-Gëzuar Festa e Bajramit!/


Nga Frank SHKRELI/
Dua të rrëfej ç’prej fillimit se, ndonëse kisha dëgjuar për Hafiz Ali Krajën – si një personalitet i madh i Fesë Islame në Shqipëri dhe njëri prej të dalluarve të Kombit shqiptar – nuk dija shumë për jetën dhe veprimtarinë e tij. Si përfundim fillova të lexoj ndonjë gjë më shumë nga jeta e tij dhe sa më shumë lexoja aq më i interesuar bëhesha për të kaluarën e tij. Duke lexuar për Hafiz Ali Krajën – një bashkvendas i imi nga Kraja, afër vendlindjes time – mësova se si shumë bashkohas të tij ai jetoi dhe veproi në tallazet më të vështira historisë kombëtare të shekullit të kaluar. Sa më shumë të lexojë njeriu për Hafiz Ali Krajën — hoxhë, publicist dhe atdhetar i mirënjohur, opozitar me Zogun, italianët, dhe i persekutuar deri në ditët e fundit nga diktatura komuniste — aq më i bindur bëhesh se ai i përkiste një brezi atdhetarësh më të spikatur, por që, fatkeqësisht, nuk janë më. I përkiste atij brezi që mbi të gjitha – megjithëse jetuan në kohëra shumë më të vështira se sot, qoftë rrethana politike ashtu edhe ekonomike — ishin mbrojtës të patundur të idealeve dhe të interesave kombëtare të shqiptarëve, pa dallim feje a krahine –personalitet i cili gjatë gjithë jetës promovoi ideale dhe vlerat e përbashkëta të të gjithë shqiptarëve. Për fat të keq, si shumë të tjerë patriotë si ai të asaj kohe, edhe Hafiz Ali Kraja ishte i ndjekur e i përbuzur nga disa regjime, qoftë nga Zogu, qoftë nga fashizmi, qoftë nga komunizmi. Duke lexuar për jetën e Hafiz Ali Krajës, nuk mund të mos bëjmë pyetjen se si do ishte sot Shqipëria dhe shqiptarët nëse në shekullin e kaluar do të kishin fituar pikëpamjet e atdhetare dhe pro-perëndimore të patriotëve si Hafiz Ali Kraja? Është vështirë të merret me mend se si një brez patriotësh – ajka e Kombit mund të themi e shekullit të kaluar — pjesë e të cilës ishte pa dyshim edhe Hafiz Ali Kraja — e humbi luftën me një ideologji sllavo-aziatike që shkatërroi çdo vlerë të shenjtë fetare e kombëtare ndër shqiptarët, që mbroheshin nga Haziz Ali Kraja dhe bashkombasit e tij, në kohën që jetoi dhe veproi ai.
Më kujtohet me një rast, kur isha refugjat në Romë, më 1970, duke biseduar me Profesor Ernest Koliqin mbi humbjen e nacionalizimit shqiptar dhe për fitoren e komunistëve në Shqipëri si dhe për fatin e kqe me të cilin u përballuan intelektualët e përndjekur siç ishte ai vet dhe Hafiz Ali Kraja, ndër të tjerë (i cili mund të shihet në foton më poshtë para Bashkisë së Shkodrës në prill të vititi 1939). Profesori Koliqi u shpreh me njëfarë optimizmi: Edhe Gjergj Kastrioti – Skënderbe humbi mbasi habiti botën me luftën dhe fitoret e tija kundër osmanëve, tha ai. Me gjithë këtë, vepra e heroit kombëtar, -shtoi Profesor Koliqi, nuk u shua. Përkundrazi, theksoi ai, ajo sot e asaj dite vazhdon të lëshojë rreze drite gjithnjë e më tepër. Kështuqë, -nenvijoi Koliqi, -humbjet tona do të jenë të përkohshme, pasi mendimet dhe ideologjia e patriotëve të vërtetë do të kthehen përsëri në dobi të Atdheut, të cilit ata ia kushtuan jetën dhe veprat e tyre.
Kam drojë se, megjithë optimizmin e Profesor Koliqit, sot 30-vjet pas shembjes së komunizmit, unë nuk shoh ndonjë vlerësim të dobishëm — nga dy shtete shqiptare, Shqipëri e Kosovë të shekullit 21 — ndaj mendimeve, ideve dhe ideologjisë kombëtare të patriotëve si Hafiz Ali Kraja dhe Ernest Koliqi e të tjerë. Jam i bindur se, fatkeqësisht, kjo mungesë e mendimit të vërtetë patriotik dhe demokratik, në radhët e klasës aktuale politike të shqiptarëve gjatë 30-viteve të kaluara – sidomos në radhët e brezit që është edukuar në sistemin komunist –ka sjellur situatën e tmershme aktuale politiko- kombëtare, në pikën që gjënden sot shqiptarët. E kam thenë edhe herë të tjera, por po e përsëris se pa një bazë udhëheqjeje shpirtërore, morale dhe ideore të këtyre shembujve patriotësh të vërtetë shqiptarë, si Hafiz Ali Kraja, At Gjergj Fishta, Ernest Koliqi e shumë të tjerë si ata — por të harruar e të përjashtuar nga historia – do të jetë vështirë të ndërtohet një Shqipëri dhe një Kosovë tjetër dhe ndryshe nga ç’kemi sot – një Shqipëri dhe Kosovë të dijes dhe të përparimit, me qëllim për të zenë vendin e vet aty ku u takon, në rendin e kombeve të përparuara.
Për ata që dëshirojnë të dinë më shumë për Hafiz Ali Krajën, për jetën, veprat dhe atdhetarizmin e tij dhe për kontributin fetar me rastin e Festës së Bajramit, ju sugjeroj që të lexoni një shkrim të hollësishëm dhe shumë interesant, kushtuar njërit prej personaliteteve më të shquara të fesë islame në Shqipëri dhe më gjë, Hoxhës Hafiz Ali Kraja, (1900-1973). Artikulli është shkruar nga studiuesja Ardita Repishti e Autoritetit për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH)1944÷1991. https://www.facebook.com/AutoritetiDosjeve/posts/3139021976150404?__tn__=K
—————————————————————————————————————–
Këtu më poshtë, po sjellë shkrimin e plotë, nëqoftse dikush dëshiron ta botojë të plotë, ose pjsë pjesë si serial për arsye të kufizimeve hapësinore në gazeta ose portale.
“Jam kryenaltë që jam mundue me krye misionin fetar e kombëtar për sa kam mujtë. Lus Zotin të më falë për mungesat që mund të kem ba në kryemjen e këtij misioni”. (Hafiz Ali Kraja)
Hafiz Ali Kraja
Hoxhë, publicist dhe atdhetar i mirënjohur, opozitar me Zogun, italianët, dhe i persekutuar deri në ditët e fundit nga diktatura komuniste.
Lindi në vitin 1900 në një familje intelektuale e tregtare-manifakturiste të Krajës, e shpërngulur në Shkodër pas vendimeve të Kongresit të Berlinit (1878), duke lënë jashtë kufirit shtetëror shqiptar krahina të tëra dhe qytete shqiptare. Ali Tari, shkurtim tregues si i biri i Tarit (Myftar Krajës), kreu shkëlqyeshëm studimet fillore në Shkodër, çka i hapi udhën studimeve të mëtejshme në Kajro, në një prej qendrave me të njohura universitare të kohës, në Universitetin e El-Ez–Herit. Hafiz Aliu e kreu atje të gjithë ciklin e formimit të tij teologjik e filozofik dhe pas përfundimit të fakultetit të shkencave islame, u kthye në qytetin e lindjes, ku vendosi të shërbente me devotshmëri, edhe pse iu propozuan shumë poste në Tiranë, mes të cilëve kryeredaktor i revistës prestigjioze “Zani i Naltë”.
Në 1924, Myftinia e Shkodrës e caktoi teologun e ri si hoxhë e imam të Xhamisë së Plumbit, më vonë në Xhaminë e Parrucës, Fushë-Çelës e ndër xhami të tjera. Në lagjen ku u rrit e zhvilloi aktivitetin Hafizi, u rritën edhe klerikë të tjerë të nderuar myslimanë, të përkushtuar për “atdhe” e “fe”, si priftërinjtë françeskanë të Shkodrës me të cilët bashkëpunuan ngushtësisht e, pa hezituar u vunë në krye të bashkëqytetarëve, përballë turqve e sllavëve, njerëz të ditur e atdhetarë, si Haxhi Idriz Boksi, Sheh Alia e Hafiz Musa Dërguti, Sali Myftiu (plaku dhe i riu), Hafiz Ibrahim Repishti, etj.
Zotërues i 6 gjuhëve të Lindjes dhe Perëndimit, hulumtues i dijeve njerëzore, Hafiz Ali Kraja iu përkushtua aktivitetit studimor, fetar dhe politik.
Në vitin 1931, Hafizi u martua me Zenepen, me të cilën patën tre fëmijë, Asimin, Mehdinë dhe Felekun.
Në mes të viteve ‘30 u cilësua si antizogist, bashkёpunëtor i organizatёs “Bashkimi Kombёtar” dhe emigrantёve opozitarë. Familja e tij mbikëqyrej në Shkodër, ndërsa vetë Hafizi jetoi në Ulqin për 3 vjet me radhë, deri në dhënien e amnistisë.
Me ardhjen e pushtuesve italianë u zgjodh në përfaqësinë e Shkodrës për në Asamblenë Kombëtare për të nderuar Viktor Emanuelin, detyrë që e refuzoi duke u larguar nё shenjё proteste. Pasoi internimi në Porto Palermo, me të atin dhe vëllezërit. Pas kapitullimit italian u kthye në Shkodër dhe vijoi aktivitetin e ngjeshur, në bashkëpunim me Atë Anton Harapin, Dom Mikel Koliqin e Padër Pjetër Mëshkallën.
“Meqë je antifashist, bëhu me ne”, i propozuan komunistët, sipas dëshmisë së mbesës së tij, Satber Tula. Hafizi nuk pranoi, duke pohuar se “na ndan një hendek i madh”. Nё shtator tё vitit 1943, Hafizi iu drejtua besimtarëve myslimanë e katolikë të mbledhur nё xhaminё e Fushё Çelёs, me hytben “Ç’ёshtё komunizmi dhe pasojat e tij pёr popullin shqiptar” dhe përshkallëzoi predikimet në popull mbi atë që do të sillte komunizmi. Kjo bëri që të vijonte përndjekja me komunikatat poshtë derës: “Në emër të popullit, je i dënuar me vdekje!”.
Përgjatë këtyre viteve, klerikët myslimanë dhe katolikë bashkëpunuan para oborreve të kishave e xhamive, me tolerancë, atdhetarizëm e respekt për njëri-tjetrin, duke iu druajtur mohimit të fesë e besimit nga bolshevikët që mund të merrnin pushtetin. Deri në fund të luftës, Hafizi vazhdoi të predikonte, duke shpresuar në një besëlidhje antikomuniste.
#Fjalimi_historik
Më 31 dhjetor 1940, Hafiz Ali Kraja mbajti fjalën e rastit në varrimin e mikut të tij Atë Gjergj Fishta, e cila ende sot cilësohet historike:
“Poet kombëtar, o Patër Gjergj! Një orator, tue dashtë me folë mbi veprat Tueja, rrin shtang e hutohet, sepse ata janë shumë, janë aq të mëdhaja e të madhnueshme, sa asht vështirë me caktue se mbi cilën aso veprash duhet me folë. Vepra Yte o Poet, ka për të formue nji faqe të shkëlqyeshme në historinë politike të kombit shqiptar, pse, në aktivitetin që ke zhvillue ndër konferencat politike ndërkombëtare, nuk kje tjetër veçse me i sigurue kombit tonë të drejtat, qi ai i ka jetike e si ma i vjetri komb në Ballkan. Shkrimtarët e ardhshëm të historisë shqiptare jetën tande politike do ta gjykojnë në bazë të “Lahutës së Malcis” – kryevepra jote monumentale. Të jesh i bindun o Poet i Madh, se shqiptari me “Lahutën e Malcis” ka për të qenë gjithmonë kryenaltë, siç janë helenët me Iliadën e persianët me Shahnamenë, mbasi, ti, me atë vepër të naltë i ke njoftue botës së qytetnueme psiqikën e karakteristikat ma të ndjeshme të popullit shqiptar. Sot djelmnia intelektuale me “Lahutën…” Tande në dorë të nep besën shqiptare tue t`u betue se idealin Tand të naltë që shprehe për kombësinë shqiptare, do ta ruejnë e do ta mbajnë si gja të shenjtë morale. Gjithashtu edhe populli mbarë, i fushave dhe i maleve, anë e kand në Shqipni sot nep besën, se “Lahuta…” e jote në shpirtin e tyne do të sundojë sa të jenë stinë e mote. Trima e gra, djelm e vajza, me fjalën shqiptare të napin besën, se vllaznimi kombëtar, që ti çfaqe në “Lahutë…”, do ta mbajnë me forcë të madhe… Me Ty, patër Gjergj, kombi shqiptar mburret, naltësohet dhe madhnohet para popujve të tjerë, prandaj sot krejt populli shqiptar të përulet; djelmnia intelektuale vajton humbjen Tande e me lot në faqe të përcjellim me mallnjim e dhimbje në jetën e pasosun”.
Vite më pas, eshtrat e Fishtës u nxorën nga kisha françeskane dhe u flakën dhunshëm në lumin Drin, nga “populli” që do të hiqte dorë nga feja. Kisha u tjetërsua dhe u kthye në kinoteatër.
#Vitet_e_diktaturës
“O Zot, ruaje kombin shqiptar prej humnerës së ateizmit!”
Hafiz Aliu ndërmori predikime fetare të posaçme kundër ideologjisë marksiste-komuniste, siç ishte fjala e mbajtur para besimtarëve në xhaminë e Fushë Çelës. Në vitin 1944, duke parë rrjedhën e ngjarjeve, ai iu vu punës për krijimin e një besëlidhje të përgjithshme, një front antikomunist, i cili, midis të tjerave, do të hynte në kontakt me forcat aleate dhe do t`u kërkonte zbarkimin, menjëherë pas largimit të trupave gjermane.
Me mbarimin e luftës, komunizmi u instalua për gjysmë shekulli në Shqipëri. Sipas statistikave të Bashkësisë Islame të Shqipërisë, në vitin 1945, në gjithë territorin shqiptar kishte 1127 xhami e 17 shkolla-medrese, që u rrafshuan pothuajse të gjitha. Mbi 60 klerikë myslimanë u persekutuan, ndër ta Hafiz Ali Korça, Hafiz Ibrahim Dalliu, Hafiz Ismet Dibra, Hafiz Sabri Koçi, etj, Hafiz Ali Kraja dhe të ngjashmit e tij u hodhën në ilegalitet.
#Në_ilegalitet
Gjatë 3 viteve që jetoi i fshehur, Hafiz Ali Kraja u strehua në familjen patriotike të Esat Lezhës, bashkë me nacionalistin antikomunist, Hamdi Sinanaja. Rrinin të fshehur në bodrum. “Ata i kishin dhanë besën njeni-tjetrit me mos ra gjallë në duart e komunistave. Njëherë, – tregon Mehdiu, i biri, – dikush i rrethit familjar kishte spiunue. Erdhën kontroll dhe e bastisën shtëpinë. Ata (sigurimsat) kërkonin bodrumin, por nuk po gjenin kapanxhën… dhe nuk e gjetën. Nuk u shkoi ndërmend se kapaku gjendej bash në votrën e zjarrmit. Gjatë kohës që vazhdonte kontrolli, baba dhe Hamdiu, që i kishin dhanë besën shoku-shokut se nuk do të binin gjallë në duert e komunistave, rrinin në gjunjë përballë njeni-tjetrit me koburet e puquna në tamthat e njeni-tjetrit. Në rast se kapaku hapej, ata njikohësisht do të shkrehnin koburet në tamthat e njeni-tjetrit… Për fat, nuk e gjetën kapakun”.
#Dënimi
“Atë ditë që të fiket ideja e besimit, po atë ditë, njerëzimi është i plandosur në humnerë të shkatërrimit”.