*Ne i besojme me shume miresise se te huajve se sa drejtesise se shtetit tone. Ky eshte problemi yne i madh.
*“Gazmend Kapllani, i vlërësuar në Europe e më gjerë, një zë i fuqishëm e novator që vlen të dëgjohet në shqip!
Nga Frida Bedaj/
New York – 2 shtator 2015/
Gazmend Kapllani bashkëbisedon me mua. Është hera e dytë që e intervistoj Z. Kapllani, dikur në Athinë, në një intervistë direkte, sot përmes rrjeteve sociale, ai në Boston e unë në Nju Jork.
Më rrëfen me shume thjeshtësi atë që shikon për Shqipërinë, për e realitetin e situatës greke duke më percjellë edhe një herë një pasuri të madhe. Nuk më pëlqen të flas me fjalë të mëdha, pasi edhe i intervistuari ka një thjeshtësi që depërton lehtë në zemrat e lexuesit. Mbase kjo duket e vështirë, por është mënyra më e mirë për të depërtuar tek njerzit, madje mund të them se është magjike.
“Më quajnë Europë”, libri i dytë i suksesshëm i juaji besoj se është me real se kurrë, edhe pse bëhet fjalë për një kohë tjetër? Si e shpjegoni këtë?
“Më quajnë Europë” është nje trillim letrari përzjerë me histori personale të verteta, sidomos histori emigrantësh. Në qendër ndodhet historia e jetës së një emigranti shqiptar në Greqi, i cili kthehet në Shqipëri në vitin 2045 dhe e gjen atë të transformuar. Shqipëria, dikur një vend nga ku njerëzit iknin emigrantë e refugjate në katër cepat e botës, eshte shndërruar tani në një Eldorado të emigrantëve nga Afrika dhe Azia. Në të njëjtën kohë vendi gjendet në prag të falimentimit ekonimik, me parrulla raciste të shkruajtura mbi mure, me supermarkete të grabitura dhe me banda neonazistësh që sulmojnë të huajt. Në këtë atmosferë, mbyllur për një javë në një dhomë hoteli ne Tirane, personazhi kryesor i librit, në një moshë të thyer tashmë, sjell ndër mend gjithë jetën dhe udhëtimet e tij nëpër botë. Sjell ndërmend sidomos historinë e tij të dashurisë me një vajzë greke të quajtur Europë. Unë nisa ta shkruaja librin kur shenjat e para të kolapsit u shfaqën në Greqi. Është një libër i shkruar me dhimbje dhe dashuri për brishtësinë e jetës njerëzore, për të qenit “emigrant i botës”, për Europën, të cilen fantazma e konflikteve të vjetra e ndjek në çdo hap, për Ballkanin dhe për atë kompleks dashurie dhe urrejtje që ne ballkanasit kemi me “Europën”. Në fakt, që nga rënia e Perandorisë Otomane, ne ballkaniasit ndodhemi në një krizë të vazhdueshme identiteti, e cila duket akoma më mirë kur shoqërohet me krizën ekonomike. Shumë lexues grekë panë veten e tyre në këtë libër, panë të kaluarën dhe të ardhmen e tyre, edhe pse libri flet për një vend fqinj, Shqipërinë.
Keni qenë një nga gazetarët më të suksesshëm në Greqi, konkretisht ne shtypin grek, dicka që ka qenë e vështirë, që ndoshta edhe për brezin e dytë është ashtu. Por, besoj se brezi i pare arriti të çante akullin, edhe pse shoqëria greke ishte shumë skeptike dhe konservatore. Ju e arritët diçka të tillë dhe me shumë dinjitet, pa mohuar origjinën tuaj. Sa e vështirë ka qenë një gjë e tillë? Pse u larguat nga Greqia, edhe pse ishit një gazetar dhe shkrimtar tashmë i arrirrë?
Unë vendosa të largohesha nga Greqia në momentin që Partia Neonaziste “Agimi i Artë” hyri në Parlamentin grek. Ishte diçka që nuk e tresja dot. Për më shumë është një parti banditësh që mua më kanë kërcënuar hapur se do më vrasin. Gjithë këto vite, pikërisht sepse kam qenë një nga zërat e vetëm të emigrantëve në shtypin grek, kam qenë në listën e zezë të elementëve racistë dhe paranojakë në Greqi, disa prej të cilëve kanë influencë akoma edhe në mekanizma kyçe të shtetit. Dhjetë vitet e fundit kam qenë shpesh objekt i sulmeve dhe shpifjeve të tyre, të cilat kanë patur si qëllim asgjësimin tim moral. Më vone ata kaluan tek veprat dhe kërcënimet e hapura. Arsyeja pse unë nuk kam ende nënshtetësinë greke lidhet me këtë.
Neonazistët e Agimit të Artë kanë lidhje të çuditshme me shërbimet sekrete dhe elementë të dhunshëm në policinë Greke. Duke e ditur që unë jam në krye të listës së tyre të zezë dhe duke parë tolerancën skandaloze që policia tregonte ndaj dhunës së hapur të bandave neonaziste në Greqi e ndjeva rrezikun shumë afër. Ne që kemi jetuar nën regjime totalitare kemi instiktin e të mbijetuarit. E parandjejmë rrezikun para se të na bjerë mbi kokë. Sidoqofte gjithe keto vite une kam përjetuar një gjendje skizofrenie në Greqi. Nga njëra anë i kërcënuar dhe nga ana tjetër i admiruar, me shumë lexues e përkrahës. Diçka që më mësoi shumë gjëra jo vetëm për shoqërinë greke, por edhe për shoqëri të ballkanase në pergjithesi.
Jeni një gazetar gjithmonë i ekulibruar në çështjet e emigracionit dhe keni ngritur zërin për të folur të vërtetën, duke mos menduar shpeshherë as rreziqet personale. Si mendoni ju, pse Europa është kaq “agresive” me imigrantët?
Unë u gjenda para disa javësh në Europë, ne France me sakte, ne një turne për të prezantuar librat e mi. Me ftuan te flisja ne Calais, ne Kanalin e La Manshit ku refugjatet rrezikojne jeten qe te kalojne ne anen Britanike te Kanalit sepse besojne se atje do trajtohen në një menyre me “Europiane”. Ne Calais fola me refugjatet nga Syria dhe Libia, pash telat me gjemba ne port, pash policet qe mundoheshin te ndalnin refugjatet, fytyra e policeve ishin te tensionuara, fytyrat e refugjateve ishin te rraskapitura por mund te shihje atje shpresen e nje bote me te mire. Me kujtoi kohen kur ne ne Shqiperi enderronim diten qe do mund te kalonim kufirin, te rendnim drejt “enderres Europiane” edhe ata refugjate qe une takova atje, drejt “endrres Europiane” po rendnin. E çuditshme sepse po te pyesësh vendasit ne Europe nese besojne ne “endrren Europiane” shume pak do tundin koken duke thene po. Ne Calais pash edhe te papunet Franceze: Calais eshte nje qytet me 25% papunesi dhe ekstremi i djathte eshte forcuar shume. Gjithe drama e Europes ishte koncentruar ne ate qytet port.
Gjate prezantimit ne Calais, permes diskutimeve te shumta, unë i beja pyetjen auditorit: “Përse në Europë, ku ka lindur idea e Muzeut (mund do gjesh “Muzeun e kërmillit”, “Muzeun e Ombrelles” apo “Muzeun e Salçiçes”), nuk ka Muzeume të Emigracionit?” ) Mendo që Europa, si kontinent i hapur këto gjashtë shekujt e fundit është mbështetur tek emigracioni. Europianët kanë populluar e krijuar (ndonjehere duke zhdukur popullatën indigjene) tre kontinente – Amerikën e Veriut, Amerikën e Jugut dhe Australinë. Emigracioni më i madh në historinë e njerëzimit drejt kontinenteve të tjera është bërë nga europianët në shekujt 18-të dhe 19-të. Nga ana tjetër, europianët janë përzjerë gjithë kohën mes njëri-tjetrit dhe popujt e tjere te Mesdheut që nga koha e grekëve të lashtë. Gjithashtu, që nga koha e Revolucionit Industrial dhe Kolonizimit shumë njerëz kanë emigruar në Europë dhe janë përzjerë e janë bërë pjesë e Europës. E megjithatë, nuk kemi muzeume emigracioni në Europë. Ndryshimi mes Europës dhe Amerikës është që Amerika është një kontinent emigrantësh dhe e njeh këtë fakt, ndërsa Europia bën ç’është e mundur ta fshehë, të mos flasë për të. Kjo ka të bejë, mendoj unë, me mënyrën se si u ndërtua identiteti kombëtar në Europë, i bazuar në idenë e një gjuhe të vetme, një kulture të vetme dhe një shteti. Pasoja e zymtë e ketij naconalizmi qenë dy luftrat civile në Europë, Lufta I Botërore dhe Lufta II Botërore. Europianët vrane veten dy herë në shekullin e 20-të.
Sot Europa është një kontinent në një transformim spektakolar falë Bashkimit Europian dhe emigracionit të ri drejt Europës. Që të dyja këto sfidojnë idenë e vjetër për identitetin kombëtar. Por unë duke udhëtuar shpesh nëpër Europë shoh një kontinent që po ndryshon, edhe pse me shumë kontradita. Çdo transformim sigurisht sjell konflikte. Problemi kryesor që ka Europa sot është qe nuk e trajton çeshtjen e emigracionit në nivel europian dhe kjo sepse kryesisht ka frikë të pranojë faktin që edhe Europa është një kontinent dhe destinacion emigrantësh. Kjo bëhet akoma më urgjente tani që ekziston një krizë e tmerrshme refugjatësh nga Lindja e Mesme dhe që konfliktet kulturore në shoqëritëeuropiane – si ato për çështjen e fesë islame – po bëhen gjithmonë e më akute.
Megjithë dobësitë e tij, unë jam perkrahës pa hezitime i Bashkimit Europian, sepse nuk harroj që në Europë kemi gati një shekull që jetojmë në paqe, pas gjithë atyre luftrave ku vramë e grimë njëri-tjetrin. Sic thash une isha ne Calais dhe pash kampet e skamura te refugjateve. Jo shume larg nga Calais ne vitet 1946, 1947 apo 1948, kudo ne Europe, shihje kampe te tilla refugjatesh: ishin vendas Europiane ne ato kampe, te uritur, te skamur, qe kishin humbur gjithcka per arsye te luftes. Ne Britanine e Madhe asokohe buka ndahej me triska.
Besoj shume se Europa do ndryshojë dhe do t’a shoh emigracionin – perfshi edhe ate te tanishmin – me humanizem dhe si nje shans per rilindje ekonomike dhe demografike. Mos te harrojme qe ata qe ikin emigrante jane pjesa me e mire e vendeve te tyre. Besoj se Europa do ndryshoje dhe në të ardhmen, përveç muzeumeve kombëtare do shohim edhe muzemume të emigracionit, si pjesë e kujtesës dhe identitetit tonë të perbashkët Europian. Personalisht trishtohem duke pare dhunen dhe armiqesine me te cilen priten refugjatet ne Ballkan keto dite. Por duke qene human me ata qe jane ne nevoje sot mesojme te behemi me human ndaj njeri-tjetrit ne jeten tone te perditshme neser…
Keni qenë ndër aktivistëte parë të Komunitetit shqiptar në Greqi, por shumë shpejt u shpërbë një gjë e tillë. Duke ditur se keni një eksperiencë me komunitetin shqiptar në Greqi, a ka ndryshime në mes tij dhe me komunitetit shqiptar në Amerikë? Pse e kanë të veshtire të jenë të bashkuar intelektualët?
Nuk e njoh mire komunitetin shqiptar në Amerike. Në Greqi komuniteti shqiptar përbëhej nga njerëz të ardhur nga komunizmi, me një barrë te madhe padije dhe privimi. Vërehej një etje e madhe për të ndërtuar jetën nga e para dhe me dy shtete që ishin armiqësore ndaj nesh: shteti shqiptar me mos ekzistencën e tij dhe shteti grek me përçmimin që trgonte. Ishin situata shumë të vështira.
E vetmja eksperiencë organizimi që kishim ne shqiptarët ishte ajo nën komunizëm, me një personalitet autoritar dhe egoizëm ballkanik. Kam përjetuar shumë çaste prekëse por edhe komike. Në fund dhashë dorëheqjen nga perfaqësimi i shqiptarëve, sepse ishte e pamundur të organizoje kaosin; ndjeva që une isha thjesht një student filozofie idealist që nuk njihja fare mirë bashkatdhëtarët e mi. Që atëherëi ndjek me simpati gjërat e komuniteteve shqiptare por nuk dua të përzjehem.
Edhe pse më pas vazhdova të interesohesha për emigrantët, jo vetëm ata shqiptare, nga pozicioni i gazetarit. Nga gjërat që mbaj të shtrenjtë në kujtesën time është historia e dhimbshme e një shqiptari qëtani eshte miku im. I dënuar me burgim të perjetshme në një burg grek për vrasje. Gjeti telefonin tim dhe më kërkoi ta ndihmoja. “Jam vetëm 20 vjeç. Jam i pafajshëm. Kam frikë se do çmendem këtu”, me tha. Në fillim isha mosbesues. Pastaj, së bashku me një organizatë greke të të drejtave të njeriut, bëmë një hulumtim të gjate dhe rraskapitës të gjithë ngjarjes duke zbuluar pafajesinë e tij. Pas dy vjetësh peripecisht Safet Vata – ky është emri i tij – doli nga burgu. Sot jeton në Londër, është martuar, me fëmijë. Kur folëm para disa javësh në SKYPE më lotuan sytë …
Shkruani në greqisht edhe pse nuk eshte gjuha e nënës. Nuk ju pyes si e ke arritur një gjë të tillë, por a vazhdoni të shkruani romanet tuaja në greqisht, apo tashme në anglisht?
Unë kam shkruar poezi në shqip. Pastaj, pasi u bëra i njohur si gazetar në Greqi, një nga botuesit më të njohur grekë me tha të shkruaja një libër për të. Që nga koha që shkova në Greqi kam qenë i kredhur në versionin e kultivuar të gjuhës greke, me të cilën rashë në dashuri. Studiova psikologji dhe filozofi në greqisht, bëra doktoraturën për histori në greqisht, shkruaja artikujt në greqisht. Pra kisha tashmë një publik të rendesishëm në greqisht. Librin e parë e shkrova në greqisht. E vërteta është që nuk kisha shumë ambicie për librin e parë: doja thjesht të fusja këmbën në botën e shkrimtarëve me atë libër. Nuk e prisja atë sukses aq spektakolar, libri të bëhej best-seller dhe të përkthehej në pese gjuhë. Edhe dy romanet e tjera i shkruajta në greqisht. Tani romanin e katërt po e shkruaj në shqip dhe shpresoj ta bitis në shqip.
Tre librat e parë tuaj janë pritur mirë nga publiku, dicka kjo e veçante për një shkrimtar të ri që do kohe të njihet si shkrimtar. Çfarë ndjetë kur mësuat që librat tuaj do përktheheshin në disa gjuhë?
Ka qenë një ndjesi e mrekullueshme. Përkthimet me dhanë rastin jo vetëm të bëhesha i njohur në Europë, por edhe të udhëtoja shumë dhe ta njihja Europën nga “brenda” sic i themi ne. Megjithatë, unë besoj se jam ende në fillim të udhëtimit tim si shkrimtar. Kam shumë gjëra ende për të thënë.
Libri i katërt cfarë trajton, a është socialo politik apo diçka ne mes?
Librat qe jane ne shkrim e siper janë paksa si komplotet. Po u ndanë me të tjerët e humbasin magjinë dhe rëndësinë. Kështu që do më lejoni ta mbaj per vete trillin e romanit që po shkruaj. Sidoqoftë, si ngaherë, personazhet kryesorë, janë shqiptarë.
Si e shikoni situatën në Greqi, duke ditur se keni qenë më shumë në brendësitë situatës? Njëkohësisht reagimet në rrjetet sociale (FB) kanë qenë shpeshherë “ofenduese” nga shume miq tuaj, që kanë shprehur agrisivitet sepse keni pasur një mendim ndryshe. Ç’mund të thoni?
Situata në Greqi është shumë e rëndë. Do duhej të shkruaja një libër të tërë qe ta shpjegoja çfarë dua të them. Shoqëria greke, gjithë vendi, është në një rënie nga ato që lexojmë në tragjeditë e lashta greke, por edhe komeditë e Aristofanit. Shoqëria greke ështe e trullosur dhe ka humbur pikat e references. Është një krizë e thellë ekonomike që është ktheyr në një krizë politike, krizë identiteti dhe krizë kulturore. Sipas meje përgjegjësia kryesore i bie klasës politike greke dhe mitit nacionalist të kultivuar prej kaq vitesh në Greqi, që i kërkon gjithmonë shkaqet e të këqijave jashtë dhe jo brenda vetes. Nga ana tjetër, është shqetësuese që Bashkimi Europian ka humbur vizionin dhe ndjenjën e solidaritetit. Euro në vend që të bëhej forcë progresi dhe mburojë, u kthye ne kemishë force. Personalisht dua ta shoh Greqinë (si edhe gjithë Ballkanin) brenda Bashkimit Europian dhe Euros dhe këto të dyja të ndryshojnë e te rezistojnë. Ndryshe, nëse deshtojnë, ne europianëve na presin kohë shumë të zymta, idomos ne ballkanasve. Më dhemb që e shoh Greqinë në atë gjendje, më dhemb shumë që shoh shumë miq të mi të vuajnë, të kenë rënë në depresion, të kenë humbur shpresën. Shpresoj se Greqia do ia dalë mbanë dhe se në fund shoqëria greke do bëhet më e mençur nga gjithë këto që po kalon. Por, tani per tani gjërat janë shumë keq. Nuk është me çështje ekonomie. Bëhet fjalë për mbijetesën e demokracisë në Greqi. Dhe këtë në Eurozonë kam pershtypjen qe nuk e kuptojnë ose nuk duan ta kuptojnë…
Pse librat tuaj nuk janë përkthyer në shqip?
Për këtë duhet të pyesni botuesit shqiptarë. Dhe t’i pyesni gjithashtu nëse do t’i perkthenin dhe botonin librat e mi nëse do i kisha shkruar në anglisht, frengjisht, gjermanisht apo italisht?

Si i mendoni të dy vendet tani që jeni larg, jo në brendësi? Si e shikoni gjendjen politike e sociale të dy vendeve?
Greqia dhe Shqipëria, megjithe ndryshimet e medhaja qe kane mes tyre, janë pjesë e të njëjtës supe ballkanike, me shumë tipare të përbashkëta nga ato qe quajme “ballkanike”. Une personalisht ndjehem Ballkanas sepse duke ndare jeten time mes Shqiperise dhe Greqise kam marre nje overdose Ballkanizmi. Ka shume gjera ne Greqi e Shqiperi qe i dua me shpirt. Nga ana tjeter ka shume gjera qe me largojne, qe me friksojne. Sidomos kultura jone politike mbetet ende tejet mizerabel. Greqia nuk e zgjidhi dot kete problem edhe pse u gjet ne anen e atyre qe historia u jep llotarine e fatit. Ekziston dicka e thelle qe ka te beje me kulturen tone politike, qe na ben vetshkaterrues dhe mizerabel, qe na pengon te ndertojme shtetin e te drejtes, ekziston dicka e semure ne kulturen tone politike qe ben qe njerezit me te korruptuar dhe te dhunshem te respektohen dhe me krijuesit dhe paqesoret zakonisht te derrmohen, qe na ben nacionaliste primitive pa patriotizem qytetar, na ben megalomane qesharake… “E megjithate leviz” do thosha. Sepse edhe ne Ballkanasit, Shqiptaret, Greket, Serbet etj., ndryshojme, me kontradikta por ndryshojme dhe mesojme. Uroj qe ato qe mesojme pas shume pesimesh të mos t’i harrojme.
Por qe te kthehemi tek Greqia dhe Shqiperia. Shpesh i shoh si dy kusherinjtë parë qe nuk e honepsin dot njëri-tjetrin. Për Greqinë fola. Shqipëria pas atyre 45 viteve të tmerrshme nën një diktaturë paranojake mundohet të qendrojë në këmbë. Kemi shumë rrugë për të bërë ende që të konsiderohemi një vend normal – jo nga të tjerët, nga vetja jonë mbi të gjitha. Sfida jone e madhe mbetet ende varferia, ajo ekonomike dhe kulturore. Nga ana tjeter, eshte e trishtueshme qe emigracioni mbetet ende sistemi me meritokratik qe kemi. Ne i besojme me shume miresise se te huajve se sa drejtesise se shtetit tone. Ky eshte problemi yne i madh. Edhe i Shqiptareve edhe i Grekeve, i Ballkanasve ne pergjithesi.
Personalisht, që të dyja vendet janëi ndjej pjesë te jetës sime, pjesëte identitetit tim ballkanik. Qe te dyja me trishtojne dhe me indinjojne shpesh por njekohesisht gezojne me gjithe shpirt për gjithçka të mirë behet ne te dyja vendet.
Ju kaluat një vit në Univeristetin Harvard, çfarë eksperience përjetoni, pas kësaj? Çfarë ju ka ofruar Ameika në çdo aspekt?
Erdha në Harvard si Fellow. Dhashe mësim në Emerson College për dy vjet (histori europiane dhe letërsi). Tani do jap mesim ne Wellesley College.
Amerika është treguar shumë bujare me mua. Besoj se duhet të kisha ardhur këtu më parë. Por më mirë vonë se kurrë. Kam shumë kureshtje të njoh Amerikën, historinë e saj, letërsinë e saj, realitetin e saj, kontraditat e saj, të mirat dhe të keqijat e saj.
Çfare presim nga ju Z. Kapllani?
Asgjë të veçantë. Shumë, shumë një libër të ri që shpresoj ta lexoni dhe t’ju pëlqejë.

Kush eshte Gazmend Kapllani
Gazmend Kapllani lindi në Lushnje më 1967 ku edhe mbaroi shkollën fillore dhe të mesme. U largua nga Shqipëria për në shtetin fqinjë, Greqi, në vitin 1991, ku ashtu si të gjithë emigrantët bëri punë të ndryshme për të mbijetuar dhe njëkohësisht studjoi. U diplomua për Filozofi në Universitetin e Athinës dhe që prej vitit 2007 eshte Doktor i Shkencave Politike dhe Historike të Universitetit Panteio në Athinë. Tema e doktoratures se tij ishte “Imazhi i Shqiptarëve në shtypin grek dhe i Grekëve në shtypin shqiptar (1991-2001)”.
Gazmend Kapllani ka botuar dy libra me poezi në shqip:“Në kërkim të tjetrit”, 1991 dhe “Kontrabandëmuze”, 1997. Ka botuar gjithashtu edhe librat: “Ditar i vogël kufijsh” (2006), “Më quajnë Europë” (2010) dhe “Faqja e Fundit”, i shkruar në greqisht. Libri i parë është përkthyer deri tani në anglisht, polonisht, danisht, frengjisht dhe italisht. Ditar i vogel kufijsh eshte adaptuar per skene nga Bornholm Teater ne Danimarke dhe nga Teatri Kombetar i Shurdheve ne Greqi dhe eshte shqafur ne Danimarke, Greqi, France dhe Bolivi. Librat “Me quajne Europe” dhe “Faqja e Fundit” jane perkthyer ne frengjisht. Librat e tij janë best seller. Ëshë nderuar me tituj nderi nga organizata greke dhe të huaja për aktivitetin e tij në mbrojtje të të drejtave të njeriut, të lirisë së fjalës, si edhe si shkrimtar që gersheton realitetin me imagjinatën ne nje menyre te veçante.
Temat e tij të preferuara jane Ballkani dhe historia e tij. Disa nga referatet e tij për këtë teme janë mbajtur në universitetet më prestigjoze amerikane, si Univeristeti i Michiganit, i Columbias në Nju Jork dhe ai i Harvardit në Boston.
Në librin e tij “Ditar i vogël kufijsh” ai përshkruan me një mjeshtëri të rrallë se si ishte të kapërceje kufijtë, temperamentin e tij, si dhe atë çka Shqiptarët gjetën në Greqi. Ai nuk ndalet vetëm tek ky libër, i cili si të thuash i hapi atij dritaren e të qenit një shkrimtar, i cili që në librat e parë të tij pati shumë sukses. Në librin e tij “Më quajnë Europë” ai përshkruan me shumë hollësi situatën e imigrantit. Në librin e tij ai do të theksojë se: “Ëndërroj një botë pa imigrantë, por kjo është e pamundur. Një botë pa imigrantë/emigrantë do të thotë një botë e lire nga varfëria dhe tirania. Një botë e lire nga dëshira e njeriut të permiresoje jetën e tij. Një botë pa imigrantë do të ishte e rëndomtë. Në të njëjtin moment e quaj veten time shumë me fat që isha imigrant. Emigrimi/imigrimi është një proces shumë i rrezikshëm dhe njëkohësisht krijues. Duhet të kesh guxim në fund të fundit që të vendosesh të fillosh jetën nga zeroja, të mësosh gjithçka nga fillimi, gjuhën, emrat e rrugëve, emrat e njerëzve. Të bësh gjuhën e huaj, qytetin e huaj pjesën tënde, pjesë te gjeografise tende ekzistenciale. Në thelb ajo që çmend racistët është guximi i imigrantit të marrë jetën në duart e tij.Të jesh emigrant do të thotë të kuptosh fuqinë e deshirës dhe të mesohesh me lojrat ekstreme te fatit.” Me këto fjalë di të flasë Z. Kapllani me realitet duke u bazuar tek ndjenjat. Ai është jo vetëm një shkrimtar, tashmëi tre librave, por edhe një gazetar në mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Tashmë ndodhet në Amerikë ku erdhi si Fellow i Universtitetit te Harvardit dhe Universitetit Brown dhe është pedagog në dy kolegje prestigjoze te Bostonit, Emerson College dhe Wellesley College (kolegj i njohur edhe per faktin qe nga atje kane dale disa nga figurat e shquara te politikes Amerikane si Hilari Klinton dhe Madlen Ollbrajt. Ne kete moment Z. Kapllani eshte duke shkruajtur romanin e tij te katert.
* E dergoi per Diellin autorja