Miresevini – Dielli

Nga Prof. Sami REPISHTI*/
Jam mirenjohes qe me jepet mundesia me fole sot para kesaj Konference kuptimplote qe mbahet vetem 8 dite para vizites se Atit te Shenjte ne token tone arbenore, vizite qe une pershendes: “Shenjtenia e Juej: Miresevini ne atdheun tone!”. Vizita konsakron randesine e se kaluemes sone tragjike, dhe synon, njikohesisht, perkrahjen e Selise se Shenjte per klerin katolik shqiptar ne perpjekjet e tia me forcue sa ma shume veprimtarine e tij ne sherbim te grigjes shqiptare, me ringjalle “Nji Shqiperi me Zotin, dhe per njeriun!”
Jeta me dha mundesi me deshmue periudhen e letargjise dhe vorfenise ne vitet e Monarkise, okupacionin ushtarak fashist, vitin kalimtar te ordive shkaterruese naziste ne vendin tone, 15 vjet te rregjimit komunist, dhe sot periudhen e nji tranzicioni anemik e te pa planifikuem, kaosi i te cilit mundon qindera mijera shqiptare, dhe shkakton nji konfuzion te gjithembarshem ne mendjet e individeve dhe te kolektivit shqiptar. Sot, Shqiperia, ende e pasherueme nga plaget e murtajes komuniste, ende e trazueme nga meturinat helmuese te saj ne jeten e perditeshme e ne ndergjegjen e seicilit, mban te gjalle nji te kalueme monstruoze qe refuzon me vdeke, dhe nuk gjen fuqi te mjaftueshme me ushqye te rene e lire e demokratike qe duhet te linde…!
Ne kete mes te padeshirueshem, une shoh veten si deshmitar okular i epokave qe kam jetue. Si i ketill duhet te flas, sepse heshtja ashte e papranueshme. Me fole don te thote me thane te verteten qe, pa qene absolute per arsye te kontekstit qe e permban, ashte shprehja e nji deshmitari me te gjithe vleren qe kjo mund te kete. Ky qendrim me ka detyrue moralisht me tregue ngjarje te jetueme, sidomos gjate viteve te diktatures se proletariatit, dhe me theksue ate qe quej”esenciale” ne jeten e popullit tone: vuejtjen e pameritueme, dhe forcen e karakteritme iqendrue besnik vetes para kercenimeve, tue pershi edhe ate te jetes. Sot perseris, se ne katastrofen tone komuniste, ka pase nji element qe ka mbajte nji qendrim frymezues per ne e per brezenite e ardhme. Ky element ka qene popullsia katolike shqiptare, dhe udheheqsit e saj shpirtenor, kleri katolik apostolik roman shqiptar. Binomi “Fe e Atdhe” gjate viteve te diktatures se kuqe, u tregue nji fortese e pathyeshme, dhe e paperkuleshme!
Kjo ashte nji e vertete,qe une perseris: Te akuzuem pa faj, te arrestuem pa faj, te torturuem pa faj, te denuem pa faj dhe te pushkatuem pa faj, ata i qendruen besnike fese dhe Kishes, ata nuk harruen asnjihere Nanen Shqiperi.. Para skuadrave te ekzekutimit, thirrjet ma te shpeshta kane qene: “Rrofte Krishti-Mbret, Rrofte Papa, Rrofte Shqipnia!”. Dhe kane ra ne heshtjen e perhereshme, kane fitue lavdine e perhereshme, dhe mirenjohjen e perhereshme te mbar nji populli !
Shoqenia shqiptare nuk do te sherohet kurre nga rrjedhimet e murtajes komuniste, persa kohe qe nuk del ne shesh e verteta. Martirizimi i klerit katolik shqiptar, dhe persekutimi i veçante i besimtareve katolike shqiptare jane dy “fakte” qe duhen theksue, dhe duhen studjue si manifestime monstruoze te diskriminimit fetar dhe politik ne Shqiperi. Ky ashte nji proces. Hapi i pare ashte zbulimi i se vertetes, dokumentimi dhe popullarizimi i saj.
Asgjasimi fizik i klerit katolik shqiptar ka qene nji fenomen unik, ne kohen tone e ne hapesinen shqiptare. Prandej, duhet studjue sistematikisht qe te kuptohet e te mos perseritet. Pse ngjau kjo katastrofe per katoliket shqiptare? Cilet jane faktoret qe e prodhuen? Cilat jane forcat shoqenore qe e ushtruen, dhe cila ishte fryma qe ushqeu keto forca? Pse “Lleshrat dhe Markrat e Veriut u vrane faj e pa faj” siç pohonte krimineli Pandi Kristo ne Burgun e Burrelit?
Shqiperia pret nji pergjigje!
Pak randesi ka pase per xhelatet ekzekutues “fakti” qe ky grup i veçante perbante kolonen vertebrore te nji shoqenie shqiptare te organizueme per qendrese ne kryengritjet kombetare, qe nga Skenderbeu deri ne Diten e Pavaresise; qe ky grup i veçante mbajti te gjalle shqiptarizmin per pese shekuj te gjate robenie otomane; qe ky grup i veçante lavroi gjuhen shqipe dhe e mesoi ate ne shkolla, qe hapi spitale e shtepia per pleqte, qe u kujdesue per te vorfenit, dhe me shume randesi, zbuti atmosferen e ashper te hakmarrjes ne malesite tona, tue ofrue frymen e faljes se fajit dhe pajtimin.Ashte ky grup i veçante qe dha fretnit me zhgunin e vorfenise ne katundet ma te vorfena, dhe murgeshat e pervuejtuna ne sherbim te lagjeve ma te mjerueme ne qytetet tona….dhe ashte ky grup i veçante qe vazhdon me predikue, ashtu si ne te kaluemen,”…per te krishteret…dashuria shkon deri ne dashuri per armikun” (1) Madheshti shpirtenore!
Pak randesi ka pase per xhelatet ekzekutues “fakti” se historia e popullit shqiptar nuk njeh nji rast te vetem kur kleri dhe besimtaret katolike te mos kene qene pjesemarres, e ne shume raste udheheqes, ne kalvarin shume shekullor te vendit tone, e ne luftat kunder anmiqve kercenues; dhe tashti vone, ne forcimin e nji Shqiperie te lire qe perpiqet me qene europiane.Me kete, katoliket shqiptare ritheksojne randesine e “atdheut” shqiptar. Ata keshillojne se “…detyra e qytetareveeshte t’ijapin ndihmen e tyne pushtetit civil e shoqerise me shpirtin e se vertetes, drejtesise, solidaritetit, dhe lirise. Dashuria dhe sherbimi ndaj atdheut rrjedhin nga detyra e mirenjohjes, dhe nga rendi i dashurise,” Detyre qytetare e vertete!
Kjo “detyre” nuk ashte bindje e verbet, as rrjedhimi i nji frikesimi, sepse “…qytetaret jane te detyruar ne ndergjegje,e te mos i ndjekin ato ligje te autoriteteve civile qe jane ne kundershtim me kerkesat e rendit moral, me te drejtat themelore te personit dhe memesimet e Ungjillit”(2), nji pozicionim qe Imzot Desmond Tutu i Afrikes Jugore, ne ditet e “apartheid”-it e quente “e drejta kristiane me u revoltue!” Çdo akt ligjor çdo veprim i pushtetit civil qe kufizon lirine e te drejtat e qytetarit te lire ashte moralisht i gabueshem, dhe ligjerisht i pa vlere. Ne kete deklarate une shoh edhe thelbin e rezistences anti-komuniste te vellazenve dhemotrave tona katolike: nji revolte kunder shtypjes se fese, kunder asgjasimit fizik te klerit katolik shqiptar- dhe e pershendes! Per Kishen katolike shqiptare “…mosbindja civile…perben nje te drejte te pacenueshme, e te pa tjetersueshme te personit, nje te drejte qe ne, ipeshkevinjte, bejme thirrje qe ta ushtrojne te gjithe”(3)
***
Sot, andrra e keqe ka perfundue! Por ne gjindemi para nji procesi sherimi ne vendin tone, para detyres se rande te rindertimit moral per te gjithe ne. Jo vetem ata qe jane pergjegjes direkt per krimet e kryeme, por edhe ata qe margjinalisht ndiehen fajtore, – sepse kane heshte dhe ketu ka nji numer te madh!- duhet te kalojne neper procesin e rivleresimit te pergjegjsise se tyne, te qendrimit te tyne imoral ose amoral ne ditet e veshtira, kundrejt grupit shoqenor numerikisht ma te vogel, por ma te persekutuem se te tjeret, popullsise katolike shqiptare.
Pavaresisht nga rruga qe secili nga ne do te zgjedhe ne vete-vleresimin si qenie njerezore me dinjitet, statusi i katolikeve ne ish-Shqiperine komuniste na paraqitet si nji rast unik i viktimes se persektueme pa meshire e pa pushim, ne nji bote shqiptare te shurdhet, te verbet, memece, qe lejoi humbjen e mijera viktimave te pafajshme. Dhe, ashtu si do te perpiqemi me lehtesue shpirtet tone, me pastrue zemrat tona, na duhet te dalim me nji angazhim solemn, dhe me deklarue se tragjedia e kalueme e katolikeve shqiptare nuk duhet te perseritet kurre! Kurre ma! Çdo qendrim tjeter do te sanksiononte kalbezimin tone moral!

Me 4 maj 1991, u perkujtue katastrofa e klerit katolik shqiptar ne Qendren Jezuite te Universitetit te San Francisco-s (SHBA).Me ftesen e te ndjerit xhakonit Gjon Sinishta mora pjese. Dom Simon Jubani u nderue me nji diplome “honoris causa”. Si foles i ftuem, une theksova faktet si nji deshmitar okular, “…si nji deshmitar i brezenise sime te konsumueme nga erresina, i zemruem e i perbuzun”; une fola si “deshmitar i persekutimit te bashkekombesve te mi te izoluem, qe perballuen nji fat nga i cili nuk mund te shkeputen, dhe njikohesisht si nji deshmitar i shpirtemadhesise se tyne qe u ngrit nga zjarri infernal qe perpiqej me asgjasue viktimen…” Fola si deshmitar i fisnikerise shpirtenore te gjithe atyne qe, duer-thate, perballojshin tiranine komuniste qe ushtroi ma shume dhune se nevojitej me na asgjasue…! Ate dite ne San Francisco shume pyetje u sollen ne koken time. Shume viktima nuk e humben besimin ne Zotin edhe kur shpata varej mbi koket e tyne. Por a kemi zbulue kuptimin e thelle te vuejtjes pa faj? Akemi krijue “kulturen e vuejtjes” se qellimeshme e thellesisht te pranueme? Sepse vuejtja pa qellim ashte idiotike. Çfare duhet te baj nji i pafajshem, i deshpruem e i perbuzun ne jete? Vetevrasje? Keto pyetje me mundojshin ne ate dite perkujtimi…dhe vazhdojne edhe sot!
Per fat te mire, erdhi zhvillimi i ngjarjeve ne Shqiperi: shpresa e ushqyeme me besim. Tashti ndigjohet kumbona e kishes perseri; dhe perseri muezini thrret besimtaret per adhurim teZotit. Sot, shqiptaret luten, meditojne, shpresojne perseri. Sot, po zbret vala e vuejtjeve qe urrejtja krijoi ne marrezine e vet, dhe shpresojme se do tezevendesohet me nji fryme te re, te heshtun por plot gjalleni, me mirekuptim, por pa harrue te kaluemen. Sot, ish te persekutuemet kane perbuze hakmarrjen, nji fitore morale shqiptare me perpjestimehistorike,e qe kepute zinxhirin e hakmarrjes. Sepse falja e fajit ka zanafille hyjnore, ashte karakteristike e shpirte-madhesise, dhe ky ashte nji ogur i mire,
nji shprese e re qe shoqenia shqiptare ka vendose mos-perseritjen e tragjedise se kalueme. Sot, Kisha katolike shqiptare, viktima kryesore, deklaron: “Ne, nuk gjykojme!“
Nga qelite e erreta te tortures, dhe nga kampet e vdekjes ish-komuniste te Shqiperise sime te martirizueme, nji bote e re perpiqet me linde, nji shoqeni e re po ngrihet, nji brezeni e re po rritet me i dhane forme nji te ardhmje ma te mire per vete dhe per prindet e tyne qe sot vuejne nga pesha e fajit te heshtjes. Feja tradicionale po tregon se nuk ashte vjetrue, dhe se mendimi shkencor nuk ka pase sukses me na kurue nga deshprimi ekzistencial. Nji hap cilesor ashte hjedhe…!
Nga forma feminore e besimit, nepermjet vuejtjes, shqiptaret po hyjne ne burrenimin shpirtenor. Shqiperia duhet te jete e gatshme per nji experience, fetare ndoshta, por kuptimplote qe, une shpresoj, do te jete nji element dominues, e do t’i jap formen ma njerezore shoqenise sone shqiptare. Martirizimi i klerit shqiptar, dhe sidomos i klerit katolik, nuk mund te jete i pa qellimshem. Por, sakrificat e tyne do te njohin vleresimin e tyne te plote, dhe mirenjohjen e perhereshme vetem atehere kur parimet qe ata mbrojten me çmimin e jetes se tyne do te pasunojne mendimin tone, dhe do te udheheqin veprat e bashke-atdhetareve te tyne ne te ardhmen.
Keshtu mendova une ne vitin 1991 ne San Francisco, me hapjen e Shqiperise per boten e jashteme. Keshtu mendoj edhe sot….por me nji siguri ma te vogel. Indiferencaper te kaluemen tone tragjike qe une deshmoj, burim kryesor i heshtjes para krimit te kryem, ….me frikeson!
Falemnderit!
Ridgefield, CT, SHBA Sami Repishti
13 shtator 2014
ish i burgosun politik ne Shqiperine
komuniste,dhe ne Jugosllavine komuniste

Fides et Patria-Fe e Atdhe. Letra Baritore e Ipeshkevinjve te Shqiperise. (Tirane:2012), f.5.
Idem, f.7
Imzot Rrok Mirdita. Per nji Shqiperi me Zotin. v.II (Tirane:2003)
* SHËNIM: Ky eshte nfjalimi qe profesor Sami Repishti, i ftuar të jepte kontributin e tij në një tubimin të mbajtur te Henen me 15 Shtator 2014 në Tiranë.Në pamundësi për të qenë i pranishëm, fjalimi i është dërguar konferencës së Tiranës, e cila zhvilloi punimet në lidhje me vizitën e Papa Françeskut në Shqipëri. Profesor Repishtit i ishte kërkuar kontributi i tij në lidhje me këtë Konferencë dhe ai dërgoi komentet e tij që po publikojme ne Dielli. Profesori i nderuar, si gjithmonë, fletë nga pikëpamja e një dëshmitari okular i vuajtjeve të shumë bashkatdhetarve të tij, me të cilët ai vet ka ndarë kryesisht vuajtjet, në burgjet e regjimit komunist të Enver Hoxhës dhe të burgjeve komuniste të ish-Jugosllavisë. Kjo përvojë e ka bërë Profesor Repishtin, që gjithë jetën e tij t’ia kushtonte pendën dhe mendjen, mbrojtjes së të drejtave të njeriut dhe lirive bazë të individit, jo vetëm për shqiptarët në trojet e veta në Ballkan, por për të gjithë njerëzit anë e mbanë botës, pasi beson se të drejtat e njeriut janë universale, për të gjithë pa dallim. Fjalimin dhe kete shenim te shkurter i dergoi z. Frank Shkreli.

Nga Bekim Dalipi, Bernë/

Duke parë se të ardhurit e rinj jo gjithmonë e kuptojnë mirë rregullimin shoqëror helvetik, institucionet zvicerane kanë lansuar një projekt të ri mikpritjeje, ku krahas gjermanishtës dhe gjuhëve të tjera zyrtare, kanë përgatitur broshura mirëseardhjeje edhe në 14 gjuhë shtesë, e ndër to edhe në gjuhën shqipe.Tash e tutje pothuajse në shumicën e komunave të kantonit St. Gallen të ardhurit e rinj shqiptarë kanë mundësinë të informohen edhe në gjuhën shqipe rreth organizimit të jetës politike, kulturore e sociale të vendit ku kanë vendosur për të jetuar. Kjo masë do të lehtësojë dukshëm komunikimin me të sapoardhurit dhe organizimin e jetës së tyre, shprehet në takimin e organizuar për media zyrtarja e lartë e qendrës së integrimit në kantonin e St. Gallenit, Ramona Giarraputo, e cila ndër të tjera tha se me këto broshura ne synojmë t’i informojmë të sapoardhurit për të drejtat e tyre, por edhe për detyrimet. Në mënyrë që të ardhurit e rinj të kenë një orientim që mundësisht shpejt t’i marrin vetë përgjegjësitë për t’u integruar.

Pasi që në Zvicër organizimi i jetës nuk është i njëjtë në çdo komunë, kush vjen i ri, u tha, duhet të ketë mundësinë të informohet për organizimin e jetës në vend: hedhjen e mbeturinave, shkollën, e të tjera.

Krahas mediave dhe dy zyrtarëve të Entit për integrim, në këtë takim për media të mbajtur në St. Galler Rheintal ri.nova Impulszentrum në Rebstein, ku u prezantua puna njëvjeçare e përgatitjes së borushrave të mirëseardhjes, prezentë ishin edhe përfaqësuesit e komunave që kanë investuar në këtë projekt.

Broshurat e përgatitura kanë përmbajtje dhe udhëzime të njëjta, duke nisur nga informacionet rreth punës dhe arsimit, kulturës, sportit e kohës së lire, pastaj shërbime këshilluese, përkthime, kurse të gjermanishtës, shërbime sociale, shëndetësi, mjeku dhe spitali, furnizimet me ujë dhe rrymë, hedhja e mbeturinave e deri te këshillat për persona në varësi. Sikurse janë kujdesur që edhe të prekurit nga dhuna, qofshin gratë, burrat a fëmijët të kenë qendër orientuese për të kërkuar ndihmë.

Pyetjes së albinfos se sa ka gatishmëri në mesin e migrantëve për të mësuar gjermanisht, zyrtarja kantonale, Ramona Giarraputo, u shpreh se interesimi është i madh. „Ne kemi momentalisht 4 mijë persona në kanton që janë në kurse të gjuhës gjermane, të cilët i mbështesim për ta mësuar gjermanishtën sa më shpejt”, tha ndër të tjera Giarraputo, duke kërkuar mirëkuptim që mos të presim qysh pas dy muajsh ata të flasin gjermanisht.

Anna Dietsche tha se broshurat nga ana grafike vijnë të njëjta, kurse në brendësi ndryshojnë sipas adresave dhe ofertave që kanë komunat përkatëse. Përzgjedhja e gjuhëve për t’i përkthyer broshurat është bërë në bazë të statistikave aktuale të 2011-ës, të të ardhurve të rinj dhe banorëve të komunave, u shpreh zyrtarja për integrim në St. Galler Rheintal.

Po kështu u shpreh edhe punëtori social i Komunës Altstätten, Roman Zimmermann, i cili tha se ne jemi krenarë që kemi përgatitur këto broshura. „Ne, tha ai, flasim ndoshta pak anglisht, pak frëngjisht e italisht, por për gjuhën tamile as që kemi idenë se nga t’ ia nisim“. Ne, shtoi ai, dëshirojmë gjithsesi t’ua sqarojmë të ardhurve të rinj, ta zëmë çka është Enti i tatimeve, ku mund t’i deponojnë mbeturinat, ku do të shkojnë fëmijët e tyre në shkollë, etj.

Të gjitha këto gjëra normalisht që janë të shkruara në gjermanisht, por tani i kemi dhe në gjuhët e tjera, gjë që është shumë më e thjeshtë sesa të komunikojmë me këmbë e duar.(Albinfo.Ch)