Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KY ËSHTË FUNDI I EUROPËS SIC E NJOHIM NE

by

By Andy Kiersz/

Përktheu për Diellin: Gjon Kadeli/

Largimi i Britanisë së Madhe nga Bashkimi Europian ka shpërbërë pesëqind vjetë përpjekje për paqë, në Kontinentin më të prekur nga lufta në botë. Europa ka qenë pothuejse gjithmonë në luftë me vetveten. Paqa e kohës Romake, nuk muejti asnjëherë me krijue paqë ndërmjet fiseve Gjermane. Gjatë mesjetës, luftat ishin të shpeshta. Beteja e Agjenkourtit e përforcoi anmiqësinë ndërmjet Anglisë e Francës. Kjo luftë që zgjati tridhjetë vjetë, ishte një nga ma të përgjakshmet në historinë e njerzimit. Luftat gjatë kohës së Napoleonit tronditën botën. Dhe Luftat botnore të qindvjetëshit të njëzetë, shkaktuen vrasjen e pothuejse gjysmës së popullsisë që kishte planeti ynë, kur Jul Cezari pushtoi Britaninë dy mijë vjetë ma parë për t”ia bashkangjitin Perandorisë Romake. Si rrjedhim i këtyne lutave, u banë përpjekje për të sigurue paqë ndërmjet këtyne kombeve Europiane. Paqa e Uestfalias, Kongresi i Vjenës, dhe Traktati i Versait. Të gjitha këto kishin për qëllim, për të krijue një sistem paqeje në Europë.

Të gjitha këto përpjekje dështuen.

Nga gërmadhat e shkrumueme të luftës ma të madhe botnore, dhe nën hijen e një lufte të mundëshme dhe ma shkatrruese, domethanë luftë bërthamore, ndërmjet fituesve gjatë kësaj lufte, doli në pah një,  pikpamje  {vizion] e re, se cka mund të bahet djepi i Qytetnimit Perëndimore.

Mbas një luftë botnore, gjatë të cilës u vranë ma shumë se pesdhjetë milionë njerëz, dhe la vendet që krijuen qytetnimin modern industrial në gërmadha,, palët fituese, të paktën ato të vendeve perëndimore, u përpoqen të krijoshin një botë të re,tuej krijue një sistem të përbashkët sigurimi, që do të kishte për bazë lidhjet ekonomike, kulturore dhe politike të pa cënuesahme. Por ky plan u damtue rand nga referednumi Britanik për t’u largue nga Bashkimi Eurpian.

Britania e Madhe, një vend me një histori të përmendun, ishte vendi ku u krijue një qeveri kushtetuese, një Perandori Botnore, dhe i cili bani një mbrojtje heroike kundër Fashizmit, asht tuëj hi në një rrugë, e cila nuk dihet se ku do t”cojë, me largimin e saj nga Bashkimi Europian.

Britania ka ekonominë e dytë ma të madhe në Europë si dhe fuqi më ma të madhe ushtarake.

Një zadhanës për të ashtquejtunin Shteti Islamik tha në një koment, se dalja e Britanisë Nga Tregu i Përbashket Europian përban fillimin e Shpërbamjes së vendeve të Kryqzatorëve.

Gjatë qindvjetshit njëzetë ngjanë vrasje në masë, si ato të Armenëve nga Otomanët, Ato të Holokoustit, dhe ato që u banë gjatë kohës së Stalinit. Të të gjitha këto njihen si cfarosje në masë.

Udhëheqsi Britanik Kameron , mund të njihet në histori, si njeriu që e humbi Europën, Skotlandën dhe Irlandën Veriore.

Nacionalistët në Europë u gëzuen që Britania u largue nga Bashkimi Europian.

Britania ka jetue në paqë, mbrenda permbrenda vetes, që nga vjeti 1707.

Britania, qindvjetëshe me radhë, ka luejtë një rol ma të madh në cështjet ndërkombëtare, se  sa kishte peshën e saj. Ajo krijoj një Perandori Botnore, mundi forcat Naziste, dhe qëndroi krah për krah me Shtetet e Bashkueme, gjatë rrezikut që paraqiste sistemi komunist Sovjetik.

Britania përkrah interesat dhe cmon vlerat Amerikane, gjana të cilat kanë krijue një urë kyce në Oqeanin Atlantik.

Shtetet e Bashkueme presin që Britania të ndikojë në marrjen e vendimeve nga Europa, dhe Europa pret që Britania të influencojë Amerikën lidhun me marredhanjet dypalëshe.

Britania e Madhe mund të gjindet përpara një problemi të vërtetë, tuej u trnsformue në një Agli të vogël.

Europa mori Cmimin Nobel më 2012, për kontributin që dha gjatë 60 vjetëve të fundit për paqë, rikshillim, demokraci dhe të drejtat e njeriut në Europë.

Bashkimi Europian asht një institucion me shumë të meta, dhe i organizuem në një mënyrë që përmban mbrenda tij shumë gjana, që janë në kundërshtim me njena tjetrën. Një gja e tillë asht gjithashtu e vertetë për 196 shtetet që njëhen nga Organizata e Kombeve të Bashkueme. Cdo qytetar i botës, ka të bajë me një qeveri që kërkon të përfaqsoj interesat e tij, por që dështon në këto përpjekje. Populli i Britanisë së Madhe gjithashtu gjindet përballë problemeve  jo ma të vogla me përfaqsuesit e saj ne Uestminster, sic kishin me ata të Brukselit deri sa u zhvillue referendumi per t’u largue nga Bashkimi Europian Por me gjithë të metat në fjalë, Bashkimi Europian, dhe organizatat e ndryshme të tij, sic asht NATOja, deri tash kanë ba një punë të madhe, që nuk asht ba gjatë një mijë  vjetëve të kalueme,  domethanë paqa në Europë.

Megjithë këtë, Bashkimi Europian nuk asht një entitet i përsosun. Shumë ma shumë mund të bahet për të sigurue që të krijohet një shtet i përgjithshëm kontinental. Sic e kemi pa me krizat e shumta në Greqi, asht e nevojshme të bahet balancim ma i mirë monetar, dhe një politike fiskale në gjithë Europën.

Cështja e rregullave dhe e emigracionit, të cilat ishin ndër ankesat kryesore të fushatës në Britaninë e Madhe për t’u largue nga  Bashkimi Europian, mund të zgjidhen në mënyrë ma të mirë. Por populli britanik ka hequn dorë nga cdo mënyrë, për t’i zgjidhë këto probleme dhe për të cue përpara qëllimin e përbashkët, për paqë e përparim, që Bashkimi Europian kishte prfemtue, por që nuk u mbërrijte, tuej marrë vendimin që të largoheshin nga shoket e tij Europian.

Gjatë ditëve mbas referendumit filluen të dalin në skenë shenja shqetësimesh të mëdha, të cilat do të shtohen gjatë muejve dhe vjetëve të ardhëshme; ndërkohë që ky proces i gjatë dhe i vështirë. gjatë të cilit do të zhvillohen bisedimet për largimin e Britanisë nga Bashkimi Europian. Sterlinës  i ka ra shumë vlefta.Tregjet e aksioneve kanë pësue humbje, dhe Britania e Madhe dhe ndoshta edhe vendet e tjera do të preken, nga një ngadalsim i veprimeve ekonomike.

Me afat të gjatë, largimi i Britanisë së Madhe nga Bashkimi Europian, përban n ji sfidë tejet të madhe, ndaj idealit të një Europe të Bashkueme dhe në paqe, dhe kjo gja mund të përfundojë në  një tragjedi botnore.

 

A E PERMIRSON AFTESINE AKADEMIKE TE NXENESVE TEKNOLOGJIJA E RE?

by

Perktheu Gjon Kadeli/
Simbas nji studimi qe u ba nga Organizata per Bashkpunim Ekonomike dhe Zhvillim, kompjuterat nuk e permirsojne ne menyre te dukeshme, aftesine akademike te nxanesve te shkollave, dhe ka mundesi qe te paksojne kete aftesi. Ne kete studim u shqyrtue ndikimi i teknologjise neper shkolla, ne te gjithe boten.
Simbas studimit qe u ba ne sistemin shkollor te Japonise, ku pothuejse 75 per qind e nxanesve perdorin kompjuterat, u vu re se nuk kishte ndonji permirsim te dukshem ne aftesine mesimore te nxanesve.
Perkundrazi, neper shkolla, ne disa vende te Azise, ku aftesite akademike, dhe ku telefonat modern dhe kompjuterat jane ba pjese e jetes se perditeshme, mjetet teknologjike, ishin shume ma pake temperdoruna.
Ne Korene e Jugut nxanesit i perdorin kompjuterat, mesatarisht 9 minuta ne shkolle, ne Hong Kong vtem 11 minuta, domethane vetem nji kohe krejte te shkurte, ne krahasim me Australine, ku nxanasit perdorin kompjuterin 58 minuta, ne Greqi 42 minuta dhe ne Suedi 39 minuta.
Drejtori per ceshtjen e arsimit i  OECDs Andreas  Schleiher tha se ” nxanesit qe perdorin shpesh ne klase kopjuterate, kane rezultate shume ma te dobta akademike, ne shumicen e landeve mesimore, pa marre parasyshe, nivelin shoqnuer dhe demografine e nxanesve” Ne ate studim u mate ndikimi i teknologjise qe perdoret neper shkolla, tuej u bazue ne rezultatet nderkombetare te provimeve, si pershembull, perdorimi i sistemit provues, i qytetit Pisa te Italise, qe perdori OECD; si edhemprovime te tjera, qe u bane ne vende te ndryshme te botes, qe maten aftesine digjitale.
Si rrjewdhim, del ne pah se, sistemet arsimore qe kane investue, sasi
te medha te hollash ne teknologjine i informacionit dhe te
komunikimit, nuk kane vu re ndonji permirsim te dukshem ne
lexim,matematike ose ne shkence.
Si rrjedhim, organizata OECD i porosit shkollat te bashkpunojne me
mesusit, per te shendrrue teknologjine, ne nji mejt ma te fuqishem ne
sitemin shkollor, dhe te zhvillojne mjete ma moderne, per te ba
prova,, per te nxite rrjete sociale,si edhe per te permirsue sistemet
e lojnave te ndryshme. Ne ate studim thueht gjithashtu se “kontributi
i vertete qe mund te baje teknologjija e informacionit dhe e
komunikimit, per dhanjen e mesimit, si edhe te vete mesimit, mbetet
ende nji gja qe duhet te realizohet dhe te shfytzohet”(AFP)

PERKUJTIMI I VIKTIMAVE TE KAMPIT TE TEPELENES

by

Nga Gjon Kadeli/
Sot, ne vendin ku ishte Kampi i Perqendrimit, u perkujtuen viktimat e atij kampi. Ne ceremonine ne fjale, pervec pjestareve te familjeve te viktimave, moren pjese zyrtare shqiptare, Ambasadori i Polonise, si edhe perfaqesuese te OSBEse. Me kete rast te pranishemve iu tregue pllaka perkujtimore e viktimave.
Kampi i Tepelen u hap ne fillim te 1949 dhe vazhdoi veprimin deri me 1954.Ne ate kamp u interrnuen ma shume se 3 mije vete. Kampi ne fjale u pagezue “Kampi Famekeq i Tepelenes”. Arsyeja per kete ishte se ne ate kamp, nga torturat vdiqen 500 vete dhe 300 femije vdiqen nga uria dhe nga semundjet e ndryshme.
Pervec atyne qe i torturuen e si rrjedhim vdiqen dhe punes se rand te detyrueshme te te internuemve, u dhunue ne menyren ma skajore edhe dinjiteti njerezor. Vorret e te vdekunve u zhvendosen tri here, dhe si rrjedhim, u zhduken edhe eshnat e te vdekunve. Shpeh here kane shkue njerez e te gjetun vorret e pjestareve te familjeve te tyne, e nuk kane mujtun te gjejne as shej as duk. Numri i njerezve qe jane zhduk ne Shqipni gjate rregjimit komunist kalon 6 mijshen.
Si bashkfamiljaret e te vdekunve dhe te zhdukunve, si edhe shoqnia ne pergjithsi, duhet te dine dhe te kuptojne plotsisht dhunen barbare te rregjimit komunist.

PUTIN PO BIE NE KURTHIN QE I NGRITI VETES

by

Shkruan:Brian Whitmore/
Perktheu Gjon Kadeli/
Javen qe kaloi Rusia kerkoi te drejte te vecante ekonomike, per afro 660 mije kilometra katrore te Detit Arktik. Per kete qellim ajo perdori nji metode(menyre) shume krijuese, ne interpretimin e ligjit nderkombetar.Ky ishte nji veprim, qe e bane njeriun te kruje kryet, apo te cuditet.
Asht e vertete, se ajo zone asht e randsishme, sepse ka rezerva te pa shfrytzueme, te landeve djegese, si edhe te vijave te lundrimit, qe do te hapen, kur te shkrihet akulli ne zonen e Arktikut. Por, Kjo kerkese, sigurisht, ma ne fund, do te hidhet poshte nga Kombet e Bashkueme.
Me gjithe kete, kjo gja shkakton nji krize nderkombetare te trillueme, ne zonen e Arktikut; gja qe natyrisht, do te kundershtohet nga Shtetet e Bashkueme dhe nga Kanadaja. Por ky mund te jete qellimi i Putinit.
Lind pyetja, pse? Arsyeja asht se Putinit i duhet te krijoje dicka te re, per te lergue vemendjen e popullit rus, nga problemet e shumta qe Putini ka krijue.Si rrjedhim atij i duhet te ndryshoje temen{subjektin].
Putini nuk ka ndonji zgjidhje per problemin ne Ukraine. Fantazite e vjetra, per te marre te ashtu quejtunen “Risine e Re”, rryp toke nga qyteti Kharkiv e deri ne Odese, per te krijue nji rruge tokesore per ne Krime, ka deshtue.Dhe qellimi ma i kufizue, per te zmadhue territorin rus, dhe ate qe kontrollojne, kryengritesit pro rus, ndoshta me nji sulm, kunder qytetit Mariupol, asht nji gja qe
gjithashtu nuk ka gjase qe te bahet.
Si njeni veprim, po ashtu edhe tjetri, do te ishin te kushtueshem, si ne njerez, po ashtu ne te holla, dhe sigurisht do te nxiste, nji seri te re sanksionesh, si edhe pushtimin e territoreve te reja, ku do te kishte qendrese anti ruse.Shtimi i luftime kohet e fundit, ne zonen lindore te Urkaines, asht vetem nji veprim qe bahet nga deshprimi; se sa nji veprim per te pushtue territor te ri.
Natyrisht, Rusia ka aftesine te aneksoi zonat e kontrollueme nga kryengritesit pro ruse, ose ajo mund t’a mbaje pezull konfliktin, dhe te krijoje atje nji protektorat rus. Por ne kete rast, Moskes i duhet te perballoje finacimin e nji ekonomie, te nji zone, jo prodhuese, ifrastruktura e se ciles asht shkatrrue. Dhe kjo gja do te kete ndikim edhe ne ekonomine ruse, e cila, po dobsohet vazhdimisht e ma teper.
Rusia do te humbte cdo lloj ndikimi, ndaj pjese tjeter te Ukraines, e cila do te nanonte me shpejtesi nda perendimit.Sanksionet do te vazhdonin, e mindesisht do ,te shtoheshin.
Tuej marre parasyshe keto kufizime, e vetmja rruge qe preferon Kremlini, asht me i detyrue zonat e kontrollueme nga kryengritesit, ti bashkohen Ukraines, simbas kushteve te Moskes, me nji autonomi te gjane, dhe me aftesine te perdorin veton kunder vendimeve te qeverise se Ukraines ne Kiev.Por sic duket, Ukraina as perendimi nuk, nuk do te lejojne nji gja te tille.
Putini e ka mberthye veten nji nji gjendje tejet te veshtire, dhe se si”i gjori Putin” mund te dali nga kjo gjendje, qe ai vete krijoj, nuk dihet.

MASAKRA E MIRDITES, GUSHT 1949

by

Nga Gjon Kadeli*/
Me 7 gusht 1949 u vra Bardhok Biba. Ai ishte sekretar i pare i patise dhe deputet i Mirdites.Si rrjedhim i kesaj vrasjeje, ne menyre te shpejte, forcat e vecanta te sigurimit dhe ato te ndjekjes hyne ne Mirdite. Focat e policise te zonave te ndryshme te Mirdites, shkuen neper katunde me listat e njerezve qe do te arrestoheshin. Si perfundim u arrestuen ma se 300 vete dhe familjet e te arrestuemve u interrnuen ne kampin famkeq te Tepelenes.
Mbas shqytimeve te ndryshme qe u bane nga autoritetet perkatese, u vendos qe 26 vete nga te arrestuemit te paraqiteshin ne gjygj ushtarak, kurse te tjeret u drguen ne burgjet e Shkodres. Gjykata vendosi qe 4 prej tyne te vareshin dhe 10te te pushkatoheshin.
Ekzekutimi u ba ne Qafe te Valmirit, ne afresi te vendit ku ishte vra Nardhok Biba. Ekzekutimet u bane , si hakmarrje per vrasjen e Bardhok Bibes; megjithse viktimat ne fjale nuk kishin te bashin aspak me vrajen ne fjale. Bardhok Biben e vrane te arratisunit, disa prej te, cileve, rregjimi komunist u kishte vra djalin, baben ose vellan.
Ekzekutimi u ba ne nji menyre aq te eger [barbare], se qe nuk ishte pa ndonji here ne ate vend. Ne prani te qinda e qinda njerezve, te moshave te ndryshme, qe qeveria i kishte detyrue te shoshin ne vendin ku do te bahej masakra,. sigurisht edhe per tmerrue edhe vete popullin.
Pushkatimi i njerezve u ba ne kete menyre: viktimat ishin te lidhune me tela me n jeni tjetrin, dhe vrasjet u bane nji nga nji me dy plumba nen sqetull dhe i dyti shifte vrasjen e te parit , i treti vrasjen e te dytit e keshtu me radhe. Ndonjeni prej atyne qe ra gjalle ne grope dhe krekoj te gjuenin perseri, thirrjes se tij ju pergjegjen te shtimet me mitraloza. Kjo menyre ekzekutimi, qe mund te quhet, vrasje e dyfishte, dhe tejet barbare, tregon egersine shtazarake dhe kombvrasese te rregjimit komunist.
Thuhet se nuk mbahet mend se ne Bjeshken e Oroshit, te kete ra ndonjihere bore, ne mes te gushtit, por naten e 17 gushtit, qe pasoi ekzekutimet ne fjale, ra bore. A mos kjo bore ishte nji reagim i vete
natyres, per masakrimin e njerezve te pafajshem?
Ata qe u voren ishin: Preng Dede Kola nga Oroshi, Pjeter Dede Vila e Pjeter Paloka nga Kacinari dhe Dode Marka Biba Nga Kthella.
Ata qe u pushkatuen ishin: Nga Kthella e Eper Gjegj Belleshi dhe nga Kthella Nikoll Bardhok Bajraktari,Llesh Gjon Melyshi, Bardhok Dode Gjini. Nga Kacinari Frrok Mata, Ndrec Marka Ndoj e Pjeter Dede Vila.
Nga Oroshi Nikoll Llesh Bajraktari e Preng Shkurt Nikolli dhe nga Peshqeshi Ndoc Gjete Cupi.
Per rregjimin komunist, nuk mjaftoi masakra e Valmirit. Asaj ju shtue edhe interrnimi i ma shume se 300 familjeve Mirditore ne kampin e perqendrimit ne Tepelene. Menyra se si , shume prej ketyne familjeve u
cuen ne Tepelene, ishte shume e veshtire. Shume prej tyne kaluen me jave nga nji vend ne tjetrin, deri sa mberrijten ne Tepelene. Ne rastin e familjes time, nga Oroshi na cuen ne Rreshen, ku bujtem dy
nete, ne rraze te Manit te Nreut, dhe mandej na cuen te kisha e Rrubikut ku ndejten dy jave, perpara se te na coshin ne Tepelene..
Shume prej familjeve qe u interrnuen ne Tepelene, kishin me veti femije, disa prej te cileve ishin krejte kerthije [foshnje]. Kuptohet se sa e veshire ishte, is per fimijet si edhe per nanezezat e tyne,
kur ata femije qashin nga uria e nanat nuk kishin se cka me ju dhane me hanger.
Ne kampin e Tepelenes vdiqen rreth 300 femije, shumica dermuese nga Mirdita. Vdekja e ketyne femijve u shkaktue nga uria dhe nga semundjet e ndryshme Me kujtohen si sot, dy raste, tejet te dhimshme dhe terqethese, kur njaj grueje i vdiqen dy fewmije mbrenda 24 oresh dhe nji tjetre nji femije, te dyja keto voren veten nga deshprimi. Te dyja keto te m jera ishin nga Mirdita., dhe te interrnueme si rrjedhim i
vrasjes se Bardhok Bibes.
Shtoi ketu, se pervec vdekjeve te aq shume femijve dhe te nji numri te dukshem te njerezve te moshuem, kesaj ju shtue edhe perbuzja e dinjitetit njerezor. vorret e atyne qe vdiqen ne kampin e Tepelenes, u zhvendosen tri here. Heren e fundit, nji pjese e kufomave i rivarrosen ne bregun e lumit te Bences, te cilat mbrenda nji kohe te shkurte, i mori uji i atij lumi.
Lind pyetja: Pse u ndermoren keto masa tejet barbare, ndaj popullit te pafajshem te Mirdites? A mos ishte nji shfrymje e nji mllefi individual, apo e nji natyre tjeter?
Sido qofte, per rregjimin komunist, qe nga fillimi, masakrat kane qene pjese e veprimtarise se tij. Po permendi vetem disa prej tyne. Masakra e Buzemadhes ne Lume, ku ate qe bane Serbet kunder atij populli trim bane edhe komunistet shqiptare. Masakra e Koplikut dhe masakra e njerezve te pafajshem ne Tirane per shkakt te incidentit ne Ambasaden Sovjetik dhe ajo e Mirdites. Pa dyshim keto masakravejne i vejne nji damke te zeze te pashlyeshme, ish rregjimit komunit shqiptar.
*Arkitekti i masakres, Mehmet Shehu ne shtratin e vdekjes