Nga Vepror Hasani/

Qeveria e Krahinës Autonome të Korçës u vendos me qira në shtëpinë e zotit Lutfi bej Mehmeti. Anëtarë të qeverisë ishin 7 myslimanë dhe 7 ortodoksë: Shaqir Shabani, Tefik Rushiti (Panariti), Hysen Dishnica, Emin Rakipi, Qani Dishnica, Sali Babani, Haki Shemshedini (Mborja) Vasil Singjello, Kostandin Noçka, Rafail Avrami, Nikolla Evangjeli, Eftim Cali, Vasil Kondi dhe Llambro Mborja. Qeveria mblidhej tri herë në javë, por për shkak të problemeve të shumta që duheshin zgjidhur, nisi të mblidhej katër herë në javë. Në mbledhjet e qeverisë ishte i pranishëm edhe oficeri francez, leitant Barzhetoni, i cili më pas u zëvëndësua nga leitant Ern. Sikfrit

Sali Babani u emërua prokuror, Shaqir Shahini (Hoxha) gjykatës dhe Llambro Mborja kryegjykatës. Vendet e tyre si anëtarë të qeverisë u zunë respektivisht nga Selim Pojani, Mehmet Babani dhe Thimi Marko.
Në krye të xhandarmërisë lëvizore shqiptare u vendos kapedan Ferid bej Frashëri, i cili pas disa kohësh u dërgua si qeveritar në qarkun e Tomoricës. Drejtimin e xhandarmërisë e mori oficeri francez, kapedan Tyberi. Xhandarmëria lëvizore kishte këtë përbërje: 1 kapiten (longin), 1 kapiten (selaydin), 1 lietenan (toger) (Liza Kadiu), 1 lietenan (toger), Mehmet Qinami, 1 lietenan (toger) Tosun Selenica, 1 lietenan (toger) Ismail Panariti, 1 lietenan (toger) Qemal Panariti, 1 sulietenan (nëntoger) Senishti, 1 axhudan, 1 kapter, 12 reshterë, 20 tetarë dhe 5 kursimtarë. Xhandarmëria lëvizore për sa kohë vazhdoi lufta përbëhej nga më shumë se 1000 xhandarë. Ndërsa më pas numri i tyre zbriti në 500. Nga këta 36 ishin kalorës dhe 25 meqeraxhinj (comvoyans)

Prefekt policie u emërua Themistokli Gërmenji. Drejtor i parë i policisë u emërua Selim Emini. Në vend të tij, pas 4 muajve, erdhi Qamil Panariti, i cili qëndroi në këtë detyrë 13-14 muaj, deri në qershor të vitit 1918. Nënkomisar u emërua Xhafer Emini. U zëvëndësua pas 3-4 mujave nga leitant Voti. Ky i fundit qëndroi deri në mars të vitit 1918, kur drejtor i policisë së Korçës u bë leitant Gotie, ish qeveritar i Ostro-Tomoricës, ku tashmë qeveriste Ferit Frashëri.

Personeli i policisë së Korçës kishte këtë përbërje: 1 komisar (Xhafer Emini), 4 nënkomisarë, 15 policë, 2 enterpretër-sekretarë, 1 sekretar në Bilisht, 1 sekretar në policinë e tregut dhe 1 drejtor burgu. Policia e Korçës kishte degët e saj në Bilisht, në Bozhigrad, në Arzë, në Selenicë, në Vithkuq dhe në Pojan. Xhandarmëria e Korçës kishte këtë përbërje: 173 xhandarë, 15 kalorës, 1 kapiten (Ferit Frashëri), 1 lietenan (Hysen Fazliu). Sulietenan: 1 toger (Thanas Kota). Nëntogerë: 1 serxhan mazhor (Hafiz Hyseni). Kapterë: 8 serxhan beshtarë (Hafiz Hyseni), 16 kaporotë tetarë, 1 serxhan furnie (kursimtar).
Në krye të Doganës u vendos zoti Ymer Fazlli, i cili tregoi aftësi të rralla në drejtimin e saj. Në fund të muajit shkurt u vendos që dogana të quhej Oktrovë. Deri në muajin maj 1918 për çdo plaçkë që do të hynte në Korçë do të paguhej një taksë dogane 15%, ku nga kjo taksë përjashtoheshin drithi dhe bagëtitë (të imta dhe të trasha) për të cilat nuk paguhej asgjë. Për ushqimet, bulmetin, konservat, llampat, lëkurët, duhan etj., paguhej për okë. Për manifaktura, hekurinat, bojërat, certet, mobiljet paguhej sipas faturës. Taksa varionte nga 5-8-10-12-15-25 deri në 50%. Për pijet alkoolike raki, konjak, rum etj., paguhej 40%, ndërsa për birrën dhe verën jo. Në mesin e vitit 1918, taksa për pijet alkoolike u bë 100%, ndërsa për cincano, vermut, dhe birrë 40%. Vera u la pa pagesë. Për rakinë që vinte nga fshatrat paguhej një taksë prej 5 franga okën, ndërsa për atë që prodhohej në qytet 21 franga e gjysëm oka. Për cigaret paguhej 25%. Për periudhën 1 janar 1917 – 31 mars 1919, u realizuan 1,008,000 franga të ardhura.
Fill pas krijimit të qeverisë, u formua me urgjencë një shoqëri tregtare me një kapital prej 300,000 frangash, e cila mori përsipër sigurimin e drithrave për bukë të qytetarëve të krahinës autonome, pasi popullsia prej kohësh vuante mungesën e bukës.

Në tetor nisi ndërtimi i një spitali, i cili fillimisht u instalua në lagjen “Katavarosh” në rrugën e Maliqit dhe më pas në “Varosh” në shtëpinë e Mborjarëve. Numri i shtretërve ishte 28. Shërbimi ofrohej falas. Personeli i spitalit përbëhej nga 1 ikonom, 2 ndihmësmjekë, një infermiere (grua) dhe 1 gjellëbërës (kuzhinier).

Pas përmirësimit të gjendjes, në Korçë filluan të vinin turistë: profesorë, inxhinierë, doktorë, avokatë, tregtarë, fabrikantë, politikanë, korrespondentë të shtypit, përfshi këtu edhe korrespondentin e përgjithshëm të ushtrisë anglezë të Orientit, Ata vinin ga Franca, Amerika, Anglia, Italia e vende të tjera

 

BASHKIA E KORÇËS NË KOHËN E FRANCEZËVE

 

Këshilli i Bashkisë Korçë përbëhej nga 6 këshilltarë, tre myslimanë dhe tre ortodoksë: Belul Lutfiu, Mehmet Panariti, Nexhip Fehmiu, Thanas Viso, Ilo Protosingjelo dhe Mihal A. Mano. Personli i bashkisë përbëhej nga 1 inxhinier, 5 çaushë (policë), 20 fshesazhinj dhe tullumbaxhinj (ujitës) me 10 karro për plehrat, 1 kujdestar për çezmat, 1 kujdestar për kopshtet, 1 kujdestar për pastërtinë e sallahaneve (kasapanave) dhe 1 kujdestar për banjat publike. Mbledhejt e Këshillit të Bashkisë bëheshin një herë në javë, por pas punës mund të mblidheshin edhe 2-3 herë në javë. Detyrat e Bashkisë ishin: të kujdesej për pastërtinë dhe zbukurimin e qytetit, për zjarrin, (tullumbaxhinjtë ishin nën urdhërat e Bashkisë), dhe për udhët e qytetit që të bëheshin sipas planit urbanistik të përgatitur.

 

Bashkia e Korçës njihej si një nga më të pasurat në vend. Përveç ndërtesës që ishte pronë e saj kishte në pronësi dyqane dhe objekte të tjera. Të ardhurat siguroheshin nga taksat dhe oktrova (lloj takse), e cila më pas u bë pjesë e taksave doganore, të cilat hynin në arkën e Bashkisë. Bashkia kujdesej edhe për dy kopështet e qytetit

 

Edhe realizimi i të ardhurave deklarohej në mënyrën më transaparente. Në fund të vitit 1918, me vendim të qeveritarit delegat dhe Këshillit të Parësisë (këshilli i krahinës autonome), e dhjeta e drithit dhe e produkteve të tjera që paguajnë të dhjetë, u caktua të paguhej, në dhjetë një, d.m.th., çdo pronar të paguante 1 në 10 prej produkteve që kishte prodhuar. Në vitin 1919 nga e dhjeta e prodhimeve, arka publike e Korçës mori 2.500,000 franga, shumë më tepër nga sa ishte parashikuar (1,600,000 fr). Tejkalimi i të ardhurave u realizua  nga ngitja e çmimit të bereqetit në 1.20 franga oka e grurit. Për këtë arsye, blerësit e së dhjetës e shtuan shumë kërkesën. Vetëm e dhjeta e Korçës u shit pothuaj 140,000 franga, prandaj edhe të ardhurat e këtij moti, sipas buxhetit të ri të vitit 1919 kapën shifrat e 2,725,000 frangave, ndërsa shpenzimet shkuan 2,510,000 me një tepëricë prej 210,000 franga. Sipas kronikave të kohës, punët e doganës dhe të oktrovës i vuri në rregull drejtori i saj, Ymer Fazliu, i cili u shqua për korrektësi dhe ndershmëri në punë. Që nga 1 janari 1917 deri më 31 mar 1919 të ardhurat që u realizuan kapën shifrat e 1,008,000 franga.

 

Pas sigurimit të të ardhurave, francezët filluan të hapnin vende pune. Tërë udhët e qarkut të Korçës u ndërtuan nën drejtimin e inxhinierit kapiten Dymonit. Mijëra argatë në ditë punonin për të ndërtuar ose për të ujdisur udhët. Inxhinieri leitant z. Bidon, sikundër dhe përpara z. Vylëri u përkujdesën për mademet eA qarkut të Korçës.

 

Në Vithkuq u gjend bakër dhe baltë tunxhi, në Boboshticë u gjend gaz (vaj guri). Deri më 1 dhjetor 1917 nga qymyriguri  i Mborjes u nxorën 2,000,000 okë. Deri në fund të majit 1918 u shit me çmimin e caktura nga qeveritari, 5 franga qindi okë për civilët dhe 4 për ushtarët. U caktua edhe fondi për ndihmë publike.

 

Në fund të vitit 1917, kur hartohej buxheti i qarkut për vitin 1918 u vendos të fillonte edhe ndihma publike ashtu si në të gjitha shtet e qytetëruara. Do të ndihmoheshin të vobektët me të të holla, plaçkë, ose duke iu gjetur punë  merreshin përsipër shpenzimet e varrimit për familjet e varfëra. ndihmoheshin familjet e xhandarëve të vrarë, pleqtë e pafuqishëm dhe nuk përpiqeshin për t’i ndarë njerëzit në ca të nënës dhe ca të njerkës, ashtu siç ndodh sot në Korçë.

 

Në vitin 1917 u caktua një buxhet prej 7,000 frangash. Shkollat, nga  30 që ishin në fillim, u bënë 60, numri i nxënësve nga 2,000, u dyfishua, numri i mësueve nga 70 shkoi në 130.

(Materiali i mësipërm i referohet librit të Petro Harizit “Historia kronografike e Korçës”)