SHËNIM ME RASTIN E 24-VJETORIT TË MARRËDHËNJEVE SHQIPTARO- AMERIKANE/
Nga Frank Shkreli/
5 Marsi, 1991 është data kur u nënshkrua dokumenti për rivendosjen e marrëdhënjeve diplomatike amerikano-shqiptare, pas një ndërprerjeje prej pothuaj një gjysëm shekulli diktaturë komuniste. Një javë më vonë në Tiranë arrijti delegacioni i parë diplomatik i Shteteve të Bashkuara, që autori i këtyre rreshtave pati nderin dhe privilegjin të ishte pjesë e tij. Ishte kjo hera e parë në 50-vjetë që diplomatët amerikanë shkelën në Tiranë.
Si shënim të asaj vizite prej pothuaj një muaji, po sjellë artikullin e bashkangjitur – mesa mbajë mend i vetmi artikull i një gazete shqiptare me rënëdësi të asaj kohe — botuar në gazetën Rilindja Demokratike (RD) që sapo kishte filluar të botohej si organ i Partisë Demokratike të Shqipërisë, shkrim në të cilin përshkruhet arrijtja e delegacionit amerikan në Tiranë dhe takimi i parë me përfaqsues të Partisë
Demokratike. Delegacioni amerikan kishte caktuar një ditë pas arrijtjes në kryeqytetin shqiptar, takimin e parë me përfaqsues të Partisë së re të sapo formuar.
Ndonëse, me sa u informuam në atë kohë, asnjë gazetë e regjimit dhe as radio televizioni shtetëror nuk njoftuan fillimisht arrijtjen e delegacionit të parë diplomatik amerikan në Tiranë, gazeta RD e botoi njoftimin e takimit në faqën e parë të saj, të datës 23 Mars, 1991, por siç mund të shihni nga artikulli, pa ndonjë eufori dhe pa asnjë koment të drejtë për drejtë ose të tërthortë mbi rëndësinë e kësaj ngjarjeje – sigurisht pa shfaqje euforike që u akordohet sot lidhjes së marrëdhënjeve shqiptaro-amerikane nga zyrtarët dhe nga media shqiptare. As takimet e mëvonshme të delegacionit të parë amerikan me faktorë të tjerë politikë të vendit, nuk u pasqyruan në shtypin zyrtar të kohës. Kuptohet se regjimi i
Ramiz Alisë ishte gjithnjë në fuqi dhe duket se gjithkush ishte tepër i kujdesshëm mbi ato që shkruanin. Por, ama mungesa e entuziazmit zyrtar për praninë e delegacionit të parë amerikan, më shumë se u trefishua nga pritja tepër entuziaste që i bënë delegacionit shqiptarët e thjeshtë anë e mbanë vendit, nga Shkodra e deri Ndërkaqë, të hënën në Tiranë, “Qendra Shqiptare e Politikave” organizoi konferencën me titull “24 vjet partner strategjik”, me rastin e 24-vjetorit të rivendosjes së marrëdhënjeve diplomatike shqiptaro-amerikane ku mori pjesë Presidenti i Shqipërisë, Bujar Nishani dhe Ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Tiranë, Donald Lu si dhe zyrtarë të tjerë, e të cilët sipas Zërit të Amerikës, në atë tubim ata theksuan marrëdhënjet e shkëlqyera që ekzistojnë tani midis
Washingtonit dhe Tiranës dhe njëkohsisht u zotuan për bashkpunimin midis dy vendeve për përballimin e sfidave aktuale.
Mirëpo, nga këndveshtrimi 24-viteve më parë, si dëshmitar i atij mjerimi të përgjithshëm shoqëror dhe ekonomik të regjimit komunist i cili kishte kaplluar Shqipërinë e Marsit të vitit 1991, është vështirë të besohet se sot 24-vjetë më vonë, populli shqiptar, siç tha edhe ambasadori Lu të hënën, vazhdon të përballet me ose të vuaj nga trashëgimia e regjimit komunist. Por megjithkëtë, si atëherë ashtu edhe sot, siç theksoi edhe Ambasadori Lu në konferencën e Tiranës, “Shtetet e Bashkuara besojnë në Shqipërinë”. Atë besim kishin edhe 24 vite më parë ku u rivendosën marrëdhënjet diplomatike. Besimin se duke marrë parasyshë trashëgiminë dhe pasojat e tmershme të regjimit komunist në shoqërinë
shqiptare, Shqipëria do të shkundte njëherë e mirë trashëgiminë e njërit prej regjimeve më të egëra komuniste të botës mbrenda një kohe të shkurtër dhe se do të dinte të çmonte lirinë dhe demokracinë me qëllim të ndërtimit të një jete më të mirë për brezat e tanishëm dhe të ardhëshëm të shqiptarëve.
Në konferencën kushtuar 24-vjetorit të rivendosjes së marrëdhënjeve diplomatike midis dy vendeve, Ambasadori Lu theksoi gjithashtu të hënën në Tiranë se, “Shtetet e Bashkuara besojnë në Shqipërinë, dhe jo në ndonjërën parti politike ose udhëheqës të vetëm politik. “Ato besojnë”, theksoi diplomati amerikan, “në afëtësinë e shqiptarëve të guximshëm që të ndërmarrin bërjen e ndryshimeve të nevojshme dhe që të bëjnë sakrifica për veten dhe për fëmijtë e tyre.”
Është ky një mesazh i rëndësishëm që duhet të përsëritet shpesh nga diplomatët amerikanë, se marrëdhënjet midis kombit amerikan dhe kombit shqiptar janë midis dy popujve, dhe nuk mund të ndryshojnë, të përdoren ose të keqpërdoren si t’i teket një partie politike të rastit ose një udhëheqsi të përkohëshëm politik. Si të tilla, ato marrëveshje duhet të bazohen jo vetëm në marrëdhënjet politiko-
ekonomiko-ushtarake, por mbi të gjitha duhet të bazohen në vlera të përbashkëta, në këtë rast në vlerat perëndimore. Jo se Amerika dhe perëndimi në përgjithësi janë shoqëri të përsosura dhe pa gabime e pa probleme, por marrëdhënjet e Amerikës me shumë vende, sidomos me ato të Europës Perëndimore, janë të bazuara, mbi të gjitha, në vlerat e përbashkëta njerëzore që historikisht ndajnë me ato shtete dhe popuj, pa marrë parasyshë se cila parti ose cili udhëheqës është në pushtet në një kohë të caktuar. Të tilla duhet të jenë edhe marrëdhënjet midis Washingtonit dhe Tiranës, të bazuara në vlerat e përbashkëta të një shoqërie e cila duhet të distancohet tanimë njëherë e mirë nga trashëgimia e tmershëme e komunizmit duke luftuar krimin, dhunën dhe korrupsionin.
Në këtë 24 vjetor të marrëdhënjeve shqiptaro-amerikane, le të shpresojmë me ambasadorin më të ri amerikan në Tiranë i cili, në emër të shtetit që ai përfaqëson, shprehu besimin e tij se më në fund, “Shumica e shqiptarëve të cilët janë të ndershëm dhe me integritet do të triumfojnë mbi ata të cilët përfaqësojnë krimin, dhunën dhe korrupsionin.”
Ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Tiranë, Donald Lu u angazhua se vendi i tij do të vazhdojë t’i mbështesë shqiptarët në këtë betejë të rëndësishme. Kjo është një mbështetje e nevojshme, por kjo luftë kundër “krimit, dhunës dhe korrupsionit”, nëqoftse do të dalë me sukses, është një luftë që duhet të bëhet nga shqiptarët dhe se fitorja kundër këtyre të këqiave duhet të sigurohet gjithashtu nga vet shqiptarët, për një të ardhme më të ndritur të kombit shqiptar dhe për të mirën e marrëdhënjeve më të forta midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë, bazuar mbi të gjitha, në vlerat e përbashkëta njerëzore.
FAN NOLI DHE LUIGJ GURAKUQI
NGA FRANK SHKRELI*
Z. Kryetar, së pari dëshiroj tu falenderoj ju dhe Komisionin përgatitës për ftesën që më bëtë për të marrë pjesë në këtë takim përkujtimor me rastin e 50-vjetorit të vdekjes së Fan Nolit.
Unë, në atë temen — duke mos qenë studjues i Nolit, as akademik dhe as historian, por pikërisht nga pikpamja e një publicisti të thjeshtë — u përpoqa ta shënoja këtë përvjetor me një shkrim modest para nja 10 ditësh, për arsye të respektit që kam për të, por edhe me shpresën se do të ketë kujtime të tjera me rastin e këtij përvjetori, prandaj u përgëzoj që kini organizuar këtë takim përkujtimor.
Unë nuk kam arritur ta njihja personalisht Fan Nolin, ndonëse emigrova në këtë vend 5 vjetë pasi ndërroi jetë ai, por gjatë viteve kam pas fatin ta njihja atë nepërmjet disa njerëzve të cilët e kishin njohur mirë Nolin.
Një prej tyre, ishte Louis Prifti, një ish-koleg imi në Zërin e Amerikës, i cili gjatë karierës së tij tek VOA kishte mbuluar shumë prej aktiviteteve të Nolit dhe kishte marrë një numër intervistash prej tij. L. Prifti – ishte një thesar mbi jetën dhe veprimtarinë e Nolit. Përveç kësaj, Fan Nolin e simpatizojmë më shumë edhe për arsye se ai është i yni, si shumë prej nesh, bir i diasporës, i cili pjesën dërmuese të jetës e kaloi jashtë trojeve shqiptare. Ndante pra një fat si të gjithë ne, që pjesën më të madhe të jetës tonë jemi duke e kaluar në mërgim.
Veprimtaria e Fan Nolit ishte e shumëanshme dhe roli i tij i mrekullueshëm. Sepse Noli, siç ka thënë një bashkohas i tij Baba Rexhebi i Teqesë Bektashiane në Detroit, “Ishte një prijës i denjë në fushën shpirtërore, kulturore dhe kombëtare.”
Ndërsa folësit e tjerë prekën fushë të ndryshme nga veprimtaria e Nolit, si dhe prirjet e tija të rralla krijuese poliedrike, unë deshta që ndër të tjera, të përmend, shkurtimisht, lidhjet e tija të veçanta me Luigj Gurakuqin dhe rolin e tyre të përbashkët në mbrojtje të interesave të kombit – ashtuqë të kujtojmë edhe Gurakuqin, pasi 2 marsi i këtij viti shënoi 90-vjetorin e vrasjes së mikut dhe bashkpuntorit të ngushtë të Fan Nolit.
Është me vend që t’i kujtojmë këta shqiptarë të mëdhej që s’janë më – ndonëse nganjëherë të harruar — ata janë të pranishëm me veprat dhe me trashëgiminë e tyre, me idealet e tyre të shënjta, me shembëllat e tyre dhe me përpjekjet dhe rolin e tyre prej titanësh, që ata luajtën për t’a bërë Shqipërinë dhe shqiptarët ashtu siç janë sot, megjithse besoj se do të dëshironin Shqipërinë, Kosovën dhe shqiptarët kudo — më mirë se ç’janë sot.
Këta dy përvjetorë shëndrisin me germa të mëdha ari historinë e shqiptarëve, sepse Noli dhe Gurakuqi — veçmas dhe së bashku — luajtën role të mëdha në fatin e kombit shqiptar. Në të vërtetë, ishin aq bashkpuntorë të ngushtë sa që Noli, në elegjinë kushtuar Gurakuqit pas vrasjes së tij, e quan Gurakuqin, “vëlla”, “Gojë mjaltë dhe zemër hekur”:
“Sa më mirë e kam njohur”, do të thoshte Noli për Gurakuqin“, aq më tepër kam qenë i shtërnguar ta respektoj.” Noli do ta bënte Gurakqin Ministër të Financave në qeverinë e tij dhe si këshilltar të ngushtë e merr Gurakuqin me vete pjesë e delegacionit shqiptar në mbledhjen e Lidhjes së Kombeve në Gjenevë, në shtator të vitit 1924. Fillimisht ata morën pjesë në punimet e komisioneve të ndryshme, ku folën të dy në emër të qeverisë shqiptare, por ishte fjalimi i Fan Nolit në sesjonin plenar të Lidhjes së Kombeve ai që do të tërhiqte vëmendjen më të madhe ndërkombëtare. “Peshkopi, Kryeministër Fan Noli i Shqipërisë i bëri delegatët e Lidhjes së Kombeve të mbeten gojëhapur, kur u mbajti një nga fjalët që bëri bujë dhe pa dyshim një nga fjalët më piktoreske”, do të shkruante në atë kohë gazeta amerikane Nju Jork Tajms.
Suksesi i Fan Nolit në mbrojtjen e Shqipërisë dhe të Shqiptarëve në Konferencën e Lidhjes së Kombeve në Gjenevë, e vërtetoi dhe e ngriti atë në një nivel diplomati të rangut botëror dhe e bëri Nolin si njërin prej udhëheqsve më të dalluar të jetës politikës dhe diplomatike shqiptare, ndoshta i të gjitha kohërave, ndërkohë që nga Shtetet e Bashkuara ai shërbeu si një zëdhënës dhe përfaqsues i denjë i të të drejtave të Shqiptarëve kudo.
Në këtë përvjetor të vdekjes së tij, kujtojmë pra një burrështeti dhe diplomatin shqiptar i cili me veprat e tija kombëtare atdhedashëse, në vazhdimësi dhe në përjetësi, nderon kombin shqiptar. Sipas një komenti të gazetës britanike, Manchester Guardian të vitit 1924, sot kujtojmë “një burrë me të cilin do krenohej çdo vend, një diplomat i përkryer, një ekspert i politikës ndërkombëtare, një debatues i aftë, i cili la një përshtypje mbresëlënse në Gjenevë. Ai, me një mjeshtëri të pazakontë, i mundi kundërshtarët e tij ballkanikë, gjithmonë duke u qeshur”, shkruante gazeta britanike.
“Një prelat shqiptar, i krishterë, kërkonte një Shqipni të lirë dhe hynte dorëzanë se ndjeksat e tri besimeve do të jetojshin në harmoni të plotë vullnetesh e qëllimesh. Pranija e Tij ishte një përgnjeshtrim i akuzave të anmiqvet”, do të shkruante Ernest Koliqi me rastin e vdekjes së Nolit, duke thënë se armiqtë e kombit shqiptar, “Nuk e pritshin aty në atë mbledhje (të Lidhjes së Kombeve) atë plotni argumentash historikë e gjeografikë të paraqitun me stil të naltë, që dëshmonte pregatitje të jashtzakonshme kulturore. Si mos me e pranue një shtet që nxirrte njerzë me gjithë ato veti të rralla?”, pyeste Ernest Koliqi në shkrimin e tij në revistën Shëjzat me rastin e vdekjes së Fan Nolit në mars të vitit 1965.
Pjesëmarrja aktive në punimet e Lidhjes së Kombeve në Gjenevë në vitin 1924 nga përfaqsuesit shqiptarë Fan Noli dhe Luigj Gurakuqi mund të konsiderohet si përpjekja e parë shqiptare, në një nivel të tillë ndërkombëtar, për t’ia bashkuar vendin e tyre të izoluar dhe të harruar Europës dhe vlerave universale të njeriut. Nolit e Gurakuqit, në të vërtetë, iu bashkuan pak më vonë edhe Bajram Curri dhe Hasan Prishtina, të cilët shkuan në Gjenevë për të protestuar para Lidhjes së Kombeve duke kërkuar drejtësi për popullin shqiptar të Kosovës, që shovinistët serbë donin ta zhduknin nga faqja e dheut. Për shumë vite Bajram Curri e Hasan Prishtina mbanin mbi shpatulat e tyre vuajtjet dhe dhimbjet e një populli i cili nuk kërkonte asgjë më tepër veçse të jetonte i lirë në trojet e veta autoktone. Nuk ua merrte mendja të shkretëve se pjesmarrja në atë sesion të Lidhjes së Kombeve në Gjenevë më 1924, do të ishte e fundit për të gjithë këta rilindas të kombit si përfaqësues të Shqipërisë dhe shqiptarëve në atë nivel të diplomacisë ndërkombëtare.
Prandaj, me rastin e këtyre përvjetorve për Luigj Gurakuqin dhe Fan Nolin, nuk mund të harrojmë as 90-vjetorin e vdekjes së Bajram Currit, gjithashtu në mars të vitit 1925. Në një kohë kur Shqipëria sot është anëtare e NATO-s dhe vend kandidat për anëtare në Bashkimin Europian dhe kur Kosova është shtet i pavarur dhe kurë shqiptarët janë më të lirë se kurrë – duhet të kujtojmë se ishin pikërisht këta burra të cilët ndërtuan urat e para drejtë Europës dhe perëndimit. Porta e Europës ishte e mbyllur atëherë për shqiptarët, për arsye se të huajt nuk i donin shqiptarët. Por Fan Noli, Luigj Gurakqi, Bajram Curri dhe Hasan Prishtina — si individë dhe si grup — ishin të qartë dhe të vendosur mbi interesat aftagjata të kombit të vet, se bazuar në traditën, vlerat dhe në kulturën e kombit, Shqiptarët ishin dhe janë pjesë e Europës.
Në një shkrim të Ernest Koliqit në të cilin thotë se edhe ai vet ishte një “nëpunës i vogël por besnik në Qeverinë e kryesueme prej Fan Nolit më 1924”, thekson tiparet e këtyre burrave sipas Nolit, duke u shprehur se “Në Luigj Gurakuqin, Fan Noli njofti burrninë që rrjedh nga vetitë shqiptare, trashigue nga të Parët dhe të zhdrituna shkëlqimisht në rrezet e nji kulture së gjanë. Në Bajram Currin njofti e përlavdoi instinktet e shëndosha burrnore që me gjarpënim vetimash e shungllim bubullimash shfaqen papritmas në përpjekje për ideal, pa dalë nga vijat e urtisë dhe pa u shkoq nga trashigimi stërgjyshnuer i nderit e i drejtësisë.”
Sot, 25 vjetë pas shëmbjes së komunizmit, aspiratat e kombit shqiptar për hapjen e portës së Europës nuk po realizohen – megjithë fjalët e mira. Kjo kryesisht për arsye të një politike përçarse dhe korruptive, si dhe të mungesës së mirëfilltë të një dialogu politik, anë e mbanë trojeve shqiptare në Ballkan, për një bashkrendim të një politike mbarë kombëtare, në mbështetje të interesave të përgjithshme strategjike, afat-shkurtëra dhe afta-gjata të kombit. Duke marrë parasyshë gjëndjen aktuale politike në trojet shqiptare, është vështirë të mos vihet në dyshim sinqeriteti dhe gatishmëria e kësaj klase politike shqiptare, për të ndjekur shëmbëllin e këtyre rilindasve. A duan këta politikanë të sotëm ta çojnë trenin shqiptar drejtë vlerave universale, drejtë Europës, në ato shina dhe mbi ato ura që ndërtuan me aq mund e sakrifica, Noli dhe Gurakuqi me bashkohasit e tyre.
Ndryshe nga sot, Luigj Gurakuqi dhe Fan Noli ndiqnin një politikë parimore konsekuente diplomatike në favor të interesave të kombit shqiptar. Shqiptarët në fillim të shekullit të kaluar e kishin punën shumë ngusht, me shumë armiq të cilët ishin të vendosur të copëtonin vendin — por pa shumë miqë — në krahasim me situatën e sotëme, kur kombi shqiptar radhitë si miq e përkrahës vendet më të zhvilluara perëndimore. Por, megjithë sfidat e kohës, fatbardhësisht Shqipëria mbijetoi, falë veprimtarisë, sakrificave, atdhedashurisë dhe patriotizmit pa interesa personale — të burrave si Noli, Gurakuqi e Bajram Curri — të cilët mbronin para botës interesat e vërteta të kombit. Këta i përkisnin një brezi viganësh të Rilindjes së vërtetë të kombit shqiptar, të cilët shkrinë jetën për idealet e kombit.
Ishte ky një brez pra patriotësh shqiptarë, i cili synonte me çdo kusht dhe pa kompromis sigurimin e të drejtave të shqiptarëve në trojet e veta, por njëkohësisht ishin të gatëshëm të merrnin përsipër edhe angazhimin e tyre për përvetsimin dhe zbatimin e vlerave të përbashkëta, të standardeve dhe vlerave universale të kombeve të zhvilluara. Ata ishin të gatëshëm ta bënin këtë si një përgjegjësi dhe obligim, jo vetëm kombëtar, por edhe personal.
Shënimi i 50-vjetorit të vdekjes së Fan Nolit natyrisht bëhet për të kujtuar jetën dhe veprimtarinë e njerzve të mëdhej të kombit siç ishte ai, por duhet gjithashtu të shërbej për brezat e sotëm të politikanëve, në duart e të cilëve është sot fati i kombit — si një rast i mirë për të mësuar diçka nga jeta dhe veprimtaria e tyre, e rolit të tyre altruist, madje edhe nga gabimet e tyre, megjithse ata jetuan dhe vepruan nën rrethana shumë më të vështira se sot dhe në krahasim me arrijtjet e tyre të metat dhe gabimet ishin të vogëla.
Trashëgimia e tyre, në këtë rast trashëgimia dhe roli i Fan Nolit, është monumental në historinë e shqiptarëve. Aktiviteti i tij ishte gjithpërfshirës!
Por, siç shkruante Ernest Koliqi me rastin e vdekjes së Nolit, asgjë tjetër mos të kishte bërë Fan Noli për atdheun e vet, kur për hir të zotësisë së Emzot Nolit, Shqipëria u pranua si anëtare e Lidhjes së Kombeve, kur Shqipëria siguroi të drejtat e veta dhe doli faqebardhë – kjo vepër e tija në vetvete meriton mirënjohjen e përjetshme të të gjithë shqiptarëve.
Më shumë se asnjëherë më parë, kombi shqiptar ka nevojë sot për Fan Nola, Luigj Gurakuqa dhe Bajram Curra. Brezi i sotëm i shqiptarëve nuk mund të thotë se nuk ka shembuj për tu ndjekur! Nëqoftse ka vullnet, ja shembujt e burrënisë, të nderit, të atdhedashurisë, të pajtimit e të harmonisë, por edhe të kulturës perëndimore, të cilët gjithë jetën e tyre – megjith rrethanat e vështira nën të cilat jetuan — ata u munduan gjithmonë të sjellin ujin në mulli të atdheut të vet.
I madh mbetet Fan Noli 50-vjetë pas vdekjes! I përjetshëm qoftë kujtimi i tij!
* Kumtese e mbajtur ne Seminarin e Vatres per perkujtimin e Fan S. Noli ne 50 vjetorin e ndarjes nga Jeta
MARSHIMI QË NDRYSHOI AMERIKËN
Nga Frank Shkreli/
50-vjetë më parë, më 7 mars, 1965 qindra veta u mblodhën në qytetin Selma të shtetit Alabama për të marshuar drejtë kryeqytetit Montgomery të atij shteti. Ata marshuan për të siguruar që afrikano-amerikanët të mund të ushtrojnë të drejtën e tyre kushtetore për të votuar — madje edhe përball një sistemi ndasishë të egëra raciale që bënte të pamundur një gjë të tillë. Gjatë atij marshimi mbi urën e quajtur Edmund Pettus të qytetit Selma, policia shtetërore atë ditë që ka mbetur në në histori si “E djela e përgjakshme”, përdori dhunën për të shpërndarë marshuesit paqësorë, duke lënë shumë prej tyre të përgjakur dhe të plagosur nga sulmet e policisë. Por marshuesit nuk u ndalën dhe as nuk u trembën. Pas disa marshimeve të tjera të cilave iu bashkua edhe udhëheqsi i të drejtave civile, i përndershmi Martin Luter King. Vetëm disa muaj më vonë, kongresi i Shteteve të Bashkuara miratoi Aktin e të Drejtave të Votimit , të cilin Presidenti Lyndon Johnson e nënshkroi më 6 gusht, 1965. Ky akt kishte për qëllim të zhdukte pengesat ligjore me të cilat përballeshin afrikano-amerikanët, në nivel shtetëror dhe vendor dhe të cilat i pengonin ata që të ushtronin të drejtën e tyre për të votuar, në bazë të amandamentit të 15 të Kushtetutës së Shteteve të Bashkuara, që i jep një të drejtë të tillë çdo shtetasi amerikan.
Përkrahë dhjetëra mijëra vetave, në ceremoninë përkujtimore të së “Djelës së Përgjakshme”, 50-vjetë më parë në Selma të shtetit Alabama mori pjesë Presidenti Barak Obama me familjen e tij, ish-presidenti George W. Bush me bashk-shorten dhe mijëra të tjerë, anëtarë të Kongresit, si dhe disa pjesëmarrës në atë marshim të vitit 1965, përfshirë deputetin 75-vjeçar John Lewis — për të përkujtuar konfrontimin e përgjakshëm për sigurimin e të drejtave civile për afrikano-amerikanët, një konfrontim ky që më në fund transformoi Amerikën. Është meritë e burrave si John Lewis dhe Dr. Martin Luter King dhe të tjerëve, që idea e një Amerike të drejtë, e ndershme dhe një Amerikë gjithpërfshirse dhe bujare, më në fund triumfoi mbi të keqën, theksoi Z. Obama.
Në fjalimin e tij me këtë rast të shtunën, — një fjalim që u cilësua si njëri prej fjalimeve më të rëndësishme të karierës së tij politike –Presidenti Obama krahasoi marshimin e 50-viteve më parë në Selma të Alabamës me ngjarjet më të rëndësishme të historisë amerikane dhe si njërin prej vendeve më të njohura të panteonit historik të vendit, siç janë ndër të tjera, Concord-i dhe Gettysburgu. Ishte ky një përkujtim për të nderuar të kaluarën dhe për tu përgatitur për të ardhmen!
Presidenti Obama, si presidenti i parë afrikano-amerikan i Shteteve të Bashkuara, tha se në fjalimin e tij se, “Në Amerikë ekzistojnë vende dhe momente historike ku është vendosur fati i këtij kombi.” Shumë prej tyre tha ai, janë vende ku janë zhvilluar luftime, ndërsa të tjerat vende, siç është Selma, simbolizojnë guximin e karakterit të Amerikës. “Amerikanët, të cilët kaluan në marshim mbi këtë urë 50-vjetë më parë, nuk ishin njerëz të mëdhej fizikisht që të imponoheshin, por ata u dhanë kurajo miliona të tjerëve. Ata nuk ishin të zgjedhur në ndonjë post politik, por megjithëkëtë ata udhëhoqën kombin.” Presdienti Obama shtoi se, ndonëse, “Ata marshuan si amerikanë të cilët kishin vuajtur qindra vjetë nga dhuna brutale dhe të cilët pësuan indinjata të përditshme dhe të panumërta — ata nuk kërkuan asnjë trajtim të favorshëm, por vetëm trajtim të barabart që iu ishte premtuar atyre pothuaj një shekull më parë”. Z. Obama tha se konfrontimi në Selma dhe përpjekjet për të drejta të barabarta civile, “nuk ishte kjo një përleshje ushtrishë, por ishte një përleshje vullneti e dëshirash, ishte një garë për të vendosur se ç’do të bëhej Amerika”.
Në fjalimin përkujtimor me këtë rast, Presidenti Obama u përpoq të lidhte të kaluarën me të tashmen dhe të ardhëshmen, duke hedhur poshtë pretendimet e atyre që thonë se gjatë 50-viteve ç’prej marshimit në Selma, është shënuar pak përparim në fushën e të drejtave civile për afrikano-amerikanët.
“Që to mohohet përparimi, ky përparim i fituar me mund — përparimi ynë –do të ishte sikurë të na mohosh kapacitetin tonë si dhe përgjegjësitë tona për të punuar aq sa mundemi e kemi mundësi për ta bërë Amerikën një vend më të mirë për të gjithë.” Por ai njëkohsisht hodhi poshtë nocionin se racizmi është zhdukur në Amerikë, duke nënvijuar se, “50-vjetë nga e ‘Djela e Përgjakshme’, marshimi nuk ka marrë fund ende, porse jemi duke iu afruar mbarimit”, shtoi presidenti i parë afrikano-amerikan. Presidenti Obama u tha të pranishmëve se, “239 vjetë pas themelimit të këtij kombi, ky vend nuk është ende i përsosur, por jemi duke bërë përparim. Puna jonë”, theksoi ai, “është më e lehtë sepse dikush tjetër bëri të mundur të hecnim kilometrin e parë — dikush pra, e bëri të mundur për ne që të kalonim këtë urë.”
Presidenti Obama tha se nga ngjarjet e 50-viteve më parë na kujtojnë se, “është tepër e rëndësishme që të sigurohet drejtësia e barabartë për të gjithë dhe që të mësojmë nga e kaluara”, ashtuqë të mos përsëritet më ajo histori e hidhur. Jehona e këtij marshimi dhe këngëve kishtare të pjesëmarrësve u dëgjua jo vetëm në Shtëpinë e Bardhë dhe në sallat e institucioneve më të larta të qeverisë dhe të shtetit amerikan, por u dëgjua edhe anë e mbanë botës, tha Presidenti Obama, duke shtuar se, “Çfarë besimi të patundur kishin këta burra dhe gra. Besim në Perëndinë – por edhe besim në Amerikën.” Ai shtoi se, “Kjo vepër e tyre do të ketë një jehonë ndër shekuj. Jo sepse ajo që ata arritën ishte caktuar më përpara të ndodhte ashtu siç ndodhi, jo se fitorja ishte e plotë, por vepra dhe guximi i tyre do të mbahen mend ndër shekuj, sepse ata provuan se ndryshimet pa dhunë janë të mundshme dhe se dashuria dhe shpresa mundin urrejtjen.”
Presidenti Obama tha se nuk ka ndonjë shprehje besimi më të madhe për eksperimentin merikan se ky marshim. “A ka ndonjë formë më të madhe patriotizmi se kjo? Se sa besimi se eskperimenti i Amerikës nuk ka marrë fund. Se ne jemi të fuqishëm të kritikojmë haptas vetveten, ashtuqë brezat e ardhëshëm t’i shohin të metat tona të së kaluarës dhe të vendosin se është në duart e tyre që ta ribëjnë këtë komb, me qëllim që të jetë më afër reaalizimit të idealeve të tija më të larta.”
Selma, shtoi presidenti amerikan, nuk është një relikt historie të vjetër, por është një manifestim i një besimi të shkruar e të vulosur në kushtetutën e këtij vendi, se, “Ne Populli….me qëllim për të krijuar një bashkim sa më të përsosur, i konsiderojmë këto të të vërteta si të qarta dhe bindëse, se të gjithë njerëzit janë të krijuar me të drejta të barabarta.” Këto, tha ai, nuk janë fjalë boshe, por janë një udhëzim që ve në dukje aftësinë e burrave dhe grave të lira për të përcaktuar vet fatin e tyre. Kjo ndjenë amerikane e marshuesve në Selma për të siguruar të drejtat e tyre civile, shtoi presidenti amerikan, “Është e njëjta ndjenë si ajo e patriotëve amerikanë të cilët vendosën të ngriheshin në revolucion kundër tiranisë. Është i njëjti frymëzim”, theksoi presidenti Obama, “i cili ka tërhequr imigrantët në këtë vend dhe është i njëjti instinkt që na shtyri të vendosnim flamurin tonë në Iwo Jima dhe mbi sipërfaqën e Hënës.”
Selma tha ai “është një ide që është ruajtur nga gjenerata të tëra që kanë besuar se për të dashur këtë vend nevojitet jo vetëm që ai të lavdërohet, ose të mos thuhen të vërteta që dëmtojnë reputacionin e tij, por atdhedashuria kërkon edhe gatishmërinë për të folur të vërtetën dhe nganjëherë për të shkundur statuquonë.” Duke iu referuar influencës që marshimi i Selmas ka patur në të kaluarën dhe që ka tani jo vetëm në këtë vend, por edhe anë e mbanë botës, Presidenti Obama u shpreh se, “Të rinjët e të rejat matanë perdesë së hekurt morën shembull nga marshimi në Selma dhe do të shëmbënin murin…. Edhe brezi i sotëm i të rinjve dhe të rejave nga rrugët e Tunisit e deri tek Maidani në Ukrainë, mund të gjëjnë frymëzim e fuqi nga ky vend, ku të pafuqishmit mundën të ndryshonin superfuqinë më të madhe të botës, duke detyruar udhëheqsit e saj që të zgjëronin kufijtë e lirisë.” Z. Obama përshëndeti me krenari diversitetin etnik të Amerikës, duke deklaruar se ne jemi imigrantët e ardhur nga vendet përtej deteve, ne jemi skllevërit që ndërtuam Shtëpinë e Bardhë dhe ekonominë e jugut….”
Duke përfunduar fjalimin e tij, Presidenti Obama nënvijoi se “kemi rrëxuar aristokracitë e vjetëra duke besuar se Perëndia na ka falur disa të drejta që nuk janë të tjetërsueshme nga askush dhe se këto të drejta dhe përgjegjësi ne i ruajmë nepërmjet një sistemi vet-qeverisjeje që rrjedhë nga populli dhe për popullin.”
Presidenti Obama përfundoi fjalimin e tij duke porositur se “Selma na tregon se Amerika nuk është projekti i asnjë personi, sepse fjala më me rëndësi në demokracinë tone është, “Ne, Populli” . “Amerika nuk është pronë e asksujt. Ajo i përket të gjithve. Çfarë detyre fisnike kemi përpara, që vazhdimisht të përpiqemi të përmirsojmë këtë vend tonin madhështor”, theksoi ai.
Duke folur shpesh gjatë fjalimit me frymën e një predikuesi me shpresë për të ardhmen e vendit, udhëheqsi amerikan tha me këtë rast se, “Ne nderojmë ata që ecën, ashtuqë ne të mund të vrapojmë. Ne duhet të vrapojmë ashtuqë fëmijtë tanë të kenë mundësi të fluturojnë. Dhe ne nuk do të lodhemi në këtë udhëtim. Sepse ne besojmë në fuqinë e mrekullueshme të Madhit Zot dhe sepse ne besojmë në premtimin e shënjtë të këtij vendi”, përfundoi fjalimin e tij presidenti Barak Obama, me rastin e 50-vjetorit të marshimit në Selma të shtetit Alabama, për sigurimin e të drejtave civile në Shtetet e Bashkuara.
VIKTIMAT E PARA TË KOMUNIZMIT SHQIPTAR
Nga Frank Shkreli/
Marsi i vitit 1945 ishte fillimi i një kalvari të vërtetë vuajtjesh, vrasjesh, burgosjesh dhe internimesh për klerin katolik shqiptar. Është ky një 70-vjetor që na detyron të kujtojmë viktimat e para të regjimit komunist të Enver Hoxhës, të cilët dhanë jetën si heronjë të kombit shqiptar, në mbrojtje të idealeve më të larta njerzore të dashurisë për Perëndinë dhe për lirinë e Atdheut të tyre, dhe në mbështetje të nderit e burrënisë, të dinjitetit njerëzor dhe të vlerave bazë universale për veten dhe për të gjithë bashkkombasit e vet. Këta ranë viktima të një regjimi diktatorial të pa besë e të pa fe dhe të një ideologjie të huaj sllavo-aziatike për shqiptarët, të një regjimi që ndërmori shtypjet dhe mizoritë më të egëra kundër të gjithë besimtarëve shqiptarë pa dallim, por në veçanti kundër klerit katolik.
Ajo që e bën edhe më të trishtueshme këtë histori viktimizimi të bijve ndër më të mirë të kombit, është fakti se ishte vetë dora e shqiptarit që shkaktoi vrasjen mizore të këtyre viktimave të pafajshme. Është kjo një njollë e zezë mbi kombin shqiptar. Regjimi komunist i Enver Hoxhës, i shtyrë nga armiqtë e kombit shqiptar, rusët dhe serbët, dhe i bindur nga vetvetja, filloi si masë të parë të regjimit të tij në Mars të vitit 1945, eliminimin e Kishës Katolike Shqiptare duke pushkatuar klerikët më të njohur të saj, duke krijuar kështu një boshllëk të madh jo vetëm në radhët e Kishës, por edhe në fushën e kulturës, gjuhës dhe letërsisë kombëtare. Enver Hoxha dhe regjimi i tij — të shtyrë nga pasione dhe interesa të huaja që nuk kishin aspak të bënin me interesat e kombit të vet — pushkatoi e burgosi ndër më të mirët e kombit duke krijuar në boshllëk dhe varfëri kulturore të paparë në historinë shqiptare.
Andaj, në këtë përvjetor që shënon viktimat e para të regjimit enverist në luftëne tij kundër Kishës Katolike dhe klerit të saj, ndaj klerikëve të feve të tjera dhe jo vetëm këtyre, por të gjithë atyre që u viktimizuan në pafajsi, vetëm e vetëm se nuk pajtoheshin me regjimin komunist – është ndoshta një rast i mirë që të reflektohet, më në fund, mbi faktin se si në të vërtetë është e mundur që një regjim i përbërë nga individ të të njëjtit gjak, mund të vriste e të priste pa kurrfarë dhimbjeje bashatdhetarët e vet, vetëm e vetëm sepse mendonin ndryshe dhe nuk pajtoheshin me një ideologji të huaj. Për më tepër, ndoshta duhet të reflektohet nëse mungesa e përballimit serioz me atë histori të përgjakshme mund të ketë gjithnjë pasoja edhe për aktualitetin e jetës politike dhe shoqërore të kombit shqiptar, madje edhe pas një çerek shekulli të shembjes së regjimit komunist. Përballimi me këtë histori nuk duhet të bëhet për qëllim të hakmarrjes, jo. Dhe jo se nuk duhet ta duam drejtësinë dhe jo se nuk duam të kujtojmë kujtimin e viktimave të komunizmit barbar të Enver Hoxhës, por siç ka shkruar me një rast i famëshmi albanolog At Zef Valentini, përballimi me atë histori të përgjakshme, sidomos kundër klerit katolik shqiptar, është më shumë i nevojshëm — nga pikëpamja e tij fetare – “për me shlyer kujtimin e mëkatit të tjerëve nga faqet e historisë së kombit”. Një gjë e tillë, që sipas tij të çonte në vend amanetin e këtyre viktimave të komunizmit, që Shqipëria dhe shqiptarët të vazhdojnë në rrugën e ngadalshme, të vështirë e shpesh të kundërshtuar, por kurrë të ndërprerë në rrugën drejtë qytetërimit të kombeve si motra, bazuar në kulturën dhe traditat më të shëndosha të qytetërimit të vërtetë të një prej kombeve më të vjetër të kësaj bote, kombit të vjetër shqiptar.
Marsi i vitit 1945 shënon fillimin e viktimizimit të gjatë dhe barbar të klerit katolik shqiptar, me vrasjen e Dom Lazër Shantojës dhe Dom Ndre Zadejës, klerikut, dramaturgut, poetit e prozatorit. Isha në të vërtetë duke lexuar një libër poezishë nga Xhevat Kallajxhiu, një ish-koleg i imi në Zërin e Amerikës, gjatë viteve 1970 dhe po kërkoja një vjershë të tij, kushtuar njërit prej këtyre viktimave të para të regjimit enverist, Dom Ndre Zadejës klerikut dhe shkrimtarit i cili u pushkatua në Shkodër në mars të vitit 1945, i akuzuar si “fashist, armik i popullit dhe tradhëtar”.
Ja poezia që Xhevat Kallajxhiu i kishte kushtuar mikut të tij, “Kryeheroit të patriotizmit dhe të virtyteve tradcionale shqiptare”, dhe njërit prej viktimave të para të regjimit komunist, vrarë në Shkodër Marsin e vitit 1945 dhe që i përshtatet këtij përvjetori:
DOM NDRE ZADEJA
Ndalu dorë mizore! Si guxon t’ qëllosh Dom Zadenë!
Priftin patriot shumë të shquem që ka lind Shqipnia?
Që gjithë jetën e kushtoi për të shërbye Atdhenë,
Dhe për ‘Të gjithçka ishte Zoti e Shqiptarija!
“Fashist”! e qojte pa turp atë që me guxim kumtoi:
“Adries m’i thuej krenare –Valona ashtë tokë shqiptare”!
Që në gjithë jetën e Tij as u ndal as nuk ngurroi
Me lartësue Çerdhen Ilire, me qenë krenare!
“Armik”! e qojte atë që burrënisht Shkjaun njoftoi:
“Çka ka liqeni e Buna që po lajmërojnë poterë”,
(Kur Rozafa maj’n e Taraboshit e kqyr me droj’)
T’a dijë jugosllavi se Shkodra vdes me nder.”
Me Ty o misjonar i Krishtit dhe i Mëmëdheut,
Të tjerë misjonarë të shquem jetën e tretën.
Besnikë të traditave të Tokës së Skënderbeut,
Me gzim jetën falën për Liri, Fe dhe të Vërtetën.
Të përunjem, Dom Zadeja, krenaria e këtij Fisit të Ilirisë!
Lavdi Kombit që të lindi, o bir i denjë e me vlerë!
Lavdi Ty, që gjakun pa kursim e fale Shqipënisë!
N’faqe të historis’ do të përmendesh me adhurim përherë!
1945
Le të jetë ky përvjetor i kujtimit të viktimave të para të regjimit komunist 70-vjetë më parë, jo si një ngjarje që ngjallë dhe nxitë hakmarrje, pasi këto viktima të komunzmit, këto “rreze qytetnije të fikuna”, nuk do të kërkonin një gjë të tillë, përkundrazi do të ishin kundër. Por, ata do të këmbëngulnin që sakrifica e tyre të mos harrohet dhe që vdekja e tyre të përkujtohej dhe që të shërbente sot për të nxitë një përtëritje të Shqipërisë, që të çojë në një të ardhme më të mirë dhe më të ndritur për kombin shqiptar.
KONFUZIONI I PESË ANARKIVE NDËR SHQIPTARËT
ME RASTIN E 50 VJETORIT TË VDEKJES SË FAN NOLIT/
Nga Frank Shkreli/
Ish kryeministri i Shqipërisë dhe themeluesi i Kishës Ortodokse Shqiptare, Peshkop Fan Noli ndërroi jetë me 13 Mars, 1965 në qytetin Fort Lauderdale të shtetit Florida në Shtetet e Bashkuara, nga një sëmundje e rëndë në moshën 83-vjeçare. Ai kishte jetuar atje gjatë disa viteve të fundit të jetës së tij pothuaj i izoluar nga jeta aktive politike dhe shoqërore.
I përndershmi Imzot Fan Noli konsiderohet si njëri prej më të dalluarve të politikës shqiptare të shekullit të kaluar, si një ndër më të njohurit udhëheqës fetarë shqiptarë si dhe ndër më të shquarit shkrimtarë, poetë e përkthyesë, ndër të tjera. Në moshë të re ai kishte emigruar në Boston të Shteteve të Bashkuara, ku më 1908 themeloi Kishën Autoqefale Ortodokse Shqiptare. Fan Noli gëzon një vend të rëndësishëm në letërsinë shqiptare dhe si përkëthyes i veprav e letrare me fame botërore. Talentet e Nolit në fushën e letërsisë, përkëthimit dhe të poezisë njiheshin edhe jashtë botës shqiptare. Në Korrik të vitit 1964, me rastin e 400-vjetorit të Shekspirit, së bashku me disa personalitete të letërsisë botërore, Fan Noli ishte ftuar në Shtëpinë e Bardhë nga Presidenti Lyndon Johnson për të marrë pjesë në përkujtimin e rastit.
Fan Noli diplomohet në njërin prej universiteteve më të dalluar të Amerikës dhe të botës, në Universitetin Harvard. Ai zhvilloi një aktivitet të ngjeshur politik dhe shoqëror në komunitetin e atëhershëm shqiptaro-amerikan në Boston të shtetit Masaçusets, ku shërbeu si President i Organizatës Pan-Shqiptare Vatra dhe organit të saj gazetës Dielli, duke e bërë atë de fakto udhëheqësin kryesor të diasporës shqiptare në Shtetet e Bashkuara.
Si njëri prej arkitektëve të një partie politike shqiptare të tipit perëndimor, ai shërbeu si Kryeministër i Shqipërisë në fillim të 1920-ave. Me përpjekjet e tija diplomatike në mbështetje të Shqipërisë dhe të sovranitetit të saj, ai mundi të siguronte përkrahjen e Presidentit amerikan të kohës së tij, Woodrow Wilsonit për shtetin e ri shqiptar dhe me zotësitë e tija politike dhe falë rolit të tij diplomatik, Fan Noli siguroi edhe antarësimin e Shqipërisë në Ligën e Kombeve — para-ardhësen e Organizatës së Kombeve të Bashkuara – duke i siguruar vendit të tij njohjen ndërkombëtare mbrenda kufijve të sotëm, njohje që i mungonte deri atëherë shtetit të ri shqiptar.
Me ardhjen e Mbretit Zog në fuqi, Fan Noli detyrohet të arratiset në Europën Përendimore, duke i dhënë fund një eksperimenti politik shqiptar që konsiderohet nga disa si periudha e lirisë së vërtetë dhe e një parlamentarizmi të pashoqtë në jetën politike shqiptare gjatë viteve 1921-1924.
Gjëndja e kombit shqiptar në fillim të shekullit të kaluar ishte e mjerueshme. Ndërkohë që popujt ballkanikë po i jepnin grushtin e fundit sundimit shekullorë të perandorisë otomane, shqiptarët të ndarë e të përçarë në krahina e besime të ndryshme dhe me paragjykime dhe inate ndaj njëri tjetrit, po kalonin nepër një konfuzion dhe njëkohsisht po përballeshin me një anarki politike, shoqërore dhe morale. Ndër shqiptarët, sundimi otoman kishte lënë gjurmë prapambeturie mjesjetare që nuk do të fshiheshin kollaj. Ishte kjo një periudhë kur populli shqiptar rrezikohej nga armiqtë shekullorë të kombit shqiptar, ndërsa vetë shqiptarët kërcënoheshin nga një anarki politike e mbrendshme, e cila rrezikonte jetën e përditshme dhe sado pak pasuri që posedonin shqiptarët e thjeshtë. Ishte kjo gjëndja e vërtetë me të cilën përballej Fan Noli në fillim të 1920-ave, një errësirë kombëtare dhe morale kjo e cila, për fat të keq, do të afektonte të ardhmen e kombit dhe fatet e tija për dekada me radhë.
Ishte ky një realitet që i tronditi shpirtin dhe zemrën Fan Nolit, një aktualitet i shoqërisë shqiptare që Noli ndjeu thellësisht për popullin e tij shumë të vuajtur, i lënë në mëshirë të Zotit nga të huajt dhe nga udhëheqsit e tij. Siç duket, i lodhur shpirtërisht dhe politikisht dhe i vetdishëm ndaj asaj që ai ka cilësuar si anarki politike dhe morale të asaj kohe, Fan Noli i bën një analizë — mund të thuhet një analizë të qëlluar të politikës shqiptare të afër një shekulli, ndërkohë që i mbetet lexuesit ta vlersojë se sa krahasuese është analiza e Nolit e shkruar me 27 shtator, 1923 me gjëndjen e sotëme të aktualitetit politik, jo vetëm në Shqipëri por në të gjitha trojet shqiptare në Ballkan. Në analizën e tij, Fan Noli deklaronte në vitin 1923, me një ton dëshpërimi se:
“Në vendin tonë mbretëron konfuzioni i pesë anarkive.
E para, anarkia fetare: katër fe të ndryshme që s’kanë zënë rrënjë në zemrën e një populli pagan.
E dyta, anarkia sociale: këtu s’ka as klasë bejlerësh, as klasë bujqish, as klasë burxhoazie. Këtu bujku është më bej se beu, beu më bujk se bujku. Kini një shembull të bukur në Partinë Popullore, e cila mbahet sot në fuqi prej bejlerëve.
E treta, anarkia morale: këtu qeni s’njeh të zotin; këtu karakteret lopësohen, qullosen dhe ndërrojnë forma dita ditën si në kaleidoskop. Këtu ambiciet janë pa fre e pa kufi. Këtu i padituri i di të gjitha dhe i pazoti është i zoti për të gjitha.
E katërta, anarkia patriotike: këtu brenda në një ditë, si me magji, trathëtori bëhet patriot dhe patrioti trathëtor. Këtu shohim përpara syve tanë të kapardisen si patriotë të mëdhenj, ata që kanë luftuar për “harfet” e për flamurin e babës, që kanë djegur Shqipërinë e Mesme ose ata që janë puthur me andartët e i kanë ndihmuar për të shkretuar anembanë Toskërinë; këtu si më thoshte një mik, është më mirë të jetë njeriu trathëtor e të shikojë interesin e tij e të jetë i sigurt që të nesërmen do të proklamohet patriot i madh.
E pesta, anarkia e idealeve: këtu idealet e errëta, të shtrembra e të mumifikuara të Fanarit e të Buharës përfyten e përleshen në një luftë për vdekje me idealet e gjalla, elegante dhe të ndritshme të Perëndimit; na mungojnë vetëm idealet e antropofagëve. Po për të zënë vendin e ketyre kemi kolltukofagët, krimba të verdhë me kokë të zezë, që rriten me plagët e infektuara të Shqipërisë në lëngim, këpushë, që mund t’i copëtosh, po jo t’i ç’qitësh nga trupi që kafshojnë e thëthijnë. Herodoti na tregon se në betejën navale të Salaminës, një athenian kapi një anije persiane me dorën e djathtë e s’e lëshonte gjersa ia prenë; ahere e kapi me dorën e mëngjër; ia prenë edhe këtë; ahere e kapi me dhëmbë dhe s’e lëshoj gjersa i prenë kokën. Sikur të ngjallej Herodoti përsëri do të shikonte që kolltukofakët tanë janë më të fortë se ky trim legjendar i vjetërsisë greke. Që t’i çqitësh këta tanët nga kolltuku duhet t’u preç jo vetëm duart e kokën, po edhe këmbët e trupin.”
Fan Noli, i diplomuar nga një prej universiteteve më me famë botërore, kishte mundësinë të jetonte shumë mirë në Amerikë dhe të mos çante kokën se ç’po ndodhte në Shqipëri. Ai mund ta bënte këtë ndoshta si një profesor në ndonjë universitet të njohur amerikan, apo në ndonjë fushë tjetër veprimtarie akademike, por jo. Ai, si edhe shumë bashkpuntorë të tij, si Luigj Gurakuqi, Faik Konica, Bajram Curri e të tjerë, vendosi që t’i dedikonte kombit të vet të gjithë energjinë mendore dhe fizike si dhe talentet e shumëta që i kish falë Perëndia. Por megjithë trajtimin që mori dhe megjithë anarkinë që la pas në vendin e tij — Fan Noli zgjodhi Amerikën, vendin e lirisë dhe të demokracisë, ku u vendos përfundimisht, për të vazhduar t’i dedikonte të gjitha fuqitë e tija për të mirën e fatit të kombit shqiptar dhe të idealeve të atdheut – drejtë një realizimi ku shqiptarët, më në fund, të gjejnë një vatër të përbashkët lirie, demokracie, paqeje dhe mirëkuptimi për bashkjetesë — veprimtari të cilat ai nuk i ndërpreu deri në vdekjen e tij 50-vjetë më parë, në mars të vitit 1965, në qytetin Fort Lauderdale të shtetit Florida, në Shtetet e Bashkuara. Për kontributet e mëdha historike dhe për rëndësinë e veprës së tij, Fan Noli duhet të kujtohet në këtë përvjetor dhe përgjithmonë, jo vetëm nga komuniteti shqiptaro-amerikan të cilin ai e udhëhoqi për shumë vite dhe me të cilin bashkpunoi ngusht tërë jetën për të mirën e kombit të vet – por nga të gjithë shqiptarët kudo.
Nga Frank Shkreli
FAN NOLI:
Jepni Për Nënën
Ç’thot’ ajo e ve e gjorë,
-Mbretëreshë pa kurorë-
Faqe-çjerrur, lesh-lëshuar,
Shpirt e zëmër përvëluar;
Gjysm’ e vdekur: “O Shqiptarë,
Nënës mos ia bëni varrë!”
Mbahu, Nëno, mos kij frikë
Se ke djemtë n’Amerikë.
Qan e lutet Nën’ e mjerë,
Kërkon vatrën edhe nderë,
Do lirinë dhe atdhenë,
Si ç’e pat me Skënderbenë,
Bijt’ e besës thërret pranë.
Kur i thirri dhe s’i vanë?
Mbahu, Nëno, mos kij frikë,
Se ke djemtë n’Amerikë.
Cilët jan’ ata tiranë
Që të pren’ e që të vranë
Që të therrë bij e bija,
Dhe t’u-nxi, t’u-mbyll shtëpija?
Derthni plumba, o Shqiptarë,
Gjakn’ e Nënës për të marrë,
Mbahu, Nëno, mos kij frikë,
Se ke djemtë n’Amerikë.
Cilët bij të trathëtuan
Dhe të doqnë dhe të shuan
Dhe të lan’, o Shkab’ e ngratë
Pa fole, pa zog, pa shpatë?
Këta qena, o shok’ i mbytni,
Mbushni gjyle që t’i shtypni.
- « Previous Page
- 1
- …
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- …
- 175
- Next Page »