dhe ajo donte t’i nderonte dyfish kolegët.

Të talentuarit janë mirënjohës dhe etikë të mëdhenj. Vaçja edhe pse e thjeshtë, prapë në thellësi të sja, flinte dhe zgjohej shpirti aristokrat. Sidoqë të ishin njerëzit që njihte, ajo i takonte me shumë përzemërsi pa asnjë përpjekje për shmangie edhe kur ata ishin me qeleshe ose opinga. Një herë u sëmur një kushëri i saj. U shtrua në spitalin e Tiranës. Vaçja e vizitonte gati çdo ditë. Mjekët shtuan përkujdesjen. Ata e prisnin me padurim ardhjen e këngëtares magjike. Sapo hynte në korridorin e spitalit artistja e madhe, të sëmurët thoshin se po vinte sorkadhja. Kishte ecje të lehtë prej sorkadheje prandaj të sëmurët e quanin ashtu.

Nuk mbaj mend nëse Vaçja këndoi me zë të ulët ndonjë këngë spanjolle apo italiane të sëmurëve. Mbase edhe u ka kënduar por unë s’e mora vesh. Po ku i rrihej Vaçes pa këngë?

Një ditë Vaçja po më tregonte për suksesin e saj në sallën e estradës së Tiranës. Më tregonte se si e ndërprisnin me ovacione në mes të këngës. Ishin duartrokitje frenetike. Thirrje të stuhishme: Bravo, bravo, braaaaavo! E irrituar pse duartrokitej Vaçja që këndonte këngë të huaja, këngëtarja popullore Fiqirete Rexha i thotë: – Epo s’jemi në Italie këtu … Epo edhe në Turqie nuk jemi, de – i thotë Vaçja koleges.

Ishin vite disi liberale. Bashkimi Sovjetik po bënte kthesa të mëdha të çuditshme. Ndeshej liberalja me konservatoren. Në një dhomë të shtëpisë së Vaçes, në vitin 1963, banonte një ish e burgosur politike që dinte shumë mirë italisht. Unë shkoja tek ajo për të mësuar italisht me të. Një ditë takon Vaçen afër derës së ish të burgosurës së bashku me gjyshen që e donte jashtëzakonisht shumë. Aq shumë e donte saqë gjyshja përkëdhelej si fëmi. Vaçja sapo ishte kthyer nga një koncert në Rumani. E pyes se si kishte shkuar koncerti e ç’kishin thënë rumunët. Isha së bashku me Luçie Milotin, më thotë. Pas mbarimit të koncertit na çuan në një bar-lulishte. E di ç’i thanë rumunët ambasadorit tonë në Rumani?

Çfarë? Nëse Luçie Miloti është bilbili i këngës shqipe, Vaçja është surpriza shqiptare.

SHTËPIA NË LUSHNJË, KU KA LINDUR VACE ZELA

Vaçja jetonte vërtet në Tiranë, por Lushnjën e vizitonte për çdo rast të gëzimi apo hidhërimi. Ajo kishte njerëzit e saj në Lushnjë dhe kur vinte, shkonte e bënte vizita në shtëpitë e tyre. Një herë më qëlloi ta gjej Vaçen te mamaja e piktorit Luan Boriçi të cilën ajo e kishte vajzë xhaxhai. Piktorri Luan Boriçi po bënte një kompozim për Luftën dhe na ftoi të shikonim kompozimin e tij të cilin do ta dorëzonte në ekspozitën kombëtare. Shkuam për ta parë kompozimin, së bashku me shkrimtarin Halil Jaçellari dhe poetin e shkrimtarin Fatbardh Rustemi. Aty gjetëm Vaçen të ftuar për drekë nga kushërira e saj, Zenepe Boriçi. U gëzuam që po takoheshim me Vaçen me idhullin tonë. Bëmë shumë biseda për artin, por ajo që më ka mbetur në mend është habia që shprehu Vaçja, kur mori vesh se Kadareja kishte ardhur në Lushnjë, i ftuar nga poeti dhe shkrimtari Fatbardh Rustemi i cili hynte e dilte më shpesh në shtëpinë e Kadaresë nga ne dy të tjerët. Ishte koha kur shtëpia botuese «Naim Frashëri» i kishte dhënë Kadaresë për reçencë, romanin e H. Jaçellarit: «Nesër është e diel». Por habinë më të madhe,Vaçja e shprehu, kur mësoi se Kadareja, jo vetëm kishte ardhur në Lusnjë bashkë me Helenën, por edhe kishte fjetur një natë në shtëpinë e shkrimtarit, Fatbardh Rustemi. Kurse kur Halil Jaçellari i tha Vaçes se Kadareja kishte shkruar një ese për librin tim të parë poetik «Sot», tha: kjo është mrekullia vetë, gjeniu i letërsisë shqipe, ka shkruar për një lushnjar, sepse sheh ecje tek ai, sheh që ai është hapgjatë në rrugën e vështirë të artit që, siç thotë vetë Kadareja, «në të ka dhe ujqër dhe ditë dhe natë», Vetëm me gjestin e Lushnjës, tha Vaçja, Kadareja i paska larë të gjitha gjynahet që ia veshin padrejtësisht, gjoaja sikur ai, nuk çan kokën për asnjë krijues në botë, përveç vetes së vet,

Vaçja i gëzohej çdo talenti të ri, kudo që ai të çelte, veçanërisht u gëzohej talenteve që çelnin e lulëzonin në Lushnjë. Ajo i gëzohej dhe fliste me fjalë sipërane për këngëtaren Elida Korreshi

( Gjermeni) dhe këto fjalë i thoshte kur Elida hidhte hapat e para të karrierës si këngëtare.

Një herë tjetër, kur Vaçja, mësoi se djali im Helidoni u nderua me Çmim të parë, për punime në akuarele në ekspozitën ndërkombëtare në Oslo të Norvegjisë, erdhi në studion e djalit që të shihte akuarelet, për të cilat kishte dëgjuar fjalë të mira. Pasi i pa me kujdes punimet tha me përkëdheli, natyrisht: «Po si mor Helidon, nuk ke vënë dy – tre karrige për t’u ulur të tjerët që të vinë në studio. Ja, unë jam plak, nuk qëndroj dot në këmbë»

Ju plak? Ç’thua kështu, Vaçe!. Plaket mbretëresha e këngës? Qeshëm… Ndërkaq djali hoqi nga muri akuarelet të cilat Vaçja i kishte pëlqyer dhe ia dhuroi nënës së saj Vajës, të paketuara. Ato akuarele janë ende në shtëpinë e saj në Tiranë.

***

Të mëdhenjtë janë të sinqertë dhe s’druhen se mos i marrin si mburravecë. Unë u gëzova shumë që rumunët e kishin quajtur Vaçen surpriza shqiptare. E urova. Më thotë gjithë entuziazëm:

Do të përgatis një recital që …

Ashtu?

Po!

Ç’është ky cital moj bijë, e pyet gjyshja.

Jo cital, moj gjyshe. Recital, – i thotë Vaçja gjyshes duke qeshur e duke e përkëdhelur sikur të ishte gjyshja mbesa, dhe jo Vaçja.

Recitali moj gjyshe është …

Hë? Si është, thuaja gjyshes…

Është …, e di si? Që, pasi të kem kënduar, mua të më nxjerrin me tezgë nga skena …

E pse?

Aq shumë do të këndoj, sa do të bëhem telef….

Po qe kështu, lëre lanetin …

Po Vaçja s’e la këngën.

***

Biseda ime e fundit në telefon me Vaçe Zelën, ka qenë para një viti, kur ajo mori vesh për operacionin tim në zemër dhe më merr në telefon nga Zvicra. Më një zë disi të shuar, më uroi të shkuara dhe shërim të shpejtë. I them faleminderit Vaçes, po me një zë disi të vakët dhe unë, nga emocioni e mallëngjimi. A më more në telefon ti Vaçe, a u interesove ti, për mua, le të vdes tani…! «Ç’më thua, unë të telefonova të të uroja shërim të shpejtë, shëndet e jetë të gjatë, e jo që ti të vdesësh…!», më qortoi Perëndesha jonë.

***

Kur mësova shuarjen e Vaces, vetvetiu perifrazova dhe unë me vete, qortimin që i bën Montago Romeos, birit të vdekur:

« O bir pa edukatë! / Ç’është kjo sjellje / Të hysh në varr më parë se yt atë?»

Lushnjë, 2016

SPECIALE- 45 VJET- KUJTESE: POEMA “DIELLI DHE RRËKERAT”….

December 16, 2017 by dgreca

ME RASTIN 16 DHJETORIT, 45 – VJETORIT TË BOTIMIT TË POEMËS“DIELLI DHE RRËKERAT”,- CIKLI ME 9 POEZI, BOTUAR NË PRILL 1972, DHE POEMA “DIELLI DHE RRËKERAT”, BOTUAR MË 16 DHJETOR 1972,DY SHKAKTARËT E DËNIMIT ME PUNË TË DETYRUAR TE POETIT FASLLI HALITI: 4 VITE NË KOOPERATIVË ,6 VITE NË KOMUNALE DHE HEQJES SË DREJTËS 10 VJEÇARE TË BOTIMIT NË SHTYP./___________________________________________________

FASLLI HALITI/

DJALË “ I MIRË”/

Ai qenka djalë i mirë

Unë qenkam djalë i keq.

Ti këte ma thua shpesh.

Pse shoku shef?

Pse — “po”

Pse : “mirë”

Pse : “ urdhëro!”

Të thotë ai ty shpesh

Kur ti ke dhe s’ke të drejtë?

Pse të ngrihet në këmbë

Kur ti e pyet këmbë përmbi këmbë,

Kurse unë të përgjigjem këmbë përmbi këmbë,

Kur ti më pyet këmbë përmbi këmbë?

Pse duart nga xhepat ai i heq

Kur ti me duar në xhepa e përshëndet,

Kurse unë të përshëndes me duar në xhepa

Kur ti me duar në xhepa më përshëndet?

Për këtë ai qenka djalë i mirë

Dhe unë qenkam djalë i keq?

SHETITJE

Është verë.

Është natë.

Bije vesë,

Yjet varen si pjepra në qiell atje lart.

Unë shetis i vetmuar nëpër bulevard.

Ora 12

Tek dera e Komunitetit nderon një polic

Del me një libër në sqetull sekretari i partisë.

Ai më sheh.

Më thërret,

Më jep dorën,

Më fut krahun

Dhe zë pastaj më flet.

Bisedojmë bashkë

Dhe shetisim bashkë

Si dy shokë,

Si dy poetë,

Si dy miq të rinj,

Si dy të shqetësuar përjetë…

O POPULL

O popull …

(Sa e vogël të duket vetja kur i drejtohesh popullit,

Sa i zbehtë të duket edhe zëri më i fortë).

O popull!

Ka njerëz me 4

me 8,

me 40, 200 sy

Por i kanë për vete

Të 4,

të 8,

të 40, të 200

Dhe asnjë s’e kanë për ty.

Por edhe një gjysëm syri po më mbeti

Do ta qorroja netëve me siguri

Për ty o popull

O popull për ty!

DJALI I SEKRETARIT

Ju jeni burra.

Mos e fusni djalin e sekretarit

Klubeve, pastiçerive, kafeneve.

Mos ja hidhëroni buzët me kafe,

Mos i jepni cigare me filtër,

Mos ia zverdhni dhëmbët dhe gishtat,

Mos e mësoni me birrë,

Me verë,

Konjak,

E raki,

Mos i flisni për vajza, për nuse, fejesë

Ai ende është adoleshent, fare i ri,

Pastaj vajzat tuaja do ta gjejnë shokun vetë.

Ju jeni pleq.

Mos dilni me të përkrahu pazarit përnatë,

Djali i sekretarit nuk është vaksinë,

Nuk është tel përçues i temsionit të lartë.

NJERIU ME KOBURE

Ai pret të fryjë era

Jo që të zhvishen pemët,,

Jo që të shkunden gjethet e verdha,

Por që t’i ngrihet cepi xhaketës,

T’i duket pas brezit koburja.

Ai pret të vijë pranvera

Jo që të bjellë e të korrë.

Por që të xhveshë xhaketën

T’i duket pas brezit

Koburja.

MARRËDHËNIE

Nxënësve të mirë.

b V

a i

r s

d u a

h n r

i ë i

Kështu ne dilnim shëtitje,

Kështu diskutonim të tre,

Renditja ishte thjesht estetike,

Unë qëndroja midis jush

Si me i shkurtër

Dhe jo si mësues.

ÇIFLIKU

Reforma agrare i zhduku çifligjet,

I ngushtuam oborret kooperativistët.

Por mbeti në ndërgjegjen individuale, në shpirt,

Çifligu i miqësisë,

Çifligu i shoqërisë.

Kullosin manarët e zinj të përkrahjeve,

Shëndoshen deshët rudak të favoreve,

Kali i zi i hatëreve bredh

Dhe ik e ndale po deshe dot,

Të turfullon në fytyrë,

Të shkel me këmbë,

Të merr përpara me gjoks.

Çifliuu miqësi,

Çifligu shoqëri.

I përjetshëm të duket,

I pashpronësueshëm të duket ty?

Por ja ne shpikëm një tjetër reformë,

Reformën e kontrollit punëtor;

Shpronësimi filloi,

Shpronësimi vazhdon.

PËLHURA E ZEZË

Lida.

Ne e pamë festivalin tek Bashkimi.

U mblodhëm shoqërisht.

Midis nesh, punëtorë,

Nënpunës,

Mësues,

Mekanikë,

Midis nesh një kozmopolit.

Ti dole.

Na qeshi, buza, na qeshën sytë,

Zhurma u ndërpre në fabrikë,

Domethënë të dëgjonim ne, Lida.

Të dëgjonin edhe shokët e turnit të dytë.

Fillove,

Tezgjahët mbetën gojëhapur,

Sovajkat vallen e ndërprenë,

Kozmopoliti hapi gojen.

Sovajka e gjuhës së tij filloi të endë:

Kjo për rritëse pulash, po,

Kjo për mjelse është e mirë,

Kurse Iva, Orjeta kanë lindur për muzikë,

Por unë të mbrojta ty Lida,

Shokët e mi të mbrojtën,

Ç’ishin në dhomë të mbrojtën të gjithë.

Ja grisëm pëlhurën e zezë

Që kozmopoliti endi midis nesh.

Por unë e di.

Shokët e dinë

Edhe ti Lida vetë e di

Orjeta këndon më mirë,

Iva këndon më mirë se ti.

Por unë këngën tënde e kam si vajzen time,

Vazja ime tashti po çohet në këmbë,

Ajo tashi ka filluar të eci nëpër bulevard,

Ecën,

Nxitohet, qesh,

I ngatërrohen këmbët

Dhe bie mbi asfalt.

Por unë e ngre,

E ngrenë dhe ata që shetisin në bulevard.

Kjo është një rënie madhështore, Lida,

Kjo është rënia e ngritjes sa më lart.

MIMOZA

Mimoza!

Mos e qëndis atë degë mimoze tek gjoksi,

Lere bluzën ashtu të pastër të bardhë,

Do shkosh pa një qëndismë ne fakultet në mëngjes,

Por me një lëndinë shikime djemsh në gjoks

Do të kthehesh në drekë.

Mbi këtë lëndinë

Si zambak shikimi im…

_____________________________________________________

( REVISTA “NENDORI” Nr. 4.VITI XIX I BOTIMIT PRILL 1972 )

KY CIKËL POETIK, BOTUAR NË PRILL 1972, DHE POEMA/

“DIELLI DHE RRËKERAT”, BOTUAR MË 16 DHJETOR 1972, U BËNË SHKAK I DËNIMIT TË POETIT

PËR GABIME IDEORE NË POEZI, SIDOMOS NË POEMËN “KATRAN ME BOJË”, SIÇ E CILËSOI ATË SEKRETARI I PARË I KP NË NJË MBLEDHJE- GJYQ, AUTODAFE MESJETAR E CILA BËRI QË POETI TË DËNOHEJ 10 VJET ME PUNË TË DETYRUAR: 4 VITE NË KOOPERATIVË, 6 VITE NË KOMUNALE DUKE IU HEQUR E DREJTA E BOTIMIT PËR 10 VJET PLOT: 1973- 1983./

DIELLI DHE RRËKERAT/

.poemë .

Çatia e shtëpisë sime është qaramane.

Shtëpia ime është sentimentale,

Dy re në qiell

Ajo vu lotët,

Dy re në qiell

Ajo vu me të madhe.

Nga sytë e tavanit tim

(Tavani ka dhjetëra sy)

Lot gjerbësh rrjedhin vu, vu,

vu, vu

Natë e ditë

Rrjedhin me të madhe

rrjedhin

Pi-

kë,

Pi-

kë,

Jorganët e mi

Si jorganët e një personazhi melodramatik,

Mbytur në lot gjerbësh të verdha

Librat e bibliotekës sime

Me faqe të përlotura nga gjerba..

Beni,

Blerta,

Zamir!

Këto faqe librash

Kur t’i lexoni

Pas viteve shtatëdhjetë

Mos i merrni për lotët e mamasë’

Mos i merrni për lotët e babait këto gjerbë.

As mamaja,

As babai

Nuk ishin sentimentalë,

Sentimentale qe shtëpia jonë

Sentimental ishte tavani i saj,

(megjithëse dhe shtëpia dhe tavani ishin frymë e vjetër

Dhe s’kishin shumë faj.)

***

Në çdo faqe objekti të dhomës sime-gjerbë…

Në çdon faqe objekti

Një figurë abstrakte e verdhë.

***

Dy gjëra s’ka prekur gjerba në shtëpinë time:

(I kam siguruar ato të dyja në qoshet e shtëpisë)

Portretin e Enverit,

Historinë e Partisë.

***

Çatia ime sentimentale,

Dy re në qiell-

Ajo vu lotët,

Dy re në qiell-

Ajo vu me të madhe.

Nga sytë e tavanit tim

Rrjedhin lot gjerbësh vu, vu,

Vu,

Natë e ditë,

Rrjedhin me të madhe,

Rrjedhin

Pi-

kë,

pi-

kë!

Janë dadot tona,

Janë gjyshet tona

Këto pikë,

Këto gjerbë

Që na vënë në gjumë,

Me zërin e tyre të verdhë

Dhe për çudi,

Këto gjerbë,

Këto pikë

Vënë në gjumë edhe shokun Lili

(Shefin e strehimit në komitetin ekzekutiv.)

***

Jashtë erë,

Jashtë shi,

Kurse gjerbët heshtin tashti!

Zgjoj gruan,

Fëmijët i zgjoj

Dhe mes gjerbave të verdha, familjarisht,

I drejtohem Enverit,

I drejtohem Partisë:

***

Mos rrini fare të menduar!

Ne për ju flemë edhe në ujë,

Ne për ju flemë mbi dyshekë akujsh,

Ne për ju flemë dhe me çarçafë dëborërash mbuluar!

Ne për shokun Lili na vjen keq

(Shefin e strehimit)

Ne për shokun Koli na vjen keq

(Kryetarin e këshillit)

Që në pallatin e ri që mbaroi

Nuk na caktoi ne,

Nuk caktoi traktoristin Qazim Gjoni,

Nuk caktoi elektricistin Met Myzeqari,

Nuk caktoi muratorin Llazi Lala;

Nuk caktoi arkitektin Koço Mina,

Por

Soj –

soro-

llopin e tij caktoi.

Soj-

soro-

e llopin e tij

Që dezertoi nga fshati.

Që la shtëpinë në fshat,

Që erdhi nga fshati tashti

Dhe i pari mori hyrje në pallat.

***

Qazimi zbukuron fushat me traktorin e tij,

Qazimi në një dhomë u bë dhëndër,

Qazimi në një dhomë bëri shtatë fëmijë.

***

Met Myzeqari elektrifikoi disa fshatra,

Meti në qindra dhoma dhëndurësh vuri llamba.

Dhe gjeti një nuse në fshat,

Një nuse si shtyllë elektrike,

Një nuse të bukur syllambë,

Por Meti ende rri fejuar

Për një hyrje, shoku Lili,

Elektricisti Met ende s’është martuar.

***

Muratori Llazar

Ka zbukuruar qytetin me pallate,

Por Llazi ka disa vjet

Që rri në një barakë pupuliti 3 me 3

Me gruan, nënën, fëmijët, vetë i tetë.

***

Kurse kushëriri yt,

Ka një hyrje, shoku Lili,

Ai dhe gruaja, vetë i dytë.

***

Shoku Lili,

Shoku Koli,

T’u ankua Qazimi, Meti, Llazari,

Të erdhi Qazimi, Meti, Llazari,

Në zyrë,

Në komitet?

Dhe mos mendoni se ishin të ndrojtur,

Mos mendoni se ishin leshko,

Mos kujtoni se s’e dinin që kishin të drejtë!

Jo!

Ata e dinin që kishin të drejtë,

Por i mbanin hatrin Partisë,

Që strehimin s’e ka të lehtë.

Ju me sakrificën e tyre keni abuzuar

Dhe vite me radhë s’i keni strehuar.

***

Jashtë erë,

Jashtë shi,

Ne flemë,

Na zë gjumi prapë,

Fle dhe shoku Lili

(Shefi i strehimit),

Fle shoku koli

(Kryetari i këshillit)

Partia

Enveri

prapë zgjuar rrinë

dhe vënë dorën dorën aty ku pikon,

dhe s’ka gjerbë që s’e dinë !

Dhe jo vetëm e dinë

Aty ku rrjedh

Aty ku pikon,

Hapin themele

Hedhin çatinë.

***

Shkretëtira e kontradiktës së strehimit

Bëhet lëndinë.

Nën shiun e djersës së klasës punëtore

Lulëzojnë lule pallatesh pambarim.

***

I këputën lulet e apartamenteve:

Nr. 1

Nr. 2

Nr .3

I ndamë

Numër 1

Ia dhamë shokut Qazim

Numrin 2 shokut Llazar,

Numrin 3 shokut Meti ia dhamë.

***

Në vend të shushurimës së gjetheve,

N ë vend të erës së luleve,

Brenda petaleve të murevetë pallatit të ri,

Dogjo të qarat e vajzës së Metit,

Dëgjo të qeshurat e vajzës që lindi,

Dëgjo ninullat e nuses së Metit,

Shoku Koli

Shoku Lili.

***

Për një hyrje,

Për një hall,

Ne trokisnim tek ju,

Trokisnim në portat e buzëve tuaja,

Me gishtin e halleve tona trokisnim,

Shoku Koli,

Shoku Lili;

Portat e buzëve tuaja s’hapeshin

Dhëmbët tuaj kyçeshin

Me nervozizëm kërcisnin.

Vinte miqësia,

Hynte pa trokitur,

Vinte shoqëria, hynte pa trokitur,

Portat e buzëve hapeshin vetë,

Muret e dhëmbëve shkëlqenin.

Qindra kërkesat tona thyenin kokën,

Nuk futeshin dot,

Nuk i hapnim dot.

Një trokitje miku,

Një trokitje shoku,

Një cigare me filtër,

I hapte fare lehtë.

Një rekomandim,

Miku,

Shoku,

Një porosi

Shoku,

Miku

Përpara ju vinin ata

Ju vinin përpara një cigare, një paketë.

Ju-

Një hyrje iu vinit atyre përpara

Një apartament.

***

Shtëpia ime sentimentale

Vazhdon të qajë,

Të pikojë,

Të gjerbojë.

Por

Në secilën pikë të shtëpisë sime,

Në secilën gjerbë,

Ne po hapim nga një themel

Nga një pallat të ri vigan po ngremë.

Në truallin e shtëpisë sime sentimentale,

Ne po ngremë një lagje të re vigane.

Shkretëtira e kontradiktës së strehimit

Do të bëhet një qytet i ri banimi.

Urdhër!

Me grushtin e klasës punëtore

Thyejani dhëmbët burokracisë!

Thyejani dhëmbët shokut Koli,

Shokut Lili!

Po ua thyejmë,

Na duhen gurë,

Makinat në gurore u vonuan.

Po i murosim dhëmbët tuaj.

Ne s’mund të rrimë pa punë

Ne s’mund ta lemë me duar nën gjerbë

Enverin,

Partinë,

Ne i kemi piketa duart e tyre,

Piketa ku duhet të hapim themele

Piketa ku duhet të heddim çatinë.

Partia,

Enveri

Zgjuar rrinë?!

Dhe vënë dorën ku pikon?!

Dhe s’ka gjerbë që s’e dinë?!

Si s’ka gjerbë që s’e dinë?!

1972, Zëri i Rinisë

***

KRITIKA E 10-të GJIMNAZISTËVE PËR POEMËN

”DIELLI, DHE NJË POEMË QË SPEKULLON ME TE”-

(Shënime kritike nga dhjetë gjimnazistë -gazeta ‘ ‘Shkëndija” 25 janar 1973)

,Nuk na e priste mendja se Faslli Haliti do të shkruante një poemë të tillë si “Dielli dhe rrëkerat”. Ajo është frut i një çoroditje politike e ideologjike dhe na jep një pasqyrë në themel të shtrembër të realitetit tonë, të natyrës së pushtetit popullor dhe të marrëdhënieve të partisë me popullin. Ky karakter i shtrembër ideologjikisht nis që me vargjet e para të poemës, në të cilat thuhet:

“Ndërsa çatia e atdheut tim është e kaltër, optimiste.

Çatia e shtëpisë time është qaramane”.

Ç’kuptim kanë këto vargje? A nuk është “çatia e atdheut” vetë çatia e popullit? Dhe, po ta zhveshim mendimin prej figurës, a nuk ndërtohet socializmi në Shqipëri nga populli e për popullin, a nuk është qielli ynë “i kaltër dhe optimist” për të gjithë ata që luftojnë e punojnë me popullin e për popullin? Vështrimi i F. Halitit në këtë poemë është errësuar dhe kërkon (bile jep edhe “urdhër”) që edhe në të tjerët të shikojmë një tabllo të errët dhe t’i bëheshin shokë në pikëpamjet që ai shpreh në këtë poemë. Ai mendon se nga tavani (i kujt: i vetë poetit apo nga tavani i popullit?) “lot gjerbësh rrjedhin vu, vu… nat’ e ditë, rrjedhin me të madhe”. Sipas poemës të gjithë qenkan keq dhe njerëzit e pushtetit flekan gjumë të rehatshëm, iu mbyllkan dyert e zyrave punëtorëve, shtrëngokan buzët, strehokan “soj e sorollopin” e tyre dhe paskan degjeneruar deri në atë shkallë sa për “një cigare filtër, një rekomandim” u venë përpara të njohurve “një apartament”. Nga e gjithë poema del se pushteti ynë qënka burokratizuar deri sa nuk mban më, se askush nuk i qan hallet e popullit, se punëtorët duhet ta rregullojnë vetë strehën e tyre dhe në poemë u jepet “urdhër” atyre që t’u thyejnë “dhëmballët burokracisë” dhe po u munguan gurët të shkulin dhëmbët e nëpunsave. Si t’i marrim të gjitha këto, si vargje figurash të bujëshme, apo si pikëpamje të gabuara për realitetin tonë revolucionar? Jo, ato nuk tingëllojnë aspak drejtë në luftën kundër burokratizmit, flamurin e sëcilës e mban kurdoherë partia, por gumëzhijnë për anarshi dhe rebelizëm.

Që të kthehemi prap tek figurat artistike, në poemë si përfaqësues të vetëm të pushtetit dalin shoku Koli dhe shoku Lili, të cilët sikurse “uni i poetit” nuk mund të mos jenë përgjithësime artistike dhe këto përgjithësime janë negative. Në poemë, për realitetin konkret për të cilin flitet, autori nuk na jep asnjë të drejtë të mendojmë se ata janë “tipa të rastit” dhe as përjashtime nga gjëndja e përgjithëshme, prandaj edhe mendon, se “shkretëtira e kontradiktës” nuk mund të zgjidhet as me shokun Lili, as me shokun Koli. Pa shihni se ç’rrugë propozohet?! Duke u nisur prej aksioneve revolucionare për ndërtimin e banesave me kontribut vullnetar, autori i poemës, duke injoruar të vërtetën, mendon këtu se asgjë nuk është bërë për punëtorët, se atyre u është përvetësuar djersa. A nuk është shpifje me qitje të largët kjo? A nuk kalohet prej luftës kundër burokratizmit nga pozitat e partisë në pozitat e kundërvënies ndaj pushtetit popullor? Fundi i poemës tingëllon pikërisht kështu.

Madhështia dhe forca e partisë sonë është se ajo ka farkëtuar një unitet të çeliktë me popullin. Në Shqipëri nuk ekziston një parti që rri e numuron gjerbat, që trishtohet në mënyrë sentimentale për hallet e njerëzve dhe që rri pa gjumë prej “melodisë diletante të pikave, po një parti luftëtare që udhëheq popullin në revolucion dhe është kurdoherë në veprim për të mirën e masave punon jëse. Çdo gjë tek ne është vepër e partisë, e shokut Enver dhe e gjithë popullit. Partia realizon çdo ditë dhe kudo demokracinë socialiste dhe drejtësinë për popullin, duke qëndruar pranë tij, duke qarë hallet me të, duke e bërë atë të ndërgjegjshëm. Përballë kësaj të vërtete të madhe autori ka mbyllur sytë dhe ka krijuar në poemë një përfytyrim subjektivist krejt të dyshimtë mbi marrëdhëniet parti-popull-pushtet, duke u orvatur të krijojë të çara për të futur kontrabandë pikpamje anarshiste mikroborgjeze. Sipas poemës askush nuk bën gjë, kështu që i mbetet “unit të poetit” të japë “urdhërin”: “Thyejani dhëmbët burokracisë!” Ky është një shtrembërim flagrant i së vërtetës, që e ka burimin në mentalitetin e vjetër e tërë të çara të autorit, që ose shitet shumë “naiv” në politikë, ose është prej atyre që shfrytëzon situatat revolucionare për të nxjerrë në shesh kundërshtimet e tij prej mikroborgjezi. Pra, ndërsa “fle shoku Lili… fle shoku Koli”… në këtë situatë (autori është kontradiktor, në gjithë këtë konfuzion ideologjik, poema nuk di cilës shpifje t’i hapë portën më parë) shoku Lili dhe shoku Koli prashitin si të duan dhe “qindra këkesat” e punëtorëve “thyejnë kokat” se “nuk hyjnë dot” në zyrat e tyre.

A është kjo e vërteta e jetës sonë socialiste? A mund të shkruhet kështu për partinë dhe klasën tonë punëtore? A kemi nevojë ne për një poezi që të na gënjejë me lajka për partinë, që të shikojmë me dyshim realitetin dhe të na bëjë thirrje të ngrihemi kundër tij? Jo, për një poezi të tillë nuk kemi nevojë. Ne e hedhim poshtë atë me përbuzje dhe jemi të bindur se vjersha të kësaj natyre, të servirura me çfardo dredhirash e marifetesh stilistike, kurrë nuk do të mund të spekullojnë dhe ta errësojnë diellin e jetës sonë.

Poema “Dielli dhe rrëkerat” botuar në gazetën “Zëri i Rinisë” të datës 16 dhjetor 1972, na kujtoi se ky konfuzion ideologjik ka pasë nxjerrë kokë edhe në krijime të mëparshme të F. Halitit, me të cilat ne nuk kemi qënë dakord. Mjaft vjersha të tij ideologjikisht të gabuara apo gjysëm formaliste që lexonin nëpër faqet e organeve letrare (duke u çuditur si botoheshin) ne na revoltonin. Prandaj për këtë poemën e fundit, është kjo arësyeja që menduam se do të gabonim sikur të heshtnim më gjatë.

Sa për mendimin që është hedhur se F. Haliti në poezitë e tij shquhet për prirjen që shkrin në një të vetme personalen me shoqëroren, do të mjaftonte dhe një ballafaqim fare i shpejtë i egocentrizmit dominues në krijimtarinë e tij me faktet nga çështjet e tij personale, për të hedhur poshtë këtë “prirjen e shkrirjes”. Përkundrazi, ai, me personalen i kundërvihet shoqërores dhe pikërisht këndej fillon çoroditja, duke i vënë së përgjithshmes revolucionare vulën e personales mikroborgjeze. Për këtë le të marrim rastin e poemës që po diskutojmë.

Ne të gjithë e dijmë që F. Haliti ka trashëguar prej paraardhësve të tij një shtëpi të vjetër të madhe në qendër të Lushnjës, të cilën deri para pak kohe dhe për disa vjet rrjesht nuk ka dashur ta këmbeje me apartament modern. Siç tregojnë faktet, këtë nuk e ka bërë “për sentimentalizëm”. Se “as babai, as mamaja nuk ishin sentimentalë”, po për t’ia shitur pushtetit popullor me pare “mallin e trashëguar” Ai pengoi për dy vjet e sa rrjesht ngritjen e një pallati të ri në vënd të karakatinës së tij përballë kinoteatrit që po përfundon në qendër të qytetit. Nuk u tund e nuk pranoi asnjë lloj strehimi për derisa futi në xhep shumën e parave me të cilën u vlerësua shtëpia e tij. Jo vetëm kaq, por kundërshtimet e tij arritën deri aty sa të pretendonte t’i jepej një vilë më vehte. Më në fund mezi pranoi të marrë një apartament. Prandaj nëqoftëse pikënisja personale e poemës është kjo histori prej xhambazësh, atëhere ne do të thoshnim se jo vetëm që nuk ka asgjë nga “shkrirja e personales me shoqëroren”, por këtu shtrembërohet e vërteta, dhe autori bën gabim kur e vë vehten në një radhë me traktoristin “që zbukuron fushat me traktorin e tij”, me elektriçistin “që elektrifikoi disa fshatra”, dhe me muratorin që “ka zbukuruar qytetin me pallate”, se punëtorët as mendojnë as veprojnë si F. Haliti dhe, qoftë edhe si personazhe, u vjen turp të vihen në shërbim të egoizmit mikroborgjez, që shprehet në poemën “Dielli dhe rrëkerat” duke e analizuar atë qoftë në planin e karakterit përgjithësues të figurës artistike dhe të “unit të poetit”, qoftë në planin e thjeshtë personales.

Pa u çliruar sa s’është vonë nga individualizmi mikroborgjez F. Haliti nuk mund të na japë poezi të shëndosha të realizmit socialist, por përkundrazi ashtu siç vihet re nga ecuria e krijimtarisë së tij, ai ka rrezik të thellohet në çoroditjen ideologjike dhe atëhere do të jetë tepër vonë.

________________________________________

Poema, dhe kritika për të, i jepet lexuesit saktësisht siç janë botuar më 16 dhjetor 1972 në gazetën” Zeri i Rinisë”, dhe në gazetën “Shkëndija” më 25 janar 1973) , Janë përjashtuar vetëm emrat e gjimnazistëve si autorë apokrifë të kritikës….

ANTOLOGJI E VOGËL POETIKE ME POEZI TE KOLEGEVE PER DITELINDJEN E POETIT FASLLI HALITI

December 4, 2017 by dgreca

GEZUAR DITELINDJEN POETIT FASLLI HALITI-DIELLI/

PERSHENDETJE Z.EDITOR I DIELLIT/

ME 5 DHJETOR, KA 83-VJETORIN E LINDJES POETI DHE, GJYSHI IM,

FASLLI HALIT, ME KETE RAST EDHE UNE MBESA E TIJ PO JU DERGOJ KETE

ANTOLOGJI TE VOGEL POETIKE ME POEZI NGA KOLEGET ME DESHIREN QE

TA SHOH TE BOTUAR NE GAZETEN TUAJ, TE FAMSHME, ” DIELLI” SI NJE

KUJTESE NGA SHOKET E KOLEGET E TIJ DHE PER KOLEGET, SHOKET, LEXUESIT

NGA ANA E VETE ATIJ.

Krisa Ruli (Grey)

ANTOLOGJI E VOGËL POETIKE ME POEZI TE KOLEGEVE PER DITELINDJEN E POETIT FASLLI HALITI

FATBARDH RUSTEMI

KUQALASHËT DHE POETI /

Faslli Haliti

Jam ndjerë i përdorur,

jo se ma kanë hedhur,

nuk mund të them se s`ma kanë punuar…

Duke luajtur me bezen e kuqe

kuqalashët më kthyen në një dem të tërbuar.

Ata nuk luanin me rrezikun,

sikurse ndodh me një teroador hero,

Sepse mua më kishin llogaritur

në një shtojcë të vetes, dosido.

Një Koz Dynjaja me beun hopa,

e namin ma hapën si frikacak,

Por në shpirtin tim flakëroi revolta

dhe s`njoha idhuj e butakë!

Atëherë kuqalashët më rrasën lopatën

Në vend të penelit delikat…

Si e si të më bënin qole

Një shall të kuq më lidhën në qafë.

Më gallavitën me të kuqen,

Në dekor të qytetit më mbajtën peng,

Nëse ditën shkruaja parulla

Natën komplotoja bashkë me Kadarenë

I shoh kuqalashët në ditën e pashkës

Të lyejnë vezët me bojë të kuqe,

Njësoj si dikur rrëmojnë nëpër vargje

Se mos gjejnë në to mbeturina parulle.

LIR L E V O N J A /

Gëzuar ditëlindjen poet

poetit Faslli Halitit

Gëzuar ditëlindjen poet,

ti mësues, burrë, prind e gjysh,

qytetar, lektor,

koferencier,

piktor i sofizmave si dromca shiu,

që arti i mbledh për zjarrin e vatrës…,

….. gëzuar me shumicë.

Gëzuar sikur me qenë afshi i kësaj stine

ku vrunduj ere me duargjethe mbushin rrugët,

e dielli hapet pash derisa të gjejë edhe skajin e fundit

më të fundit,

më të skajshim – atë që e gjete edhe ti –

prandaj ka pranverë, verë vjeshtë dhe dimër,

ta dish poet.

Gëzuar mbi të gëzueshmen

rreth një tavoline,

mes adhurueseve tek bredhi i Buçit

në Lushnje,

gëzuar poet

edhe shtatëqind e shtatëdhjetepesë vjet!

PËRPARIM HYSI

POR S’U NDALE, PROMETHE

Faslli Halitit

Ti piktor seç shkruaje vargje

Seç “gatuaje” në një magje.

Dhe me gjuhën e Ezopit

Seç i bije “Babazotit”

Liliputët nëpër zyra

Lëpijnë kocka,prehin thika

Dhe vendosën:”Lër arsimin!”

Ndal pikturën,ndal dhe shkrimin!

Shpejt në fshat;larg nga qyteti

“Edukim” kërkon pushteti

Korre jonxhë,hape kanale

Pas të rri “hija tinzare”

Por s’u ndale,Promethe

S’pyet për”diell” apo “rrëke” *

Dhe u rrite nëpër vite

Ata poshtë,po ti u ngjite.

I shkurtër nga shtati

I madh si njeri

Lushnja të krenohet

Me poet si ti.

ULLMAR QVICK

DIELLI I SHQIPËRISË

Sa herë, nëpër muzg, nëpër mjegull

Përtej trishtimit të nëntorit nordik

Kam parë me sytë mbyllur

Dritën e diellit të Shqipërisë.

Ky diell më djeg lëkurën

Atje në plazh të Durrësit

Më përshëndet si mik nga rinia

Kur më mori flakë shpirti

Më mori flak shpirti

Mori flak se e ndezi Migjeni

Me rrezet që ranë në tullumbat

E Lulit të vocërr.

Më mori flakë shpirti

me rrezet e furisë së Faslli Halitit*

Dielli dhe rrëkerat luftuan

Mbi çatinë e shtëpisë së tij.

U mblodhën pa mëshirë

në poezi me dritë e terr

por fjalët u tretën

në rrebeshët e stinës.

Dhe më mësoi Fatos Arapi

se nuk janë udhët pa fund të jetës

si këto rrze të diellit

që çajnë drejt universitetit.

As statujat s’janë të pavdekshme

E dinë tani, e dinë

E pavdekshme është vetëm

Dashuria që mundi shekujt.

Bile me sy të mbyllur, aman

Sa herë kam parë

Nëpër muzg, nëpër mjegull nordik

Dritën e diellit të Shqipërisë.

Dhjetor 1990

*Poet nga Lushnja. Poema e tij «Dielli dhe rrëkerat», u botua në gazetën «Zëri i rinisë» më 16 dhjetor 1972. U bë objekt sulmi për përmbajtjen e saj satirike

BAJAME HOXHA (ÇELIKU)

POETIT FASLLI HALITI

Shpirtin Plotë petale

Jeta gjithë stuhi

Ditët dallgë e valë

Gjithnjë pashë tek ty.

Pashë dhe poezinë

Thellë, thellë tek ty

Shkonë në lartësinë

Ndritë porsi hyjni.

Frymëzim i blertë

Ngre peshë edhe malet

Duket n’horizont

Vargu me petalet.

Çdo poet në Lushnjë

Çdo poet i ri

Do nëpër vargje do të ketë

Patjetër pak Faslli.

«MËKATI» I PRANVERËS…

« Mëkati» i pranverës,, te Faslli Haliti,

te sythet e tija, te gjethet e zgjimit,

„ pranvera sykaltër,,mua më mahniti,

Ky poet i madh, i solli dritë agimit.

( nga libri Puthja)

FERDINAND LAHOLLI

NË KROIN E FJALËS TËNDE

Faslli Halitit

U përkula në kroin e fjalës tënde

dhe piva diellin e artë të mendimit.

Në rrugën drejt vetes, ku rigon terrdhembje,

po fekson festivi ylber i besimit.

KËSHTU NDODHKA ME FJALËN

F. H.

Bëhet urë ndër kohëra.

bëhet urë ndër njerëz,

kur rrënjët i paska në truallin e zemrës.

( nga libri «urrejtja nuk është dashuria ime» )

2008.

QERIM SKËNDERAJ

POET I VARGJEVE “TË VERDHA”

(Faslli Halitit)

Ti prap ke mbetur Ai

Një “libër i verdhë”, i ndaluar,

Me vargjet plotë diell në liri

Pikment i fjalës së shkruar!

2008.

INTERVISTË ME FUSHËN

November 30, 2017 by dgreca

….Dhe hashashshi/

Edhe kanabisi/

S’përmbahen./

Hashashshi/

Edhe kanabisi /

Harbojnë/

Si dy tepistë blroshë,/

Tërbimshëm tërbojnë të dy/

Luginave, skërkave, kodrave maleve/

Pa u trandur në diell, breshër,/

Dëborë,

Shi

Duke sfiduar,

Duke mospërfillur

Prokurorë, gjyqtarë polici …!

Faslli Haliti/…………………………………

Viz. S.kamberi «Artist i Popullit»

INTERVISTË ME FUSHËN/

PROLOG/

Myzeqe moj fushë/

Myzeqe /

Moj fushë/

Ti ishe hambari ynë /

Me misër të bardhë si sermë /

Ti ishe hambari ynë me grur të artë,/

Me grurnja të floririnjtë, të verdhë …!/

***

Fushë

Fusha ime

Bari yt brus,

Është prapë i blertë më ?

Mos u zverdh vallë i blerti,

Mos vallë u përcëllua, u tha?

Gruri,

Derdhet si dikur

Fushave të myzeqesë

Kur kullonte pika ari çdo kalli,

Mos do kemi prapë zi të zezë buke,

Mos do kemi prapë karesti ?

Misri ?

Bleron tej në ҫair

Apo zverdhet sapo mbin

Si dikur pa kalli në thatësirë?

Pambuku

Zbardh

Fushës mbarë

Siҫ zbardhte vite, dekada më parë?

Si, si, si,

Misri thahet nga etja

Për një pikë ujë kanali të ftohtë,

Dhe s’arrin të çojë

Një kalli kaҫot ?

Kjo është karesti biblike, fusha ime dikur gjithë drithëra!

Ky është trishtim biblik moj fusha ime, fushë

Që misri, gruri yt

Të mos arrijnë

Të çojnë

Kallinë,

Të mos na japin bukën,

Ky është më shumë se trishtim

Kjo është më tepër se karesti biblike

Ky është një trishtim më tej se ҫdo trishtim…!

Si,

Si, si, si?

As pambuku

S’çon, nuk çel boҫe

Qoftë edhe një boçe të vetme?

Perëndoi dielli ynë kështu si dielli i Austerlicit

Deri sa edhe një një boçe

Të mos çeli

Dot ,

Gjersa edhe një gonxhe pambuku

Fushave myzeqare të mos zbardhet sot?

As edhe një boҫe të mos ҫel në ҫdo pad

Sa për t’i vënë një shtupë të vdekurit

Në puzë

Kur të niset për në Had?

Pjepri,

Bostani

Shalqiri

Kungujt e verdhë,

Varen si dikur në ferrë?

Si?

Dhe

Pjepri

Shalqini

Me t’u shinjur,

Me t’u zverdhur,

Kërkojnë shoping,

Kërkojnë ekzil ekonomik europian,

Pretendojnë tregun botëror nëpër botë

Tejembanë

Nuk i pranojnë

Si ezilantë ekonomik

Si biznesmenë ezilantë

Sikur pjeprat të jenë terroristë,

Sikur pjepri shalqini të jenë mbushur

Jo me ëmbëlsi, por me tritol, si kamikazistë.?!

Hashashi,

Kanabisi

Harbojnë,

Më shumë se gruri

Më shumë se misri tërbojnë ?

Dhe hashashshi

Edhe kanabisi

S’përmbahen.

Hashashshi

Edh kanabisi

Harbojnë

Si dy tepistë blroshë,

Tërbimshëm tërbojnë të dy

Luginave, skërkave, kodrave maleve

Pa u trandur në diell, breshër,

Dëborë,

Shi

Duke sfiduar,

Duke mospërfillur

Prokurorë, gjyqtarë polici …!

Pa le pastaj

Ndonjë

Apo

Dy, tre, pesë a gjashtë Parti !

***

Propozimi im:

Të shtohen policët dhe rojat civile

Sepse jo vetëm demat,

Mëshqerrat,

Delet,

Deshët

Po tërbohen

Por po tërbohen

Edhe politikanët tan ë,

Deputetët, pushtetarët

Por po na dehen, po na drogohen

Edhe partiakët me kanabis, me pseudopolitikë

Vendi po mbulodet me horra narkotikë …!

EPILOG

Eh moj fushë,

Moj fushë

Fushë

Si je katandisë!

Hambar buke në vite, në dekada,

Sot një superhambar deng me hashash, kanabis…!

Gusht 2016 – nëntor 2017