Shkruan:Hazir Mehmeti, Vjenë/
Promovim vepre me vlera shkencore e kombëtare/
Dr. WolfgangPetritsch:”… interesi i Bashkimit Evropian është që të mos përsëritet rasti i Bosnjës dhe të krijohet një Republika Srpska brenda Kosovës”. Prof. Paul Lendvai: “…. sot është një arritje e veçantë që një diplomat kosovaro-shqiptar, së pari shkroi një libër në gjuhën gjermane me këtë temë rreth Kosovës”. Prof. Dr.Günther: “…unë rreth librit do thosha se vlerësimi im, po të ishte me yje, është maksimal, pesë yje.”.
Rruga e largët e Dr. SabriKiqmarit, që nga ana tjetër e kontinentit, Australia e largët, u shpërblye me një mbrëmje të bukur promovimi në Akademinë Diplomatike të Vjenës. Morën pjesë mysafirë të shumtë, miq të autorit e shqiptarëve nga radhët e kombeve tjera. Mes tyre ishte Dr. WolgangPetritsch, njëri nga diplomatët më në zë në Europë. Gazetari, analisti i njohur edhe jashtë Austrisë Prof. Paul Lendvai, Dr. JohannGüenther, profesor në disa shtete dhe mik i Kosovës, Zëvendësdrejtori i Akademisë Diplomatike të Vjenën Dr. Gehard Seiller, Kreshnik Gashi, Sekretar i Përgjithshëm në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Kosovës, Znj. Heidemaria Gürer, drejtoreshë për Europën Juglindore në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Austrisë, z. Roland Bimo, Ambasador i Shqipërisë në Austri, z. Sami Ukelli, Ambasador i Republikës së Kosovës në Austri, z. Ron Willis – President Clubfor Trande-Delegetes in Ausria. Ishin të pranishëm ambasadorë, diplomat, studentë, gazetarë. “Sot do bëjmë promovimin e veprës “Republik Kosova-Staatsgründung und Sozialstruktur” diplomatit dhe mikut tonë Dr.Sabr iKiqmari, ambasadori i parë i Republikës së Kosovës në Austri” u shpreh njëri nga programuesit. Drejtimin e programit e bëri në disa gjuhë z. Faruk Ajeti, Sekretar në Ambasadën e Kosovës dhe kandidat për doktoratë në shkencat politike pranë UN-Vjenë . Promovimin e organizoi Ambasada e Republikës së Kosovës në Austri dhe Akademia Diplomatike e Vjenës.
Fjalën e hapjes e mbajti Zëvendësdrejtori i Akademisë Dr.Behard Seiller. “E falënderoj Ambasadorin z.Ukelli për këtë rast që na dha përpromovimin e librit të z.Kiqmari. Ne kemi realizuar bashkë disa projekte me Ambasadën e Republikës së Kosovës me student nga Kosova dhe akoma vazhdon me pjesëmarrjen në kurse speciale të organizuara në akademi në bashkëpunim me diplomacinë nga Kosova, ku edhe gjatë verës do mbahen disa kurse e programe në bashkëpunim me Akademinë Diplomatike të Kosovës”.
Z. Sami Ukelli, pasi përshëndeti të pranishmit foli mbi biografinë e Dr. Sabri Kiqmari. Në emër të Min.Pun.Jash. një fjalë përshëndetëse e mbajti edhe Sekretari i Pergjithshem i MPJ-së z. Kreshnik Gashi. Ai mes tjerash tha: “promovimi i veprave te tilla shkencore, deshmon me se miri per rendesine qe vendi yne iu kushton edhe ceshtjeve akademike”.
Prof. Paul Lendvai
“ Unë mendoj se sot është një arritje e veçantë që një diplomat kosovaro-shqiptar, së pari një libër në gjuhën gjermane i njohur për mua, i hartuar mbi këtë vend. Unë kam shkruar disa libra mbi vendet ballkanike Shqipërinë, Kosovën, Serbinë dhe histori të shkurtra mbi Kosovë nga Noel Malcolm “Kosovo-a short History” me 500 faqe, Matthias Rüb dhe shumë libra tjerë dhe mendoj se është shumë më rëndësi që krahas angazhimeve diplomatike, ose veprimtarive gjatë luftës një diplomat ndanë kohë për hartimin e një libri. Unë ndoshta jam personalisht i prekur, unë isha diku para gjysmë shekulli në Kosovë pastaj në fillim të protestave masive të vitit 1981 dhe për mua më e rëndësishmja është ndryshimi i jashtëzakonshëm, nuk pranuan jetën nën sundimin e huaj edhe pse kanë problemet e tyre. Mossuksesi i tyre, suksesi, korrupsioni etj. këto janë çështje e tyre, ata i bëjnë në mes veti, dhe vetë vendosin mbi fatin e tyre, diçka që më ka lënë shumë përshtypje. Ndoshta autori ishte shumë modest ndaj vetvetes dhe ndaj njerëzve të vendit të tij të cilët kanë luajtur një rol shumë më rëndësi në historinë e Kosovës moderne. Jo vetëm në fushën diplomatike por edhe në rrjedhat në vend kur vjen intervenimi me bombardim i trupave të NATO-së për 78 ditë në sulm ndaj një vendi sovran për shpëtimin e njerëzve. Kur vriten 10 mijë kosovarë, një milion kosovarë dëbohen nga vendi prej të cilëve 800 mijë në shtetet fqinj. Mendoj se është shumë më rëndësi rruga historike që ka ndodhur deri në vitin 1989 dhe kjo është rrënjë historike.Unë nuk do ndalem në citate të gjata mbi shpërnguljen e shqiptarëve që nga viti 1937 nga Vaso Qubrilloviq i cili edhe Marshall Titos në vitin 1944 ia parashtron si mendim, se e vetmja zgjedhje për Kosovën është përzënia e shqiptarëve nga Kosova. Ky libër i z.Kiqmari tregon, se kjo jo vetëm që nuk është arritur, por tregon rrumbullakimin e pavarësisë së Kosovës e cila ka bërë hapa të mëdhenj. Mendoj, se veçanta është shumë më rëndësi për mediat dhe diplomatët të dihet se çka ambasadori ka përshkruar se banorët në vitin 1921 ishin mbi 95% analfabet, pastaj në vitin 1981 është ulur shumë përqindja e analfabetëve dhe tani janë vetëm 7% analfabet, nëse këto shënime janë të besueshme dhe gruaja e cila është e varur shumë në strukturën familjare. Momenti shumë i rëndësishëm çka është theksuar, të rinjtë, ku 29% e popullatës është nën moshën pesëmbëdhjetë vjeçare, në Gjermani, nëse me kujtohet, është 13% . Për mua është gjëzë, si është kjo dhe kur isha në Kosovë thuhej kjo dhe tani kosovarë janë të dytët, pas irlandezve, për numrin e lindjeve. Kjo ka natyrisht gjithashtu probleme dhe kjo është gjithashtu një shpjegim i gjëzës së mëhershme dhe para pak muajsh shumë kosovarë shkuan në Gjermani, Austri dha tani ky numër është zvogëluar thelbësishtë. Unë e konsideroj librin si një arritje shumë, shumë të rëndësishme, e kuptueshme, për kosovarët dhe tregon se nuk ishte e rastësishme që shqiptarët, shqiptaro-kosovarë, kaq shumë artistë, shkencëtar e drejtues larg në shumë shtete janë prodhuar. Unë kam vetëm dy propozime për botimin e ri që do vjen, mbi të dhënat nga lufta kundër krimit dhe problemi më i nxehtë, korrupcionit i cili nuk është epidemi vetëm e kosovarëve e shqiptarëve, por fatkeqësisht u përket të gjitha shteteve duke përfshirë këtu edhe vendin ku ne po mbajmë këtë konferencë. Mendoj se do ishe mirë që këto dy aspekte të përfshiheshin. Unë jam shumë i gëzuar që zotri Ambasador i ka hy mundimit që nga Australia të vjen këtu me librin e tij mes nesh.
WolfgangPetritsch Për mua është mrekulli kur diplomatët shkruajnë libra, nga se e kuptoj sa e vështirë është. Unë e kam provuar me librin tim mbi Kosovën rreth së cilës kemi pasur konfrontim edhe me Milosheviqin edhe kur unë isha si dëshmitar në gjykimin e tij në Hagë. Secili kapitull apo secila thënie ishte material për te dhe bashkëpunëtorët e tij për të folur ditë të tëra në mbrojtjen e pozitës sime, për çka unë isha shumë i dërmuar nga këto biseda me ditë të tëra. Ky libër pastaj ishte një bazament edhe në bisedimet në Rambuje dhe Paris dhe pavarësinë e Kosovës në vitin 2008. Faktin e dytë, të varur njëri me tjetrin, do doja ta theksoja është fakti i intervenimit të NATO-së si vendim politik pa miratimin e OKB. Ky shembull do shfrytëzohet nga Putini në krahasimet e tij me Krimenë. Kosova ishte një temë për zgjidhje në ish Jugosllavi edhe më herët se viti 1981, arritja e autonomisë etj. diçka ishte e qartë, me të drejtat shtetërore e qytetare dhe pastaj heqja e autonomisë, dëbimi etj. dhe nuk ka krahasim me Krimenë. Viti 1999 ishte viti i ndërkombëtarizimit të çështjes së Kosovës, andaj do preferoja z.Sabri që në botimin tjetër, besoj se do shkruani më tutje, këto argumente të shtrohen fuqishëm para faktorit ndërkombëtar pasi Kosova akoma nuk është anëtar e OKB-së. Për mua, në libër, struktura sociale është paraqitur shumë bukur dhe kjo është e mrekullueshme.
Dr. JohannGünther: “Kam punuar në Kosovë katër vjet kur ishte rindërtimi i sistemit universitar. Si i ftuar në duhet të flas pozitivisht. Për mua është një libër i sistemuar dhe brenda paraqet një përshkrim të mirë rreth Kosovës. Edhe pse kam jetuar atje katër vjet, gjithë here del diçka tjetër për të mësuar nga ajo që ti di. Historia është bukur e paraqitur por është tendencioze, nuk janë treguar gjërat nga ana tjetër, për çka si diplomat që është e ka pasur të pamundur ose nuk ka dëshiruar. Për mua ka të bëjë me mposhtjen e së kaluarës. Edhe vendet tjera, dhe Austria, u janë dashur pesëdhjetë vjet që ta mposhtin, të lirohen nga e kaluara. Mendoj se kjo është një pikë shumë e domosdoshme. Sistemi social është në libër shumë mirë i paraqitur, dhe pjesërisht është paraqitur edhe negativ, papunësia e lartë, shumë kosovarë punojnë jashtë, familjet e mëdha ndoshta është kështu edhe moderne, prona shoqërore të cilën kosovarët veç e kanë bërë privatizimin e saj. Këtu mund të shtoja se forma e jetës në familje e mëdha, mendoj, se nga ajo që kam mësuar për katër vjet në Kosovë dhe disa vjet në qendër të regjionit të Arabisë, mund të them se në aspektin kulturor nuk kam pa ndryshme, kështu forma e sjelljes njëri me tjetrin, si njeriu jeton e tjera për mua ishte e njëjtë. Kjo mund të tingëlloi provokuese, por do duhej që edhe këto gjëra të sjellshin aty. Nga tema e arsimit në statistikë duket shumë e mirë, kështu dyzet e katër studentëve kosovarë ju takon një profesor me kualifikim, shumë larg nga nivelit europian edhe pse një shanse e madhe qëndron në kosovarët që jetojnë jashtë që t’i kthejnë në Kosovë. Kosovarët që jetojnë jashtë vendit t’i kthejnë në vendin e tyre. Nga statistika e fushës ime, Universiteti, sa kosovarë dhe në cilat vende janë profesor. Ne kemi këtu kolegun, i cili është Profesor në Donau Universitet për Integrimin Europian dhe kështu ka në gjithë botën. Po të kishte sukses të ktheheshin në Kosovë të mbanin mësim do ishte një TeachingGroupInternational i mrekullueshëm. Dhe mendoj se ky do ishte një faktor shumë më rëndësi. Unë nuk jam diplomat, por nëse më lejohet në këtë temë do thosha disa fjalë. Për mua diplomacia kosovare është shumë e njëanshme, ne duhet me të gjithë biseduar dhe jetuar së bashku, kjo mua më mungon në libër. Pjesa rreth themelimit të shtetit është e mrekullueshme, kur unë isha në Kosovë e kam përjetuar nga kulmi i Grand Hotelit dhe tani njeriu mendon se bota fiton diçka të re. Kur e lexojmë librin, është interesant ndërrimi dramatik i popullatës që Kosova kishte. Sa njerëz kanë migruar në vitet e hershme të viteve gjashtëdhjeta, kur njerëzit ishin të shtrënguar, dhe paralel kësaj popullsia është dyfishuar dhe gjithë çka ka ndodhur është paraqitur shumë mirë nga z.Kiqmari. Importi dhe eksporti janë paraqitur nëntë me një, kjo do të thotë dhjetë herë blen më shumë se sa eksporton, dhe kjo është problematike dhe duket se Serbia ekonomikisht është fituese, importi më i madh vjen nga Serbia dhe për te Kosova ekonomikisht është shumë e rëndësishme, kjo është paraqitur shumë bukur. Ekonomikisht, flasim për papunësi dhe mungesa e industrializimit këtu kemi paraqitje emocionale dhe ju e keni vërejtur se kosovarët më me dëshirë e hapin një kafiq se sa një punishte bujqësore. Dhe gjithmonë bashkëshortja ime pyeste prej nga vijnë këto prodhime në treg, këtu do thosha në Prishtinë nuk është e domosdoshme të vijnë qershitë nga Greqia. Në analizën time kam bërë krahasime me librat e kësaj fushe dhe biblioteka ime private prej 10 mijë libra do i dhurohet pas vdekjes sime UN të Prishtinës, pra fëmijët e mi duhet ta bartin në Prishtinë. Shpresoj se nuk do ndodh shpejtë (pak humor) dhe le të bëhet më me shumë libra. Kështu, mendoj se vërtetë është një libër shumë i sistemuar, para se gjithash në paraqitjen e anës ekonomike, strukturën sociale, historisë të paraqitura me shumë kompetencë”
Moderatori: Z. Günther, Ju ishit në Kosovë disa vjet aktiv në fushën e arsimit të lartë, si do e vlerësonit ju sistemin e arsimit të lartë dhe reformat e ndermarra ne kete drejtim?
Günther: Unë isha në fushën e arsimit në Univesitet aktiv dhe mund të them se trajtimi në arsim në Kosovës është krejt tjetër krahasuar me vendet tjera. Vetëm të them këtu se aty njerëzit do të shkollohen për Kosovën, dhe kjo nuk funksionon. Tregu i arsimit të Kosovës është Europa, ndoshta dhe më gjerë dhe duhet shikuar nevojet për drejtimet arsimore dhe s’do kishte nevojë për largimin e tyre. Bie fjala, në Austri ka shumë pak ekspert për informatikë, dhe një firmë ku çdo të premte ka konferencë ku shqyrtohen kërkesat e shitësve, dhe del se ka shumë pak nga drejtimi i programimit. Kështu mund të veprohet edhe me shtetet tjera dhe mendoj se këtu është një potencial dhe shanse më e madhe. Mendoj, se kështu duhet vepruar në sistemin arsimor. Diçka rreth z.Kiqmari, nga shijet e ndryshme që edhe mund të ketë njeriu, unë rreth librit do thosha se vlerësimi im, po të ishte me yj, është maksimal, pesë yje.”
Dr.SabriKiqmari: Përse pikërisht për themelimin e Kosovës dhe përse për strukturën sociale. Kjo ka të bëjë me gjendjen time personale në vitin 1995 kur unë isha student në Ruhr UN në Bohum të Gjermanisë caktova si detyrë veti të shkruaj mbi konfliktin në Kosovë. E vizitoja bibliotekën dhe gjeta një libër të vetëm. “Die Albaner in Jugosllavien” nga JohnReuter, asnjë tjetër. Atëherë erdhi domosdoshmëria për të shkruar për Kosovën, dhe që atëherë vendosa ta shkruaj një libër në gjermanisht për Kosovën. Por, projekti shtyhet viteve dhe zgjat dy dhjetëvjetësha, nga se situata në Kosovë ndryshonte në mënyrë drastike. Në vitin 1998/1999 Kosova ishte më e theksuar si temë në mediumet dhe shtypin, jo vetëm në Austri e Gjermani por në gjithë globin, për shkak të luftës në Kosovë. Sot secili prej nesh mund të gjen libra mbi Kosovën në shqip dhe në gjermanisht. Vetëm këtu në Austri ka me dhjetëra libra mbi Kosovën dhe mbi shtetet tjera nga rajoni ynë, nga Europa Juglindore, por janë shumë pak autor nga Kosova që kanë shkruar mbi zhvillimet në Kosovë në Gjermanisht. Shumica e këtyre librave merren me historinë e Kosovës, ose me Luftën e Kosovës. Mezi gjen libër që ofron një analizë politiko- sociologjike mbi shoqërinë kosovare. Unë dëshiroja që brenda mundësive që sa më pak të shkruaja mbi historinë, pasi mbi historinë është shkruar shumë. Njëri nga librat më të mirë mbi historinë e Kosovës është libri i Prof.Petritsch me koautorin KaserKarl të cilën shpesh e kam cituar në librin tim. Unë kisha dëshirë ta përshkruaja formimin e shtetit i cili ka ndryshuar jetën e kosovrëve/eve, dhe pesë elemente kryesore të strukturës sociale në formë sistematike t’i analizoja. Metoda e përshkrimit është metodë Hegeliane, në formë teze, antiteze dhe sinteze.
Moderatori: Si erdhët ju deri te ideja e shkrimit të librit, Çka ju ka inspiruar?
Dr.SabriKiqmari: Unë, siç e thashë edhe më parë, dëshiroja që patjetër të shkruaja një libër mbi Kosovën, pasi e dija se shumë autorë kanë shfrytëzuar literaturë serbe dhe njihnin serbishten, kishte shumë pak autorë që dinin shqip, dhe unë doja një paraqitje nga shqiptarët për lexuesit gjerman. Ka shumë libra të mira, njëra e Prof..Dr.WolfgangPetritsch, dhe e konsideroj si librin më të mirë mbi rrjedhat në Kosovë, ku dy anët janë paraqitur shumë mirë dhe neutral, edhe e kam pritur nga një diplomat austriak. Ju, Prof.Günther, e përmendet fjalën tendencioz në histori. Unë nuk e besoj këtë. Janë dy mendime të ndryshme lidhur me rrjedhat në Kosovë: mendimi i parë i pasur me argumente, se shqiptarë kanë origjinë nga ilirët dhe nuk mund të pritni që mbi këto argumente shkencore të shkruaj të kundërtën. Ky është një nga argumentet, dhe i dyti, unë vërtetë jam munduar që pjesën nga historia të mos e shkruaj “patriotish” edhe pse unë mund të shkruaja mbi luftën e UÇK, mbi luftën e shenjtë … e kam ditur se lexuesi austriak apo gjerman do fakte dhe unë jam munduar, ashtu siç thotë edhe Prof.Lendvai, të përshkruaj edhe pse nuk është e lehtë kjo për një ambasador. Gjatë përgatitjes së disertacionit jam marr shumë me strukturën sociale dhe kam kuptuar se kjo temë nuk është analizuar jo vetëm në Kosovë, por edhe në vendet e rajonit… Kështu, nga analizat e mia që kam bërë mund të përfundoj se nuk ka pasur ndikim nga puna ime si diplomat, pa ndikime nga zhvillimet politike, dhe gjithmonë jam orientuar në burimet shkencore dhe lexuesit/et ashtu do ta kuptojnë.
Moderatori: Pyetje. Z. Petritsch, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësis në vitin 2010 e ka vlerësuar se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk ishte në shkelje me të drejtën ndërkombëtare, disa shtete të BE e ende hezitojnë ta njohin Kosovën. Si do e vlerësonit ju këtë, sa e demton ky rast unitetin e Politikes se perbashket te Jashtme dhe te Sigurise së BE-se ?
Nga vendet e BE akoma nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës pesë prej tyre, nga arsyet e brendshme të tyre dhe natyrisht ky është një problem i madh, dhe deri tani njëkohësisht
në Kosovë është EULEX-i, instrumente tjera më rëndësi që punojnë në planin e sigurisë. Faktori më rëndësi në këtë problem është Serbia, mosnjohja nga pesë shtete na BE, do dilte përse të detyrohet pranimi nga Serbia. Kjo nxjerr faktorin e vonesës, jo vetë të dy komponienteve, por edhe të “ndërmjetësuesit” i cili ka marr ndërmjetësimin, të themi kështu. Në këto procese të rëndesishme nevojitet guxim për të pasur kompromise, kjo është një gjë shumë e rëndësishme. Ne duhet të shohim kompromisin si një përparim, si një mënyrë për ta forcuar qëndrimin tonë, sepse po bëre kompromis, ti je në gjendje që ti lësh anash disa barriera imagjinare, dhe kjo vlen për të dy palët. Mirë po për Serbinë është shumë më e vështirë që të bëj kompromis, sepse ende jeton me mendimin „ne kemi humbur diçka“, gjë e cila nuk është e vërtetë. Në të njëjtënkohë interesi i Bashkimit Evropian është që të mos përsëritet rasti i Bosnjës dhe të krijohet një Republika Srpska.
Për ta përmbledhur shkurt: Është më rendësi, që Bashkimi Evropian ta ketë një pozicion të qartë, kështu që apeloj tek shtetet që ende nuk e kanë njohur [Kosovën] që ta bëjnë këtë, në të njëjtën kohë apeloj edhe tek dy partneret e negociatave, këtu i kushtoj rëndësi termit partner, sepse është shumë më rëndësi që dy palët të lëvizin drejt njëra tjetrës, sepse në fund të fundit janë temat e telekomunikacionit, të bashkësisë së komunave serbe dhe të energjisë pyetje të rëndësishme. Edhe më shumë rëndësi ka arritja e një marrëveshje , sepse po në atë moment fillojnë sfidat e vërteta për Kosovën, si integrimi ekonomik dhe shoqëror në regjion, po edhe me tej ne Bashkimin Evropian.
(Es gehört auch ein Mut dazu, zu Kompromissen, ich glaube das ist das Wichtigste überhaupt. Man muss einen Kompromiss sehen als eine Tugend, als eine Stärkung der eigenen Position wenn man imstande ist, über bestimmte imaginäre Schatten springen zu können, und das gilt natürlich für beide Seiten. Es ist zweifellos für Serbien schwieriger hier sozusagen nachzugeben, weil es ja immer noch in der Vorstellung lebt, wir haben etwas verloren, was ja so eigentlich gar nicht stimmen kann, aber gleichzeitig liegt das Interesse der Europäischen Union darin, zu schauen, dass es nicht zu einer bosnischen Entwicklung kommt, also wie dort eine Republik Srpska schaffen.)
Kurz zusammengefasst: Es ist wichtig, dass die Europäische Union zu einer Position findet, daher der Appell an alle die noch nicht anerkannt haben das zu machen, gleichzeitig auch für die beiden Verhandlungspartner, und betone Partner jetzt, dass sie sich aufeinander zubewegen, denn letztendlich sind die Fragen die man so hat, Telekommunikation, eine Assoziation der serbischen Gemeinden und die Energie wichtige Fragen, aber noch wichtiger ist, dass man hier zu einer Einigung kommt, denn erst dann werden die wirklichen Herausforderungen für Kosovo beginnen, wie integriere ich mich wirtschaftlich und gesellschaftlich in der Region und darüber hinaus auch in der Eurooäischen Union.

* Dr.Sabri Kiqmari
U lind më 14 shtator 1967 në fshatin Lladofc në Republikën e Kosovës. Shkollimin fillestar e mbaroi në vendlindje ndërsa shkollimin e lartë në universitar në Ruhr-Universitet Bochum dhe në UN e Boni (D) dhe në vitin 2007 merr gradën akademike doktor. Veprimtaria e tij për liri ishte e njohur krahas veprimtarisë publicistike në disa gazeta e revista në shqip dhe në mediat gjermane. Ishte analist mediave në Institutin e Mediave në Bon 2001-2005. Punoi në UN-e Prishtinës deri në emërimin e tij Ambasador Fuqiplotë në Austri në tetor të vitit 2008. Tani është ambasador i Republikës së Kosovës në Australi dhe Zelandë të Re.