Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DEMOKRACIA DHE DEMOKRATURA

by

Nail  Draga

Demokratura, do të thotë diktatura në demokraci, që manifestohet në pluralizëm, duke dëshmuar mungesën e demokracisë së brendshme, me pasoja për subjektët politike, ku përjashtim nuk bën as hapësira etnogjeografike shqiptare. Madje përvoja e deritashme dëshmon se  në skenën politike pluraliste është i pranishëm egozmi, autokracia e atavizmi duke i trajtuar subjektët politike si pronë private apo e një grupi të caktuar individësh,  veprim që krion paknaqësi sepse janë menanjuar individët me vlera profesionale, meritokraci e autoritet shoqëror, që ka ndikuar në dekompozimin e skenës politike  dhe te kohezionit të elektorati votues shqiptar  që nuk është në favor të realizimit të drejtave  qytetare e kombëtare sipas standardëve ndërkombëtare

Për  demokracinë vazhdimisht është shkruar duke e vlerësuar ate si nivelin më të lartë të drejtave qytetare e lirive të njeriut, që ka të bëjë me  shtetet demokratike, ndërsa e kundërta ka të bëjë me shtetet në ish kampin socialist, që për qytetarët ishte koncept i imagjinuar, sepse aty në vepër ishte diktatura e proletariatit e cila pati pasoja të mëdha për qytetarët e vendeve përkatëse. Por, më falimentimin e socializmit si rënd shoqëror dhe komunizmit si idelogji, edhe në këto vende me aplikimin e pluralizmit politik, demokracia e munguar u bë realitet, me formimin e subjektëve të ndryshme politike, duke demontuar dhe demaskuar sistemin monist. 

Demokracia e pakonsoliduar

Por, në sajë të mungesës së përvojës politike, si dhe të ambicieve lideriste, egoizmit dhe interesave personale e klanëve të ndryshme, demokracia filloi të humbi vlerat e saja,duke qenë një farsë demagogjike, sepse në praktikë filloi të jetë e pranishme demokratura që nënkupton diktaturën në demokraci. Ky koncept dhe kjo qasje në rrethana të reja shoqërore, paraqet pengesën kryesore për demokracinë funksionale, sepse vazhdojmë të jetojmë në periudhën e tranzicionit, përkatësisht të demokracisë së pakonsoliduar, e cila është e pranishme jo vetëm në hapësirën etnogjeografike shqiptare, por në tërë vendet e ish kampit socialist në Evropën Juglindore, me pasoja për qytetarët e vendëve përkatëse.

Nga monizmi në pluralizëm

Për rreth pesë dekada në monizëm cekëj me të madhe se pushteti buron nga populli dhe i takon atij të qeverisë. Madje kanë ekzituar edhe parulla të ndryshme që më ndryshime të vogla ishin identike në të gjitha vendet e ish kampit socialist. Por, të gjithë jemi dëshmitarë, për mungesën e të drejtave dhe lirive të njëriut, për të shprehur mendimin e lirë, sepse pasojat ishin skandaloze, nga dënimi e deri të internimi si armik i popullit. Dhe një epitet i tillë ka pasur pasoja për familjarët dhe të afërmit e tyre dekada me radhë, sepse ideologjia komuniste si bazament kishte diktaturën e proletariatit. Ndërsa me rastin e dështimit të komunizmit -monizmit si teori dhe ideologji praktike me shëmbjen e Murit të Berlinit me 8 nëntor 1989, për qytetarët e vendeve të ish kampit socialist filloj një frymarrje e re e cila kishte munguar rreth pesë dekada. Informacionet për vujatjet e qytetarëve në ato vende në emër të ideologjisë komuniste, janë tragjike dhe të paimagjinueshme për botën normale. Fakti se vetëm gjatë periudhës së diktaturave komuniste janë eliminuar rreth  100  milion qytetarë të popujve e shtresave të ndryshme sociale, është dëshmi e mjaftueshme për të kuptuar falsitetin e sistemit të tillë. Praktikën e shëmtuar të “gulagëve” në ish Bashkimin sovjetik, u trashëgua përmes kampeve të internimit në Shqipëri, duke qenë modeli me monstrum i diskriminimit të qytetarëve në emër të ideologjisë së kohës, dhe luftërave të klasës, pasojat e të cilës janë edhe në ditët tona.

Për ne shqiptarët që kemi jetuar jashtë shtetit amë-Shqipërisë, në mungesë të informacionit nuk kemi pasur  të dhëna të drejtpërdrejta, andaj nuk e kemi kuptuar realitetin e kohës së diktaturës në Shqipëri(1944-1991). Ishte kjo koha e ndryshimit të sistemit shoqëror, me bazamentin ideologjik që në praktikë   ishte  ndër me të egrat në kampin socialist në Evropën Juglindore. Dhe nuk ka pasur si të ishte ndryshe, kur në emër të konceptit ideologjik u eliminuar vlerat intelektuale, shoqërore  dhe ato kombëtare, në emër të luftës klasore që ishte në kundërshtim me interesin kombëtar të shqiptarëve pas Luftës së Dytë Botërore.

Demokratura dhe shqiptarët

Demokratura, do të thotë diktatura në demokraci, që manifestohet në pluralizëm, duke dëshmuar mungesën e demokracisë së brendshme, me pasoja për skenën politike. Në këtë aspekt përjashtim nuk bën as hapësira etnogjeografike shqiptare sepse në sajë të mungesës së përvojës politike pluralizmi u keqkuptua, duke menduar se do të eliminoheshin mënjëher defektet e monizmit. Ishte ky një iluzion, sepse në kuadër të partive të reja në skenën politike pluraliste u zgjodhën individë të cilët keqpërdorën pozitat e tyre udhëheqëse, duke shpalosur vlerat autokratike, me favore personale dhe klanëve të ndryshme. Një qendrim i tillë, me kalimin e kohës ndikoi në formimin e fraksioneve brenda partive, që më pas ndikoj në ndarje definitive duke formuar subjektin tjetër politik. 

Egoizmi, virus i demokracisë 

Një dukuri e tillë  legjitimoj formimin e subjekteve të veçanta politike, duke dëshmuar dekompozimin e skenës politike, dukuri që është e pranishme kudo në vendet e ish kampit socialist ku përjashtim nuk bën as Mali i Zi.

Në vend që dallimet e ndryshme brenda partive të eliminoheshin duke debatuar dhe gjetur konsenzus, lideret partiak nuk ishin të shqetësuar për përçarjet e brendshme partiake, përkundrazi ishin të gëzuar se po iu largoheshin të padegjueshmit, përkatësisht konkurentët brenda partisë. Madje, ka pasur raste kur konkurentët i “këshillonin” se nëse nuk iu pelqen formoni partinë tuaj, sepse pluralizmi ofron një mundësi të tillë. Kemi të bëjmë pikërisht me individët të cilët vuajnë nga virusi i  egoizmit, që me sjelljet e tyre autokratike, janë bërë të dëmshëm për subjektin politik dhe elektoratin votues  të cilin e përfaqësojnë.

Pluralizmi brenda shqiptarëve 

Nëse analizojmë këtë dukuri të shqiptarët në Mal të Zi, paraqet çështje për hulumtim të veçantë, sepse kemi të bëjmë me një popullatë numërikisht të paktë dhe në hapësirë të vogël, por numër relativisht të lartë të partive politike. Nga themelimi i partisë së parë politike LDMZ(1990), me pas janë themeluar parti tjera: UDSH(1993), PPD(2001), FORCA(2005), BDSH(2006), ASH(2006), PD(2011), LDSH(2016) etj., që janë shumë për një popullsi e elektorat të vogël.  

Shkaku kryesor  i paraqitjës së  ndarjeve apo frakcioneve brenda partiake, ka qenë në mungesë të  funksionimit  të demokracisë së brendshme partiake, sepse udhëheqësit e tyre kanë pasur qendrime egoiste, autokratike dhe ambicie  të sëmura lideriste. Veprimi i tillë ishte nihilist sepse nuk janë  vlerësuar kuadrat e brendshme, ndërsa nga ana tjetër nuk janë përpjekur për të  ofruar kuadra më integritet personal e profesional, e sidomos intelektual,  por ishte e kundërta duke i injoruar e larguar ata të cilët i kanë vlerësuar si konkurent të tyre në të ardhmën. 

LDMZ- model i veprimit autokratik

Rasti i LDMZ, paraqet rast për hulumtim sepse nga Lëvizje Kombëtare që cilësohej në vitin 1990, u degradu aq shumë duke u tkurrur vazhdimisht, duke mbetur pas tridhjetë viteve në nivelin e një OJQ-eje. E dhëna se kryetari i saj ishte në krye të kësaj partie për 29 vjet, mbetet rast i veçantë në pluralizëm, sepse kudo janë mbajtur zgjedhje dhe ndryshuar udhëheqësit, që janë në favor të subjektëve por edhe të pluralizmit politik, por këtu një dukuri e tillë ishte e panjohur, që ishte shkak i zhgënjimit të elektoratit votues shqiptar. Kemi të bëjmë me rastin tipik të demokraturës e cila është e dëmshme dhe me pasoja për çdo subjekt politik dhe qytetarët në mjedisin përkatës, që nuk është në favor të parimeve demokratike.

Vlerësimi në prezantim e përfaqësim

Hapja e subjektit politik nuk duhet të trajtohet si çështje formale por obligim ndaj antarësisë dhe elektoratit votues. Nëse në fillim të pluralizmit janë bërë gabime në sajë të pa përvojës politike, me pas përgjegjësia bie mbi forumet partiake, duke respektuar profesionalizmin e dëshmuar, meritokracinë dhe autoritetin shoqëror.

Në këtë aspekt çështja e kandidimit të individëve  në listat zgjedhore për këshilltar apo deputet duhet të jetë e hapur duke iu mundësuar të kandidojnë edhe individë të tjerë, e jo të jenë të rezervuara vetëm për disa persona, sipas shijes së kryetarit të partisë. Në këtë aspekt duhet të respektohet rotacioni duke iu dhënë rast  edhe të tjerëve. Vetëm në ketë formë do të respektohej parimi i vlerësimit partiak edhe për të tjerët në procesin e përfaqësimit dhe të prezantimit, sipas parimeve  të demokracisë pluraliste.

Autokracia si demokratura

Përfundimidht, për të gjithë duhet të jetë e qartë se për jetëgjatësinë e  subjektëve politike duhet të ekzistojë demokracia e brendshme, si rezultat i shprehjes së vullnetit në zgjedhjen e organëve partiake përmes procesit të votimit, në mes disa kandidatëve, e jo përmes aklimacionit, që paraqet demokraturën, përkatësisht autokracinë. Po ashtu duhet të percaktohet mandati i limituar(një plus një mandat), duke qenë  parim demokratik.

Duhet të eliminohet koncepti autokratik, një herë kryetar gjithmonë kryetar, duke kriuar kultin e personalitetit, si personin e vetëm dhe të pazëvendësueshëm. Përvoja e deri tashme dëshmon se një logjikë e tillë është  disfatiste me pasoja në kohezionin e eletoratit votues të subjektit politik që  është dëshmuar në zgjedhjet lokale apo qendrore.

DITA NDËRKOMBËTARE E KRIMEVE TË TOTALITARIZMIT PA RESPEKTIN E MERITUAR

by

Nga Nail Draga/

Përkujtimi i datave të shënuara paraqet moment të veçantë nderimi dhe respekti qytetar e institucional në çdo vend të botës, por, kur bëhët fjalë për data në nivel ndërkombëtar  sikurse është 23 gushti   qe paraqet Ditën Europiane të Kujtimit të Viktimave të Regjimeve Totalitare, ka peshë të veçantë nderimi e përkujtimi ndaj viktimave të regjimeve totalitare.

Por, ndonëse janë bërë tre dekada nga falemintimi i komunizmit si ideologji e socializmit si rënd shoqëror  në vendet e ish kampit socialist ende ka hezitim në përkujtimin e ditës së krimeve të nazizmit dhe të komunizmit, që dëshmon mungesë respekti ndaj viktimave në vendet e tyre. Një qendrim i tillë abuzues u vërejt ditë më parë sepse me 23 gusht si në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut dhe Mal të Zi mungoj shënimi i kësaj Dite të Kujtesës  që dëshmon  mohimin e heshtur  të institucionëve qeveritare ndaj viktimave të totalitarizmit 

Në sajë të Deklaratës së Parlamentit Europian nga data 23 shtator 2008, Dita e 23 gushtit në Europë është shpallur Dita Europiane e Kujtimit të Viktimave të Regjimeve Totalitare. Kemi të bëjmë me  një datë simbolike, sepse me 23 gusht të vitit  1939 është nënshkruar Pakti Ribentrop-Molotov, në lidhje me mossulmimin në mes Gjermanisë e Bashkimit Sovjetik.

C:\Users\123456\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\FB_IMG_1629738681452.jpg

Një pakt i tillë u pasua nga një traktat për tregtinë, por duhet cekur se palët në mënyrë sekrete nënshkruan shtesa të Paktit  në protokoll, që ishte të ndante Evropën Qendrore sipas interesave, sferave të influencës për palët, nga Finlanda, vendet baltike, Besarabia dhe Polonia lindore të ishin në sferën e ndikimit sovjetik, ndërsa Polonia Perëndimore të ishin nën sferën gjermane, që dëshmohet nga harta.

Se kemi pasur të bëjmë me intrigat politike të këtij pakti në mes dy vendeve të cilat kishin aspiratat pushtuese ndaj vendeve tjera, dëshmon e dhëna se një javë më pas, e pikërisht me 1 shtator 1939, gjermanet sulmuan Poloninë, duke shënuar ditën e parë të hapjës së frontit në Luftën e Dytë Botërore. Po ashtu edhe Bashkimi Sovjetik pushtoi pjesën lindore të Polonisë me 17 shtator 1939, duke dëshmuar në praktikë marëveshjën sekrete në mes dy vendeve, me pasoja të mëdha kombëtare për popullsinë polake por edhe vendet tjera që u pushtuan në emër të ideologjisë komuniste, që u dëshmu me përfundimin e Luftës së Dytë Botërore. 

Por, në rrethana të reja shoqërore pas  falimentimit të ideologjisë komuniste dhe dështimit të sistemit socialist, duke filluar me rënien e Murit të Berlinit(8.11.1989) dhe miratimit të pluralizmit në vendet e ish kampit socialist, filloj rishkrimi i historisë me argumente, duke dëshmuar vuajtjet e përsekutimet e qytetarëve në sistemet totalitare. Dhe është kjo koha e lirisë personale e shoqërore e cila ka eliminuar paragjykimet duke shpalosur të kaluarën e popujve nën pushtetet diktatoriale komuniste me pasoja të mëdha për qytetarët e tyre vendëve, ku as shqiptarët nuk ishin përjashtim, me pasoja të mëdha shoqërore dhe kombëtare.

Dita e viktimave në Mal të Zi ende e pa përcaktuar

Në lidhje me këtë çështje  Kuvendi i Malit të Zi në vitin 2006  ka miratuar Rezolutat e Këshillit të Europës: nr. 1096, nga viti 1996, “Masat për të çrrënjosur trashëgiminë e sistemeve totalitare komuniste”, dhe nr. 1481, nga viti 2006 “Domosdoshmëria për dënimin ndërkombëtar të krimeve të regjimeve totalitare komuniste”, por dita e kujtimit të tyre viktimave deri më tash ënde nuk është përcaktuar. Nga një qendrim i tillë pushteti në Mal të Zi nuk ka respektuar rekomandimin e Parlamentit Europian, duke dëshmuar mungesën e vullnetit politik për tu ballafaquar me të kaluarën.

Po ashtu, Parlamenti europian ka miratuar rekomandimin ku theksohet që çdo vend duhet të përcaktojë kohën dhe mënyrën e shënimit të kujtimit ndaj viktimave të regjimeve totalitare, duke ia përshtatur historisë dhe traditës së tyre. Por, me gjithë obligimet e detyrueshme deri më tash në Mal të Zi kemi një heshtje në këtë drejtim, andaj edhe sot nuk ekziton një datë e cila do të shënohej si Dita e kujtesës së viktimave të komunizmit, sikurse kanë vepruar vendet tjera nga ish kampi socialist.

Qasje të dyfishta të pushtetit


Me këtë rast  duhet cekur se Kuvendi i Malit të Zi në vitin 1992 ka miratuar Deklaratën së shteti obligohet të rehabilitojë viktimat e Goli Otokut(1948), si dhe të  dëmshpërblejë familjet e tyre, çështje e cila ende nuk është përmbyllur nga qeveria.
Nga një qendrim i tillë del qartë  se kemi standarde të dyfishta, duke eliminuar krimet para vitit 1948, ku trajtojnë vetëm ata të Goli Otokut, athu se krimet e komunizmit kanë fillu nga ajo kohë, e jo  më parë nga instalimi i komunistëve në nëntor të vitit 1944. Një qasje e tillë është diskriminuese sepse do të legalizoheshin krimet e më hershme, ndërsa viktimat do të mbeteshin të pa evidentuara ndërsa ekzekutorët të pa ndeshkuar.

Pra, qasja duhet të jetë e pranueshme për të gjithë e jo të ketë diferencime, në aspektin kombëtar, sepse represioni ka pasur  përmasa të mëdha varësisht rrethanave shoqërore. Në këtë aspekt deri më tash  nuk janë cekur fare viktimat e shqiptarëve, sikurse është Masakra e Tivarit(1.4.1945), por edhe të shqiptarëve të tjerë nga Ulqini në jug e Rozhaja në veri,  duke mbetur temë e pa hulumtuar për opinion e gjerë në Mal të Zi.

Krimeve nuk iu skadon afati kohor

Por, në deklaratën e Parlamentit europian  të miratuar në shtator të vitit  2008, në kujtim të viktimave të komunizmit dhe nazizmit thuhet se „në bazë të ligjit ndërkombëtar, nuk skadon kurrë afati për dënimin e krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerëzimit“. Andaj, për të trajtuar çështjet e tilla duhet pritur një moment tjetër më të përshtashëm sepse për tash  nuk ekziston vullneti politik i pushtetit, për ballafaqim më të shkuarën e krimeve të komunizmit në Mal të Zi.

Pikërisht duke marrë parasysh së nuk ekziston qasje unike mendoj se duhet  inicuar Ligjin për të rehabilituar qytetarët të cilët kanë përjetuar krime nga koha e komunizmit, nga viti 1944-1990. Madje duhet paraparë dëmshpërblimin ndaj familjeve të viktimizuara, sepse vetëm në këtë mënyrë do të eliminohej një padrejtësi ndaj qytetarëve të pafajshëm në kohen e komunizmit.

Shqipëria vendi me i përsekutuar në ish kampin socialist

Si askush tjetër në Europë, shqiptarët nga Shqipëria kanë arsy ta përkujtojnë këtë ditë, sepse  nga pushteti komunist i instaluar janë ekzekutuar më mijëra me dhe pa gjyq, për liri dhe demokraci për të ndërtuar një shoqëri sipas vlerave demokratike europiane. Të dhënat për periudhën kohore në Shqipëri (1944-1991) janë trishtuese që iu ka tejkaluar nazistëve, e ate nga pushtetarët vendas në emër të ideologjisë komuniste. Deri me tash statistika në Shqipëri ka dhënë këto informacione: 34,135 shqiptarë janë burgosur dhe dënuar për arsye politike,

59,009 qytetarë u internuan në kampe përqendrimi, 7.022 prej tyre vdiqën prej trajtimit shatazarak, 984 persona kanë vdekur në burgjet e regjimit, 6.027 burra dhe gra, djem dhe vajza u ekzekutuan me dhe pa gjyq gjatë diktaturës. Ndërsa nga torturat dhe dënimet e kohës, 308 persona kanë humbur aftësitë mendore gjatë qëndrimit në burgjet e komunizmit.

Krimi komunist shqiptar është krimi më i rëndë komunist në Europë, por akoma më e rëndë se ky krim, është zhdukja e gjurmëve të krimit. Mosgjetja e eshtrave të mbi 4500 të ekzekutuarve me dhe pa gjyq, dëshmon se pushteti kriminal si qellim kishte për të zhdukur edhe gjurmët e krimit të tyre. 

Mungon memoriali i krimeve të komunizmit

Ndonëse janë bërë  tri dekada nga falemintimi i komunizmit si ideologji e socializmit si rënd shoqëror, ndaj çështjës së krimeve të komunizmit nuk është bërë aq sa ata meritojnë, nderimin e sakrificës për lirinë dhe demokracinë në Shqipëri. Inicimi dhe inaugurimi  i një memoriali përkujtimor në Tiranë, Prishtinë e Shkup,  është obligim moral dhe kombëtar në nderim të  sakrificës se tyre që kanë kontribuar  për lirinë dhe  demokracinë.   

Përkujtimi i Ditës së Kujtesës është çështje e ndërgjegjës e obligim qytetar e qeveritar  ndaj viktimave të  komunizmit dhe nazizmit, siç ishin  burgosjet, vrasjet, deportimet, internimet, kampet e punës, izolimet etj., me pasoja të mëdha shoqërore e kombëtare, andaj duhet përkujtuar çdo vit, por patjetër të prezantohen  në tekstet shkollore si dëshmi për brezat e sotëm e ato që do të vijnë më pas. 

(1 shtator  2021)

Libër për krimet e Serbisë në Kosovë

by

Nga Nail  Draga 

Çdo botim për krimet e serbëve në Kosovë është në favor të demaskimit të politikës gjenocidale të tyre ndaj shqiptarëve, që duhet të jetë angazhim i studiuesëve të profileve të ndryshme, ku edhe botimi i Jusuf Osmanit “Krimet e Serbisë ndaj fëmijëve në Kosovë 1998-1999”, është në favor të trajtimit shkencor të kësaj teme duke ia  prezantuar  opinionit të gjerë.

Në këtë libër në pika të shkurtëra është paraqitur pjesa hyrëse , krimet e Serbisë në Kosovë më 1988-1999, krimet ndaj fëmijëve, regjistri i fëmijëve që pësuan në luftë, të vrarë e të zhdukur dhe të dhëna të tjera.Me një fjalë kemi të bëjmë me të gjitha llojet e krimeve ndaj shqiptarëve  të paraqitur në mënyrë tabelare për të gjitha komunat në Kosovë.

Gjenocidi serb dhe dhuna e ushtruar nga formacionet ushtarako-policore  dhe paramilitare  mbi popullin e Kosovës ka përmasa shumë më të mëdha se sa e tregojnë të dhënat dhe hulumtimet e deritanishme. Sepse ata vranë, masakruan, zhdukën, dhunuan, dëbuan dhe deportuan popullsinë civile shqiptare, i plaçikten, i dogjën dhe rrënuan shtëpitë, objketët fetare, shkollore, kulturore, ekonomike, si dhe vendbanime të tëra shqiptare, me mision spastrimin etnik. 

Veprime gjenocidale të serbëve 

Duke lexuar këtë libër nuk se si të mos tronditësh, kur para vetës ke shumë fakte autentike  të cilët dëshmitarët i kanë përjetuar, nga veprimet gjenocidale të pushtetit serb ndaj shqiptarëve në Kosovë. Është meritë  e autorit dhe bashkëpunëtorëve të tij të cilët kanë kanë ofruar të dhëna për të gjithë territorin e Kosovës, duke dëshmuar me emër e mbiemër, për aq sa kanë pasur mundësi të informohen për krimet serbe ushtarake, policore e paramilitare.

Dhe nga të dhënat e tilla del se janë vrarë 11.840 shqiptarë, që përfshin periudhën mars 1998 dhe qershor 1999,(pa u përfshirë në këtë numër të pagjeturit apo të zhdukurit) ku në mesin e tyre llogaritën të vrarë 1,392 fëmijë apo 11% nga viktimat totale ishin fëmijë. Duhet cekur edhe faktin se nga 1.392 fëmijë të vrarë 296 prej tyre kanë qenë nën moshën 5 vjeçare. Nga numri i përgjithshëm i viktimave prej tyre ishin 1.741 femra, ndërsa dëshmorë kanë rënë 2.261, e në mesin e tyre edhe 68 dëshmorë nga Shqipëria. Po ashtu duhet cekur se janë dhunuar 20.400  femra shqiptare.

Shkatërrimi i objektëve 

Shtëpi të shkatërruara-dëmtuara të popullatës shqiptare janë 100.589, shkolla të shkatërruara-të dëmtuara me dokumentacion 358, Zyra të vendit 71, shtëpi kulture 30, Biblioteka publike e shkollore 93, objekte shëndetësore 123, objekte fetare(xhami, teqe, tyrbe)215, kisha katolike 5, objkete ndihmëse-përcjellëse 88.101.

Dëbimi biblik i shqiptarëve 

Përveç kësaj në Kosovë kanë rezultuar të dëbuar nga shtëpitë e tyre rreth 1.5 milion shqiptarë, e nga to mbi 1 milion jashtë Kosovës. Sipas të dhënave të UNCHR, në fillim të qershorit 1999, nga refugjatët prej Kosove ishin dëbuar: 443.000 ishin vendosur në Shqipëri, 247.800 në Maqedoni, 69.300 në Mal të Zi, 21.700 në Bosnjë e Hercegovinë, gjithsej 782.100. Në vendet tjera  të botës u vendosën gjithsej 76.475 e nga to  13.639  në Gjermani, 7.581 në Turqi, 5.829 në Itali, 5.730 në SHBA, pastaj edhe në vende të tjera si në Itali, Norvegji, Francë, Suedi, Zvicër, Izrael  etj. 

Ishte ky një dëbim biblik i shqiptarëve, realizuar në kohën moderne, që përmes mediave i është prezantuar opinionit botëror, që ishte dëshmi e politikës serbomadhe  për realizimin e projektit të tyre ekspansionist kundër shqiptarëve. Por, ndaj një dëbimi të tillë reagoi faktori ndërkombëtar të prirë nga NATO-ja që e detyroi të kapitulloi agresionin serb duke çliruar Kosovën(12 qershor 1999) dhe vendosur në protektoiratin ndërkombëtar, deri me shpalljen e pavarësisë së saj me 17 shkurt 2008.

Muzeu i gjenocidit  obligim historik

Ngjarjët e ndodhura dhe të përjetuara  janë obligim për studiuesit dhe të gjithë indvidët e ndryshëm qe e kanë pasion për të shkruar historinë tonë, duke u bazuar në fakte për të dëshmuar të vërtetën. Sepse ka ndodhur ajo çka është shkruar si kudo në botën e qytetëruar e jo të merremi me improvizime të rastit.

Në libër ofrohen të dhëna për krimet serbe ndaj fëmijëve që pësuan në luftën e fundit nga agresioni serb, si një nder krimet me të rënda kundër njërëzimit, ku ndonëse  ata janë të mbrojtur nga dhuna me  të gjitha normat ndërkombëtare, e posaçërisht në luftë, por, për  kriminelet serb dhe urdhërdhënësit e tyre çdo gjë ishte e kotë, sepse ata si mision kishin spastrimin etnik të Kosovës.

Duke marrë parasysh se kemi të bëjmë me masakra me përmasat e gjenocidit nga ana e serbëve kundër shqiptarëve  për një periudhë të gjatë kohore(nga viti 1877/78  e më pas 1912/13, 1918/1941, 1945/1966, 1981/1989 dhe së fundit nga 1990/1999), është obligim moral dhe historik  i pushtetit në Kosovë, që në Prishtinë të ndërtohet muzeu i gjenocidit serb kundër shqiptarëve, duke qenë dëshmi  për kohën tonë  dhe ata që do të vijnë pas nesh.

Krimet nuk vjetrohen

Pasi krimet kundër njerëzimir nuk vjetrohen është obligim i pushtetit dhe të institucionëve të Kosovës, të përgatisin dosjet dhe të ngrisin padi ndaj kriminelëve dhe urdhërdhënësve të tyre para gjyqit vendor dhe ate ndërkombëtar, për krimet ndaj shqiptarëve në Kosovë gjatë luftës 1998-1999. Një veprim i tillë është obligim moral ndaj viktimave dhe familjeve të tyre, si kudo në botën e qytetëruar.

Përfundimisht   ky botim duhet të jetë mesazh për të gjithë, për të ditur të kaluarën dhe  të tashmën si mision për të mos e harruar, sepse popujt e qytetëruar mësojnë nga e kaluara për të mos iu përseritur   në të ardhmën.      

C:\Users\Labi\Desktop\Ballina librash e foto\Ballina e librit Krimet....jpg

Jusuf Osmani, KRIMET E SERBISË NDAJ FËMIJËVE NË KOSOVË 1998-1999, Botoi: Agjencia Shtetërore e Arkivave të Kosovës, Prishtinë, 2013

Në sajë të dhënave të prezantuara ky libër dëshmon për politikën serbe e cila ishte patologjike ndaj shqiptarëve  me  përmasat e gjenocidit, me qellimin final spastrimin etnik të Kosovës. Një ide e tillë ndaj shqiptarëve nuk është e kohës së re, por nga shek.XIX, ku daton strategjia politike  e ekspansionizmit serb, e cila solli tragjedi të mëdha regjionale, ku shqiptarët e përjetuan dekada me radhë, duke përfunduar me luftën e vitit 1999. 

SHKRIMI I EMËRVENDEVE NË FORMË TRADICIONALE, OBLIGIM GJUHËSOR E KOMBËTAR

by

Duke marrë parasysh se  çështja e shkrimit të emërvendeve nuk është private apo e subjektëve të ndryshme  duhet të reagojmë jo vetëm  si qytetarë   sepse kemi të bëjmë me mbrojtjën e gjuhës shqipe dhe shkrimit të saj, ku si shëmbëll tipik kemi së fundmi  deformimet gjuhësore në mbishkrimin e vendkalimit kufitar  Cemi i Trieshit-Grabom, që ka irrituar opinionin  shqiptar

Nga Nail  Draga

Në këtë aspekt çështje të veçantë paraqesin  emërvendet, përkatësisht shënimi dhe shkrimi i tyre si në administratë apo në komunikimin publik. Një dukuri e  tillë është specifike sidomos në vendet shumëkombëshe, ku në përdorim janë disa gjuhë dhe shkrimet e tyre. Në vendet me traditë demokratike siç janë p.sh. Zvicra, Belgjika etj., çështjet e tilla janë zgjidhur konformë  standardëve ndërkombëtare  në favor të barazisë gjuhësore të popujve përkatës, të cilat duhet të jenë model edhe për vendet nga ish kampi socialist. 

Mali i Zi bashkësi e popujve

Në këtë aspekt Mali i Zi paraqet mjedis specifik, sepse është bashkësi e popujve të ndryshëm, të cilët dallohen me gjuhën dhe shkrimin e tyre. Pasi në këtë mjedis shqiptarët janë të vetmit si popullsi autoktone jo sllave, ata kanë të veçantë gjuhën dhe shkrimin e tyre.

Kushtetuta e Malit të Zi(2007) i ka kushtuar kujdes barazisë së gjuhëve, ndërsa   në përdorim zyrtar janë edhe gjuha shqipe(neni 13), që për të parën herë ka një definitim të tillë. Fjala është për ata mjedise ku popullsia shqiptare është në shumicë apo me pjesëmarrje të konsiderueshme, që si minimum është përcaktuar 5%  në popullsinë e përgjithshme. Në këtë aspekt  çëshje të veçantë paraqet realizimi praktikë i të drejtës së garantuar sipas kushtetutës dhe ligjit, sepse nga shumë individë apo subjekte qeveritare e jo qeveritare nënçmohet një mundësi e tillë, e cila ka të bëjë me identitetin dhe barazinë kombëtare. Por, për të ndaluar abuzimet e tilla, duhet të ekzistojë mekanizmi mbrojtes i gjuhës shqipe në nivel lokal dhe shtetëror. Vetëm me një mekanizëm të tillë do të eliminoheshin deformimet dhe abuzimet me barazinë gjuhësore, në të kundërtën mundësitë e keqpërdorimit do të vazhdojnë si deri më tash, që nuk është në favor të barazisë qytetare e kombëtare.

Vendkalimi i ri kufitar  Cemi i Trieshit-Grabom 

Ndonëse nga viti 2017 ishin përfunduar punimet për hapjën e vendkalimit të përbashkët kufitar në mes Malit të Zi dhe Shqipërisë, në sajë të sjelljeve byrokratike të palës malazeze, më së fundi ky vendkalim kufitar u hap me 3 gusht 2021. Kemi të bëjmë me VKK në Cemi i Trieshit- Grabom, i cili është vendkalimi i katërt ne mes dy vendëve, që është në favor – të integrimit të zonës kufitare.

Duke marrë parasysh se kemi të bëjmë me  zonën e Kelmendit(Shqipëri) që  ka qenë e izoluar nga pjesa tjetër e Malësisë së Madhe, përmes hapjës së këtij vendkalimi komunikimi do të zhvillohet pa pengesa në favor të popullsisë vendore, por edhe të tjerëve që do të kalojnë tranzit sidomos nga Plava e Gucia për në Podgoricë. 

Mbishkrimi në shqip me gabime gjuhësore

Ndonëse ceremonia zyrtare e hapjës së vendkalimit kufitar ka kaluar sipas protokollit, ku kanë marrë pjesë kryeministrat e të të dy vendëve, ka rënë në sy mbishkrimi i tabelës në gjuhën shqipe  qe ka irituar opinionin shqiptar. Fjala është të shënimi i vendkalimit kufitar jo në formën e gjuhës shqipe, Cemi i Trieshit por vetëm  në ate sllave, përkatësisht malazeze, si Zatrijebaçka Cijevna për të dy gjuhët shqip e maleze që është në kundërshtim me normën elementare të shënimit të emërvendëve sipas standardëve ndërkombëtare. Madje emërvendi Cemi i Trieshit në formën sllave është shkruar edhe në gjuhën angleze(!), që është paradoks i llojit të vet.

Jo vetëm, kaq, por edhe emërvendi Grabom, është i deformuar  i shkruar si Grabon, që nuk përkon me formën tradiocionale të popullsisë vendore. Gabimi i tillë nuk mund të arsyetohet me asgjë por me injorancë nga ata të cilët kanë marrë obligim të shënojnë mbishkrimin në tabelën publike në këtë vendkaiim të përbashkët kufitar. Pasi të shqiptarët ky emërvend njihet si Cemi i Trieshit, si i tillë është dashur të shkruhet  në shqip, e jo të shënohet në formën sllave, sepse si i tillë nuk njihet të shqiptarët, andaj defektët e tilla duhet të eliminohen sa më parë. 

Në lidhje me ruajtjën dhe shënimin e emërvendëve në formën tradicionale, dëshmohet edhe nga angazhimi i OKB-së  e cila në vitin 1967, në Gjenevë ka mbajtur Konfrencën në lidhje me stadardizimin e emërtimeve gjeografike, ku janë  aprovuar gjthsej 20 rezoluta, ku në rezolutën numër 4, në mes tjerashh shkruan se “për çdo emërtim është e nevojshme forma e shkruar dhe e folur e emërtimit dhe kuptimi i tij në gjuhën e popullatës vendëse”. 

Çdo devijim në këtë drejtim është mosrespektim i aktëve ndërkombëtare në lidhje me standardizimin e emërtimeve gjeografike, që është obligim për të gjithë shtetet e OKB-së, ku Shqipëria dhe Mali i Zi nuk mund të bëjnë përjashtim.

Irritim i opinionit jo vetëm në Malësi

Në lidhje me këtë çështje që ka irituar opinion shqiptar në Malësi ka reaguar Lidhja Demokratike Shqiptare(LDSH) përmes një kumtese ku thuhet se “LDSH, si subjekt i përgjegjshem politik, dhe mbrojtëse e promovuese e të drejtave kombëtare, reagon ashpër, lidhur me mbishkrimin në tabelen e pikës së përbashkët kufitare ndërmjet Malit të Zi dhe Shqipërisë, “Cemi i Trieshit-Grabom”.

Së pari, ky është një deformim i gjuhës shqipe, përkthim skandaloz i kuptimit, e sidomos i toponimisë, të mos themi edhe tendecioz, nga pala malazeze. Çudisin me këtë rast insitucionet kompetente të Republikës së Shqipërisë të pranojnë, dhe të legjitimojnë një diskriminim të tillë të gjuhës shqipe, përmes përdorimit të të njëjtit mbishkrim diskriminues, në anën shqiptare, me ç’rast paraqiten tejet inferior ndaj emertimit sllav të këtyre trojeve etnike shqiptare.

Dhe në fund cekin se “kërkojmë nga institucionet e Shqipërisë, e pastaj edhe të Malit të Zi, që të reagojë, dhe ky “gabim” të ndreqet urgjentisht. Nëse nuk e dini, toponimi i saktë, në gjuhën shqipe është Cemi i Trieshit, e jo Cijevna Zatrijebaçka!”.

http://www.malesia.org/wp-content/uploads/2021/08/pika-kufitare-cei-trieshit-580x561.jpg

Foto: Tabela e  cila dëshmon deformimin e toponimit në gjuhën shqipe në  vendkalimin e përbashkët kufitar Cemi i Trieshit-Grabom

Gjuha  mision kombëtar

Duke marrë parasysh se dukuri të tilla ka pasur edhe më herët në vendbanimet apo viset ku jetojnë shqiptarët në Mal të Zi, ata janë të dëmshme dhe irituese për opinion shqiptar. Si të tilla duhet eliminuar  gabimet qofshin ata me apo pa qellim, duke respektuar formën tradicionale të emërtimeve në gjuhën shqipe sipas popullsisë vendore. Një veprim i tillë praktik është në favor të barazisë qytetare e kombëtare në çdo mjedis e sidomos në vendet shumëkombëshe sikurse është Mali i Zi.

Pa marrë parasysh përgatitjen shkollore dhe arsimore  shkrimi i drejtë i emërvendve në hapësirën etnogjeografike shqiptare  është obligim qytetarë për çdo shqiptarë, çështje e cila nuk mund të trajtohet personale por ndjenjë e identitetit kombëtar. 

Respektimi i toponimeve(emërvendeve) tradicionale paraqet pasuri në leksikun gjuhësor, por edhe në aspektin gjeografik e historik, duke qenë  pjesë e indit te traditës popullore në mjedisin përkatës. 

Në mungesë të ekzistimit të një mekanizmi mbrojtës është obligim qytetar dhe intelektual për të reaguar ndaj deformimeve të tilla, sepse mbrojtja e gjuhës shqipe  dhe e shkrimit të saj  është obligim moral e  kombëtar, sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët.

(18 gusht  2021)

Diskursi demografik / Regjistrimi i popullsisë duhet të mbahet me elementët e identitetit

by

Vetëm ata të cilët kanë manipuluar në të kalurën me statistikat reale të popullsisë sidomos me strukturën kombëtare të saj, iu pengon realiteti demografik në Mal të Zi, duke harruar se koha e manipulimeve nuk mund të jetë e përhershme, e sidomos tash kur këtu ka ndodhur rotacioni i pushtetit, që ofron mundësi reale të prezantimit të elementëve të identitetit të popullsisë si në vend dhe në botën e jashtme

Nga Nail  Draga

Çështja e regjistrimit të popullsisë në çdo vend paraqet moment të veçantë jo vetëm statistikor por edhe  shoqëror, sepse ofrohen të dhëna më interes të përgjithshëm për planifikimin dhe  zhvillimin e vendit. Pra, kemi të bëjmë me një çështje serioze me peshë shtetërore, ku formohen ekipe të veçanta që merrën me këtë proces statistikor.

Por, procesi i regjistrimit të popullsisë varët shumë nga rrethanat shoqëroe e politike në mjedisin përkatës. Në veçanti ka të bëjë me mjediset heterogjene në aspektin kombëtar, të cilat nuk janë të konsoliduara në sajë të raportëve shoqërore. Një dukuri e tillë ka të bëjë në veçanti me Malin e Zi, duke qenë ndër vendet me multinacionale në Europën Juglindore. Në këtë aspekt  këtu nuk mund të anashkalohet qasja  politike e cila është dominuese në këtë çëshje demografike. Dhe një dukuri e tillë është e pranishme nga viti 1990 e më miratimin  e pluralizmit, ku çështjet demografike morën përmasa politike, që u dëshmu edhe në regjistrimet e popullsisë.

Në sajë të përvojës së mëhershme regjistrimi  i popullsisë është mbajtur çdo dhjetë vjet, duke mbetur aksiomë edhe për kohën e pluralizmit. Por, në rrethana të reja në pluralizëm, kemi përjashtime që dëshmohet me regjistrimin e vitit 2001. Ishte ky vit me turbulenca politike në Mal të Zi, ku nga një situatë e tillë nuk u mbajt regjistrimi i regullt por është shtyer për vitin 2002, ndërsa më së fundi u realizu  në vitin 2003.

Pasi regjistrimi vijues i popullsisë u mbajt në vitin 2011, sipas  praktikës regjistrimi i radhës duhet të mbahet në vitin 2021. Por, në sajë të disa pengesave teknike, siç është mosmiratimi i ligjit për regjsitrimin e popullsisë dhe miratimit të buxhetit për vitin 2021, u vendos që regjistrimi i popullsisë të mos mbahet në muajin prill të këtij viti, por ai të shtyhet për fund të vitit.

Pasi ditë më parë, ndonëse me vonesë  u miratu buxheti për këtë vit, nuk ka pengesa subjektive për ta realizuar regjistrimin e popullsisë, andaj janë gjasat reale të mbahet deri në fund të vitit. Por, duke marrë parasysh se regjistrimi i popullsisë këtu ka peshë të veçantë politike, se kur realisht do të mbahet do të varët  nga partitë politike, përkatësisht shumica parlamentare në Mal të Zi.

Regjistrimi duhet të jetë i kompletuar

Më herët kemi pasur rast të dëgjojmë nga individë apo subjekte të ndryshme  të shoqërisë civile, që në regjistrimin e popullsisë të mos evidentohen elementët identitare. Fjala është për strukturën kombëtare, gjuhësore dhe fetare të popullsisë si elemente identitare për çdo individ apo popull si kudo në botën e qytetëruar. Ishte ky paralajmërim absurd dhe konfuz i cili nuk është pritur mirë nga partitë politike si dhe opinioni i gjerë, sepse çdo individ ka emrin e mbiemrin, gjuhën dhe fenë e vet.

Nuk ka dilemë se çdo mohim i tyre elementëve paraqet diskriminim individual dhe kolektiv dhe si i tillë i është i pa pranueshëm. Propozuesit e tillë  kanë dështuar sepse pjesëtarët e popujve në Mal të Zi, deri më tash janë regjistruar të kompletuar me strukturat e tyre. Ndërsa është  çështë tjetër sa kanë qenë të sakta të dhënat nga regjistrimet e popullsisë, duke ditur se në monizëm janë bërë manipulime të ndryshme të kësaj natyre.

Regjistrimisi proces statistikor

Nëse analizojmë në detaje regjistrimet e popullsisë(1948-1991) sipas përkatësisë kombëtare, gjuhësore e fetare vërehen ndryshime të theksuara, duke kriuar dyshime në realitetin në terren. Në këtë aspekt kanë qenë të diskriminuar serbët, popullsia me përkatësi të fesë islame së cilës i është mohuar përkatësia kombëtare, ndërsa emërtimi boshnjake është definuar nga viti 1993. Po ashtu në këtë aspekt në pozitë të pavolitshme kanë qenë edhe shqiptarët, sepse statsitika shtetërore i ka evidentuar sipas dëshirës së tyre e jo sa realisht kanë qenë në terren.

Pikërisht, në lidhje me këtë çështje nëse analizojmë të dhënat në regjistrimet e popullsisë në kohën e monizmit, popullsia serbe është paraqitur në mënyrë simbolike, që nuk ka treguar realitetin demografik në aspektin nacional. Por, në këtë aspekt për serbët u bë kthesë e madhe në regjistrimin e vitit 2003 e 2011, duke dëshmuar se  regjistrimet e mëhershme kanë qenë të programuara me qellime të caktuara nga ana e pushtetit. Sepse nuk mund të quhet ndryshe e dhëna se serb në aspektin kombëtar në vitin 1948 janë deklaruar 1.78%, ndërsa malazez 90.67%, ndërsa në vitin 2003, serb janë deklaruar 31.99%, ndërsa malazez   43.16%. Këto të dhëna janë të mjaftueshme për të kuptuar realitetin demografik në Mal të Zi, sepse për këtë periudhë kohore(1948-2003), numri i serbëve është rritur për 30.21%, ndërsa i malazezëve ka rënë për 47.51%, që është dëshmi transparente e manipulimit të pushtetit me strukturën nacionale të popullsisë në këtë mjedis.

Në këtë aspekt nuk kanë bërë përjashtim as shqiptarët, boshnjakët e kroatët. Andaj në rrethana të reja shoqërore e politike regjistrimin e ardhshëm të popullsisë duhet trajtuar si proces statistikor e jo manipulues. Vetëm me një qasje të tillë do të kemi një realitet objektiv  demografik, duke e paraqitur strukturën reale në këtë mjedis multinacional si nder më të veçantit në regjion.

Diaspora ka identitetin e vet

Sipas informacionëve të cilat disponojmë  në regjistrimin e popullsisë i cili do të zhvillohet në fund të këtij viti, sikurse në vitin 2011  diaspora do të regjistrohet vetëm në aspektin numërik, do të thot  pa përkatësinë nacionale, gjuhës amtare dhe ate konfesionale që është paradoks i llojit të vet, sepse çdo individ kudo qoftë ai ka identitetin e vet.

Por, pas rotacionit të pushtetit të ndodhur me 30 gusht 2020, shpresojmë se në këtë aspekt duhet të ndodhin ndryshime cilësore ku nuk duhet të përjashtohet as diaspora, sepse ajo është pjesë e pandarë e popullsisë në vend, ndonëse janë me dekada në botën e jashtme. Mohimi i të drejtës për tu regjistruar në këtë proces statistikor dëshmon se shteti nuk i trajton të gjithë qytetarët përkatësisht shtetasit e vet të barabartë. Në këtë aspekt dallohen vendet më popullsi heterogjene nacionale, ku shëmbull tipik është Mali i Zi.  Por, kësaj here besojmë se do të angazhohen jo vetëm partite politike por edhe nga shoqëria civile, që defekti I vitit 2011  të eliminohet, në favor te të gjithëve në përgjithësi e diasporës në veçanti.

Sepse nuk ka diasporë pa identitet kombëtar, gjuhësor e fetar, pavarësisht se ku punojnë e jetojnë. E kundërta ndodhë vetëm të ata popuj me kompleksin e tyre të cilët e kanë të rrezikuar identitetin e tyre nacional dhe gjuhësor. Nga ana tjetër shqiptarët në ketë aspekt kanë qenë të përmbajtur nga fakti së janë të vetmit që nuk i përkasin korpusit të popujve sllavë, dhe së nuk i kemi komplekset e atyre popujve në Mal të Zi.

Në lidhje me këtë çështje mbetet të presim reagimin nga Monstat–i i cili do të merret me regjistrimin e popullsisë, në muajt në vijim, kur do të kemi mundësi të kemi kopjen e fletëregjistrimin e popullsisë, ku do të evidentohet edhe diaspora. Vetëm atëherë duhet të kemi mundësi të japim vërejtjet në lidhje me çështjet kontestuese, ku diaspora mbetën çështje e cila kërkon zgjidhje e jo të mohohet sikurse në regjistrimin e fundit të popullsisë(2011). Sepse mohimi i të drejtës së diasporës bie ndesh me të drejtat dhe liritë e njeriut dhe standartët demokratike, sepse çdo individ kudo qoftë ai ka identitetin e vet nacional, gjuhësor dhe konfesional. Kujtojmë me këtë rast se në regjistrimin e popullsisë në vitin 2003, janë evidentuar 52511 banorësh nga Mali i Zi në botën e jashtme, apo 7.8% e popullsisë së përgjithshme.

Një e treta e diasporës është shqiptare                     

Nuk ka dilemë se një të dhënë të tillë duhet analizuar më tërë spektrin e vet  nacional, gjuhësor dhe konfesional, sepse atëherë do të kemi mundësi të japim disa përfundime. Kështu nëse analizojmë këtë numër sipas strukturës nacionale të popullsisë del qartë së në botën e jashtme janë 16519 pjesëtarë të kombësisë shqiptare, nga del së çdo i treti shqiptarë është në botën e jashtme. E dhëna së shqiptarët paraqesin  1/3 e diasporës së përgjithshme te Malit të Zi, është diçka e jashtëzakonshme kur dihet së shqiptarët në vitin 2003 kanë  marrë pjesë më 7.09% në kuadrin e popullsisë të përgjithshme.

Ndërsa pjesa tjetër e diasporës nga Mali i Zi i takon pjesëtarëve të popullit boshnjak, e më së paku atij malazez apo serb, duke dëshmuar në mënyrë transparente gjendjen faktike të diasporës  ku  popujt të cilët janë numërikisht më të pakët përbëjnë pjesën më të madhe të diasporës nga Mali i Zi. Pikërisht një e dhënë e tillë dëshmon qartë statusin e tyre social dhe politik të popujve përkatës në Mal të Zi. Sepse nuk ka mundësi të shpjegohet ndryshe që pjesëtarët e popujve numërikisht më të pakët janë pjesëtarët më të mëdhënj të diasporës.

Për ndryshime duhet vullnet  politik

Andaj duke marrë parasysh këto të dhëna mendoj së hartuesit e pyetjeve në fletëregjistrimin e popullsisë në vitin 2011, kanë vendosur me qellim  eliminimin e deklarimit te diasporës  sipas përkatësisë nacionale, gjuhës amtare e asaj konfesionale. Pikërisht  nga një veprim i tillë del qartë qellimi, më çka dëshmohet së ky regjistrim i popullsisë është politizuar në përmasa të jashtëzakonshme nga Monstat-i në Mal të Zi.

Përfundimisht nëse ekziston vullneti politik, defektet nga regjistrimi i diasporës mund dhe duhet të përmirësohen në regjistrimin e popullsisë  që parashihet të mbahet në fund të këtij viti, duke dëshmuar profesionalizëm në respektin ndaj diasporës e cila është ndërgjegja kombëtare e çdo vendi.

Shpërndarjaterritoriale e popullsisënë Mal të Zi sipas përkatësisë kombëtare(2003)