me pare – Dielli

1 Shtatori, 92 vjet me pare- Perpjekja e shqipetareve per shtet formim

August 19, 2020 by dgreca

Nga Muharrem Xhydollari Hudenishti -Eshte veshtire, qe ne pak rreshta te shkruash per daten 1 shtator te vitit 1928, pasi kjo date per shqipetaret ka qene themltare ne shtet-formimin e tyre. Por edhe sot ajo eshte e veshtire per shtetasit tane qe ta njohin kete te vertete sepse ata kane pasur deformim te thelle ne ndergjegjshmerine e tyre.

Nje shtatori I vitit 1928, shpallja e mbreterise se shqipetareve u jep fund mundimeve te formesimit dhe kushtetueshmerise te shtetit te mos-varur shqipetar ne nje pjese te truallit stergjyshor.

Ne mesjete shqiptaret formuan principata, por jo shtet ne nivelin mbreteror. Perpjekjet e Vatikanit per formimin e nje mbreterie shqipetare mbeten te parealizuara. Edhe kur Evropa regjistroi nacionalizmat, shqipetaret nuk arriten te ndertojne nje shtet te pavarur, por fati I tyre mbeti si pjese e perandorive. Ne trecerekun e shekullit te XVIII, Bushatllinjte formuan nje dinasti “sovrane” ne pashallekun e Shkodres, por ajo nuk perfaqesonte te gjithe shqiperine etnografike dhe se ishte ne kuader te perandorise osmane.

Lidhje e Prizrenit, formoi nje qeveri shqipetare te perkohshme gati te pa varur nga osmanet. As kete perpjekje te shqipetareve Evropa nuk ja u njohu si shtet formim. Lufta ballkanike e 1912-1913, sinjalizoi luften e pare boterore. Atehere ceshtja shqipetare u mor ne konsiderate nga fuqite europjne. Shpallja e pavaresise se shtetit shqipetar kerkoi vendosjen e nje mbreti qe do te ishte nga vendet evropiane. Kjo kerkese synonte realizimin politik te qeverise se pare shqipetare.

Ne fillimet e shekullit XX, shqiperise ju njoh nderkombetarisht shteti por me territore te cunguara. Ne korrik te vitit 1913, Evropa e njohu Shqiperine autonome, sovrane dhe trashegimore. Do te njihej si shtet asnjanes, qe garantoheshe nga fuqite e medha dhe duhet te kishte shkeputje te gjithanshme nga turqia si dhe do te ishte ne kontrollin e evropjaneve por edhe sjelljen e nje princi qe do te kryesonte shtetin shqipetar.

Austro-Hungarezet propozuan per gjermain Vilhelm Von Vid, si princ qe do te ishte kryetar I shtetit shqipetar. Jeta e Vidit ne kete detyre u be shume e shkurter per arsye te ndikimeve te jashtme dhe te brendeshme. Edhe mbas mbarimit te luftes se pare boterore, Shqiperia vazhdonte te ishte e shkelur nga ushtrite e huaja. Ne janar te vitit 1920, burrat patriote shqipetare organizuan Kongresin Kombetar te Lushnjes I cili mori persiper vendosjen e kufijve te vendit dhe miratoi nje akt kushtetues, bazat e kanunores se keshillit te nalte ose sic u quajt statusi i Lushnjes. Ne te percaktohej pavaresia e plote e shqiperise dhe per te qene ne unison me vendimet e 29 korrikut 1913 ne konferencen e ambasadoreve per formimin e shtetit, Lushnja vendosi Monarkine. Vendin e monarkise do ta kishte keshilli I larte (Regjenca), kjo do te qendronte derisa nje asamble kushtetonjese te caktonte formen e regjimit.

Ne keshillin e larte u zgjodhen kater personalitete. Cdonjeri perfaqsonte besimin fetar ne Shqiperi, perkatesisht Aqif Pashe Elbasani, Mihal Turtulli, Luigj Bumci, dhe Abdi Bej Toptani. Ne dhjetor te vitit 1922, statusi sanksjononte regjimin e monarkise ne Shqiperi. Edhe revolucioni I qeshorit nuk shpalli ndonje ndryshim te formes se regjimit. Asambleja kushtetonjese vendosi me 21 janar 1925 sistemin e qeverisjes Republike e cila vazhdoi deri ne vitin 1928. Emri I Ahmet Zogut, fare I ri ne moshe, prej vitit 1912 dhe deri ne 1928 erdhi duke u rritur me nje shpejtesi te cuditshme. Protagonist ne te gjitha ngjarjet e brendeshme por dhe me gjere. Njeri shume dimensional, u zgjodh si figure e pranueshme per kohen si president I pare I Shqiperise.

Forma Republikane, kishte mosperputhje me statusin fillestar te vendosur nga nderkombetaret ne korrik te 1913 kur Shqiperia u njoh si subjekt I te drejtes nderkombetare, por dhe barte veshtiresi dhe kriza politike per cdo kohe qe ndrroheshe kryetari I shtetit, keto te shkaktuara nga diversioni I jashtem por edhe nga nxitjet e brendeshme. Qeverisja republikane nuk ofronte nje siguri te plote per shtetin shqipetar te sapo formuar.

Atehere forcat politike atdhetare shqipetare me largpamesi vendosen kalimin e shtetit ne formen monarki (mbreteri). Projektuan nje dinasti vendase, por edhe mendesia e shqipetareve krijonte nje avantazh per mbreterine. Zgjedhja e Ahmet Zogut si mbret I shqipetarev, por jo I shqiperise ka qene vendosuar ne respektimin e parimeve te se drejtes kushtetuese. Ne vendim tuhet: “Asambleja kushtekuese e mveshum me fuqinat sovrane te kombit dhe e inspiruar nga deshira e popullit per interest vitale te Atdheut me daten 1 Shtator 1928 zgjedh dhe proklamon mbret te shqipetareve nen emrin Zogu i Pare”.

Asambleja kushtetonjese shume shpejt miratoi statusin themeltar te mbreterise shqipetare per te cilen kishte punuar muaj me pare sipas sistemit dy shkallesh. Keshtu perfundoj procesi I gjate dhe shume I mundimshem I krijimit te qendrueshem te shtetit shqipetar, qe aq shume pengesa I kishin dale si nga faktori I jashtem ashtu edhe I brendeshem. Vendosja e mreterise shqipetare nuk mund ta quajme nje rastesi, por nje process I zhvillimeve historike te shqipetareve ne perpjekje per liri dhe pavaresi kombetare. Bashkimin e shqipetareve ne njesi mbreterore sipas parimit te mirenjohur “Nje Komb, Nje Atdhe, Nje Shtet”.

Mbreteria Shqipetare I dhe shtetit nje fizionomi te plote ku gjen meshirimin ne ligjin themeltar te vitit 1928. Per ate periudhe jane bere studime dhe botime voluminoze nga profesioniste te fushave perkatese. Por edhe sot historia i ngarkon intelektualet perparimtare te shpjegojne te vertetat per progresin qe u arrit ne ate periudhe dhjete vjecare.

Muharrem Xhydollari Hudenishti-Gusht, 2020

QEVERIA MJEL DHITË E NIVICËS SI 4 MIJË VJET MË PARË

August 17, 2017 by dgreca

Nga KOLEC TRABOINI/

E paska botuar një shkrim për Nivicën e izoluar të Shqipërisë si një mrekulli natyrore e qeverisjes rozë me kryelashën Rama në krye, kjo gazeta “Washington Post”. Dhe mburret kryeministri inë duke i thënë popullit të vet raja “mirëmëngjes”, me këtë sihariq të madh që la pa frymë tërë Ballkanin e zilepsur, vetë Erdoganin dhe tej e përtej Evropën. Po Evropa, bota dhe shqiptarët e dinë mirëfilli se kur të thuash ti mirëmëngjes, ik se të zuri nata, o Krieministri inë. E di apo nuk e di? Nëse nuk e di po ta them u…

Po “Washington Post”-i, si ti presësh një faturë të majme me 10 mijë dollarë të pranon jo një por dhjetë shkrime ku thua se Rama është Prometeu i Ballkanit dhe Zeusi i bejlurçinave shqiptarë e për më tepër është “Supermen” me “Adidas”, është “Batman” i lëpirë nga fantomasët shqiptarë të medias. Gjithçka të boton “Washington Post” nëse u jep çekun me dollarë. Madje “by one get one free”. Pra paguaj një artikull e të botojnë dy. Është ekonomi tregu, babam.

O ju kripsha trutë, o batalioni i propagandës së shfrenuar të Qeverisë që fusni çek dhe nxirrni lajme. Lavatriçe jeni edhe sepse e trajtoni popullin si gomar që sa herë i bie me kamxhik ai pjell florinj.

Ja me këtë pasazh heroik mburret krieministri inë mendjendritur për sukseset e veta fantazore, qumështore, nën muzikën magjepese meeeeheheheheeee të dhive, cjepve dhe kecave të Nivicës:”Këtu shihni njerëzit që mjelin delet dhe dhitë e tyre ashtu siç bënin 4.000 vjet më parë. Shikoni barinjtë në jetën e përditshme, e cila është jashtëzakonisht tërheqëse për ata që e kanë humbur atë trashëgimi, ndaj dhe ata që vijnë këtu vijnë për të gjetur atë pasurim shpirtëror në jetën e tyre”.

Po Cannabis Sativa a panë gjëkundi nëpër pllaja ata gazetarët e “Washington Post” që gjoja na paskan ardhur në Shqipëri. E tymosën ndonjëherë të shkretën se shkrimi duket disi nën influencë. Po a i bënë analizat e qumështit se sa e kishin përqindjen e drogës, sepse kullotat anë e mbanë Shqipërisë janë zënë me Cannabis Sativa e këtë ka 4 vjet që e di gjithë bota në saj të qeverisjes se lartmadhështisë së tij. Po nuk u paska vajtur në vesh atyre të “Washington Post”. Çudi…

4 mijë vjet e dhitë po dhi mbetën. Dhe malet po ato. Dhe bimët po ato. Dhe qielli po ai. Veç retë e shiu shkojnë e vinë e hallakatën sipas qejfit.

Kjo po që është lajm. Lajmi i parë në botë për delet, dhitë e cjeptë e Shqipërisë që janë të lumtur e kullosin si të trullosura nga aroma e Cannabisit dhe begatia e qeverisjes, e cila i ka fotografuar e i ka vënë në një gazetë në Amerikë. Shkak i fuqishëm moral për të prodhuar qumësht më tepër. Jepini dhi. Shtrëngohuni!

Kaq zili ka vënë kjo gazetë sa tani ca mediatikë analista po i thonë njëri-tjetit: “Paçim fatin e dhive e cjepve të Nivicës” të na dalë surrati në “Washington Post”. Po do dollarë me grushte ajo punë more djema. Eh, këta kasnecët e shtypit të qeverisjes bëjnë si ato vajzat e mbetura të dikurshme që thoshin “Paçim fatin e kurvës!”. Se edhe politika kështu e ka, kush kurvëron fiton.

Jepi, o Qeveri e katruveve, se katruve e qypa kemi patur me bollëk edhe 4 mije vjet më parë. Ende pa ardhur në pushtet ju kokë qypat e sotëm që vazhdoni me mendjen e Ahmet Zogut dhe Enver Hoxhes se nuk ka qeveri më të mirë se sa ajo që ja bën nënën e gjëmën popullit të vet.

Lajmin për qypat e katruvet 4 mijë vjeçare do ta botojë “Washington post” javën tjetër si të iki vapa e gushtit. Kësaj herë është xhaba. Se thamë: “by one get one free”. Jalla Insan!

17 gusht 2017

“The Economist” paralajmëron skenarin sirian të ngjashëm me atë Shqiptar

March 10, 2016 by dgreca

Eksodi sirian, skenar i ngjashëm me atë të 25 viteve më parë në Shqipëri/

Një artikull i “The Economist” paralajmëron se një skenar i ngjashëm me atë të 25 viteve më parë, ku mijëra shqiptarë u larguan nga vendi drejt portit jugor Italian të Brindizit, mund të ripërsëritet, por këtë herë me refugjatë sirianë. “The Economist” shkruan se kriza e refugjatëve i shkakton Shqipërisë një ndjesi konfuze, pasi vendi ynë shquhet si shtet emigrantesh dhe si i tillë është i predispozuar për të ndihmuar ata që i ikin luftës në kërkim të një jetese më të mirë. Kështu, gazeta i referohet faktit se edhe pse jemi një popullsi e vogël prej 3 milionë banorësh, të paktën 1 milionë shqiptarë jetojnë në Itali dhe Greqi, e ndërsa 55 mijë të tjerë kanë tentuar azil politik në Gjermani vitin e fundit. Sipas “The Economist” qarkullojnë fjalë se, mafiozët shqiptarë po kërkojnë të bëjnë vetë trafikimin e refugjatëve në detin Adriatik nëpërmjet gomoneve. Ndërkaq, në kampet e sirianëve ekziston frika se Shqipëria është e rrezikshme për ta dhe nëse arrijnë t’i shpëtojnë vrasjes nga mafiozët apo grabitjes, thotë gazeta, ata rrezikojnë të paktën një vit pas hekurave. Megjithatë, Shqipëria tani ka vendosur forca sigurie shtesë për të ruajtur kufijtë e saj. E ndërsa edhe Italia u zotua që të mbrojë itinerarin lidhës mes vendeve. Por, për “The Economist”, edhe pse kryeministri Edi Rama është treguar kategorik se vendi nuk është i hapur për emigrantët, fakti që shumë shqiptarë janë mirëpritur jashtë, mund të merret pak në konsideratë, duke i mbajtur “me hatër” ata.

Qafe Bari- Kështu ka ndodhur 30 vjet më parë

May 20, 2014 by dgreca

Një kujtesë e tmerrshme/
Sot jemi këtu në këtë humnerë, vend të fshehtë që vetëm një ndërgjegje gjakatare mund ta zbulojë. Do të ishte shumë me vend nëse do ta thoshim se ky kapitull i tmerrshëm i së kaluarës do të kishte marrë fund.
Sot në këtë 30 vjetor të asaj dite të përgjakshme të majit 1984, ne humbëm tre nga shokët tanë të vuajtjes në tmerrin komunist.
Po. Ja këtu tek ky copë shesh, u derdhën shkulmet e gjakut të të ndjerit, Sandër Sokoli.
Po. Këtu u përleshën dhe e gjunjëzuan policinë, trimat Sokol Sokoli dhe Tom Ndoja. Këta dy vetë trima vetëtima, i ndiqnin nga pas njerëz po aq guximtarë me një urrejtje të paimagjinueshme për komunizmin: Haxhi Baçinovski, Konstandin Gjordeni, Ceni nga Elbasani, Bajrami nga Fushë-Kruja, Vllasi nga Vlora, Sokol Progri, Martin Leka nga Dukagjini një burrë sa i mençur dhe i urtë, i cili u përpoq për t’i zbutur gjakrat por më kot. Ishin plot të tjerë që u bashkuan me Tomën dhe Sokolin dhe si përfundim të këtij skenari të Ministrisë së Brendshme, Sokol Sokoli dhe Tom Ndoja e paguan me jetë, duke vaditur me gjakun e tyre fushën e antenës në Kuç të Shkodrës.
Po. Atje i gjeta mbas shumë vitesh kërkimi bashkë me familjarët e tyre. Të përqafuar ishin, siç qenë krah për krah kur e detyruan policinë t’ia mbathte duke lënë këtu kapelet me yllin e urryer të xhelatit Stalin e diktatorit vendas. Askush nga ne, që kemi qënë në këtë ferr, nuk e beson se këtu u luajt ajo tragjedi e llahtarshme, për të vetmen arsye se nuk sheh as një dykëmbësh apo zvarranik me uniform e kallash në dorë e me kapele të ngjeshur deri në vetulla, të ulërinte e të torturonte këta bij nënash.
Po. Pa asnjë dyshim, ky është vendi i përleshjes. Ja – atje është dhoma e torturave, e kur më erdhi rradha të futesha brenda, na prisnin civilë të sigurimit me dru në dorë, që qëllonin pa pushim e me urrejtje. Dyshemeja e asaj dhome ishte mbuluar me gjak, po ashtu edhe muret e lyer me gjakun tonë.
Edhe sot, mbas 23 vjetësh, këta heronj të vërtetë, nga kjo e ashtuquajtur demokraci, mbetën të cilësuar “terroristë”. E thënë troç, me Ligjin që u miratua për integrimin dhe dëmshpërblimin ekonomik, nga bijtë e sekretarëve të parë, apo këlyshë të tjerë komunistash e sigurimsash, – nuk përfitojnë-.
Ky ligj duhet parë, të gjendet një klauzolë, e gjaku i këtyre martirëve, të mos shkojë i humbur. Këta që qeverisin sot, duhet t’i rregullojnë fajet e qeveritarëve të para 23 Qershorit, nëse duan të dallohen nga ata. Duhet të rregullohet edhe ajo që u propozua dhe u vendos si datë përkujtimore 21 Maji i 1973 me rastin e revoltës së parë komuniste, ku u ngrit flamuri pa yll, u pushkatuan 4 djem Nënash dhe u dhanë qindra vjet burg për 64 të tjerë.
Ky propozimi i bërë nga deputeti i Vlorës dhe M.K.R.S.Z. Bujar Leskaj po ajo qeveri e quajtur demokratike, e kundërshtoi. Ishte po ky deputet e ministër që çeli një fond fillestar për bërjen Muze të burgut të Spaçit, shumën prej 50 milion lekë, por edhe këto humbën. I vetmi person që e ndjente me shpirt dhe i vlerësonte vuajtjet e të burgosurve politikë dhe nuk u kursye asnjëherë për ne, është Z.Leskaj. Madje ka bërë dhe një libër për poetët dhe shkrimtarët e pushkatuar dhe burgosur, të titulluar “Muzat e Qëndresës”.
Po në këtë ditë të përgjakshme, unë kam bërë një përshkrim të ngjarjes, të pajisur me dokumenta nga arkivi i sigurimit, titulluar “Revolta e Qaf-Barit dhe terrori komunist 1943-1990”, dhe Aldo Bumçi, ministri i asaj kohe, më premtoi, më gënjeu për gati 1 vit e gjysëm, bashkë me një nga udhëheqësit kryesorë të revolucionit komunit të vitit 1997 Frrok Çupi, nuk pranuan të dalë ky libër.
Edhe pse shumë ishin të interesuar që ky libër të mos dilte, ai e pa dritën e diellit dhe ftoj të gjithë të interesuarit që duan të dinë për këtë revoltë, t’a lexojnë dhe të japin mendimin e tyre.
Tani kam në dorë “Revoltën e Spaçit të vitit 1973”. Edhe ky libër do kompletohet me dokumenta arkivore.
Duke përfunduar, me dhimbje sot po kujtojmë dhe do vazhdojmë t’i kujtojmë këta trima të pa përkulur përgjithmonë.

NË ERRËSIRË

Kujtimit të Sokol Sokolit e Tom Ndojës, pushkatuar më 8
Qershor ora 00.00. 1984, Shkodër

Gërmuan vrasësit tokën e butë
Hëna kullonte gjak mbi bajoneta
Nën rreze gjaku gjaksat mbollën kufoma
Nga lart heshtëte vigjëlon antena

Në mëngjez të nesërmen një kal
Tërkuzet e s’kullot si përditë në lëndinë
Ndjen plumbat që u shkrehën gjakun që u derdh
Kufomat fshehur në natën që nxin

Shkojnë vite kalin prapë era e gjakut
E ndiell dhe e ndal te gropa e fshehtë
Cep më cep i bije fushës, por kthehet
Te varret e humbura shkelur pa ditë e pa net

Antena lart heshtëte, jepte lajme në fitore
Veç kali atë bar se ha e rreh e shkelmon
Antena e di: Sokolin dhe Tomën aty i vranë
Në një natë ku veç hëna krimin vajton

Kali i ndjen krismat therur në gjak
Kali barit i trembet i bije me shkelm
Dhe një ditë uli kokën u tret e u mpak
Mbi fushën mbjellur me varre e me helm

Edhe një herë: PUSHOFSHI NË PAQE

Miku Juaj

MESNATA E FTOHTE E NJE PUSHKATIMI BARBAR…

March 1, 2014 by dgreca

63 VJET ME PARE U EKZEKUTUAN 22 INTELEKTUALE/

Nga Agim Xh. Dëshnica/ Boston/*

Pas pyetjesh e kërkimesh të shumta, aty nga viti 1993, buzë lumit Erzen, nën një kodrinë afër Urës së Beshirit, u zbulua një gropë me eshtra njerëzish. Ç’qe ajo gropë? Prania e grave të përzishme dhe e burrave të tronditur, tregonte se nuk ishte gjetur një tumë ilire, por një varr i përbashkët, varr makabër i vitit 1951. Nga shenja të ndryshme ata njohën mbetjet nga trupat e 22 njerëzve të dashur, të pushkatuar në mesnatën e 26 shkurtit 1951, të lidhur tok me tela me gjemba, midis tyre dhe një vajzë. Oh tmerr! Përse i vranë ata?

Nuk do të mjaftonin vrasjet e shumë patriotëve, pa gjyq e me gjyq, që nisën qysh nga nëntori i vitit 1944, kur sadisti Mehmet Shehu, i njohur për epitetet “terror i bardhë”, “terror i kuq”, në vitin 1949 do të shprehej: “Ne duhet ta ashpërsojmë luftën kundër armiqve të pushtetit tonë, të vrasim njerëz që të mundemi të përballojmë situatën.”

Viti 1951 ish një kohë, kur shumë qytetarë të zhgënjyer shpresonin, se pas prishjes me jugosllavët, do të ndodhnin ndryshime të thella. Ata që kishin radio, dëgjonin Radio Londrën, me sinjalin e njohur “Ju flet Londra!”, apo Ankaranë, me “Burasi Ankara!” Shpresonin më kot! Ndërkohë natën, aktivistët e Frontit Demokratik, kërkonin nëpër rrugët e taracat e Tiranës fletushkat e hedhura, ndoshta nga qielli, kurse ditën nëpër trotuare, civilë të paguar gjurmonin kalimtarë të dyshimtë. Në mure u dukën pankarta me fjalën e rreptë “Vigjilencë!” Në Durrës, kur qytetarët ktheheshin në shtëpi, gjenin mbi radio letra me shënimin tronditës: ”mos hapni radion në kanalet italiane!” Në bregdet pushuesit porositeshin të ndërprisnin lojën me domino e të hynin ndër fjetore. Nga dritaret dukej në muzg patrulla e rojeve bregdetare me armë në duar. Banorët e majmur të Bllokut, natën shihnin ëndrra të frikshme me sulme të befasishme nga deti e ajri dhe nga malet. Ndaj zgjoheshin të trembur dhe në mbledhje të fshehta, hartonin lista arrestimesh me emra të diktuara nga krerët kryesorë të partisë, disa të njoftuara edhe nga agjentët e sigurimit.

Befas, në krahun e shkretë të oborrit të Ambasadës Sovjetike në rrugën e Durrësit në Tiranë, shpërtheu një sasi e pakët dinamiti, nga e cila u thyen vetëm disa xhama. Dhe ja, brenda një nate, sipas listave të përgatitura qysh më parë, u shoqëruan të lidhur mbi treqind vetë, midis tyre, Sabiha Kasimati, dijetare e Institutit të Shkencave, Jonuz Kaceli, nga familja e madhe e Kacelëve, Fejzi Dika, i laureuar në Montepelier për filozofi dhe pedagogji, poet e mendimtar patriot, Ing. Vasil Noçka, një prej yjeve të Universitetit të Shtutgardit, Prof. Ibrahim Babamusta, personalitet i njohur i kulturës perëndimore, Gaqo Qano, doktor i kirurgjisë dentare, i kthyer nga studimet në SHBA, Gani Strazimiri, inxhinier i shquar i ndërtimit, Rok Radovani, profesor i kimisë, Tefik Gabrani, ekonomist, zotërues i disa gjuhëve, patriot i kthyer nga Selaniku në atdhe për Kosovën e shumë të tjerë. Nga listat e zeza nën diktatin e E. Hoxhës dhe të M. Shehut, u përzgjodhën për pushkatim 22 vetë, të gjithë banues në Tiranë. Shumë njerëz qenë të bindur se atentati dhe arrestimet u kryen me urdhër nga lart, me anën e shërbimit të fshehtë, me emrin Sigurimi i Shtetit, duke fashitur kështu ëndrrat e shpresat e qytetarëve për shembjen e diktaturës. Asnjë nuk u pyet për ngjarjen e bujëshme me dinamit, por veç për ndodhi e biografi të paraluftës. Madje pati zyrtarë rusë që ndërhyn për lirimin e disa prej tyre. Ishte koha, kur marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik, po bënin hapat e para.

Ata 22 fatkeq, pasi lindën, u rritën dhe u shkolluan, ecën nëpër udhën e jetës, herë me gëzime të pakta, herë të tronditur nga zhgënjime, apo nga dramat familjare, së fundi do t’i priste një mbarim tragjik, nga dora gjakatare e tiranit komunist E.Hoxha dhe e xhelatit M. Shehu. Pas arrestimit u pushkatuan në mbarim të pesë ditëve, pa prokuror, pa gjyq e pa asnjë shpjegim zyrtar, në mesnatën e 26 shkurtit të vitit 1951, pranë Urës së Beshirit. Ky veprim u quajt i përligjur, sipas një dekreti mizor me gjashtë nene, për „veprimtaritë terroriste“ që u hartua me vonesë nga kreu i Ministrisë së Brendshme M. Shehu dhe u miratua rrufeshëm nga Presidumi i Kuvendit Popullor dhe Byroja e PPSH, më 26 shkurt 1951, kur gjithçka, pa gjyq, kish marrë fund. Ministri i Drejtësisë u përjashtua nga kjo orgji juridike e pështirë. 26 shkurti shënon një datë të zezë të drejtësisë shqiptare që ngjeth jo vetëm çdo jurist në botë, por edhe njeriun më të thjeshtë. Një oficer i lartë i asaj kohe të mbrapsht dëshmon: “Për pushkatimin e këtyre personave, nuk është bërë gjyq dhe këtë e them pasi nga pyetja që bëhej nga zyrat e Ministrisë së Brendshme, ata janë çuar direkt në vendin e pushkatimit dhe nuk është lënë kohë për gjykimin e çështjes..“ Pra, asnjë seancë gjyqësore nuk u zhvillua. Nuk u dëgjua as prokurori, as gjyqtari. Mungonin dëshmitarët dhe avokati. Viktimat, të lidhur me tela me gjemba të kohës së luftës, i hipën në një kamion. Jonuz Kacelin të vdekur nga torturat e hodhën nga dritarja. Askush prej tyre nuk u njoh me vendimin. Në mes të natës, kur era e maleve ulurinte si mallkim, i pushkatuan barbarisht të gjithë ashtu siç qenë, të lidhur tok. Kur krismat e armëve pushuan, u dëgjua britma e dhimbshme e një gruaje: “Ç’i paskam bërë perëndisë!“ Ishte Sabihaja! Plumbi nuk e kishte kapur! Atëhere ushtarët u sulën dhe ia shuan jetën, duke e qëlluar egërsisht me kondakët e pushkëve. Pas disa çasteve britma pushoi. Ndihej vetëm ulërima e erës dhe rrjedha e tërbuar e Erzenit. Një vetull hëne e pikëlluar rrezëllinte midis reve. Të vrarët, ashtu siç qenë, i mbuluan shkel e shko, në një gropë të përbashkët. Gjithçka kishte marrë fund. U dëgjua një motor që u ndez. Xhelatët, pasi mbaruan detyrën me sukses, u zhdukën si hajna nëpër natë. Në të nesërmen nëpër shtëpitë e Tiranës, fshatarët e fshatit pranë, trokitën të tronditur në dyert e miqve të tyre dhe sipas një zakoni të lashtë, rrëfyen se ç’kishte ndodhur në mesnatë. Më vonë, ndërsa punohej për shpyllëzimin e asaj zone, një traktoristi i ra të fikët, kur pa që traktori nxori papritur një kufomë gruaje dhe po e hiqte zvarrë. Qe trupi i patretur i martires Sabiha Kasimati…

Pas ekzekutimit të viktimave, që shkuan drejt vdekjes pa e ditur pse, dokumentet gjyqësore u plotësuan të mangëta. Kur viktimat nuk jetonin më, nga një dokument i vonuar gjyqësor, merret vesh një vandalizëm i paparë, se më datën 27 shkurt 1951, një trup gjyqtarësh fantazmë i përbërë nga tre vetë, pa praninë e prokurorit, kish dhënë një vendim: dënimin me vdekje për 22 të vdekur!! Në atë dokument të turpshëm mungon sërish një nënshkrim.

Pra, bllokmenët, uzurpatorët e Shqipërisë, me atë vrasje, kërcënuan gjithë popullin liridashës, kërcënuan drejtësinë, kërcënuan edhe Zotin. Me këtë rast E. Hoxha u rek të tregonte dashurinë e madhe për miqtë e rinj sovjetikë, e mbi të gjitha të qetësonte jetën e tij të mbrapsht. As Shekspiri i tragjedive, s’do të mund të gjente fjalë për të treguar, sesi brenda një nate u krye ajo masakër e llahtarshme.

Pas atij akti kriminal, diktatori E. Hoxha do të hakërrehej me grushtin lart: “Reaksioni i brendshëm është strukur si miu dhe po lëvizi, e piu e zeza!”

Ja cilët ishin ata, shumica në moshë të re që humbën jetën, pa asnjë faj, nga pushkatimi mizor në natën e ftohtë të 26 shkurtit 1951:

Sabiha Kasimati, 38 vjeçe. E lindur në Edërne të Turqisë, e diplomuar në Itali. Megjithëse iu ofrua një vend pune në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kjo vajzë patriote e ditur, dëshiroi vendin e saj, Shqipërinë. Pas kthimit në atdhe, punoi në Institutin e Shkencave krahas shkencëtarëve të shquar në histori. Si ishte e mundur të dënohej me vdekje dhe të masakrohej një ëngjëll si ajo? Fajtor për këtë krim barbar ndaj asaj vajze të rrallë dijetare, ishte vetë dora e përbindëshit ziliqar, E. Hoxha.

-Manush Peshkëpia, 39 vjeç, poet patriot, u lind në Vlorë. Analistët e letërsisë e rendisin krahas me Fishtën. Poradecin, Koliqin, Kutelin etj. Ja, si është shprehur shkrimtari i shquar Vedat Kokona:“Shumë nga shokët e mi vdiqën zemërplasur pas dekada vuajtjesh dhe mjerimesh. Një nga këta fatzinj ishe edhe ti, Manush. Askush në këtë sallë dhe jashtë saj nuk të ka njohur si të kam njohur unë, si vëllai, gjashtëdhjetë vjet më parë…Shumë njerëz kam njohur në jetën time, pak kam çmuar, shumë pak kam dashur siç të kam dashur ty. Ti shkruaje vjersha pa e hequr veten poet, të mos jeshë poet në vargje, nuk është faj. Faj është të mos jeshë njeri. Ti, Manush, ishe poet njeri“ Edhe pas pushkatimit nga terrori i kuq në mesnatën e 26 shkurtit, ky poet njeri mbeti i gjallë në vargje e në dritë.

-Tefik Shehu 39 vjeç, i lindur në Gjakovë. I diplomuar në Zagreb për ekonomi, financë dhe drejtësi. Në vitin 1939 u vendos e punoi në Tiranë. Pas pushtimit të Shqipërisë u kthye në Gjakovë. Atje u arrestua nga serbët, por mundi të shpëtonte me ndihmën e nacionalistëve shqiptarë. Më 1945 u arrestua nga komunistët shqiptarë në Tiranë, por me ndihmën e avokatit Koço Dilo, shpëtoi nga pushkatimi. Më 26 shkurt 1951, askush nuk mundi ta mbronte nga vandalët.

-Pjerin Guraziu 45, vjeç i lindur në Shkodër. Doktor i Shkencave Ekonomike, sportist me rezultate të nivelit ndërkombëtar. Pedagog në shkollën tregtare të Vlorës. Drejtor i Doganës së Tiranës më 1938. Pas luftës, shef finance në Ministrinë e Finacave dhe në Ministrinë e Bujqësisë. Anëtar i komisionit për organizimin e garave atletike në Ballkaniadën e vitit 1946. Për këto aftësi meritoi pushkatimin.

-Jonuz Kaceli 43 vjeç U lind në Tiranë, në familjen e madhe patriote të Kacelëve, e njohur për shërbime në dobi të atdheut, në ekonomi, kulture, art etj. Më vonë, sipas një dëshmitari, për këto vlera, sadisti ministër i Ministrisë së Brendshme M. Shehu e vrau në tortura dhe e hodhi nga dritarja. Shkuan vite dhe sadisti i “terrorit të kuq”, u dergj në shtrat i vrarë.

-Anton Delhysa, 47 vjeç. U lind në Prizren, specialist ndërtimi, kreu me përfundime të shkëlqyera Shkollën Teknike të Fulzit. Njihet si drejtues i punimeve për ndërtimin e Shkollës Amerikane në Golem të Kavajës, të Shkollës Teknike të Fulzit dhe të Ambasadës Amerikane në Tiranë. Pas luftës drejtoi punimet për për ndërtimin e fabrikës së sheqerit në Maliq, për spitalin në Gjirokastër, për fabrikën e tullave në Vorë etj. Për punën e tij, u dekorua edhe nga Presidiumi i Kuvendit Popullor, së fundi u shpërblye edhe me pushkatim…

-Haki Kodra-, 30 vjeç. U lind në Dibër të Madhe. Pasi u diplomua për ekonomi në Universitetin e Zagrebit, u kthye në Dibër, ku ngriti një biznes të madh, por u luftua nga serbët, ndaj u largua dhe u vendos më 1940 në Tiranë. Pas luftës punoi në sektorin ekonomik. Në vitin e zi 1951 u pushkatua pa mëshirë e pafaj nga terroristët e kuq shqiptar.

-Gafur Jegeni, 41 vjeç. U lind në Dibër.Ishte një nga përfaqësuesit e shquar të Jegenëve të Dibrës. Kreu studimet e larta në Akademinë Ushtarake në Itali. Nga viti 1935 më 1937, komandant i kufirit bregdetar në Shqipëri. Në ditët e prillit 1939 në Vlorë, me gradën kapiten, kreu detyrën si patriot për mbrojtjen e atdheut. U arrestua dhe gjyqi ushtarak e dënoi me vdekje, më pas u internua në Ventotene. U lirua nga anglo-amerikanët më 1943. Pas kësaj u tërhoq nga ushtria. Në shkurt të vitit 1951, në vend të plotonit ushtarak italian të ekzekutimit, u ndodh përballë skuadrës së pushkatimit barbar me ushtarë shqiptar, që mbanin yll të kuq në ballë.

-Myftar Jegeni, 36 vjeç. U lind në Dibër. Kreu Akademinë Ushtarake më 1937 në Itali. Me gradën kapiten më 7 prill 1939, luftoi në Durrës për mbrojtjen e atdheut, më pas edhe kundër ushtrisë gjermane. Kundërshtoi masakrat jugosllave, ndaj serbët pasi e arrestuan e dërguan në duart e komunistëve në Shqipëri. Pas prishjes së marrëdhënieve me Jugosllavinë, punoi llogaritar në një ndërmarrje ndërtimi në Tiranë, deri në vitin 1951. Nuk mundi të punonte më sepse në mesnatë e priste pushkatimi i pabesë.

.-Reiz Selfo, u lind në Gjirokastër. U shqua si një nga sipërmarrësit e aftë në tregëti dhe në ndërtim. Disa nga veprat, si Firma “Selfo” në Vlorë, Ura e famshme e Dragotit mbi lumin Vjosë, Ura e Bënçës në Tepelenë, disa shkolla, ndër to, Gjimnazi në Gjirokastër dhe shumë të tjera, janë tregues të qartë të ndihmesës së tij për lulëzimin e Shqipërisë. Si njeri bamirës dikur i dha ndihmë finannciare dhe vet E. Hoxhës, por dora e këtij diktatori gjaktar, më 26 shkurt 1951, ia rrëmbeu pa mëshirë, jetën këtij biznesmeni të madh patriot.

-Qemal Kasaruho, 49 vjeç. U lind në Gjirokastër. Ekonomist, zotërues i disa gjuhëve të huaja, Në vitet 20-40 punoi si kryeinspektor në doganën e Sarandës, më pas drejtor i përgjithshëm i Monopoleve dhe i Tatimeve në Ministrinë e Financave, ndërkohë mori pjesë në luftën kundër pushtueve italo-gjerman. Pas luftës nuk u pranua të punonte si ekonomist në Tiranë, por jashtë saj, në minierën e Rubikut, së fundi jashtë edhe nga jeta, por nuk mundën ta fshinin nga kujtesa e Kombit.

-Zyhdi Herri, 30 vjeç. U lind në Tiranë. Mësoi në Liceun e Korçës dhe në Gjimnazin e Tiranës, më pas vazhdoi studimet për drejtësi. Gjatë luftës bashkëpunoi me Frontin N.Ç. Pas luftës kryeredaktor i gazetës Bashkmi në Tiranë. Më pas e priste nata e ftohtë e pushkatimit pa gjyq e pa faj.

-Gjon Temali, 47 vjeç. U lind në Shkodër. Në vitet 40 studioi për farmaci në Universitetin e Firences. Nga viti 1946 deri në shkurt të vitit 1951, farmacist në Spitalin e Tiranës. Ky njeri, i përkushtuar në shërbimin human të mjeksisë, duhej të vritej si “terrorist”, pa gjyq e pa faj.

-Petro Konomi, 30 vjeç. U lind në Kajro. Kreu studimet e larta në Turqi në Robert Kolezh, mandej në Akademinë Ushtarake në Itali. Gjatë luftës përkrahu Frontin N.Ç. Pas luftës u emërua në ATSH. Edhe ky punonjës ëngjëll, duhej lidhur me tela, për t’u vrarë barbarisht.

-Niko Lezo, 50 vjeç. U lind në Delvinë. Kimist. Zotërues i disa gjuhëve të huaja. Ka kryer Universitetin e Tuluzës. në vitin 1921. Më 1923, ngriti të parin laborator kimik.në Tiranë. Po atë vit zgjidhet deputet i Delvinës. Më 1940 arrestohet e internohet në Ventotene. Pas luftës punon sërish kimist në laboratorin, tashmë nën vartësinë e Ministrisë së Shëndetësisë. Ky themelues i paharruar i laboratorit të parë shqiptar, duhej pushkatuar pa mëshirë.

.-Pandeli Nova 59 vjeç. U lind në Opar, në një familje të pasur. Ekonomist. Zotërues i disa gjuhëve të huaja. Deri në vitin 1944 u mor me tregëti dhe njëkohësisht ndihmoli Frontin N.Ç. Pas luftës punoi në një shoqëri tregtare çeko-shqiptare. Ky prind, i një djali partizan në mesatën e 26 shkurtit 1951, do të dëgjonte për herë fundit, zërin e ashpër të komandantit partizan: Zjarr!!

-Thoma Katundi- Më i “vjetri” në moshë, 64 vjeç! U lind në Katund të Korçës. Ish Vatran në SHBA. I djegur nga malli, u kthye në atdhe dhe punoi me ndershmëri. I edukuar nga idetë demokratike amerikane, duke përbuzur çdo tirani, humbi jetën më 26 shkurt 1951. Faji i tij nuk ishte vetëm dashuria për lirinë, por edhe malli për atdheun.

-Mehmet Shkupi, 58 vjeç. U lind në Shkup dhe banoi në Tiranë. Ish pronar me arsim të mesëm dhe me profesion nëpunës kaloriferi. Dyshohej si “agjent” i Legatës Francze dhe se zhvillonte veprimtari terroriste. Pra prova konkrete për dënimin me vdekje pa gjyq, shërbeu sajesa me emrin dyshim.

-Ali Qorraliu, 61 vjeç U lind në Tiranë. Tiranas i pasur. Jurist. Kreu studimet e larta në Kolegjin Juridik të Selanikut. Në kohën e luftës ka perkrahur Ballin Kombëtar, ndaj u burgos nga rregjimi komunist. Megjithatë pas lirimit nuk ndërmori asnjë veprim kundër regjimit. Pa patur asnjë trashgimtar u arrestua si “terrorist“ dhe u pushkatua pa mëshirë, pa gjyq. La vetëm kujtimin e një njeriu, të ditur e të pasur. Kur u zbulua varri, u vu re se para pushkatimit ia kishin shkulur dhëmbët e florinjtë.

-Fadil Dizdari, Me origjinë nga Shkodra, u lind në Kavajë, Në kohën e Zogut kishte punuar si sekretar prefekture. I dashuruar pas librave dhe të fejuarës së vet, mbante hapur një librari në qendër të Tiranës. U arrestua dhe u pushktua pa gjyq, i dyshuar si “terrorist”, apo “armik i Pushtetit. Popullor.” Në të vërtetë faji i tij, ishte bujaria, teksa shiste pothuaj falas kryeveprat botërore, të ashtuquajtuara “të verdha”, të autorëve me famë, si Viktor Hygo, Aleksandër Dyma, Frederik Shiler etj. Shpëtoi vetëm unaza e fejesës që u gjet në gropë, për të dëshmuar për krimin e fshehtë e barbar në mes të natës.

-Hekuran Troka, 32 vjeç. U lind në Kuçovë dhe banoi në Tiranë, me profesion tregtar. Në listën e zezë për këtë djalë të hijshëm, është shënuar “tregtar i dyshimtë spekulant”, “agjent i shërbimeve të huaja” dhe “ terrorist.” U pushkatua i dyshuar, pa gjyq. Familja u internua e punoi në punë të rënda për bukën e gojës. Ja, si dënoheshin me mungesë provash e vriteshin natën ata, që dyshoheshin.

-Lluka Rashkoviç, 51 vjeç. U lind në Mal të Zi. Ka ardhur në Shqipëri me familjen në kohën e mbretërisë. Gjatë kohëve të ndryshme u mor me transport udhëtarësh, në Shqipëri e Ballkan, jashtë çdo rryme politike. Për gjithë këtë jetë të pastër dhe punë të ndershme në shërbim të vendit tonë, u arrestua dhe u pushkatua pa gjyq.

Për gropën e braktisur në errësirën e ftohtë 63 vjet më parë, nga xhelatët e nga fajtorët e shekullit, folën eshtrat, folën edhe gurët, folën arkivat e zbuluara edhe ato si gropa e të vrarëve, foli dhe kujtesa e njerëzve të ndershëm, e motrave, e vëllezërive, e nipave, e qytetarëve dhe e fshatarëve të ndershëm. Folën me zë të lartë që ta dëgjonte bota dhe rinia të merrte vesh, megjithëse me vonesë, se kush ishte në të vërtetë Republika Popullore Socialiste, ose Komuniste e E. Hoxhës dhe e M. Shehut, “fanar ndriçues”, burg apo varr i përbashkët i shqiptarëve?

—————–

Shkruesi i këtyre radhëve të trishtuara, u ka kushtuar, këtyre martirëve të pafajsisë edhe disa vargje:

RRJEDHA E LUMIT NEN URE

Kushtuar 22 shqiptarëve të vrarë,

pa gjyq e pa faj, në vitin 1951,

pranë Urës së Beshirit.

Erzeni trishtueshëm te Urë e Beshirit rrjedh,

e sillet e shtillet vorbulla, te bregu nën gjeth.

Me zhaurimë në zall, mbi bar hedh lotë-stërkala

sado krim në terr, me pëshpërimë përhapet fjala!

Dritaret e hijet, dushqet e shkurret, tregojnë,

për gropë martirësh ne heshtje dhe gurët vajtojnë.

Dhe toka e zezë për njerëz të mirë pa faj,

ndër tela me gjemba thurur gjallë, skaj më skaj.

Cilës epoke tiranësh u përkasin, o antropolog

këto eshtra shpupurisur në pluhur të lidhur tok?!

Mos janë ilire, në errësira kohësh vrarë

nga spata, shigjeta, ushta hordhish barbarë?

Jo jo! Vrastarët nuk janë prej fisesh leshtorë,

por komisarë të kuq, me yll të kuq gjëmborë!

Komisarë qelish, pa gjyqe, pa firmë e vulë.

Komisarë pa shpirt, pa besë, pa mend e pa turp.

Komisarë me hakërime e me mandatën,

me ngjirje, plotonë, krisma e plumba natën.

Dhe bisha fle, kur ngryset në pyll a në shpellë!

Dhe ujët fle, drurët prehen në gjumë të thellë!

Më kot fërkojnë duart me gjak komisarët,

më kot mundohen të harrohen gjithë të vrarët!

Nga gropa, nga gropa shpirtrat fluturuan lart,

me fllad Perëndie u qetua çdo lëngatë!

Një poet qiejsh ndër muza, libra diturie,

një bir Kosove e burrë i urtë malsie!

Njeri fisnik nga derë artistësh lulëzimi!

Ekonomist një tjetër me ëndrra përparimi!

Tjetri vatran, zhuritur nga mall mërgimi!

Një ëngjëllore, nimfa e gjallërisë ujore,

Sabi, Sabihaja, puhiza mëngjezore!

Në lumej, det e oqean dëgjohet thirrje e saj,

shpirti fëminor endet livadhesh në parajsë.

Mërmërojnë valët: Sabiha! Sabiha!

Buçasin dallgët: Sabi! Sabiha! Sabiha!

Erzeni u zgjua, te urë e Beshirit rrjedh,

e sillet e shtillet nën lule e gjeth,

me zhaurimë në zall e mbi bar hedh lotë-stërkala,

për krime terri me oshëtimë përhapet fjala!

Ne foto:Foto, autori i shkrimit ne moshe te re/