Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

FOTO ANTOLOGJIKE – PESË VAJZAT SHQIPTARE NË VITIN 1920

by

Është, një foto e rrallë për nga kompozimi dhe informacioni mbi jetën e thjeshtë shqiptare që përcjell/
Gazetari Ilir Ikonomi koleksionist i njohur i fotografive të rralla, shqiptare, ka publikuar në faqen e tij të face book, një fotografi të viteve të 20 të shekullit të kaluar. Aty ai ka sqaruar se fotoja është marrë prej koleksionit të amerikanëve Frank dhe Frances Carpenter.
Ikonomi, thotë se :”Kjo fotografi mahnitëse, e titulluar “Pesë vajza që thurin”, është marrë nga koleksioni i amerikanëve Frank dhe Frances Carpenter, që gjendet në Bibliotekën e Kongresit dhe mund të vizitohet online. Duhet të jetë bërë në vitin 1920.
Frank Carpenter, ishte gjeograf dhe fotograf që shëtiste nëpër botë dhe shkruante tekste gjeografie. Frances ishte e bija. Frank Carpenter është autor i rreth 20 librave të përmbledhur në serialin Carpenter’s World Travels, të cilët u bënë mjaft popullorë mes viteve 1915-1930.
Fotoja ka kapur në një moment sinqeriteti 5 vajza shqiptare që thurin me shtiza në Shqipërinë e pas Luftës së Parë Botërore. Carpenter i ka fiksuar të pesta të përqendruara në punën e tyre, por edhe të vetëdijshme për të huajin përballë që po i fotografon”.
Në fund Ikonomi sqaron se ka shumë mundësi që ajo të jetë bërë gjatë udhëtimit të fotografit në Tepelenë. Frank Carpenter, shkoi atje bashkë me një mision ndihme të Kryqit të Kuq amerikan, pas një tërmeti që shkatërroi qytetin më 20 nëntor 1920 dhe që la 36 të vrarë.

Mustafa Kruja mbeti shqiptar,nuk u bë kurrë fashist

by

Nga Ilir ikonomi*/
Vlera e fjalëve të një publicisti, studiuesi a politikani matet me jetëgjatësinë e kumtit që ato përcjellin dhe, në këtë kuptim, autori i librit që keni në duar e ka kaluar me sukses provën e kohës.
Ai është Mustafa Merlika – Kruja, njëri ndër njerëzit që nënshkruan pavarësinë në Vlorë më 28 nëntor 1912. Ky akt i vetëm e kualifikon atë për të hyrë në histori.
Por historia shqiptare e njeh Merlikën edhe për shumë vepra të tjera. Ai ka qenë një gjuhëtar i dorës së parë, një studiues i hollë e i lëvruar i shqipes. Ka kryer studime me vlerë për historinë e Shqipërisë dhe na ka lënë përkthime prej mjeshtri. Ky libër është kryesisht një përmbledhje e mendimit të tij si polemist dhe politikan.
Pas pavarësisë, jeta e Mustafa Krujës vërtitet mes luftës, arrestimeve, mërgimit, rikthimit dhe përsëri ikjes. Çdo njeri që i provon këto duhet të ketë një mendje të shëndoshë e sidomos një karakter të fortë për të mos u ligshtuar. Mbi të gjitha duhet të jetë patriot me zemër.
Për hir të këtij patriotizmi Mustafa Merlika u tregoi shqiptarëve të vërtetën, edhe kur ajo nuk ishte fort e ëmbël. U foli për dobësinë e tyre kryesore, dasitë dhe përçarjet që ua errësojnë pamjen. I këshilloi se “para se me u zânë për karrika e zyra të Shtetit, duhet t’a bâjmë Shtetin,” fjalë me vend edhe sot e kësaj dite.
Në fund të vitit 1941, kur Shqipëria ishte e pushtuar nga fashizmi, Mustafa Kruja pranoi postin e kryeministrit. Mund të debatojmë sa të duam nëse ky ishte një gabim apo një veprim i mençur në atë kohë kur nuk kishte zgjedhja të lehta. Por, gjatë pak më shumë se një viti në krye të qeverisë, ai tregoi me vepra se, në mendimin e tij, ideologjitë nuk ishin veçse sende kalimtare dhe se atdheu ishte rrapi madhështor që i pështillte të gjitha nën hijen e vet.
Merlika nuk u bë ndonjëherë fashist. Ai mbeti shqiptar, po të gjykojmë nga fryma e shkrimeve dhe fjalimeve të tij.
Në nëntor 1942, duke folur në Tiranë përpara një audience ku nuk mungonin zyrtarë të lartë italianë, ai tha: “Nuk e fshehim se zêmra kishte me na dëshirue nji Shqipní krejt të pavarun, pa asnji lidhje të përhershme me kurrkênd, sidomos pa asnji lidhje t’imponueme.” Qartazi, Merlika e kishte fjalën për lidhjen me Italinë.

Viti 1942 ishte kohë lufte. Ishte edhe një kohë kur komunizmi kishte filluar të shihej nga një pjesë si ilaçi çudibërës që do të zgjidhte të këqiat e botës. Këtë iluzion të kuq e përqafuan qindra mijëra njerëz në Evropë, të cilët ose nuk i dinin ose i mbyllnin sytë përpara krimeve që bëheshin brenda gulagut të madh sovjetik.
Prandaj, është meritë për ata intelektualë në Shqipërinë e vogël, që jo vetëm nuk u infektuan, por u përpoqën të gjejnë mënyra për t’i dalë përpara rrezikut. “Shihni në ksulat e çetnikvet të këtyne idealistave palaço shqipen dykrenare me nji hyll të kuq në mest. E kanë bâ gati edhe flamurin e asaj republike të kuqe,” tha Merlika në të njëjtin fjalim të vitit 1942. Parashikimi ishte i saktë. Madje, republika e kuqe në Shqipëri rezultoi më e egra e Evropës Lindore.
Gjatë disa dekadave diktaturë, ata që u hodhën në anën e komunizmit u përpoqën të tregojnë se zgjedhja e tyre ishte më e mira. Për ta, Merlika ishte thjesht një “kolaboracionist” dhe “tradhtar”. Shkrimet e tij u ndaluan, vepra e tij kryesore, Fjalori kritik i gjuhës shqipe, nuk u përmend në publik. Nxënësve të shkollave nuk u thuhej kurrë që Merlika ishte ndër firmëtarët e pavarësisë në Vlorë, sepse përndryshe ata mund të pyesnin: Si ndodhka që dikush i cili firmosi pavarësinë të quhet tradhtar?
Mërgimi nuk iu nda Mustafa Merlikës deri sa ai vdiq më 27 dhjetor 1958 në Niagara Falls të Shteteve të Bashkuara. Deri atë ditë të mbrame ai nuk rreshti së shkruari, shkëmbeu letra të panumërta me miqtë dhe solli prova të tjera se komunizmi nuk mund të ishte e ardhmja e Shqipërisë, as e ardhmja e botës, por thjesht një sistem që nuk funksionon. Në të gjitha këto shkrime ndihet zemra e Merlikës si atdhetar, rebel, polemist dhe dijetar. Çdo studiues i ndershëm instinktivisht priret të pijë ujë te burimi sa herë që etja i kërkon të hulumtojë mbi të kaluarën. Shkrimet e Mustafa Merlika – Krujës janë një i tillë burim.
* Kjo eshte parathenia e librit“Gjysmë shekulli me pendë në dorë”, botim i shtëpisë botuese Omsca-1”. Ne kete liber përmblidhet gjithë publicistika e shkruar në vite nga Mustfa Merlika Kruja.

Ismail Kadare: Largimet nga Kosova, një ligshtim moral i trishtueshëm

by

NGA ILIR IKONOMI/
Shkrimtari Ismail Kadare ishte para disa ditësh në Izrael, ku iu dorëzua Çmimi i Jeruzalemit për veprat që shprehin më mirë idenë e lirisë së individit në shoqëri. Ky çmim jepet në hapje të Panairit Ndërkombëtar të Librit në Jeruzalem, ngjarja më e madhe letrare e Izraelit. Në ceremoninë e së dielës ishte edhe Presidenti izraelit. Në një intervistë me telefon nga Parisi me kolegun tonë Ilir Ikonomi, shkrimtari i shquar foli në fillim mbi përshtypjet nga vizita në Izrael.
ISMAIL KADARE: Unë kam qenë edhe herë tjetër në Izrael. Më bëri si gjithmonë përshtypje serioziteti i organizimeve të tilla. Ne ndonjëherë na bën përshtypje kjo, ndoshta ngaqë edhe nuk jemi mësuar me një qasje të tillë.
ZËRI I AMERIKËS: Në ceremoninë e çmimit ju zgjodhët të flisnit mes të tjerash për raportet e shkrimtarit me lirinë. Por do të dëshiroja t’ju pyesja për diçka tjetër që gjithashtu lidhet me lirinë. Shqiptarët e Kosovës e fituan lirinë jo shumë kohë më parë. Dhe, në vitet e para pati kthime në masë të njerëzve për të ndihmuar vendin e tyre të ri. Ndërsa tani shikojmë të kundërtën. Njerëzit po ikin. Si e shpjegoni ju gjithë këtë zhgënjim ndonëse në liri?
ISMAIL KADARE: Që të jem i sinqertë, unë nuk jam në gjendje ta shpjegoj plotësisht. Problemet që ka Kosova janë sigurisht probleme reale, të rënda disa herë. Kemi të njëjtat probleme pak a shumë edhe ne, pak a shumë Ballkani, pak a shumë një pjesë e Europës. Por ikja nga vendi nuk është zgjidhje, as ka qenë dhe as do të jetë zgjidhje. Kjo është jo ikje, por një lloj shpërngulje. Mësova me një trishtim të jashtëzakonshëm që midis të ikurve këto kohët e fundit janë gjashtë mijë fëmijë shqiptarë të shkollave. Kjo quhet, pra, jo ikje. Ajo nuk justifikohet, nuk përligjet vetëm nga arsyet ekonomike. Kjo është një lloj psikoze, një ligshtim moral shumë, shumë, shumë i trishtueshëm. Shpërngulja është një nga format më të rënda gjenocidale, nga format e shfarosjes së një kombi. Ajo çka i detyron ata duhet gjendur, mendoj. Nuk mund të ngrihen duart përpjetë nga askush, duke filluar nga njerëzit që drejtojnë Kosovën, tek ne të tjerët të gjithë. Kur them të gjithë, e kam fjalën te Shqipëria vetë, si shoqëri dhe si komb, te Shqipëria si shtet dhe si opinion publik, dhe këtu përfshij edhe veten time.
ZËRI I AMERIKËS: Ju flisni shpesh për Evropën, si shtëpia e madhe ku shqiptarët kanë vendin e tyre të natyrshëm. E megjithatë, Shqipëria dhe Kosova vazhdojnë të vuajnë mjaft nga probleme të tilla si korrupsioni, varfëria ekonomike, politika e egër, mosfunksionimi i drejtësisë, prania në parlament e njerëzve të inkriminuar. A janë këto për ju një pengesë serioze për t’u integruar në Evropë, apo i shihni si pjesë të zhvillimit?
ISMAIL KADARE: Të gjitha këto që përmendët ju janë të vërteta, nuk janë të tepruara, por asnjëra prej këtyre arsyeve nuk është e tillë bindëse që të lëkundë qëndrimin shqiptar, strategjinë shqiptare ndaj Evropës. Mendoj se kjo duhet të jetë e padiskutueshme. Jo sepse Evropa është një lloj feje apo besimi fetar, por sepse është mundësia e vetme që na ka dhënë historia, natyra dhe fati ynë, siç thuhet shkurt. Të gjitha ato incidente që ndodhin dhe do të ndodhin në rrugën e popujve evropianë, ballkanikë, në rrugën e popullit shqiptar, nuk janë justifikim për zgjidhje të tilla radikale siç është dorëzimi përpara së keqes. Përkundrazi.
ZËRI I AMERIKËS: Ju përmendët në Jeruzalem çështjen e hapjes së dosjeve në Shqipëri, që e quajtët pjesë të shqyrtimit të ndërgjegjes. Kohët e fundit në Shqipëri përsëri po flitet për këtë temë. Çfarë duhet të ndodhë në politikën shqiptare që ky proces vërtet t’i shërbejë shqyrtimit të ndërgjegjes dhe të mos kthehet në një shfaqje politike?
ISMAIL KADARE: Ka shumë njerëz që nuk duan që dosjet të hapen, nuk duan që arkivat të hapen. Disa nuk duan me arsye, disa pa arsye. Për shumë njerëz do të ndodhë diçka e madhe, do të detyrohen të struken në këndet e padukshme të shoqërisë. Por le të bëjmë një pyetje: A është e mirë kjo gjë, apo është e keqe? A është e mirë që njerëzit, të cilët kanë qenë përgjegjës të drejtpërdrejtë për një diktaturë të egër, që kanë qenë masha e saj, duart e saj të përgjakura, ose duart e saj të errëta, të tërhiqen në qoshe dhe të mos përzihen në jetën shqiptare? Unë mendoj se nuk ka asnjë të keqe në këtë gjë. Nga hapja e dosjeve vendi nuk humbet gjë. Gjermania e bëri këtë proces me një forcë shumë të madhe, sepse përmasat e së keqes ishin tepër të mëdha, të tmerrshme. E bëri dhe nuk humbi asgjë. Përkundrazi, një nga sekretet, shpjegimet, misteret e zhvillimit të jashtëzakonshëm gjerman sot në Evropë është pikërisht ky guxim për të shqyrtuar ndërgjegjen e vet dhe nuk ndodh ndonjë gjëmë, siç thuhet poshtë e përpjetë, me hapjen e këtyre dosjeve. Do të ndodhë vetëm një strukje e së keqes dhe kjo do t’i bëjë mirë kombit shqiptar.

Gazetari Ilir Ikonomi u nderua me çmim nga Unioni i Gazetareve

by

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë ndau sot disa tituj dhe çmime vjetore për kolegët më të spikatur të bashkësisë së shtypit. Shumica e tyre u vlerësuan raportuan mbi vështirësitë ekonomike të vendit. Gazetarë nga televizioni Top Channel, nga televizioni Scan, televizioni News 24 morën çmime për shkrime dhe projekte të ndryshme gazetareske. Unioni nderoi me çmime edhe kolegë gazetarë nga Kosova dhe Maqedonia.
Midis kolegëve të Tiranës çmimi i Karrierës iu dha këtë vit gazetarit të “Zërit të Amerikës” në gjuhën shqipe, Ilir Ikonomi, për rezultatet profesionale në punën këmbëngulëse shumë-vjeçare si reporter dhe si autor librash me rëndësi për shoqërinë dhe kulturën e vendit. Në shenjë respekti për të dhe për redaksinë e “Zërit të Amerikës”, titullin e karrierës atij ia dorëzoi Presidenti i Republikës, Bujar Nishani. Zoti Ikonomi ia kushtoi këtë titull kolegëve të redaksisë shqipe në Uashington. Në mesin e urimeve, gjatë fjalës ai tërhoqi vëmendjen mbi vështirësitë që përball sot shtypi shqiptar, si presionet politike dhe autocensura.
Në takimin e Unionit të Gazetarëve morën pjesë shumë gazetarë dhe drejtues redaksish, të cilët folën me shqetësim për gjendjen aktuale të shtypit. Ata theksuan se vështirësitë financiare janë të mëdha dhe kjo e cënon profesionalizmin e tyre. Redaktori i Tv Scan, Urim Bajrami, thotë se shtypi shqiptar ka një mori problemesh që nga ato politike, ekonomike dhe strukturore, dhe ndërkohë që shkruan për gjithë vendin, nuk trajton as problemet e veta, “nuk ndreq as çatinë e vet”.
Një tjetër gazetar i njohur i Tv News 24, Artan Hoxha, thotë se gazetarët në Shqipëri mbeten disa muaj pa ato pagat e tyre minimale, dhe pas kësaj nuk ka se çfarë cilësie dhe profesionalizmi të kërkohet. Sipas tij, në radhët e medias mbizotëron autocensura, që lidhet me diktatin e pronarëve dhe ndërhyrjet e partive politike.
Profesori i Universitetit të Tiranës, Mark Marku, thotë se transparenca dhe profesionalizmi duhen kërkuar te shtypi edhe si standard demokracie. Ai theksoi se një pengesë e madhe është ndërhyrja e konsiderueshme e politikës mbi mediat dhe e pronarëve të tyre me interesa shumëfishe.
Shtypi i shkruar shpërndahet në pak kopje dhe është në kufijtë e mbijetesës dhe ka shumë më tepër faqe se sa gazetarë. Sa më shumë bien financimet aq më shumë shkurtohen gazetarët. Numri i madh i gazetave dhe i televizioneve nuk shkon në raport të drejtë me mosbesimin që ka publiku tek ato, sepse në to mungon dukshëm profesionalizmi dhe përgjegjësia qytetare.(Ilirian Agolli)

Washington Congressional Meeting and AACL “Briefing” on the Marginalized Status of Albanians in Macedonia

by

By Ilir Ikonomi/
The Albanian American Civic League held a meeting yesterday to inform some members of Congress on the situation in Macedonia. The meeting took place while the attention of Congress has focused on the dangers posed by ISIS, the Islamic state and the situation in Ukraine.
Three influential members of the House of Representatives, Ed Royce, Ileana Ros-Lehtinen and Dana Rohrabacher, took part in the meeting organized by the Albanian American Civic League.
Ms. Ros-Lehtinen, a former chairwoman of the House Committee on Foreign Relations, praised Macedonia for parliamentary elections held in April. She said that although Macedonia is one of the poorest countries of Eastern Europe, it is possible to achieve sustainable economic growth. Ms. Ileana Ros-Lehtinen, also praised the fact that Macedonia has contributed troops to the international coalition in Iraq and Afghanistan in the past. But she said she would like to hear what they thought themselves Albanians in Macedonia:
“I expect to hear from you what we can do in Congress to promote democratic reforms to improve civil society and how can we add trade between our two countries.”
But Shirley Cloyes-DioGuardi Albanian American Civic League sees the issue differently. She says that now the attention of Congress has focused on the risk that represents ISIS, and this can cause problems in Macedonia set aside and further exacerbated. She said that the Ohrid Agreement signed in 2001 by the USA and NATO with leaders of Albanian and Macedonian parties not working.
“The problem is that materialized only very small part of the Ohrid Agreement. On the current situation is quite racist, respecting human rights and a flawed judicial system, to the detriment of the Albanian population,” said Ms. DioGuardi.
She singled out sentences given life imprisonment in July against Albanians accused of killing five Macedonian fishermen. This trial, she said, took place without presenting any evidence and served as the spark for the revolt of Albanians in Skopje.
Ms. DioGuardi said that the United States must show more attention:
“Macedonia is in line to join NATO and the EU., I do not see how this can occur without attention treatment that becomes non-Macedonians there. And the issue is that the elites in power are corrupt there,” said Ms. DioGuardi.
Albanian American Civic League, led by her husband, former Congressman Joe DioGuardi, is a lobbying organization that works on Albanian issues and seek to influence members of Congress.
Ramadan Hajdini Albanian state Wisconsin, spoke to the ethnic problems in Macedonia and took as an example where he said, an Albanian family of 16 members in the village Radishani, which, as he said, was constantly attacked by members of the Macedonian community.
“Their house was surrounded, thrown against them containing ethnic slurs, was breaking windows. They wanted to escape from that village. Do you belong here, he said, until finally, the German government stepped in, which was granted a visa and they left for Germany, “said Mr Hajdini.
Destan Ali, an Albanian from Iowa State, said that Albanians in Macedonia seek equality.
“What we are really asking equal rights. We do not require changing the boundaries. We have 300 thousand Albanian Orthodox Christians who are not allowed to speak Albanian. USA have diplomatic relations with Macedonia and they can do more, “said Mr Ali.
The meeting was joined by Congressman Ed Royce, chairman of the Foreign Affairs Committee in the House of Representatives. He drew attention to the Albanians have carefully radicalism.
“Another problem for Albanians is what is coming out of schools established by several well-known families like that of bin Laden in the Gulf states. These schools are producing a very radical interpretation (of Islam). They are trying to replace the local Muslim culture with a view that is foreign to the history. This is creating problems for some of my friends in the Albanian Muslim community. They have asked for our help to deal with this problem, “said Mr. Royce.
Agim Aliçkaj, activist from New York said that the assistance of the United States is important.
“We have problems with our leadership in Albania, Kosovo and Macedonia. They are all corrupt, losing influence, occupying a chair and make money. United States stand aside, as well as Europe. We want the United States to engage. Without the involvement of the United States in that part of the world nothing can be achieved, “said Mr Aliçkaj.