Mhill velaj – Page 3 – Dielli

MHILL VELAJ, KRYETARI I RI SHOQATES SE SHKRIMTAREVE

April 17, 2019 by dgreca

-U zgjodh kryesia e re e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë/

Nga Adnan Mehmeti/

Stamford,Connecticut, 16 prill 2019

(Mëhill Velaj u zgjodh kryetar, Dr. Yllka Filipi nënkryetare dhe Veneta Çallpani sekretare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë)

Anëtarët e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë votuan për zgjedhjet e reja 2019. Me përfundimin e mandatit të kryetares pararendëse, Raimonda Moisiu, u hap procedura për votime të reja, të propozuar nga anëtarët e Shoqatës.

Votimet rezoltuan se pjesa dërrmuese kishin votuar për shkrimtarin Mëhill Velaj, i cili është anëtar i Shoqatës që nga themelimi i saj. Ai, si një anëtar i devotshëm, nuk mungoi në asnjë aktivitet të Shoqatës, i cili ka mbajtur postin e nënkryetarit për dy mandate (2005-2007/2007-2010). Mëhill Velaj është autor i 20 librave me poezi, tregime, publicistikë dhe romane. Dr. Yllka Filipi, që ishte më parë sekretare e Shoqatës, në këtë mandat u zgjodh nënkryetare, ndërsa Veneta Çallpani, sekretare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.

Duhet theksuar se Shoqata e Shkrimtarëve u themelua në vitin 2001 nga Gjekë Marinaj, i cili ishte njëherit edhe president. Ndërkaq, në vitin 2009 President i Shoqatës u zgjodh Adnan Mehmeti, pozitë të cilën e mban aktualisht. Kryetari i parë i Shoqatës ka qenë Naum Prifti, ndërsa nga dy mandate radhazi, u zgjodhën, Ramiz Gjini, Dalan Luzaj dhe Raimonda Moisiu.

Sot Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë inkurajon dhe mbështet shkrimtarë, poetë dhe artistë, që prezantojnë letërsinë e Diasporës, i përkasin periudhës së shtrirjes kombëtare jashtë kufijve të atdheut dhe idealizmit, pasionit dhe shprehjes, të gjithë ata, që e jetojnë jetën me të vërtetat e saj.

Fjala falëndëruese dhe mirënjohja e kryetarit të zgjedhur. Z Mëhill Velaj

Të nderuar e të dashur kolegë dhe kolege, Anëtarë të Shoqates se Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë,

Uroj të jeni gjithmonë mirë me shëndet në jetë bashkë me familjet tuaja të shtrenjta,

Qofshi gjithmonë të suksesshëm dhe të vlerësuar në këtë mision të madh që ju e kryeni me qytetari të lartë, për integrimin e kulturës, letrave shqipe, letërsisë, artit dhe identitetit shqiptar në këtë tokë të bekuar amerikane.

Ju falënderoj për ndjenjën e respektit dhe vlerësimit, për atë memorje kulture që ju karakterizon mes hyjnores, krijueses e njerëzores. Shumë mirënjohje dhe falënderime që me votat tuaja më dhatë besimin dhe respektin, duke më zgjedhur Kryetar të Shoqatës.

Këto janë vlerat që mbajnë gjallë dhe të vazhdueshme miqësinë, bashkëpunimin mes shkrimtarëve dhe shoqatave të ndryshme, veç besimit, ndershmëria dhe një pikë të rëndësishme e zë respekti reciprok. Derisa dikush na zgjedh si mik e koleg, në rastin konkret si Kryetar të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, e ka një arsye pasi beson në ndershmërinë, punën dhe kontributin tim, njerëzor, intelektual, krijues e qytetar. Të respektosh do të thotë të bashkëjetosh me mendimin tuaj, të dëgjosh pa paragjykuar, dhe ta pranojmë njëri-tjetrin kundrejt besimit e respektit, vlerë thelbësore në angazhimin, mbështetjen dhe bashkëpunimin mes vedit.

Me respekt e dashuri,

Sinqerisht, i juaji

Mëhill Velaj

“TOBELIA E PENDUAR” U PROMOVUA NE QENDREN”NENA TEREZE”

January 16, 2018 by dgreca

MHILL VELAJ: “TOBELIA E PENDUAR”- ROMAN I ETIKËS, HEROIZMIT DHE MBIJETESËS SHQIPTARE NDËR SHEKUJ/

Të dielën me 14 Janar 2018 në Qendrën Nëna Tereze pranë Kishës Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës” u organizua promovimi i romanit ”Tobelia e Penduar” i shkrimtarit nga trojet kombëtare në Malin e Zi, Fran Camaj. Veprimtarinë promovuse e ka moderuar Valenna Gorvokaj-Curanaj, e cila ka prezantuar autorin dhe veprën e tij letrar, duke ndalë enkas në romanin “Tobelia e Penduar”, vepra më e fundit e shkrimtarit nga Malësia, nga i cili ka lexuar një fragment.

Një përshëndetje të vecantë u ka drejtuar pjesmarrësve dhe autorit të romanit, famullitari i Kishës “Zoja e Shkodrës” dom Pjetër Popaj.

Studiuesja Arjeta Ferlushkaj ka paraqitur kumtesën e saj, duke bërë një analizë të detajuar të veprës letrare, të cilën do ta botojmë të plotë në numrat e ardhshëm të Diellit.

Ndërsa nënkryetari I Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-amerikanë, shkrimtari Mhill Velaj, paraqiti kumtesën e tij “TOBELIA E PENDUAR”- ROMAN I ETIKËS, HEROIZMIT DHE MBIJETESËS SHQIPTARE NDËR SHEKUJ. Po e përcjellim atë të plotë.

Emri i Fran Camaj në letersinë shqiptare është skalitur me dekada si një yll ndriçues mes shqiptareve të Malit të Zi, Kosovës, Shqiperisë dhe diaspores shqiptare në Amerikë. Pas disa romaneve me vlere i të njejtës përmasë, vlerë e cilesi, na ofrohet edhe romani më i ri ,, Tobelia e Penduar ,, i cili roman kapërthen dimensionet ndërnacionale , etnike, por në veçanti tharmin e jetës psikologjike të Malësorëve të Mbishkodrës. Vendosja e një kryepersonazhi fëmër në krye të rrefimit romanor është kryetema e një fati tragjik e plot sakrifica deri tek ngadhënjimi fisnik për tu shtrirë meë pas deri të rrafshi etnik dhe mbijetesa shqiptare ndër shekuj nën trysninë e shumë sunduesve të ndryshëm.

Kronika e zezë e ngjarjes reale fillon më personazhin e Liridones-emer ky simbolik e cila që në barkun e nënës është e destinuar të rritet jetime pas vrasjes së babait në fushëbetejat e krushqve miop, për tu rritur më pas nga tutorja e saj Besarta,e cila i kishte dhënë fjalën e besën nënës natyrale se do ta rriste dhe trajtonte më plot dashuri deri në fund të jetës. Paralelja tjetër e rrefimit romanor është familja e Kolë dhe Gjergj Martinit nga Camajt e Hotit më kryefamiljare Lukë Dedushaj nga e cila familje lind dhe kryepersonazhi tjetër i ketiij rrefimi, Trimi. Fjala të mbanë për besë e zemren ta ndezë, thuhet në Malësi të Madhe, andaj çifti fisnik e besnik, Besarta dhe Sadik Krasniqi ishin përbetuar që vajzën do ta rrisnin dhe edukonin si të ishte e gjakut të tyre. Saga e kësaj vuajtje fillon mes dy miqsh, Bardh Luka dhe Gjergj Marku,të cilët fati i kishte lidhur më kryengritjet antiosmane dhe që të dytë i kishin gratë shtatzëna. Aty ishte dhënë fjala që shpon gurin e rrënon murin në emer të miqësisë dhe dashurisë: po qe se njëra palë lind femijë femër do ta fejonte për djalin e mikut të jetës, luftes dhe paqës. Figura e Gjergjit në ketë roman të Camajt, na paraqitet si një burrë dyzetë vjeçar ,i guximshëm,atdhetar, por që kurrë buza si shkonte në gaz dhe kishte prirje antifeministe. Ai ishte pikëlluar për lindjen e vajzës, por fjalën e dhëneë në besëe e kishte mbajtur. Këtu fillon edhe burimi i kësaj ngjarjeje dhe rrefimi romanor. E ëma Selvia nuk mund të pajtohej më faktin se si bashkëshorti i saj Gjergji e kishte fejuar vajzën ende pa lindur ajo, këmbëngulje e kundërshti e cila shpesh i kushtonte më dhunë fizike nga burri. Mes lindjes e vdekjes, lirisë e vuajtjes, roberisë e tradites, dhimbjes e dashurisë,mbijetesës së malësorit,e ngurtësimit në tradita merr rrjedhë ky roman i Franë Camajt. Ai si një kronikan i mirë, i lindur e rritur në Malësi të Madhe, aq bukur di ti trajtojë keto tema të ndërlikuara,saqe lirshëm mund ta quajmë edhe ‘’mjeshtër i lartë i ketij zhanri letrar ’’. Shqiptari i mbishkodrës Ii vënë në keto situate lufte nga të huajt si turq e malezias, i mberthyer në tradita, vuajtje ekonomike, dhunë e robëri nga i huaji, e luftë për mbijetesë, nuk ka si të ishte ndryshe veqse fisnik dhe i pa epur. Të tillë na i paraqet edhe romancieri Franë Camaj, malësorin e atëhershëm, por shpesh ngreh edhe zërin e kritikës perms shprehjeve metaforike e letrare për disa vese të importuara nga të huajt. Si pikë sfide, autori pandeh maltretimin e femres, fejesat në djem, vellavrasjen, hakmarrjen e gjakmarrjeën, krenarinë, kokëfortësinë, por edhe miopinë kolektive, për shkak të moskontaktit më botën e jashtme.

Krejt kjo realizohet me mjete shprese, stilore e ideoartistike, përmes figurës së Dom Augustinit ,i cili më të gjitha forcat e tij morale, luftonte ti bindte malësoret që ti dergonin vajzat në shkollë. Kjo ngurtësi shprehet edhe përmes figurës së Gjergjit dhe luftës titanike të së ëmës Mrikë, për ta rehabilituar të birin. Liridona e gjendur në keto situata tragjike vendos që të vihet në kërkim të identitetit të saj të vertetë se kë e kishte prind biologjik. Kronika njëshekullore e rrefimit romanor të Franë Camajt vendoset në mes tri grupimesh tona etnike e tri palë të historisë përsonale që lundrojnë në mes Malit të Zi, Kosovës e Shiperisë, ku në menyrë mjeshtërore e rrefyesi ynë romanor, përmes poli – tekstit letrar shpërfaq situata, përplasje e gjakime për mbijetesë të familjeve shqiptare në përgjithësi. Ky sublimin letrar përshkruhet përmes figurës së Besartës dhe burrit të saj Sadikut, më të cilin ishte fejuar në Kosovë dhe aty jetonin që kur Ernest Koliqi kishte iluminuar shqiptaret e Kosovës ku kishte derguar 400 mesimdhënës enkas për ta larguar errësiren e analfabetizmit. Permenden kalimthi edhe Kolë Parubi e Marie Shllaku. Shperberja e një familjeje dhe gjakimi për mbijetesë i Suzanes së bashku më të fejuarin e saj Trimin është një kapitull në vete i këtij rrefimi romanor,që përpelitet mes luftës për emancipim e njerëzve në njerën anë dhe sakrificës për mbijetesë, e liri në anën tjetër. Mes ketyre dy ujërave letrarë, lundron pena e artë e Franë Camajt, i cili në rrëfimet e tij cilësore e hermetike, shpesh na del edhe si krijues delikat që nuk mund të kuptohet edhe aq lehtë. Liridonën e takojmë si përson të tronditur pas kumtit të së vertetës së saj nga ana e Besartës se nëna e saj biologjike Lina ishte martuar pas vrasjes se burrit në betejë, më një përson tjetër argjendar, nga Prizreni me emrin Anton. Kjo brenge atë e vë në kërkim të identitetit të saj, por e zhyt njeherit në ujërat e errëta të deshpërimit deri në vetëmohim. Rrefenjëzat plot mall e lot të Linës shpalosin në detaje jetën e Gjergjit si martesa e tij me Zografën, shkollimin e tij në Shkoder tek Jezuitet, pastaj në Elbasan,talentin e tij sportiv, muzikor e teatral, dhe se atij kur ishte në burg i kishte lindur djalii tij, Antoni në vitin 1946. Ne moshen 29 vjeçare Gjergji që ekzekutuar se bashku më Marie Shllakun, Bernardin Llupin e Kolë Parubin. Në luftën e dyshimeve Liridona kërkon ndihmë nga Frati Gjakovës i cili e gjënë atë në librin amë të të pagëzuarve. Aty figuron të emri i saj dhe prindërve të saj biologjike, Lulo dhe Lirije, dhe se Liridona aty për aty kërkonte krezmimin e saj.

Prifti pas degjimit të rrëfimit nga goja e Liridonës e uroi më shpirt çiftin Besarta dhe Sadik Krasniqi për fisnikërinë e tyre. Saga familjare e Gjergjit vazhdonte se bashku më egersinë e tij. Ai tundonte familjen, impononte dhune, vullnete dhe më çdo kusht kërkonte martesën e vajzes se tij më djalin e Dedushajve kurse historinë e Liridonës e kishte kuptuar nga sigurimi shteteror. Tëndodhur në këtë kaos familjar, Gjergji plagosët në luftë, kurse Suzana nuk fuste gjumë në sy dhe kishte frikë për vëllanë 12 vjeçar dhe xhaxhallaret të cilët mund ti vente në gjak për shkak të prishjës së fejesës. E ndodhur në mes të ketyre kryqeve jetesore ajo kishte vendosur të hiqte dorë nga fejesa dhe me lejen e bekimin e gjyshit ti vishte rrobat e burrit, ti ngjeshte armet dhe të bëhej mu si Nora e Kelmendit, Tringa e Grudës, Milica e Trieshit të bëhëj Tibeli dhe ti bashkohej luftëtarëve të lirisë. Këtu merr pikë kthese ky roman i cili i ndarë dysh në dy terene ngjarjesh, situatash, është sfidë për tu lexuar e kuptuar. Babai i saj Gjergji kishte dhënë jetë, kurse bija po e vazhdonte misionin e tij në luftë për çlirimin e atdheut, kurse në krahun tjetër rrefimi i dyfishtë romanor tregon se Liridona nuk gjente qetësi por përjetonte dhunë psikologjike nga inspektorët e shtetit dhe në asnjë menyrë nuk e kishte dhënë vetën para tyre falë intelegjencës, maturisë, durimit dhe idealeve të saj të larta. Autori Camaj për të na shpërfaqur etjen për liri të malësoreve, jo rrallë në këtë roman shkëput e rrëfen situata e ngjarje historike, ku veçon figurën e Edith Durhamit, ku autori bën një paralele historike mes femres shqiptare si Tobeli dhe Edith Durhamit të cilin malësorët e quanin Tobeli apo ‘’virgjëresha’’ të cilin më shumë nderime e kishin pritur malësoret më kryeprotaonistët Dom Augustinin dhe Lekë Dedushaj. Autori rrëfën edhe shumë ngjarje të kryengritjeve të malësorëve kundër Xhonturqve hipokrit e tradhetar dhe atyre Malazias, ku si protagonist na del figura e Dedë Gjon Lulit si zjarr i pushkës kurse Luigj Gurakuqi si frymë e ideve. Në krahun tjetër të kronikës kohore të autorit, del vuajtja psikologjike e Liridones përballë trysnisë së xhelatëve të sigurimit Jugosllav. Figura e Trim Lukës I kthyer nga Londra më diplomë të arkitektit na del tepër interesante. Ai ishte treguar tepër tolerant më vendimin e Suzanës sepse vizionet e tij ishin magjepsese e jo të ngurta nga tradita. Ai kishte respektuar lirinë e saj. Kalimthi Në kete roman përmendet edhe kongresi ë dytë i Manastirit, beteja e Çafe Agrit ku në pah na del figura heroike e Mehmet Shpendit.

Në ketë pikë kemi një situatë kthese dramatike të rrëfimi romanor. Mu aty ku takohën e bashkohën armët e lirisë kundër robërisë nga i huaji, mu aty atakohën fatet e dashurisë të ngjizura që nga barku i nënës, tek dy shpirtrat rinor. Zemra e trimit ngazëllehet nga guximi i Tobiles – Syzanës dhe një ndjenjë e gëzimit dhe dashurie ia përshkron zemren. Mu ketu bie perdja e rrëfimit romanor të Franë Camajt, ku në vend të traditave të ngurta, ngadhënjen zemra, dashuria dhe vullneti i lirë për të dashuruar e jo tregtia emocionale e imponuar nga prindërit e traditat e shkullit, beronjë e pa dritë vezulluese të shpirtit. Endërr e etur e plot ankth në këtë rrëfim është edhe jeta e Liridonës në krahun tjetër, e cila kishte përjetuar kalvarin gjatë kalimit illegal të kufirit ku i ishte nënshtruar dhunës psikologjike e shantazhëve deri të kufijtë për të uleritur edhe qielli. I ndodhur në mes të dilemës e lirisë kombetare, dashurisë, traditës dhe luftës për mbijetesë emancipim dhe integrim, Trimi ia tregon gjyshit të tij dhe Suzanës deshiren e tij te fjetur, mu asaj vajzës që ia kishin fejuar që ne paralindje dhe tani po vepronte si Tobeli. Edhe Syzana lundronte në mes ketyre dilemave ekzistenciale dhe ofertën e Trimit ia tregoi së gjyshës së saj. Ata pas shumë kryqësh jetësore prapë lidhën jetën së bashku, por në paqe e dashuri e jo me imponime të ftofta si vdekja, gjersa fati i Liridonës e trungut të saj familjar po e përjetonte një Kalvar tjetër.

Ketu qendron edhe mjeshtria letrare e Fran Camajt që situatave tragjike e gjakuese tu jep ngjyrime shprese e dashurie por edhe të progresit e vizioneve të reja.

Liridona nga gjakimi për liri kombetare kishte përjetuar zhgjënimin total nga ana e pjesës tjetër të etnisë.

Odiseiada e saj zgjat me dekada dhe por fryma e idealeve e mbanë në jetë.

Guximi i saj për të guxuar siq ishte rasti i zhbërjës së fejeses , por tani kerkesës për ta rikthyer fejesen e për ta kurorezuar me martesë i Syzanës ishte pritur më entuziasem e jo me paragjykim edhe nga paria e malësorëvë. Kurorë u kishte vënë në një copë të Atdheut Dom Augustini, por ngjarja nuk i kishte ikur pa u verejtur as nga pashai i Shkodrës. Shtepia në flakë e Lekë Dedushaj ishte sinjal i ri se armiku shekullor nuk flë kurrë dhe nuk deshironte lule përmbi këtë dhe por vetëm luftë, armë e gjak e pleq të kërrusur që nuk mund t’ia ndjejnë as shijojnë aromen lirisë. Kjo ishte hakmarrja haptas e Pashait për luftën e Agrit, ku trimi e Syzana kishin shpalosur shenja trimerie e heroizmi.

Me kalimin e kohes shuhen edhe brezat. Një pikë kthese bën edhe vdekja e Lukës dhe Lulës, gjyshërve të Suzanës, për të derivuar më pastaj ngjarjet e vitit 1911, kryengritjeve të mëdha të malësorëve për liri, akti me sublime – shpallja e Pavaresisë së Shqiperisë më 1912, luftërat me Malazias më 1913 dhë përshkrimi i tradhëtive të Esat Pashë Toptanit. Më kalimin e kohës Suzana vendos të jetoj në Shkodër. Ajo tashmë kishte tanime mision tjetër: emancipimin e gruas. Më 1911 ajo nga fryti i dashurisë lindën vajzën dhe e pagëzuan më emrin Liri, por gëzimi i tyre zgjati pak sepse Trimi vritet në betejën e Bratilës dhe Suzana kalon në fazën më të veshtirë të jetës së saj. Lidhjen e tyre e forcojnë edhe Liria e Luli të cilët kishin vendosur të jetonin në Shkodër më pas për tu rikthyer prapë më grupin e mësuesve në Kosovë. Liridona vendoset në Tepelenë ku vazhdon gjimnazin dhe më në fund e lidh zemren me Agronin. Ajo ne fund arrinë të vizitoj trojet e të parëve, kurse Kosovën e kishte në zemër,të cilën e pa të lirë vetëm ne 2008-en.

REZYME

Ky roman i Fran Camajt me elemete etkine kulturore dhe etnopsikologjike është udhë rrëfyes për brezat e ri. Aty shprehet shpirti TitaniK shqiptar I vujtur në pesë brezni. Shpaloset drama familjare e kolektive dhe e fatit të individëve përballë furtunave të ideologjisë . Eshte fati I kryqezuar I shume breznive te cilet gjakuan per mbijetese pa e cenuar idealin e tyre, traditen dhe trojet e te pareve. Ketu pershkruhen aq bukur padrejtesite e anatemat qe ju bene Malesoreve te Mbishkodres nga njeriu I huaj dhe i tij duke tentuar qe edhe ate pjese te paster te Etnise ta benin me cdo kusht por megjithate me gjithe pasojatnuk ja arriten kurrë.

Ky është roman i mbijetesës familjare, kolektive e nacionale. Është kumti i shpresës që rrjedh nga pena e artë e romancierit Fran Camaj .

Fran Camaj ka etje.

Etja e tij është tepër fisnike…

E ajo etje është mosharrimi i së kaluarës dhe deshira e zjarrtë e tij që kombin e tij ta shoh të integruar pas vuajtjeve shumë shekullore.

Autorit i uroj shendet dhe Zoti ja priftë të mbarën në shtegun e tij letrar.

PËRMENDORE NË VARGJE PËR POETIN TË PANDREQSHËM BOHEM TAHIR DESKU

February 28, 2015 by dgreca

LIBËR NGA SIRTARI/
Mëhill Velaj: “100 rrënjë të gjethit bohem” (Antologji poetike për Tahir Deskun), Stamford CT, 2012./
Nga Mikel GOJANI/
Mëhill Velaj, krijues letrar, i cili jeton dhe vepron në Amerikë, përkatësisht në Stamford CT të këtij vendi. U lind në Gllogjan të Pejës, Lugu i Baranit, më 1957. Ka mbaruar studimet e larta, SHLP-në në Prizren, ndërsa Fakultetin Filologjik – degën e Gjuhës dhe letërsisë shqipe në Universitetin e Prishtinës. Për afër dy dekada ka punuar mësimdhënës në shkollën e vendlindjes. Është anëtar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro – Amrikan, që prej themelimit të saj. Një kohë ishte edhe nënkryetar i kësaj shoqate. Po ashtu Velaj është edhe anëtar i Shoqatës së Artistëve Internacional (International Artists and writers Association (IWA), me seli në Ohio, SHBA dhe anëtar i Shoqatës së Poetëve të Botës (World Poets Society), me qendër në Larisa, Greqi.
Në letërsinë shqipe njihet si i cili ka lëruar në shumë zhanre të letërsisë shqipe, në poezi (për të rritur dhe fëmijë), publicistikë, eseistikë etj. Deri më tash ka botuar afër njëzet libra në këto zhanre letrare. Librat e tij janë përkthyer dhe botuar në disa gjuhë të huaja, si në gjuhën angleze, frënge etj.
Kohë më parë ky krijues letrar ka botuar një libër, antologji poetike për Tahir Deskun, njërin nga poetët më të afirmuar dhe më kualitativë në Kosovë dhe letërsinë shqipe përgjithësisht.
Libri i Mëhill Velajt, “100 rrënjë të gjethit bohem”, është një përzgjedhje krijimesh nga autorë të ndryshëm nga gjithë bota letrare e hapësirave shqiptare, Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Kosovë Lindore, Mal të Zi, si dhe nga diaspora në Europë dhe Amerikë, që i kushtohen poetit, publicistit, eseistit dhe reporterit të luftës së UÇK-së, Tahir Desku. Kjo përzgjedhje krijimesh nga autorë, si Mhill Velaj, Ali D. Jasiqi, Abdullah Zeneli, Agim Desku, Angjela Peza, Agim Gashi, Alma S. Zyberi, Adnan Mehmeti, Ardiana Desku, Andrea Danglli, Arbnore Z. Abazi, Agron Mirdita, Bardh Frangu, Doresa Rraci, Ardiana Desku, Dedë Elezaj, Dije Mengjiqi, Drilon Mulliqi, Ejup Ramadani, Fatmir Terziu, Faik Xhani, Fatime Kulli, Frrok Kristaj, Flamur Maloku, Gani Qarri, Gjon Neçaj, Hajdin Morina, Halil Haxhosaj, Haxhi Metaj, Ilir L. Spata, Izet Abdyli, Jehona gashi, Jessica Mulliqi, Jorgo S. Telo, Julia Gjika, Jusuf Lushaku, Kujtim Mateli, Keze K. Zylo, Kozeta Zavalani, Lulzim Logu, Mahir Morina, Lavdim Dushi, Musa Racaj, Marslinda Bajrami, Murat Gashi, Namik Selmani, Naim Kelmendi, Neki Lulaj, Përparim Hysi, Pal Ndrecaj, Raimonda Moisiu, Ruzhdi Berisha, Riza Lahi, Rita Salihu, Rrok Berisha, Sadri Kastrati, Sabit Rrustemi, Sefeme fetiqi, Shpresa salihu, Shaqir Krasniqi,Venka Capa, Xhemil Bytyqi, Vilson Culaj, Xheladin Mjeku, Xhemajl Rudi, Xhelal Tetaj, Zef Përgega etj.
Poezitë e mbërthyera brenda kopertinave të këtij libri janë të organizuara sipas një kriteri tematik. Nëse nënkuptojmë me temë konceptimin poetik ose motivin poetik, në strukturimin e të cilave ndihet dora e botuesit kompetent, i cili ka mënyrën dhe parimet e veta në evidentimin e vlerave të krijimtarisë që merr përsipër të prezantojë. Kështu ky vëllim poetik ndahet në 6 kapituj: Legjenda e re e Rozafës, Simfonia e qyqes për jetën, Pak gjurmë në dheun e Dardanisë, Në yjësinë e engjëjve të lirisë, Dallgët e Kronit të Mbretit dhe “Me zemër Shqipërie e lot Kosovë. Librit po ashtu i paraprin një prolog, përkatësisht një fjalë paraprake, edhe një parathënie informuese dhe mjaft të domosdoshme nga Hajrije Desku, e shoqja e T. Deskut dhe e krijuesit Mëhill Velajt, përzgjedhës i poezive për botim.
Libri i autorit Mëhill Velaj, “100 rrënjë të gjethit bohem”, hapet me poezinë e poetit Tahir Desku, të cilit edhe i kushtohet ky libër. Poezia titullohet: “Kam mundur të vdes”:
Sa e gjatë kjo pushkë,
Që po më bën hije mbi kokë
Te ky shkëmb, ku po e shkruaj
Këtë varg.
Kam mundur të vdes
Për shembull në Beverli Hills
Në Londër, Paris a në Barcelonë,
Bulevardeve të Evropës, të Amerikës,
Mes gjinjve të vashave,
Rimave dhe vrimave.
Kam mundur të vdes larg.
Bukur po vdes,
Tek ky shkëmb
Në këtë varg. (Fq. 5)
Në fjalën paraprake të këtij libri, Hajrije Deskut, pohon se kur Tahir Deskut i filloi prejardhja e dashurisë 20 vite më parë, duket që që atëherë paska filluar për mua prejardhja e kësaj dhembjeje, por nuk e paskam ditur. “Tani, pohon znj. Desku, pas kaq kohësh, e kuptoj mirë se kur miku im bohem hyri në botën e poezisë, qenka bërë sa e pashmangshme, po aq e patjetërsueshme kjo ndjenjë. Dhe, miku im nuk do lot, aq më pak kur ai i arrin kufijtë e përjetësisë, edhe si njeri, edhe si artist. Asnjë pritë nuk e vdes as njeriun, as artistin. Që me idenë e asaj prite, edhe njëri, edhe tjetri nisin një jetë tjetër, jetën e kujtimit. Prandaj, nuk thuhet kot se njeriu vdes dy herë, herën e dytë kur harrohet. Ajo do të ishte veçse një vdekje e bukur ose e domosdoshme për të qenë i pavdekshëm: Nuk është njësoj të vritesh në art si në pritë./ Mjer ai që nuk vritet të paktën një herë në ditë”.
Ndërkaq, autori Velaj, në fjalën e tij shprehet: “Ne shokët e Tahir Deskut, miq e poetë, u bëmë bashkë në këtë libër që bohemit tonë të pandreqshëm t’i ngremë përmendoren me simbolikën e Markquezit mbi simbolikën e vetë Deskut. Dhe, ne me 100 poezi po i vrasim vetminë edhe atij, edhe vetes sonë, duke ushqyer me aq rrënjë atë gjethin që vetë ai po e kërkonte të vdiste në të. Dhe, Tahir Desku u bë kështu i vetmi poet i botës që zgjodhi gjethin për shirat e vdekjes. Dhe, në këtë shtrat po përkundet një engjëll lirie. U përpoqëm të bëjmë të përkundet edhe në çdo shkronjë të vargjeve tona, duke u munduar ta portretizojmë sa jetën, po aq edhe pasjetën e tij. Sa poet, secili e kemi ndjerë edhe si luftëtar lirie dhe si reporter të luftës. Si në vargjet tona, po ashtu edhe në male po i qeshte lirisë. Po aq e kishte të fortë edhe frikën se nuk do ta jetonte atë. Fatkeqësisht, i doli ashtu. Dhe, i mbetën vargjet pa thënë: “Ja, e shihni se nuk vdiqa larg,/ Te Kroi i Mbretit gjeta gjethin,/ Pa e thënë edhe ndonjë varg…”
Siç vërehet nga prezantimi i këtyre poetëve (në mesin e tyre edhe emra të njohur në poezinë shqipe), duhet të besohet se libri,”100 rrënjë të gjethit bohem”, të përzgjedhësit Mëhill Velaj, duhet të besohet sa ka dalë një libër me vlera letrare, e cila mund t’i prezantohet lexuesit shqiptar. Krijuesi Velaj, ka bërë një përzgjedhje autoriale të mirë, mirëpo siç shprehet edhe përzgjedhësi Velaj, se është i vetëdijshëm se jashtë kopertinave i kanë ngelur edhe shumë poetë e krijues të merituar, të cilët për arsye të ndryshme nuk janë përfshirë në këtë libër tematik.
Poezitë e prezantuara të këtyre autorëve në këtë vëllim poetik së pari sjellin autenticitetin e fjalës së tyre, dëshmojnë rrugën e evolimit të vargut të tyre, problematikën që marrin për shqyrtim, në këtë rast prezantimin si vegim drite të figurës së poetit me vlera dimensionale, Tahir Desku.
Kjo poezi reflekton mjaft nga tradita e poezisë shqipe në figuracion, me të cilën ngjizet bota motivore dhe artistike, por kujtimet e vetëdijshme përmes trazimeve të imazheve që ngërthen motive prekin thellësinë e esencës së tematikës.
Mbrëmë foleja e maleve rënkoi,
Vdiq fshatari fytyrëlavër nga rropatjet,
Toka hapi kraharorin e mortajës,
E përpiu atë trup të zhgarrnuar,
Të vajtuar me lot të vajtoreve.
Rrugët u dridhen prej fëmijëve të zverdhur,
Mbeten bimë të tubuara në harresë djerse e gjaku,
Në flokët e blertë të vocërrakëve u derdh malli
Në vatër dashurinë e mori peng.
(Ali D.Jasiqi, Poezia: Rënkim, fq. 62.
Poezitë të këtij vëllimi poetik, ndjehet natyra e fjalës së ngjeshur, si një mënyrë të krijuari dhe të shijuari të bukurisë së saj. Megjithatë, lakonizmi nuk mëton ngushtimin e këndvështrimeve, por gjetjen e thelbit të çastit poetik, të situatës emocionale, të karakterit, që skicohet kryesisht me anë të gjetjes dhe pranëvënies së skajeve të së njëjtit motiv.
Përveç këtyre autorët e pëlqejnë të përdorin figurat stilistike, sidomos metaforën, që i japin fuqi vargut. Në disa poezi ndihet përpjekja e autorëve për të dhënë thelbin filozofik të motivit që kanë marrë për shqyrtim, ata merren me qenien, kuptimin e ekzistencës së saj në mënyrat e tyre, duke i shtruara tezat filozofike, mirëpo edhe duke i dhënë kuptimin motivit, përkatësisht duke përçuar mesazhet shumë kuptimplote dhe të një rëndësie shumëdimensionale.
Libri “100 rrënjë të gjethit bohem”, i Mëhill Velajt, është një kontribut i përgjithshëm i sistematizuesit të tematikës në shqyrtim, një ndihmesë serioze dhe i domosdoshëm për të ardhmen, për gjithë ata që dëshirojnë të merren me këtë figurë të rëndësishme të letërsisë, T. Deskun. Ky angazhim i Velajt është fryt i punës së palodhur mirëfilli krijuese dhe intelektuale në shërbim të letërsisë shqipe, për një shkrimtar tepër të rëndësishëm të letërsisë dhe kulturës shqiptare, të cilit studiuesit me siguri se në të ardhmen do t’i rikthehen pa dyshim dhe figura e vepra e tij do të jenë objekt shqyrtimi dhe studimi, ndoshta edhe më shumë së ç’mendohet tani për tani.
Libri i Mëhill Velajt, “100 rrënjë të gjethit bohem”, është një vlerë e padiskutueshme, që kontribuon në njohjen edhe më nga afër të vlerave letrare, publicistike, eseistike dhe zhurnalistike të Tahir Deskut, krejt këto vlera prezantohen përmes vargjeve që autorët e librit i kanë krijuar.

VLERA E HUMANIZMIT DHE ATDHETARIZMIZMËS NË AMERIKË

December 1, 2013 by dgreca

Të dielën pasdite në qendrën Kulturore”Nëna Terezë” pranë Kishës Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodrës” u promovua libri i shkrimtarit dhe studiuesit Mikel Gojani me titull” Mhill Gjuraj, Vlera e Humanizmit dhe atdhetarizmës në Amerikë”. Merrnin pjesë bashkatdhetarë të shumtë, të afërm, familjarë dhe miq të familjes Gjuraj.

Takimin e ka hapur shkrimtari Mhill Velaj, i cili ka prezantuar librin, protagonistin Mhill Gjuraj dhe ka ftuar dom Pjetër Popaj që të bekoi veprimtarinë dhe darkën e shtruar me këtë rast.

Recensuesi i librit Luz Thaci mbajti kumtesën me titull ”NJË LIBËR ME VLERË I ZHANRIT PUBLICISTIK,DOKUMENTAR,E HISTORIK”, ku evidentoi vlerat dhe mesazhet që përcjell ky libër me autor Mikel Gojani.

Ndër të tjera z.Thaci tha: Libri, “Mhill Gjuraj – vlera e humanizmit dhe atdhetarizmës në Amerikë, që kohë më parë ka dalë në dritë i autorit Mikel Gojani, flet mbi figurën e afaristit, humanitarit dhe mërgimtarit të përkushtuar shqiptar Mhill Gjurjaj, është në interes të të gjithëve e sidomos për vlerat dhe dinamikën e një nga periudhat e rëndësishme të diasporës shqiptare në Amerikë, përkatësisht në Nju Jork.

Nuk ka se si të mos potencojmë një nga arsyet më të rëndësishme se si diaspora jo vetëm se ka qenë promotor i rëndësishëm i të gjitha lëvizjeve kulturore e politike të kohës në shërbim të kombit në përgjithësi, e posaçërisht në shërbim të pakursyeshëm( pothuajse me të gjitha mjetet dhe jetën), të lirisë, demokracisë dhe pavarësisë së vendit. Pa një mbështetje të këtillë sigurisht se rrugëtimi drejt lirisë dhe pavarësisë do të ishte edhe më i gjatë dhe me shumë sfida të tjera, por ja që ndihma dhe mbështetja e diasporës përbënte ndihëm apo krahun e fuqishëm të elitave që ishin në krye të këtyre proceseve në Kosovë si në procesin e çlirimit ashtu edhe të pavarësisë dhe ndërtimit të shtetit demokratik.

Duke hyrë në esencën e librit studiuesi Luz Thaci, e vuri theksin edhe në vlerat përgjitëhsuesi të librit, i cili edhe pse merret me veprimtarinë atdhetare dhe bamirëse të Mhill Gjuraj dhe familjes së tij, ai sjell jetë nga diaspora shqiptare e Amerikës. Libri theksoi z. Thaci na sjell një rifreskim të përpjekjeve të diasporës dhe ndihmës së tyre ndaj vendit, duke shkruar mbi personalitetin e veprimtarit Mhill Gjuraj, ai ka sjell edhe një mori arsyesh të logjikshme në kapjen edhe më mirë të konceptit të diasporës shqiptare këtu në Ameërikë, respektivisht në Nju Jork, vlerës kombëtare që ngërthejnë në vete dhe zhvillimit e shërbimit të tyre në të gjitha proceset për atdheun e tyre dhe të ardhmen e brezave ne vend.

Mhill Gjuraj është një nga shembujt e mirë të përkushtimit atdhetar, të veprimtarisë së sinqertë dhe të një njeriu të mirë i cili në mundësit e tij ka luajt rolin e duhur të një afaristi, humanitari dhe veprimtari, me ç’rast roli i tij është i padiskutueshëm. Apo siç shkruan në fjalën e tij hyrëse autori Mikel Gojani se mbase, z. Gjuraj, jep premtimin se angazhimi i tij në fushën e çështjes humaniste dhe atdhetare nuk do t’i mungojë asnjëherë as në të ardhmen, sepse, ishte i vetëdijshëm se ai që ndihmon popullin e tij, vendlindjen e tij, atdheun e tij, nderon veten e tij dhe familjen e tij, përgjithësisht (M. Gojani, fq. 25, shënimi im).

Prandaj shiquar nga ky aspekt mund të nënvizoj se libri i autorit Mikel Gojani është një vlerë e shtuar, sidomos në fushën e njohjes më mirë të diasporës dhe veprimtarisë së saj të madhe në shërbim të atdheut në të gjitha proceset. Libri në fjalë është i ndarë në disa kapituj, i dokumentuar dhe i shoqëruar si me foto të aktiviteteve të ndryshme dhe zhvillimit e lëvizjet e ndryshme, kulturore, politike etj.

Ligjëruesi u ndal më hollësisht ën kapitullin e fundit të librit, ku të tjerët vlerësojnë veprimtarinë e atdhetarit të përkushtuar humanistit Mhill Gjuraj. Ai tha: “Veprimtari dhe humanisti Mhill Gjuraj në vlerësimin e të tjerëve”,qe ngërthen disa opinione të miqve bashkëpunëtorëve dhe bashkëveprimtarëve të z. Mhill Gjuraj, të cilët flasin për punën dhe angazhimin e tij në shërbim të humanizmit dhe të kauzës kombëtare. Me këtë rast, vlerësimet e tyre për vlerat humaniste dhe atdhetare të z. Gjuraj, i japin intelektualët dhe veprimtarët, si dr. Don Lush Gjergji, don Pjetër Popaj, z. Eric Reichenbaun, z. Agim Rexhaj, z. Marjan Cubi, z. Anton Berisha, ish ambasador në Slloveni, mr. Gani Bajraktari, z. Mëhill Velaj e të tjerë.

Libri i Gojani, “Mhill Gjuraj në Amerikë: Vlerë e humanizmit dhe atdhetarizmës”, është libër me vlerë dhe e pasuron fondin e librave të kësaj natyre për diasporën shqiptare, përkatësisht në Amerikë.

Në mbyllje të ligjëratës së tij, z. Thaci vlerësoi se: Vlera e humanizmit dhe atdhetarizmës në Amerikë” është një libër që luan rolin e zhanrit publicistik, dokumentar, historik, dhe, pse jo, edhe shkencor nne aspektin studimore te diaspores, ashtu sikundër e luan edhe rolin e angazhimit afarist, humanitar, kulturor e atdhetar të drejtpërdrejtë; e luan rolin e përhapjes së të vërtetës së veprimeve, ideve, vizioneve, mendimeve, qëndrimeve e të formave tjera të shkrimit dëshmues.

Pra, lirisht mund të konstatojmë se libri publicistik “Mhill Gjuraj: Vlera e humanizmit dhe atdhetarizmës në Amerikë” ka vlera të mirëfillta dhe me interes shumëdimensional.

Redaktori i librit, veprimtari i njohur i komunitetit shqiptar, anëtar i Këshillit të Vatrës dhe arkëtar i saj, Marian Cubi, foli për kompozicionin e librit duke u ndalë vecmas në secilin kapitull. Z. Cubi përshkroi me detaje subjektin dhe ngjarjet që mbart cdo pjesë e librit, të cilët kanë një lidhje organike mes vetes. Në kreun e parë, Sferka e thatë (Thatina) e Lugut të Leshanit- Vendbanim i hershëm Iliro-Dardan, përshkruhet historia e vendlindjes të Mhill Gjuraj, si dhe rrënjët e familjes së tij; në kreun e dytë, flitet më hollësisht për Familjen Gjuraj, një familje e njohur me tradita të virtytshme atdhetarie, duke kërkuar rrënjët dhe degëzimet e saj; në Kreun e tretë autori ndalet tek Mhill Gjuraj si pasues i denjë i familjes GJURAJ, në Kreun e Katërt përshkrueht saga e mërgimit të familjes Gjuraj, ku protagonisti Mhill Gjuraj rrëfen rrugën e gjatë të mundimshme të mërgimit nga Kosova në Itali dhe më pas në Amerikë; Kreu i pestë jep një tablo më të plotë për mbërritjën në –Tokën e Premtuar, ëndrra amerikane, ; ndërkohë që Kreu i gjashtë sjell hollësi nga kontributet e komunitetit shqiptar dhe në vecanti të Mhill Gjuraj, ku autori i librit ndalet gjatë në veprimtarinë atdhetare dhe humanitare të Mhill Gjurajt, në hapësirë të vecantë në kreun e shtatë merr kryevepra e Mhill Gjurajt, ngritja e shtatores së Nënë Terezës në Pejë, sponsorizim i tij.

Kryetari i Vatrës dr. Gjon Bucaj ka përgëzuar organizatorët e kësaj veprimtarie, autorin e librit Mikel Gojani si dhe protagonistin e këtij libri-Mhill Gjuraj.

Kanë përshëndetur dhe kanë folë për vlerat e librit edhe Adnan Mehmeti, President i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, Fran Marku, Lek Përlleshi dhe e motra e Mhill Gjuraj.

Veprimtarine, pervec gazetes Dielli, e ka ndjekur edhe Revista”Jeta Katolike”, televizioni 21 dhe ARB TV.

Në fund falenderoi pjesmarrësit protagonisti i librit Mhill Gjuraj.Familja Gjuraj shtroi një darkë për pjesmarrësit. (Korrespondenti i Diellit)

Prova e një Kombi!

October 18, 2013 by dgreca

Mëhill Velaj dhe “Klithma e shekullit”/

Ne Foto:Mëhill Velaj/

Shkruan: Raimonda MOISIU/

“Klithma e shekullit” titullohet romani I dalë nga Shtëpia Botuese “Litografija”, Gjakovë, – një vepër letrare e mirëkonceptuar, shkruar e shprehur me ndjeshmëri nga poeti dhe prozatori Mëhill Velaj. Klithmat e dhimbjeve, e vuajtjeve, e genocidit, e tragjikes, e torturave të viktimave të pafajshme duruar para vdekjes, e kufomave në varre masive, klithmat e së pakuptimtës, e të pashpirtes ndaj viktimave të tragjedive të tilla, klithma që duken sikur kanë rënë në heshtje, por nuk janë më të heshtura, ato kanë tashmë një zë,-zërin që vjen nga paqja shpirtërore. Është mëse e qartë se autori Velaj nëpërmjet kësaj pune letrare, si dëshmitar i një procësi historik, të cilin askush nuk e besonte si të mundshëm, faktet dhe dëshmitë historike, ngjarjet interesante I ka përshkruar me një stil për tu admiruar, duke u dhënë një karakter letrar, ku autori është edhe pjesëmarrës vetë. Ngjarjet zhvillohen në të shkuarën dhe të tashmen, të interpretuara këto në nivel artistik. Krahas këtyre vlerave ai sjell historinë e tyre në dritë, kalvarin e vuajtjeve dhe sakrificave, libri është fjalë për fjalë një dëshmi mes jetës e vdekjes, lidhjet e saj me tragjiken e mbijetësën tonë, mes dobësisë dhe forcës tonë, mes dhimbjes e ndjeshmërisë, mes vetes dhe atdheut, mes klithmës të genocidit nga serbët në Kosovë, vetëm e vetëm për të zhdukur një etni të tërë dhe kurajos që shpërthente nga gjokset e djalërisë kosovare, mes zëmërimit dhe urrejtjes, mes përcmimit dhe mëshirës, mes poshtërimit e torturës, klithmë që dukej e vështirë për tu kuptuar se një entitet ishte I bazuar llogjikisht në brendësi të emocioneve, për të njohur dashurinë, trishtimin, pritjen ndër shekuj, besnikërinë ndaj atdheut, inteligjencën, shpirtin njerëzor, -klithma që shpalosi retë dhe ngriu diellin, që I mbajti gjallë për qindra e qindra vite, -klithma që ndërtoi urat jetike për të mbrojtur e ruajtur lirinë dhe pavarësinë e tokës dardane. Romani është I përbërë nga pesëmbëdhjetë pjesë së bashku me epilogun. Personazhet e romanit janë njerës historikë, por mes tyre ka edhe njerës të zakonëshëm të thjeshtë, jetët e të cilëve bëhen të ngatërruara në një mënyrë ose në një tjetër. Ai fillon ngadalë duke absorbuar të gjitha karakteret dhe për të kuptuar cështjet përsonale që prekin të gjithë. Ka më shumë se një kontakt të mistikes dhe magjisë në histori. Janë ngjarje unike dhe shpirtërore, që duket pothuajse e zakonëshme për ata me të dhe prekjen e gjakut amëtar shqiptar. Autori tregon një pjesë të madhe të respektit për folklorin shqiptar (kjo vërehet në emrat e pastër shqiptarë të personazheve) dhe besimet fetare. Ky është një roman mjaft interesant ndërtuar rreth temës që njerësit jetojnë dhe luftojnë për të marrë atë që duan nga ajo. Forca e librit është në personazhet e tij, të cilët autori I trajton me interes të madh stilistik. Që në kapitullin e parë, Velaj na jep Shpat Zadrimën, një mësues me qetësi elokuente, fisnik dhe inteligjent, me dhimbjen e trishtimin, në fshehtësi të plotë largohet drejt tokës amë fillimisht e më pas drejt SHBA-s, përshkak të raprezaljeve, persekucionit dhe terrorit serb. Mbas disa vite emigrimi Shpati kthehet I përlotur e optimist me mendimin se asgjë në jetë nuk zgjat dhe me premtimin për një të ardhme më të mirë, se cdo gjë bëhet e mundur ndaj së pamundshmes, së bashku me kujtimet e tij, ngjarjet, të vërtetat tronditëse, ashpërsitë e jetës, frymën dhe praninë e karaktereve, mungesën që mbeti prej tij, duke sjellë për audiencën e lexuesve një vepër të balancuar në gjërat që të ofron jeta dhe gjërat që jeta I largon nga ne. Ky është vërtet një përkushtim mahnitës.

Romani “Klithma e shekullit”, arrin të na japë atë që në dukje, duket e pamundur. Ai përfshin pothuajse cdo gjë, pasojat dhe konseguencat e luftës, jetën e atyre njerësve të thjeshtë dhe nga faqja në faqe vazhdon të mbajë interesimin e lexuesit. Në kapitujt e tjerë konstaton, forcën e inteligjencës, maturinë dhe guximin, kurajon, ngjarje epike në përmbajtje, një lloj truku historik dhe artistik, që mbulon jetën e kosovarëve, përjetimin e brutalitetit barbar, genocidit, vrasjeve nga makina vrasëse e Milloshevicit, që autori e shpalos me grafikën e kohës dhe hapësirës. Personazhet janë realë dhe fiktivë, ngjarjet janë epike në formë e përmbajtje dhe heronjtë janë realë përreth tyre. Ky libër nuk është lustër e hidhur, por ballafaqimi I rrethanave, i brutalitetit dhe terrorit barbar të serbëve. Sepse toka e Dardanisë, njerësit e saj, kanë kaluar nëpër situata e përvoja nga më të tmerrëshmet dhe më të paimagjinueshmet. I përqëndruar në historinë e dashurisë së dy cifteve, të dy studentëve, Liridonës dhe Nishit, dhe të dy të rinjve, Martinës dhe Fisnikut, përvec lidhjeve të tyre emocionale intensive, ndarjen e jetës së tyre në dy pjesë, ashtu si toka e Dardanisë e ndarë në dy pjesë, se jo gjithmonë janë të lumtur apo të trishtuar, por Velaj na ka dhënë një kombinim të të dyjave. Fillimisht kemi dashurinë e Liridonës dhe Nishit, lumturinë e kësaj lidhje dhe trishtimin e shpërbërjes së saj në batakun e terrorit serb, të cilët me dëshirë, guxim, me vetëdijen dhe vetbesimin se edhe mund të vriteshin, ndërpresin studimet dhe I bashkohen formacionit ushtarak të UCK-së, për të luftuar përndjekësit e tyre brutalë e barbarë. Në të njëjtën linjë autori paraqet edhe dashurinë e Martinës dhe të Fisnikut, në kampin ku ishin vendosur nga dëbimi me dhunë i trojeve të tyre. Dashuria e tyre kurorëzohet në martesë të papritur, brenda kampit si rrjedhojë e vdekjes së parakohëshme e nënës së saj gjatë lindjes dhe mbijeteësës së fëmijës së porsalindur, Editës. Edhe këtu ashtu si te dashuria e dy studentëve shfaqet guximi dhe pjekuria para kohe, një kombinim I lumturisë me trishtimin, respektimin e mirësisë, dashurisë dhe guximit kolektiv shoqëror krijuan një ambient familjar në kamp, për tu kujdesur për babain, motrat, vëllain e Martinës të mbetur tashmë jetimë. Rrëfimin e historisë së dashurisë mes të rinjve autori e bën si një pagëzim të katarsisit, që ajo paprimtas bëhet gjithnjë më e rëndësishme, sepse tashmë dihet se si viktimat e genocidit dhe terrorit serb jo vetëm në kampin ku ishin vendosur një pjesë e popullsisë kosovare por edhe jashtë tij ishin të persekutuar, përndiqeshin, torturoheshin deri edhe vriteshin. Në cdo rresht të shkruar autori Velaj është me ta e për ta. Ai na jep lavdinë dhe bukurinë e dashurisë të Liridonës me Nishin dhe Martinës me Fisnikun, në një mënyrë dhe stil jashtëzakonisht të vecantë, si një nga eksperiencat më të mrekullueshme e të kënaqëshme të jetës. Autori e ndjente të shkruante historinë e tyre, duke na dhënë bukurinë shpirtërore të dashurisë dhe brutalitetin më të tmerrëshëm në të njëjtën kohë. Kjo është një sfidë e madhe për një shkrimtar, sepse atij I duhet të goditet gjithmonë nga erërat dhe emocione të jashtëzakonëshme dhe anasjelltas. Sepse autori përjeton bukurinë e një dashurie të pastër, por më vonë përjeton shkatërrimin, genocidin, vrasjen e njerësve të dashur që e rrethojnë. Ky është një “udhëtim” i lumtur e I trishtë për autorin dhe lexuesit në të njëjtën kohë. Autori Velaj me dëshirën e mirë, vendos në rolin kryesor djalërinë dhe inteligjencën kosovare, heronjtë, dëshmorët e lirisë, guximin, trimërinë dhe bëmat e tyre heroike e të jashtëzakonëshme. Ata janë personazhe historikë, njerës të thjeshtë, që nga Besmiri, Drini, Jetoni dhe ish nxënësi I tij, Ardian Krasniqi, trimëria, dashuria, guximi, shpirti njerëzor dhe hyjnor I Don Kelmendit; pastaj Sidriti, Saimiri, Erina, Rinora dhe Rinori, Azgani e deri te Fisniku, I mencuri dhe I maturi, Bacë Baliu.

“Klithma e shekullit”, është një vepër meditative, tepër e vecantë, duke na sjellë një nga përvojat më kritike të jetës, durimit, përjetimit, dhe heroizmit të kosovarëvë, është një strehë shpirtërore për stërnipat e Mujit e Halilit, Kastriotit, Nënë Terezës, Adem Jasharit, Ibrahim Rugovës , UCK-së, djalërisë dhe inteligjencvës kosovare që investuan jetët e tyre për ta mbrojtur Dardaninë, për të rritur rrënjët e të ardhmen e brezave arbërore. Në të konstaton se do të përfitosh dhe kuptohet më mirë në vetvete dhe konteksti më I gjerë do të jetë I vlerësuar gjithashtu, një libër I vetëm që përfshin konfliktin që shpërtheu në Kosovë, batakun e terrorit serb, me të gjitha lidhjet e saj ushtarake, politike, për përbërësit ekonomikë dhe sociologjikë, që detyruan, SHBA-s, NATO-n, dhe diplomacinë botërore të hyjnë në një luftë për të ndryshuar fytyrën e Kosovës dhe demokracisë në Ballkan. Besoj se ky libër është unik si një libër I shkruar ndryshe, në një vend dhe kohë, me “udhëtimin” e personazheve nga ngjarja në ngjarje dhe sesi jeta nën rregjimin serb shpaloset rreth tyre. Në realitet duhet theksuar se personazhet e romanit nuk janë vetëm heronj. Ata janë njerës të zakonëshëm pothuajse të gjithë. Edhe viktimat e pafajshme para torturave, përdhunimeve , vrasjeve e varreve masive, kanë kryer vepra trimërie e guximi, të pabesueshme e të pashëmbullta. Jeta është për njerës të vërtetë, përvojat e saj janë të rralla; të zi dhe të bardha, tërheqës e të shëmtuar, ngushëlluese e të tmerrshme, të guximshëm e të frikësuar, të egër e të mëshirshëm, me të metat dhe defektet e karakterit psikollogjik dhe njerëzor, adhurojnë e urrejnë, duke pretenduar fitoren e të mundshmes ndaj së pamundshmes, ndaj së keqes së madhe, në një realitet të hirtë, -Rilindjen! Personazhet e romanit nuk janë të turbulluar nga iluzionet e moralit. Ata kanë kryer bëma të jashtëzakonëshme trimërie. Kjo unë mendoj se është në qëndër të moralit dhe shpirtit shqiptar të kosovarëve. Romani është historia e triumfit të së mirës mbi të keqen, është optimizmi I shqiptarëve për një të ardhme më të mirë e të qëndrueshme, është ideali I –LIRISË! Poeti dhe prozatori Mëhill Velaj ka “endur” një pëlhurë jashtëzakonisht të bukur në librin e tij të tretë në gjininë e prozës, titulluar tashmë “Klithma e Shekullit”. Ai përfshin disa breza dhe nëpërmjet personazheve na jep një përshkrim të gjallë të bukurisë dhe brutalitetit, harmonisë dhe horrorit, përshkruan luftën e guximëshme për mbrojtjen e trojeve etnike nëpërmjet jetës së personazheve. Teksa e lexon romanin të mbush me emocion dhe ofron një portret të mprehtë, të mencur e të matur të burrave dhe grave që luftuan, u bënë prova e kombit, për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës.

Raimonda MOISIU

Hartford CT USA.