Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SKËNDERBEU DHE NOLI

by

-Veprimtari e zhvilluar në kishën e Shën Gjergjit në Boston/

1 at Arthur salle1 Arthur Fosina1 a Nikolla Pano1 agimi me salle mire1 Neka1 a folesi3 2 Fuat At Arthuri

Nga Fuat Memelli/

Është e treta herë që brenda 6 muajve, në kishën e” Shën Gjergjit” në Boston, ose siç quhet ndryshe “Kisha e Nolit”, zhvillohen veprimtari kushtuar figures së heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti –Skënderbeut. E veçanta e kësaj veprimtarie përmbyllëse, ishte gërshetimi i saj me dy ngjarje të rëndësishme të  kësaj kishe: 110 vjetorin e themelimit të Katedrales së Shën Gjergjit dhe mbajtjen e meshës së parë në gjuhën shqipe nga imzot Noli. Për të marë pjesë në këtë veprimtari të shënuar kishin ardhur shqiptaro-amerikanë e amerikanë nga Bostoni e qytetet rreth tij si dhe nga Neë Yorku , Ëashingtoni, etj. Ishte kjo jo vetëm një veprimtari përkujtimore por edhe si një dite feste. Neka Doko, punonjëse e Bibliotekës “Fan Noli” dhe e Qendrës Kulturore pranë kësaj kishe, një nga organizatoret kryesore të kësaj veprimtarie, thekson se ditës së sotme, i kanë paraprirë dy veprimtari të tjera në këtë kishë. Meqënëse janë pjesë të një “zinxhiri” veprimtarish, po ndalem shkurtimisht tek ato, për t’i  lënë pastaj “sofrën” kryesore veprimtarisë përmbyllëse.

PROLOGU I VEPRIMTARIVE

Nisi më 6 maj të këtij viti. Kjo datë nuk ishte e rastësishme. Më 6 maj është ditlindja e Skënderbeut. Gjithashtu 110 vjet më parë, më 6 maj 1908, Noli mbajti liturgjinë e parë në gjuhën shqipe. Atë ditë ai lexoi shkrimin e tij për Skënderbeun, botuar një vit më parë te gazeta “Albania” që nxirte Konica. Një pjesë të kësaj fjale, e mbajti Neka Doko më 6 maj të këtij viti. Është ky një fjalim prekës i Nolit për Skëndërbeun. Ajo kujton disa nga fjalët e Nolit, drejtuar bashkëatdhetarëve në Shqipëri:…”Ju lutem juve, luftëtarë të mëdhenj, prijës, më hapni mua të gjorit një vend të vajtoj për Skënderbeun”. Fjalën e plotë të Nolit, ia kishte dërguar kishës bashkë me librin e tij “Antologji për Skënderbeun”, studjuesi Fotaq Andrea. Veprimtaria e mësipërme u mbështet nga At Artur Liolini dhe vajzat e Shën Gjergjit. Po atë ditë u paraqitën botime për Skënderbeun, fotografi, etj.

Ngjarja e dytë me temë “Punime në arte për Skënderbeun dhe Nolin në kishën e Shën Gjergjit”, ishte më 7 tetor të këtij viti. Me këtë rast u mblodhën fonde për Bibliotekën “Fan Noli” si dhe për veprimtarinë e fundit. U hap edhe një Ëebside për bibliotekën dhe Qendrën Kulturore pranë kësaj kishe, ku një ndihmesë të veçantë dha Loreta Dhamo, veprimtare e Shoqatës së Motrave “Qiriazi”.

NJË FESTË BINJAKE

Veprimtarinë përmbyllëse e çeli “i zoti  shtëpisë” ,kancelari i kishës së Shën Gjergjit, At Artur Liolini. Ndër të tjera ai theksoi:” Sot kemi një festë binjake: së pari jubilleun e 550 vjetorit të ndarjes nga jeta të Skënderbeut. Po këtë vit kujtojmë edhe 110  vjetorin e themelimit të Katedrales së Shën Gjergjit si dhe të mbajtjes së litrugjisë së parë në gjuhën shqipe nga imzot Noli. Kisha e Shën Gjergjit ka qënë dhe do të jëtë gjithëmonë e hapur për shqiptarët, të krishterë e myslimanë”. Më pas afrohet në mikrofon studjuesi i njohur, Prof. Nikolla Pano. Ai u ndal në figurën e Skënderbeut, duke iu referuar ligjëratës së tij të mbajtur pak kohë më parë për herioin tonë në Tiranë. Ai ka dhënë një kontribut të çmuar si këshilltar dhe kontribues për pasurimin e bibloitekës së Nolit. Referues në këtë veprimtari ishin edhe dy amerikanë. Grant Harris, punonjës i Librarisë së Kongresit Amerikan në Ëashington, foli për një studim të tij për Skënderbeun dhe emigrimin e shqiptarëve pas vdekjes së tij. Tom Mclain, ish student i departamentit të Historisë në Universitetin e  Bostonit, ku ka studjuar edhe Noli, në punimin e tij tok me Grigor Panon, u ndal në punën e bërë nga Noli për “Historinë e Skënderbeut”, vepër të cilën e ka shkruar kur vazhdonte këtë uiniversitet dhe e ka botuar në vitin 1947. Këtë punim Mclain e kishte referuar kur ishte student edhe para pedagogëve të tij.

Si një Skënderbei gjallë, me shpatë e përkrenare dhe veshje kombëtare, u paraqit në sallë aktori i njohur, Xheviat Limani. Ai interpretoi plot emocion fjalën e Skënderbeut kur u kthye në Krujë:” Lirinë nuk e solla unë por e gjeta midis jush….”. Në këtë interpretim ai kishte përfshirë edhe fjalë të shkruara prej vetë atij për Skënderbeun. Më pas ai recitoi poezinë e famëshme të Nolit”Jepni për nënën”…”Mbaju nëno mos ki frikë, se ke djemtë në Amerikë…”. Në të dy interpretimet, të cilat ishin ndër pjesët më të bukura të veprimtarisë,”Skënderbeu i gjallë” u “shpërblye” disa herë me duartrokitje nga të pranishmit.

Edlira Athanas, një nga moderatoret e kësaj veprimtarie, foli për figurën e Skënderbeut në operan shqiptare me të njëjtin titull, premeiera e të cilës u dha në vitin 1968. Kompozitor i saj ishte Prenk jakova , ndërsa rolin e Skënderbeut e lunate , Gjoni Athanas, , babai i Edlirës. Një koincidencë e bukur kjo! Prej disa vjetësh Gjoni jeton në Boston dhe me këngët e tij ka qënë i      pranishëm në disa veprimtari të shqiptarëve në këtë qytet.

Moment me interes i veprimtarisë ishte paraqitja e një punimi grafik për Skënderbeun, realizuar 100 vjet më parë por që nuk i dihej autori. Punimi kishte pseduonimin “Shkëmb e gur”. Ai i  ishte dorëzuar kishës në vitin 1975 , nga shqiptaro-amerikani Van Kristo, aktualisht konsull Nderi i Shqipërisë në Boston. Pas një pune këmbëngulëse disa mujore të Neka Dokos dhe dardhares Adriana Stefani, u bë e mundur gjetja e autorit. Ai ishte patrioti Spiridon Ilo. Shpjegimin plotësues për këtë gjetje, e bëri motra e Adrianës, Odeta Stefani, duke thënë se pseudonimi ishte gjetur te dokumenta të tjera të Spiridonit, të cilat i kishte patur djali i tij i adoptuar, dardhari i ndjerë, Vangjo Ilo.

Edhe poema e Long Fellout për Skënderbeun,zuri vend në atë veprimtai. Pjesë të saj u interpretuan në anglisht nga Erdlira Athanas dhe në shqip nga aktori, Julian Nënshati. Në emër të Federatës Pan Shqiptare “Vatra” përshëndeti nën kryetari i saj, Agim Rexha, ku mes të tjerash theksoi:” Kisha Orthodokse Shqiptare në Amerikë dhe “Vatra”, ishin dy shtyllat që mbajtën gjallë çështjen kombëtare shqiptare në Amerikë dhe i paraprinë Pavarësisë së Shqipërisë. Imzot Noli është një gur themeli  në kështjellën e shqiptarizmit në Amerikë. Ai është edhe te kisha, edhe te “Dielli”, edhe të “Vatra”. Kujtojmë në këtë përvjetor heroin tonë kombëtar, Gjergj Kastriot- Skënderbeun, sepse një popull pa kujtesë, shuhet. Federat “Vatra” dhe gazeta “Dielli” me editor  Dalip Grecën si dhe gazeta “Illyria” me editor Ruben Avxhiun, e kanë patur në  qendër të vëmëndjes figurën e  Skënderbeut në këtë vit jubilar”.

***

Veprimtaria përmbledhëse “Skënderbeu dhe Noli në kishën e Shën Gjergjit”, ishte konceptuar me disa element si referime, paraqitje vizuale me foto e dokumenta të gjetura në Amerikë dhe disa shtete të Europës. Ishte konceptuar edhe me interpretime, etj. Bostoni, qyteti të cilin Fan Noli e ka quajtuar “Një Shqipëri e vogël”, mbylli kështu veprimtaritë e shqiptarëve të Amerikës për figurën e heroit tonë legjendar, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu.

28 NËNTORI 2018- BOSTONI-NJË DITË KUQ E ZI

by

-Përkujtohet dita e Pavarësisë-/

1 a ngritja e Flamurit1 femije ne sfond1 alibeja e popull1 fuat festa1 prifti flet2 fjalimi 11 alibeja Petrit

Nga Fuat Memelli/

I ftohti , nuk i pengoi shqiptarët e Bostonit për të përkujtuar të dielën që kaloi, 28 Nëntorin, ditën e Pavarësisë. Ashtu si çdo vit, u mblodhën te bashkia e këtij qyteti. Veprimtaria u organizua nga Shoqata “ Mass. Besa”. Flamuj shqiptarë, shalle, shqiponja, plisa të bardhë, stema e simbole të tjera shqiptare, spikasin në këtë ditë të shënuar. Këto simbole nuk janë vetëm në duart apo  veshjet e tyre. Mbi të gjitha ato janë në zemrat e shqiptarëve, pasi siç ka thënë Volteri “Atdheu është vendi ku rrobërohet shpirti”. Në këtë mozaik ngjyrash, bie në sy familja e Vendim Lushajt me origjinë nga fshati Tërbaç i Vlorës. Që nga kryefamiljari e deri te më i vogli, të pesë pjesëtaret e kësaj familje, kanë me vete ngjyrat e flamurit. -Flamurin dhe shallet i kemi marë në Shqipëri, ndërsa shqiponjat i kam stampuar vetë, thotë Andi, djali i djali i Vendimit dhe Lumturisë. Petrit Alibej, një nga veprimtarët e palodhur të shqiptarëve të Bostonit dhe një nga organizatorët kryesorë të kësaj veprimtarie, është veshur me veshje tradicionale të Kosovës , si për të thënë :” Edhe unë jam me Kosovën.”Një grupi korçarësh që nuk i duken ngjyrat e flamurit, i pyes: -Ku i kini ngjyrat juve? Dhe ata nxjerrin nga xhepat çelsa me flamurin , stilolapsa ku është stampuar shqiponja, etj. Sheshi i bashkisë është stolisur me dy flamujt: atë shqiptar dhe amerikan. Shumë vetë shkojnë aty dhe bëjnë foto. Duan t’i kenë si kujtim nga kjo ditë jo vetëm për vete por edhe për t’ja dërguar njërëzve të tyre në Shqipëri, si për t’i thënë: ”Edhe ne festuam ditën e Pavarësisë.” Në shesh jehuan tingujt e flamurit amerikan. Më pas, ndërsa vzhdonte himni  shqiptar, kosovari Shemsi Shehu, ngriti flamurin tonë.

NE NA NGROH ZJARRI I DASHURISË PËR ATDHEUN

Pas himneve të flamurit amerikan dhe atij shqiptar, u bënë disa përshëndetje. Ata që flasin janë të moshave e profesioneve të ndryshme por të gjithë i bashkon 28 Nëntori i Pavarësisë, kur plaku Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë. Në fillim u lexua përshëndetje e kryetarit të bashkisë së Bostonit, zotit Marty Ëalsh. Pas uronnnte shqiptaro-amerikanët për 106 vjetorin e shpalljes se pavarësisë, ai vlerësonte kontributin në masë të madhe të këtij komuniteti për pasurimin e historisë, kulturës, biznesit dhe diversitetit të këtij qyteti. Pastaj e mori fjalën veprimtari i palodhur i shqiptarëve të Bostonit, Petrit Alibej, i cili foli për përpjekjet e popullit shqiptar që nga koha e Skënderbeut ,vazhdoi me Lidhjen Shiptare të Prizrenit nga e cila kanë kaluar 140 vjet. Më pas vlerësoi kontributin e burrave të shquar të kombit tonë, si Ismail Qemali, Hasan Prishtina,Isa Boletini etj, për shpalljen e Pavarësisë. Në mbyllje të fjalës së tij ai recitoi vargje të poezisë së ….. të poetit Lefter Çipa: Nga kjo baltë e kësaj toke/mer një grusht e shtrydhe fort/pika gjaku do kullojë/ luftën e madhe tregon… Si të ishte një aktor profesionist, Guri Stefani recitoi plot pathos poezinë e famëshme te Nolit: “Himni i Flamurit”..” O flamur gjak/ o flamur shkabë/o vend e vatër/ o nënë e babë/ lagur me lot/djegur me flakë/ flamur i kuq/ flamur i zi…..Sami Hajdini, megjithëse i moshuar, nuk mungon asnjëherë në këtë ditë të shënuar. Ai recitoi vargje që i ka thurur vetë:- Folë moj shqiponjë, folë/ aty ngjitur në flamur/  gjithë botës i trego/ se ti shqipe s’plakesh kur’….Si një buqedë e veçantë lulesh, ishte përshëndetja e nxënësve të shkollës shqipe të Bostonit. Nën kujdesin e mësueses së përkushtuar, Vjollca Avrami si dhe mësueseve të tjera, fëmijët recituan poezi për flamurin, për Skënderbeun, etj. Kjo shkollë ka 40 nxënës dhe 5 mësuese. Këta fëmijë kanë lindur në Amerikë por të nxitur nga prindërit e tyre , vazhdojnë shkollën shqipe për të mos harruar gjuhën e të parëve. Peshkop Ilia Ketri, i kudondodhur në veprimtaritë e shqiptarëve të Bostonit , pasi bekoi flamurin tonë theksoi :” Sot është ditë e ftohtë, por ne nuk ngrijmë, se na ngroh zjarri i dashurisë për atdheun , për Shqipërinë tonë. Megjithëse jemi mijra km larg, dashuria e malli për Shqipërinë, nuk shuhen kurrë.” Në emër të shoqatës “Kosova’ përshëndeti veprimtari i palodhur i saj , Hafiz  Kabashi, ndërsa në emër të shoqatës “Çamëria” përshëndeti Vera Gjata.-Sot e kam ditë punë por nuk mund të rija pa ardhur t’ju përshëndes në këtë ditë të shënuar. Në emër të shoqatës Mas.Besa sivjet përshëndeti kosovari, Shemsi Shehu, i cili shquhet jo vetëm si veprimtar por edhe për shpirtin e tij të bamirësisë. Në fund e morën “fjalën” vallëtarët e grupit “Bashkimi Dance”. Ky grup ka mbi 20 vjet që është krijuar dhe ka dhënë shfaqje jo vetëm në Boston por edhe Neë York e  qytete të tjerë të Amerikës . Me vallëtarët bashkohen edhe shumë pjesëmarrës e kështu rrethi zgjerohet e i ngjan një vale të bukur deti.

SOLIDARITET

Në mbarim të veprimtarisë pranë bashkisë së Bostonit, shumë nga pjesëmarrësit shkuan në restorantin shqiptar “Alba”, me pronar shkodranin, Leonard keka. Krahas këngëve e valleve, pjesëmarrësit dhanë fonde për degën e Shodrës të Shoqatës së Invalidëve Para e Tetraplegjikë, të cilat kanë kushte të vështira. Nga kontributet e dhuruara nëpërmjet internetit si dhe atyre që u mblodhën te “Alba”, u grumbulluan gjithësej 3450 dollarë, që do dërgohen në Shkodër për shoqatën e mësipërme. Ky kontribut ka një simbolikë të veçantë, pasi u mblodh në prag të ditës së Pavarësisë.

 

 

GJERGJ KASTRIOTI- SKËNDERBEU-HEROI QË NA BËN KRENARË KUDO QË JEMI

by

-Nga takimi i zhilluar në Boston, me rastin e vitit të Heroit tonë Kombëtar-/

1 a Gjergji1 b nderim1 a prifti1 Nderim1 fuat1 folesi2 folesja3 folesi1 a librat12 librat

Nga Fuat Memelli/Boston

Kanë kaluar afro 6 shekuj nga betejat legjendare të Skëndërbeut e luftëtarëve të tij dhe jehona e tyre është e gjallë në zemrat e shqiptarëve në Shqipëri e trojet e tjera ku ata jetojnë si dhe nëpër Botë. Ato na erdhën edhe më shumë në kujtesë në këtë vit jubilar të 550 vjetorit të ndarjes së tij nga jeta, i shpalluar “Vit i Skëndërbeut” nga qeveria shqiptare. Plot veprimtari janë zhvilluar në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Mal të Zi si dhe ne mjaft shtete të botës  si në Itali, Francë, këtu në Amerikë, etj. Vazhdojnë ato kudo ku ka shqiptarë dhe jo vetëm. Një veprimtari e tillë u zhvillua të dielën që kaloi edhe në Boston. Ishin besimtarët e kishës shqiptare Shën Trinia që zhvilluan këtë veprimtari. Nismëtar i saj u bë peshkopi Ilia Ketri dhe e ndoqi  me përkushtim, Gjergji Nini, kryetar i bordit të kishës. Himni i flamurit amerikan dhe ai shqiptar, çelën veprimtarinë. Janë dy flamuj dhe dy himne që shoqërojnë çdo veprimtari të shqiptarëve që punojnë e jetojnë në Amerikë. Le të ndalemi te tre referimet dhe dy ekspozitat e paraqitura me këtë rast.

NËPËR FAQET E LIBRIT TË MARIN BARLETIT

Referatën e parë e  mbajti  Ivoni Plasa, ish mësuese e anglishtes në Shqipëri. Ajo solli për të paranishmit disa të dhëna e mesazhe nga vepra e Marlin Baletit “ Historia e jetës dhe bëmave të Skënderbeut, princ i epiriotëve.” Ky libër u shtyp në vitet 1508-1510 në Romë. Ai është ribotuar në vende të ndryshmë të Botës, më shumë në Europë dhe në disa gjuhë si në italisht , gjermanisht, polonisht, portugalisht, greqisht, anglisht, etj. Libri i Barletit shërbeu si burim kryesor i historianëve që studjuan dhe botuan për Skënderbeun, si dhe prej letrarëve , piktorëve e skulptorëve që nga shekulli i 16-të e deri sot. Barleti e quan Skënderbeun “perëndi e lirisë” sepse simbolizon “ditët e pavarësisë dhe lavdisë së atdheut” “ Folësja përmendi edhe fjalët lapidare të Skënderbeut kur u kthye nga Turqia në Krujë :” Lirinë nuk ua solla unë por e gjeta në mes tuaj.” Dhe më pas…” S’ju dhashë unë juve armët, po ju gjeta të armatosur, u gjeta me lirinë në kraharor, në ballë, në heshtat , në shpatat, me një fjalë kudo.” Ivoni e mbylli ligjëratën e saj për librin e Barletit me vlerësimin që i bën Fan Noli këtij libri :”Me latinishten e tij elegante dhe stilin e tij të kujdesur, fitoi  këndonjës anembanë Botës dhe e bëri të pavdekur kujtimin e Skënderbeut në Europë.”

GJURMË TË SKËNDERBEUT NË TROJET E LIBRAZHDIT

Një kumtesë tjetër që u ndoq me interes nga të pranishmit, ishte ajo me titull “ Gjurmë të emrit dhe luftës së Skënderbeut në trojet e Librazhdit”, mbajtur nga ish mësuesi i gjuhës shqipe dhe letërsisë, Niko Dako. Ai ka punuar disa vite mësues në qytetin e Librazhdit dhe ka mbledhur copëza të historisë se Skënderbeut në këtë rreth.  Emri dhe vepra e heroit tonë kombëtar, lidhet jo vetëm me Krujën por edhe në trevat e Dibrës,  Shkodrës, Tiranës, Beratit e deri në Itali. Fushë e veprimeve të Skënderbeut, kanë qënë edhe trojet e Librazhdit. Folësi u ndal kryesisht në hapërirën juglindore të Librazhdit që kap pellgun e Prërrenjasit të sotëm dhe vazhdon në grykën e Shkumbinit të sipërm , deri afër qytetit të Librazhdit. Gjurmët e Skënderbeut në këtë rreth kanë mbetur në emrat e vendeve, në legjendat që kanë gjalluar në shekuj në gojën e popullit si dhe në faqet e historisë.Toponimet gjenden në emra gurësh, shpellash, fshatrash, etj. Në Shqipëri ka 70 toponime me emrin e Skënderbeut. Nga këto 8 janë në rrethin e Librazhdit. Fshati Rajcë ka tre lagje, njëra nga të cilat quhet Rajcë-Skënderbe. Afër fshatit Bërzeshtë ka një shpellë e cila quhet “Shpella e Skënderbeut”. Një nga lagjet e fshatit Qukës, quhet “Qukës-Skënderbe”. Pranë fshatit Spathar, gjendet një gur i cili quhet “Guri i Skënderbeut”.Në të djathtë të fshatit Pishkash, ka një masiv shkëmbor që quhet “Sofra e Skënderbeut”, i cili ka një gjatësi 1300 metra dhe gjërësi 800 metra. Niko Dakua u ndal edhe në betejën e famëshme të Skënderbeut me turqit në fushën e Domosdovës ose Torviolit, siç quhej ajo dikur. Për këtë betëjë, Barleti ka shkruar:” Atë ditë luanët kanë komanduar luanë”. Folësi përmëndi edhe fakte , gojëdhëna e legjenda për Skënderbeun edhe në zonën e Sopotit, etj, të cilat ruhen deri në ditët tona.

FIGURA E SKËNDERBEUT NË LETËSINË E HUAJ

Ky ishte titulli i referatës që mbajti Jani Plasa, ish mësues i gjuhës dhe letërsisë në Shqipëri. Ai theskoi se pas vdekjes së Skënderbeut, në shekullin e 16-të në Europën Perëndimore lindi dhe lulëzoi një letërsi e frymëzuar prej qëndresës heroike të popullit shqiptar nën udhëheqjen e Skënderbeut. Kjo letërsi u shkrua në fillim në gjuhën latine e më pas në disa gjuhë të tjera e në gjini të ndryshme letrare si poezi me poema heroike, në prozë me romane e historikë e romane aventurash, në dramaturgji me drama e tragjedi, në librete oprash dhe operetash, etj. Jeta dhe vepra e Skënderbeut tërhoqi vëmëndjen e dramaturgëve së pari në Spanjë e më pas në Itali, Francë, Angli, Suedi e Poloni. Poeti i madh anglez Xhorxh Bajron në veprën e tij “Shtegëtimi i Çajd Haroldit, shkroi vargje të zjarrta për Shqipërinë, shqiptarët e Skënderbeun. Më 1866 Akademia Franceze përkujtoi 400 vjetorin e vdekjes së Skënderbeut me një program të gjerë lëtrar. Në Greqi figura e Skënderbeut ishte frymëzim për luftëtarët e lëvizjës çlirimtare greke në shekullin e XIX. Historia e Skënderbeut u përkëthye në Greqi në vitin 1812. Kollokotroni, një nga luftëtarët e shquar të kësaj lëvizje, shkruan në kujtimet e tij se këtë libër e mbante me vete. Edhe poeti madh amerikan, Henry Longfelloë, i nxitur nga Dora D’Istra, ka shkruar për Skënderbeun. “Kjo vjershë  është ndoshta më e bukura që është shkruar në gjuhë të huaj për trimin tonë kombëtar”, ka theksuar Fan Noli, i cili ka shqipëruar atë mjeshtërisht. Referuesi u ndal edhe në vepra të tjera që i janë dedikuar heroit tonë legjendar.

***

Më pas peshkop Ilia Ketri falenderoi  referuesit për  temat që trajtuan, të cilat u mirëpritën nga pjesëmarrësit. Të pranishmit vizituan edhe dy ekspozitat e paraqitura me këtë rast. E para kishte për autor skulptorin Pirro Asllani. Ai kishte sjellë një mori fotosh me pamje nga puna për ndërtimin e Muzeut “Gjergj Kastrioti- Skënderbeu “ të Krujës , ku ai ka qënë një nga artistët që ka punuar kur ndërtohej kjo vepër. Ai përmëndi një grup artistësh me emër kanë punuar aty si Janaq Paço, Zef Shoshi, Haxhi Bakalli, Niko Progëri, Bashkim Ahmeti, Gazmend Leka, Ylli Drishti, Leon Çika, etj. Ekspozita tjetër kishte për autor Jani Plasën, i cili është një koleksionist me emër. Ai kishte sjellë pulla me figurën e Skënderbeut si dhe foto të ndryshme të heroit tonë kombëtar. Në shoqërinë e kitarave të  Niko Dakos dhe Sterjo Shkodranit, pjesëmarrësit kënduan këngë patriotike nga ato të grupit “Lira” të Korçës. Ja kështu u mbyll  kjo veprimtari për Skënderbeun, heroin tonë kombëtar, i cili na bën krenarë ne shqiptarët kudo që jetojmë, në trojet shqiptare e   nëpër botë.

DY BRIGJE NË NJË ATDHE TË VETËM ARTISTIK

by

                                   1 Sami Libri

                  -Mbresa nga vëllimi me tregime “Propozim në qiell” i Sami Milloshit-/

1 Fuati Samiu

                                                                                     Nga Fuat Memelli/

Sapo kam mbaruar së lexuari vëllimin me tregime “Propozim në qiell”, të krijuesit tashmë të njohur, Sami Milloshi. Pas pesë vëllimeve në poezi ( njëri prej tyre në anglisht), autori hedh hapin e parë në prozë, duke na dhuruar një vëllim me 24 tregime. Libri të intrigon qysh në titull? Ç’mund të jetë vallë ky propozim në qiell? Por, le ta shpjegojmë pak më vonë këtë enigmë. Së pari dua të theksoj se veçanta e këtyre tregimeve, është se shumica e tyre janë “gatuar” me “miell” nga Amerika, ku autori jeton prej afro 20 vjetësh.Tregimet janë përjetime reale. Nuk kanë shumë fantazi autori që ta “shëtisin” lexuesin sa andej-këtej, për të gjetur mesazhin që don të përcjellë. Ato janë nga 4-5 faqe sejcili. Në kohët e sotme kur njerzit nuk kanë shumë kohë të lexojnë, kur kanë edhe internetin në dorë, krijimet e gjata e mërzitin atë. Dhe Samiu sikur është në mendjen e tyre. Ai sikur ka parasysh edhe shprehjen e një  filozofi , I cili thotë: “Shpesh bukuria qëndron në shkurtësinë e gjërave”. Duke qënë poet, ai flet me gjuhën e poezisë, shkurt dhe metafora, të cilat të japin kënaqësi artistike. Në libër gjen copëza të jetës amerikane, të traditës, çiltërsisë së tyre, të shpirtit human amerikan,etj. Në shumë nga tregimet gjen ngjarje që nuk mund të imagjinohen në vendin tonë. Duke njohur atdheun e parë Shqipërinë, ku autori ka punuar shumë vite gazetar, por edhe atdheun e dytë, Amerikën, ku jeton prej afro 20 vjetësh, ai bën paralelizma midis jetës amerikane dhe asaj shqiptare. Po ndalem vetëm në disa nga  tregimet. Te ai me titull  “Funerali i qenit”, mëson jo vetëm dhimbjen e një gruaje për ngordhjen e qenit që e donte si fëmijë (ajo jetonte e vetme) por diçka më tepër se kaq. Kompania ku punonte, si regull jepte 5 ditë lejë të paguar, kur vdekja ndodhte brenda familjes, veç jo për qenin. Por, njerzit me zemër ta madhe , e gjejnë zgjidhjen. Me që regullorja nuk e lejonte , në vend të pronares së qenit, punoi 5 ditë  menaxherja e kompanisë dhe regullorja nuk u shkel. Vërtet një gjest shumë njerëzor.

I veçantë është edhe tregimi “Propozim në qiell”. Një pilot i propozon për martesë stjuardesës në bordin e avionit në fluturim, në sy të gjithë pasagjerëve. E përjetojnë këtë moment jo vetëm dy të dashuruarit, por gjithë pasagjerët. Tek flet për këtë rast, autori bën një paralelizëm të bukur dhe kujton marjen e nuses së tij shumë vitë më parë me një makinë të vjetër “Varshava”. Makina  ngeci dhe u desh ta shtynin  dasmorët që nusja të mbrinte te shtëpia e dhëndrit.

Një tregim tjetër ku gërshetohen ngjarjet amerikane me ato shqiptare, është ai me titull “Unazat e nënës”, një nga më të bukurit e këtij vëllimi. Ishin vërtet unazat e nënës së autorit të librit, e cila kishte ndruar jetë vite më parë. Ai i mbante unazat në portofol, të cilin një ditë e harron në lokal. U interesua te menaxheri ,duke i thënë se aty se aty kishte unazat e nënës, të cilat ishin gjëra të çmuara për të. Menaxheri nuk dinte gjë, por premtoi se do bëjë çmos për t’i gjetur. Pasi sheh kamerat e sigurisë, mëson se portofolin e kishte gjetur nje djallë i ri që endej rrugëve. Menaxheri e gjen djalin dhe i thotë të tregojë të vërtetën, se do ta marë edhe në punë. Djali i tregon se, pasi i kishte marë lekët, portofolin bashkë me unazat e kishte hedhur në liqen. Menaxheri pagoi dy polumbarë të cilët kërkuan në liqen dhe e gjetën portofolin bashkë me unazat. Vërtet një ngjarje e rrallë, të ciën autori e ka saklitur bukur në tregim.

 Po ndalem edhe te një tregim tjetër, te ai me titull “Shtëpia bosh në kat të tretë”. Te ky tregim, autori godet fenomenin e mos hyrje-daleve te komshinjtë , duke mos e ditur se kush banon një kat mbi ta ose anash tyre. Te pallati  qe hapur rubineti  dhe një shtëpi më poshtë ishte mbushur me ujë. Kjo familje dhe të tjerat u shqetësuan por nuk dinin se kush banonte aty. Më në fund e marin vesh se banonte dikush që vinte rrallë aty. U desh të vinte policia, të mbyllte rubinetin, të fikte edhe panelin elektrik se mund të binte zjarr, duke nxjerë jashtë të gjithë banorët. Ishte hera e parë që ata shihnin përballë njëri-tjetrin. Mesazhi që jep autori në faqet e tregimit, është ky: ” Uji që po na mbyste, nuk po buronte nga ndonjë rubinet, por nga dyert e mbyllura për njëri-tjetrin”. Të paktën ne në Shqipëri hyjmë e dalim më shumë të njëri-tjetri, megjithëse pas viteve ’90, kjo traditë është zbehur.

Nuk po ndalem në tregime të tjera, për mos e mërzitur lexuesin, pasi edhe më sipër folëm për shkurtësinë e gjërave. Le t’i lemë  ata t’i shijojnë dhe vlerësojnë vetë . Për tregimet e këtij vëllimi, po citoj edhe mendimin e shprehur nga gazetari dhe publiçisti i njohur, Mehmet Elezi, i cili shprehet :” Sami Milloshi lundron në atdheun e dytë, po aq natyrshëm sa në të parin. I bashkon dy brigjet në një atdhe të vetëm artistik”.

Duke mbyllur këto rradhë për autorin Sami Milloshi, desha ta theksoj se kohët e fundit, ai ka filluar të meret edhe me pikturë. Një pjesë të tyre i ka postuar te faqja e tij në Facebook. Janë plot piktura me tematikë të ndryshme. Sigurisht ai është një piktor amator, por ka derdhur në telajo një pjesë të shpirtit të tij. Së shpejti me këto piktura ai do të hapë edhe një ekspozitë aty ku punon, në Ëheaton College. Kur pasioni gërshetohet me vullnetin, njeriu mund të bëjë shumë gjëra, edhe sikur të jetë më moshën e thinjave. Amerikanët kanë një shprehje :” It’s never too late”. (Asnjëherë nuk është vonë.)

POPULLI TË SHEH LAKURIQ, SIKUR EDHE ME TENEQE TË VISHESH

by

1 Ndini

-Një vështrim mbi librin me aforizma të Dritëro Agollit-/

2 Fuati-Driteroi-300x218

Nga Fuat Memelli/1 DriteroSa herë lexoj letërsi artistike, prozë apo poezi, nënvizoj pjesët që më pëlqejnë. Është ky një zakon i hershëm që nga vitet ei rinisë. Pjesëve të nënvizuara, i kthehem herë pas here, për t’i shijuar përsëri. Kështu më ndodhi edhe me librin me aforizma ( thënie të mënçura) të Dritëro Agollit me titull “Nulla dies sine linea”(Asnjë ditë pa një vizë (ose pa një linjë). Aforizmat Tolstoi i ka quajtur ”mënçuri e vërtetë, pa shumë fjalë”. Titullin e librit “Nulla dies, sine linea”, i cili është pak i veçantë dhe jo i kuptueshëm për një lexues të thjeshtë, e shpjegon vetë Dritëroi. Këto fjalë janë përdorur nga Plini, historian dhe mendimtar romak, për piktorin e famshëm të Greqisë antike Apelles, që jetoi në shekullin e katërt para erës sonë, i cili ishte mik dhe portretist i Aleksandrit të Madh. Duke lexuar librin, i cili është botim i vitit 2017, mund të them se pothuaj të gjitha thëniet, i kam nënvizuar. Nuk po e theksoj këtë për të lartësuar  veprën, pasi ajo flet vetë. Pas çdo thënie, ndien kënaqësi për fjalët e zgjedhura për të shprehur në pak fjalë një mendim filozofik, për nuhatjen e autorit duke vëzhguar fenomenet e ndryshme që shfaqen në jetën shiptare e më gjerë, që nga politikanët e deri te njerzit e thjeshtë. Shpesh Dritëroi godet me “shuplakat” e humorit, pasi siç dihet, kjo ka qënë një gjini e preferuar e tij, ka qënë një nga “armët” që e ka përdorur si në letërsi, edhe në bisedat e ndryshme. Tek shkruaj këto rradhë më kujtohet thënia e tij para 20 e ca vjetëve për demokracinë tonë të shtrembëruar, të cilën e quajti atë “shkërdhatokraci”.

Aforizmat e këtij libri, janë shkruar ndër vite nga Dritëroi. Ato i gjen te romani “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”” Njeriu me top” “Trëndafili në gotë” te drama “Fytyra e dytë”, etj. Siç shprehet vetë Dritëroi “pa kuptuar janë mbushur fletorka”. Studjuesi i njohur Shaban Sinani, i cili i bën një analizë të thelluar kësaj vepre shprehet : “Ky është një libër i pangjashëm me të tjerë, jo vetëm në kornizë të veprës së Dritëro Agollit, por në gjithë letërsinë shqipe fund e krye”. Thëniet përshkohen nga figura të bukura si metafora etj dhe tingëllojnë si poezi. Shumë prej tyre kanë si “shtrat” folklorin tonë. Siç shprehet autori “unë të vetmen kredi që mar, e mar nga kredia që më jep  Banka e Folklorit”. Me disa thënie Dritëroi vesin e keq të njeriut, gënjeshtrën. Ai është i sinqertë, kur një njërën prej tyre thotë:” Unë e kam gënjyer gruan time vetëm në fushën e rakisë dhe të duhanit”.

Thëniet ndarë në 15 kapituj, sipas tematikës, duke filluar që nga Atdheu, pushteti , politika; natyra , shoqëria, morali; jeta , vdekja, feja; miqësia, dashuria martesa; puna, pasuria, varfëria; ….gjuha, fakti, gazeta;  letërsia , arti ,filozofia ,etj. Libri pa dritën e botimit në vitin 2017. Nuk u botua më parë, pasi Dritëroi kur ishte pyetur për botimin e aforizmave, nga vajza e tij, Elona, në pranverën e vitit 2016, qe ishte përgjigjur: “Jo, jo. Nuk janë gati”. Ai deshte t’i rikthehej përsëri, të “krasittëe” ndonjërën, ta zbukuronte ndonjë, ta hiqte fare ndonjë tjetër, por…nuk mundi, pasi e thirri përjetësia. Pak muaj pas ndarjes nga jeta, bashkëshortja e tij , Sadija, Elona tok me studjuesin Shaban Sinani, u morën me këtë punë dhe ia dhanë lexuesit. Nuk po zgjatem, pasi nuk dua të merem me analizën e veprës, të cilën e kam bërë me mjeshtëri Shaban Sinani, ndoshta edhe të tjerë profesionistë. Për ta shijuar sado pak ju lexues, po i bashkëngjis këtyre rradhëve vetëm disa nga thënie, të mara në kapituj të ndryshëm. Lexojeni dhe do të shijoni fjalën e mënçur të Dritëroit. Kur ta mbaroni librin, do të thoni :” Të lumtë mëndja dhe pena, i paharruari Dritëro!”.

*Parlamentin pse nuk e quajmë, pallavrament.

*Në luftën politike, shpesh qëllohet rabecka me top.

*Në gjirin e natës, zgjohet dita.

* Fleta është gjuha e pyllit.

*Më thuaj me cilin pi, të them se ç’meze ha.

*Vetëm vdekja e realizon planin qind për qind.

*Zoti nuk shkon në Parlamentin e Shqipërisë, pasi ka frikë se ha ndonjë grusht.

*Miku sytë i ka në tavolinë, veshët në kuzhinë.

*Zhveshja e gruas nga çitjanet, i ngjan zhveshjes së hënës nga retë.

*Ishte i lodhur si presh i zier.

*Të varfërit hanë sasi, të pasurit cilësi.

*Në pleqëri bëjmë llogarinë e viteve të djegura të rinisë sonë.

*Shekujt janë gjerdanë vitesh të varur në gjerdanin e kohës.

*Vetmia nuk ka dhëmbë, por ha veçanërisht pleqtë.

*Na vjen keq për ditën që iku se nuk i dhamë gjë me vete.

*Vetëm kafshët nuk gënjejnë.

*Nuk di të luajë valle, thotë dyshemeja është e shtrembër.

*Sheqeri i frazës, shton diabetin e mendimit.

*Mendimet i ka pus të thella, por kovën që i nxjerr e ka të shpuar.

*Mund të jesh më ditituri, por s’mund të jesh më i miri.

*Pjatalëpirësi është më i mirë se sahanlëpirësi.

*Shumë veshë specializohen për të dëgjuar, në rradhë të parë pronarin dhe shefin.

*Formalist: kokër are, pa thelb brenda.

*Vetëm të shpresosh do të thotë të ngrohësh duart në dritën e yjeve.

*Shpresa na i bën me dorë edhe kur jemi në shtratin e vdekjes.

*Më mirë të vuash nga plaga në trup se nga plaga në shpirt.

*Në ujë noton vetëm trupi, në raki noton edhe trupi edhe mëndja.

*Pija në fillim zbraz xhepin, pastaj trutë.

*Poezia e parë lindi kur njeriu filloi të mërzitej.

*Kënga e gëzimit dhe kënga e trishtimit, kanë të përbashkët mallin.