Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kujt i druhen demokratët Trumpit apo DeSantisit ?

by

Koment nga Rafael Floqi/

Guvernatori i Floridës Ron DeSantis nisi fushatën e tij presidenciale 2024 të mërkurën me fjalë të prera, por me një njoftim katastrofik në Twitter që u kujton votuesve kritikat e Trump, se ai nuk është gati për skenën kombëtare. Ai po futet në një garë paraprake të mbushur me republikanë që do të testojnë forcën e tyre kundër ish-presidentit Donald Trump. Disa syresh për të synuar postin e presidentit e disa me pretendime më të vogla.

DeSantis sfidon kontrollin e Trump mbi Partinë Republikane, duke e pozicionuar veten si një lider i freskët dhe me mendime të ardhme. DeSantis ngrihet kështu si një sfidues i frikshëm ndaj dominimit të Trump, duke paraqitur një version më të ri dhe më të lëmuar, të agjendës “America First”.

Trump vs DeSantis: Një betejë e populizmit, karizmës dhe kredencialeve konservatore.

Më shumë se shtatë vjet tani, demokratët kanë argumentuar se Trump ishte veçanërisht dhe në mënyrë unike i papërshtatshëm për të shërbyer si president. Nuk ishte vetëm se ata i kundërshtuan qëndrimet e tij për çështjet, por se ai sipas tyre, ai kishte temperamentin e papërshtatshëm për këtë punë. Ai ishte i pamatur, luftarak dhe i pandershëm. Joserioz, i paparashikueshëm, që thyen normat – dhe i gatshëm për të minuar demokracinë amerikane dhe institucionet e saj, nëse ishte e nevojshme, për të mbetur në pushtet. Por ky politikan jo klasik, një kundërgoditës, pati arritje të dukshme në ekonomi dhe në politikën ndërkombëtare dhe me pa parashikueshmërinë e tij e mbajti botën në ekuilibër: kinezët, koreanët dhe rusët nuk lëvizën. Tani dy vjet e gjysmë të administratës Biden, sidomos pas tërheqjes nga Afganistani dhe luftës në Ukrainë, kur rreziku i Kinës po rritet, duket sikur bota po rrëshqet drejt Luftës së Tretë Botërore.

Mjaft demokratë prisnin me padurim ditën, kur mund të ktheheshin në luftë për çështjet me një republikan me të cilin thjesht nuk pajtoheshim. Sigurisht, do të kishim dallime politike, por kjo është pjesë e procesit normal demokratik. Por tani që një republikan i tillë është shfaqur, ai po ngre një grup krejtësisht të ri shqetësimesh për demokratët, të cilën e shohin moshën e Desantisit, 44 vjeçare si një risk kundrejt, veprimeve e qëndrimeve sklerotike e roitjes së moshës së Presidentit Biden.

DeSantis, i cili ka qenë guvernator i Floridës që nga viti 2019, nuk është jashtë kontrollit në të njëjtën mënyrë si Trump. Por ka “vjedhur nga libri i lojës” së veprimeve të Trump, por ai është më i disiplinuar, më delikat. Si president, ai nuk do të largohej vazhdimisht nga skenari ose do të fyente armiqtë e tij; ai nuk do të duhej të shmangte votimin e shkarkimit. Ai në fakt mund të lexojë dokumentet informuese, të punojë me sistemin dhe të marrë pjesë në procesin qeverisës. Ndryshe nga Trump, ai me sa duket ka një etikë pune të pangopur.

Ron “Sanctimonious?

Demokratët e mbrojnë De Santis si politikan i Karrierës dhe Trump e sulmon pikërisht për këtë, duke e akuzuar si “të pabesë.” Apo me nofkën “Sanctimonious? Fjalë që sipas Fjalorit të Kembrixhit, ka kuptimin hipokrit, njeri që vepron sikur është moralisht më i mirë se të tjerët”. Fjala në vetvete, nuk ka asgjë të shenjtë për “shenjtërimin” – të paktën jo sot. Por në fillim të viteve 1600, mbiemri anglez përdorej ende ndonjëherë për të përshkruar dikë vërtet të shenjtë ose të devotshëm (një kuptim që kujton kuptimin e fjalës amë latine, sanctimonia). Shekspiri i përdori të dyja kuptimet “e shenjtë” dhe “më të shenjtë se ti” në veprën e tij, duke iu referuar përdorimit tek Stuhia/ The Tempest të fjalës “sanctimonious”

Demokratët e kanë kritikuar DeSantis për trajtimin e tij të pandemisë COVID-19. Ata argumentojnë se rezistenca e tij ndaj zbatimit të masave të rrepta, si mandatet e maskave dhe mbyllja e bizneseve, ka kontribuar në përhapjen e virusit dhe rrezikuar shëndetin publik. DeSantis është përballur me kritika për komentet dhe veprimet e tij në lidhje me të drejtat e votës. Demokratët argumentojnë se mbështetja e tij për ligjet kufizuese të votimit prek në mënyrë disproporcionale komunitetet pakicë dhe minon parimet e demokracisë. Demokratët kanë shprehur gjithashtu shqetësime lidhur me qëndrimin e DeSantis për çështjet mjedisore, veçanërisht qasjen e tij për trajtimin e ndryshimeve klimatike. Ata pretendojnë se politikat e tij i japin përparësi përfitimeve ekonomike afatshkurtra mbi qëndrueshmërinë afatgjatë. Disa demokratë kanë akuzuar DeSantis për përfshirje në retorikë përçarëse, siç është kritika e tij ndaj medias, e cila sipas tyre polarizon më tej diskursin politik në Florida.

Por këtu lind pyetja dhe dyshimi i demokratëve : A mund ta bëjnë këto një president edhe më të rrezikshëm këto cilësi? A mund të jetë ai më keq se Trump për ta, sepse është më efektiv? Si do të ishte një president i tillë i ri për Amerikën, pasi në kampin demokrat, rikandidimi i Biden nuk le shteg për kandidatura me moshë të re, nga ana tjetër zv/presidentja Kamala Harris në sondazhe është më poshtë se Presidenti Biden, i cili ka mbështetjen e vetëm të një të tretës së votuesve edhe mes demokratëve.

Demokratë hamendësojnë se një revansh Biden -Trump, Biden do të rifitonte

Demokratë hamendësojnë se një revansh Biden -Trump, Biden to të rifitonte. Por ata harrojnë se nuk mund të bëhet fushatë tani nga podrumi, pasi pandemia ka mbaruar dhe “arritjet” sa ekonomike dhe politike të Biden për shumicën e popullsisë, reflektojnë drejt për drejt në xhepat e tyre, kjo për shkak të inflacionit galopant të paparë në 42 vite dhe të borxhit prej 31 trilion dollarësh.

Tani që De Santis shpalli kandidaturën e tij për vitin 2024. Ai është armiku i “wokeismit” dhe qëndron kundër zemërimeve më të fundit të kulturës së anulimeve histerike të ideologjisë spekulative të së majtës, që e akuzon atë për “Mos thuaj homoseksual! Ndaloni teorinë kritike të racës! Mësojini vetëm pjesët e lumtura dhe emocionuese të historisë amerikane! Këto akuza janë një mbështetje e një racizmi marksist, ku lufta e racave ka zëvendësuar luftën e klasave. Veprimet e Desantisit kanë treguar nonsensin e këtyre teorive, që duket dhe në apelet e drejtuesve të organizatave të zezakëve dhe hispanikëve pranë Partisë Demokrate.

Ai betohet për të vërtetat e zakonshme të krahut të djathtë: më shumë armë, më pak emigrantë, taksa më të ulëta. Ai dëshiron të forcojë kufizimet për abortet dhe t’i lehtësojë ato për ekzekutimet. Ai është përshëndetur me skeptikët e vaksinave dhe ka pohuar se Dr. Anthony Fauci duhet të jetë në burg për shkak se ka gënjyer në Kongres. Ai ka lënë të kuptohet se sulmi i 6 janarit 2021 në Kapitol mund të ketë qenë një operacion i rremë i FBI-së. Ai e ka bërë më të vështirë votimin në Florida, trumbetojnë ata.

Organizata e Afro Amerikanëve “ Ndalim udhëtimi në Florida (?!)

“Pra, cili nga të dy që do të kishte dalë fitimtar në një garë për presidencën do të më duhej të zgjidhja? Të çmendurin e paaftë apo ideologun kompetent që mund të bëjë më shumë gjëra të këqija?, thotë një analist demokrat, dhe kjo përbën dilemën e tyre të tanishme, por edhe pohon se ata mendojnë të njëjtën gjë që s’duan ta thonë, por e pohojnë nën zë se Bidenit i ka kaluar koha. Gjë që e pohoi kohët e fundit edhe Hillary Clinton. Ndaj dhe sulmet tani duhen drejtuar ndaj De Santisit dhe ato sapo kanë filluar.

“Florida është hapur armiqësore ndaj afrikano-amerikanëve, njerëzve me ngjyrë dhe individëve LGBTQ+”, tha organizata e afroamerikanëve, NAACP. “Përpara se të udhëtoni në Florida, ju lutemi kuptoni se shteti i Floridës zhvlerëson dhe margjinalizon kontributet dhe sfidat me të cilat përballen afrikano-amerikanët dhe komunitetet e tjera me ngjyrë.” NAACP lëshoi një këshillë udhëtimi për Florida “në përgjigje të drejtpërdrejtë ndaj … përpjekjeve agresive të DeSantis për të fshirë historinë e zezë dhe për të kufizuar diversitetin, barazinë dhe programet e përfshirjes në shkollat e Florida,” tha grupi të shtunën në një deklaratë. “Kujdes se jeta juaj nuk vlerësohet,” tha presidenti dhe CEO i NAACP Derrick Johnson të hënën për CNN, dhe për ironi ai vetë banon prej kohësh në Florida dhe nuk është zhvendosur në : Çikago, LA apo NY.

Hija e Trump duket e madhe mbi DeSantis

Para se të përgjigjem, disa paralajmërime: Së pari, ata të dy Trump dhe De Santis, nuk janë të vetmit republikanë që do të kërkojnë nominimin e vitit 2024. Nikki Haley, Vivek Ramaswamy, Asa Hutchinson, Tim Scott,Mike Pence, Chris Sununu, Glenn Youngkin, Chris Christie. Në muajt në vijim, ndonjë kandidat tjetër mund të kalojë njërin ose të dy. DeSantis është i lartë në sondazhe tani, por ai është pak i njohur jashtë Floridës; ai mund të mos i mbijetojë shqyrtimit e garës (veçanërisht, me disa profile të mëdha mediatike që e përshkruajnë atë si një njeri të çuditshëm. të papëlqyeshëm dhe të përmbajtur që nuk mund të bëjë kontakt me sy me njerëzit e tjerë). Dhe Trump, natyrisht, mund edhe të vetshkatërrohet në çdo moment. Ndër të tjera, ai mund të akuzohet në çdo numër hetimesh. Dhe demokratët kanë kohë që i kanë nisur duke përdorur politikisht si FBI dhe DOJ (Departamentin e Drejtësisë), sipas rezultatit të hetimeve të Raportit të Durham mbi hetimin Trump-Rusi.

Raporti, qe kulmi i një hetimi katërvjeçar për sjellje të pahijshme të mundshme nga zyrtarët e qeverisë amerikane, përmbante kritika të ashpra ndaj FBI-së, por disa zbulime të rëndësishme. Megjithatë, ajo i dha ushqim mbështetësve të Trump, të cilët kanë denoncuar prej kohësh hetimin e Rusisë. Ndërkohë, kundërshtarët e Trump ka të ngjarë të tregojnë për të dhënat e pakta gjyqësore të ekipit të Durham-it – një pranim fajësie dhe dy lirime në gjyq – si provë se hetimi ishte një farsë e motivuar politikisht.

44-vjeçari republikan, një konservator i hapur kulturor, fillimisht e njoftoi vendimin e tij në një video të postuar në rrjetet sociale. Ai u përpoq ta diskutonte më tej në një bisedë të parë në llojin e tij me CEO të Twitter, Elon Musk në Twitter Spaces, por transmetimi audio u ndërpre në mënyrë të përsëritur, duke e bërë praktikisht të pamundur për shumicën e përdoruesve që të dëgjojnë njoftimin në kohë reale. “Rënia amerikane nuk është e pashmangshme, është një zgjedhje. Dhe ne duhet të zgjedhim një drejtim të ri – një rrugë që do të çojë në rigjallërimin amerikan, “tha DeSantis në transmetimin e mrekullueshëm, duke vrapuar nëpër arritjet e tij konservatore. “Unë po kandidoj për president të Shteteve të Bashkuara për të udhëhequr rikthimin tonë të madh amerikan.”

DeSantis shfaqet si fytyra e re e trumpizmit

Ndërsa kritikët e tij në të dyja partitë ishin të kënaqur me fillimin e vështirë, njoftimi i DeSantis shënon një kapitull të ri në ngritjen e tij të jashtëzakonshme nga një kongresmen pak i njohur në një guvernator me dy mandate në një figurë udhëheqëse në betejat e hidhura të vendit, për racën, gjininë, abortin dhe të tjera, çështje këto përçarëse për demokratët.

Guvernatori i krahut të djathtë të Floridës, Ron DeSantis, thuhet se u tha donatorëve kryesorë javën e kaluar se vetëm ai, Donald Trump dhe Joe Biden janë kandidatë “të besueshëm” në zgjedhjet për president në 2024 – dhe se ai është i vetmi republikan që mund ta mposhtë demokratin aktual.

“Ju keni në thelb tre njerëz në këtë pikë që janë të besueshëm në të gjithë këtë gjë,” tha DeSantis, gjatë një telefonate të enjten e drejtuar nga një komitet për mbledhjen e fondeve, shkroi New York Times, duke shtuar se një reporter i saj e kishte dëgjuar bisedën. “Biden, Trump dhe unë. Dhe unë mendoj se për ata tre, dy kanë një shans për t’u zgjedhur president – Biden dhe unë, bazuar kjo në të gjitha të dhënat në shtetet e luhatshme, gjë që nuk është e mirë për ish-presidentin dhe, ndoshta, e pakapërcyeshme, sepse njerëzit nuk do të ndryshojnë qëndrimin e tyre, “tha DeSantis.

DeSantis e vonoi shpalljen e fushatës së tij, derisa të mbaronte seanca legjislative e Floridës. Por për pjesën më të madhe të vitit, ai ka qenë duke u ballafaquar me votuesit kryesorë në shtetet kyçe dhe duke përdorur një komitet aleat të veprimit superpolitik, për të ndërtuar një organizatë të madhe politike që në thelb është një fushatë në pritje dhe tashmë pretendon të paktën 30 milionë dollarë në bankë.

Këshilltari i Super PAC, David Polyansky tha se Trump ka bërë “gabime të rëndësishme strategjike” në politikë – veçanërisht me abortin – që ekipi i DeSantis është i përgatitur ta shfrytëzojë duke tërhequr evangjelistët.

Dhe më shumë se çdo kundërshtar i tij, ndoshta edhe Trump, DeSantis është i pozicionuar për të goditur në terren, falë përpjekjeve njëmujore të super PAC, për të instaluar infrastrukturën e fushatës në Iowa, New Hampshire, Nevada dhe Karolinën e Jugut, e cila do të presë katër garat e para në kalendari primar të GOP në fillim të vitit të ardhshëm.

DeSantis konsiderohet të jetë rivali më i fortë republikan i Trump, edhe pse guvernatori përballet me pyetje në lidhje me politikat e tij të ekstremit të djathtë, personalitetin e tij të fushatës dhe mungesën e marrëdhënieve të tij me të gjithë ekosistemin republikan. Ai ka gjeneruar interes të konsiderueshëm në mesin e votuesve kryesorë të GOP-së duke e paraqitur veten si një version më i ri dhe më i zgjedhur i ish-presidentit 76-vjeçar. Hija e Trump duket e madhe mbi DeSantis, ndërsa guvernatori i Floridës përpiqet të gdhendë rrugën e tij, ndërsa ende qetëson bazën e ish-presidentit.

Sifilizi apo gonorreja

Në fakt shumë demokratë mendojnë se De Santis është një Trump, pa bagazhin e skandaleve të tij “DeSantis shfaqet si fytyra e re e Trumpizmit, duke sjellë pishtarin e konservatorizmit populist në të ardhmen.”, shkruante një analist politik.

Të tjerë, megjithatë, ngrenë duart madje edhe për të bërë një zgjedhje të tillë.

“Është si një debat për atë që është më e mirë – sifilizi apo gonorreja”, thotë Norman Ornstein, një studiues emeritus në Institutin Amerikan të Ndërmarrjeve dhe një kritik i gjatë i Trump. “Trump dhe DeSantis janë versione të ndryshme të të njëjtit rrezik.”

Ornstein thotë se në një mandat të dytë, Trump do të ishte i gjithi për hakmarrje, duke ndëshkuar ata që e kishin kaluar atë në të kaluarën.“Por nëse do të më duhej të zgjidhja, shkruan kolumisti i majtë, Nicholas Goldberg, në Los Ageles Times do të zgjidhja DeSantisin. Me pahir, sigurisht. Sigurisht që nuk dua, që ai të jetë presidenti ynë i ardhshëm”.

Himara, Edi Rama dhe “martirizimi” i Fred Bejlerit

by

Analizë nga Rafael Floqi/

Me një diferencë të vogël votash, vetëm 19 më shumë se rivali, kandidati i koalicionit “Bashkë Fitojmë” Fredi Beleri ka fituar Bashkinë e Himarës. Posti që nuk do e gëzojë dot pasi ndodhet në qeli për akuzën e “shitblerjes së votave  Në rastin e Belerit situate nuk është e njëjtë, pasi pavarësisht zgjedhjes si kryetar i Bashkisë Himarë, me vetëm 19 vota më shumë se rivali do i duhet të presë gjatë deri në vendimin përfundimtar të gjykatës. Nëse shpallet fajtor nuk do e gëzojë postin e kryebashkiakut, por nëse shpallet i pafajshëm do ulet menjëherë në atë karrige të rëndë të mbushur tashmë me shumë reagime. Me 18 maj 2023 Sekretari i Përgjithshëm i Ministrisë së Jashtme greke, Haris Lalakos, ka vizituar në burgjet e Vlorës Fredi Belerin për të parë nga afër kushtet e paraburgimit dhe gjendjen shëndetësore të tij. Zhvillimet e ardhshme në këtë çështje do të varen nga vendimi i së hënës, i cili ka të bëjë kryesisht me marrjen zyrtare të detyrës së kryetarit të bashkisë nga Fredi Beleri. E gjithë çështja, e cila ka shkaktuar reagime të forta, përtej pakicës kombëtare greke në Shqipëri dhe në Greqi, tashmë trajtohet nga Prokuroria e Luftës kundër korrupsionit (SPAK).   

Dendias: “Pritet vendimi i Gjykatës. Nëse nëse s’ ka prova të forta, e gjithë afera është skandaloze”

Të hënën e ardhshme (22 maj), në mesditë, Gjykata Speciale e Tiranës do të vendosë nëse kryebashkiaku i sapozgjedhur i Himarës Fred Beleri dhe bashkëpunëtori i tij Pandeli Kokaveshi do të lirohen apo do të vazhdojnë paraburgimin. Duke arrestuar Fredi Belerin qeveria Rama rrezikon një keqësim të marrëdhënieve dypalëshe. Dje sipas Prothema Ministri i Jashtëm Nikos Dendias foli për një rast skandaloz, përderisa nuk dalin prova të pakundërshtueshme, që përbën një rrezik të madh për marrëdhëniet greko-shqiptare “Jemi 2-3 ditë përpara një procedure ku do të vendoset nga ajo që na informojnë këshilltarët tanë ligjorë në Tiranë nëse do t’i zgjatet paraburgimi kryebashkiakut Beleris. Që në fillim e kam përsëritur qëndrimin e kryeministrit Rama. Se nëse nuk ka prova të forta, e gjithë afera është skandaloze. Por përtej kësaj, është edhe çështja e rezervimit. Në shtetin e së drejtës, një kryetar i zgjedhur, për një vepër si ajo për të cilën pretendohet se akuzohet, nuk ndalohet. Sigurisht që do të gjykohet, nuk kemi arsye të ndërhyjmë në drejtësinë e pavarur të një vendi mik, por mendoj se ndalimi i tij i kalon kufijtë e logjikës”, thotë Nikos Dendias për Euronews dhe përmend se imazhi i marrëdhënieve me Shqipërinë ishte një. imazhi i një situate në përmirësim. 

“Kam besuar dhe besoj se jemi shumë afër një marrëveshjeje për t’ia referuar mosmarrëveshjes në Hagë. Ka pasur një përzemërsi personale mes kryeministrit Qiriakos Mitsotakis dhe kryeministrit Rama dhe mes meje dhe kryeministrit Rama, arrestimi i kryebashkiakut Beleris duhet të them është një rrezik i madh për marrëdhëniet greko-shqiptare. Shpresoj që mençuria dhe arsyeja dhe shteti ligjor të mbizotërojë dhe ky rrezik të shmanget. Por nuk mund ta nënvlerësoj problemin që lindi papritur”, thotë zoti Dendias.

Fredi Bejleri u arrestua vetëm tre ditë para se të shkonim në zgjedhjet vendore të 14 majit. Ata që gëzuan më shumë në këtë fitore, ishte politika qeverisëse në Greqi dhe sidomos pjesa e ekstremizmit atje që mban gjallë shpresën e “Vorio Epirit” dhe për ta Beleri duket si hero… 

Hero i kujt ? Sot serbët e quajnë si hero të tyre Esad Pashë Toptanin, madje trupin e tij në Paris mbeti një kohë të gjatë në morg pa u varrosur dhe u varros me pagesë nga qeveria serbe. Interesant tradhtarët e Shqipërisë bëhen hero të fqinjëve . 

Himara historikisht tokë shqiptare

Edhe pse Himara historikisht njihet tokë shqiptare, për një pjesë cilësohet se aty jeton komunitet grek. Por sa greke është Himara , për t’ua vërtetuar këtë po ju sjell një fragment nga libri “Travels in Northern Greece. nga William Martin Leake., v.1., 1777-1860. London,J. Rodwell,1835 ku ne faqet 79-92 flet për Himarën, dhe për të ilustruar qenien shqiptare të Himarës mjafton ky paragraf.  “Gjuhën greke e flasin pothuajse të gjithë burrat dhe italishten ata që kanë jetuar jashtë vendit; por gratë në përgjithësi s’dinë gjuhë tjetër përveç shqipes”. Ai bëri një udhëtim në Himarë dy shekuj më parë që rrëfehet në faqen 79 deri 91. Atëherë s’kishte lindur Greqia as Megalidheja.  

“Himara ka një realitet të pamohueshëm, se një pjesë e fshatrave flasin edhe shqip edhe greqisht. Qyteti, si çdo port, është i miksuar, shqiptarë kryesisht, por edhe grekë, venecianë. Por këto, as gjuha, as mikstura, nuk e bëjnë Himarën gjë tjetër, përveçse bastion i shqiptarizmës. Himara, e njohur në histori, së bashku me malësitë e Alpeve dhe Sulin, kanë pasur kodet dhe kanunet e tyre. Pra, në këtë kontekst, kryeministri i Greqisë mund të vizitojë çdo zonë, por Himara me të gjithë historinë dhe dokumentet e saj është shqiptare, përfshi edhe ato fshatra që janë bilingualë.

Qirie Qiriako, Qirie Bejleri dhe Qirie Rama. Gjeni tradhtarin ? 

Por aso kohe në Derviçan. Bejleri ishte me qirie Qirjakon, kryeministrin e Greqisë kur u afrua për ta takuar kolegu i tij kryeministri Rama dhe me diplomaci Rama ju drejtua Bejlerit, që “këtu qënka dhe tradhtari Beleri”, duke shtuar që edhe mua si ty më kanë bërë tradhtar. Dhe qirie Micotaqisi e kuptoi nëntekstin e kësaj “shakaje”, një pohim që bënte njëlloj si qirie Fredin dhe qirie Edi Ramën dhe pa humbur kohë, Micotaqisi, bashkangjitur me Fredin, mbas kësaj “shakaje” diplomatike vrapuan drejt Himarës dhe pa as një ndroje dhe si zot i vendit, qirie Qirjako shpalli shqiptarët greqisht folës të Himarës si heronjtë e helenizimit duartrokitur me ovacione nga Fredi Bejleri dhe duartrokitur me heshtjen e tij për këtë deklaratë antishqiptare njëlloj si Fredi Bejleri i posa vetdeklaruar në Derviçan, qirie Edi Rama.

Në qoftë se kryeministri ynë, nuk do të deklaronte para Micotaqisit që unë jam tradhtar si Fred Bejleri, por do të qëndronte me dinjitet si shqiptar, aq më tepër me dinjitetin e një kryeministri, a do të guxonte vallë Micotaqisi t’i shpallte shqiptarët e Himarës heronj të helenizmit?  Ndaj ndërsa Kryeministri i Greqisë Qiriakos Micotaqis në 22 dhjetor 2022 e ngulte zyrtarisht flamurin ilegal të “Vorio Epirit “ në Himarë dhe në Shqipërinë e Jugut. Në fjalimin e mbajtur në qytetin shqiptar të Himarës, Micotaqis shpalli kërkesën zyrtare greke që “Shqipëria është e detyruar të respektojë të drejtën tuaj për vetëvendosje”. Por është hera e parë që një kryeministër grek vjen dhe e shpall në tokën shqiptare, mu në surrat të politikës dhe të publikut shqiptar dhe konkretisht në Himarë. Pse nuk reagoi Rama atëherë?  A është reagimi ndaj Belerit i tashëm reagim patriotik apo diçka tjetër?

Fredi Bejleri dhe platforma e helenizmit

Ka vite që kur flitet për Himarën nuk diskutohet më në bazë të një axhende, që i ndan banorët e kësaj bashkie në grekë dhe shqiptarë, por kandidati për bashkinë i koalicionit “Bashkë fitojmë”, Fredi Beleri e ka rikthyer këtë mënyrë të të bërit politikë, gjatë një interviste për median greke “Protothema”. I pyetur nga gazetari grek se sa të rëndësishme janë zgjedhjet e 14 Majit për “helenizmin” në Himarë, Fredi Beleri përgjigjet se “ne kemi jetuar si grekë prej mijëra vitesh dhe kjo nuk do të ndryshojë”.

“Por është jetike për helenizmin e Himarës që t’i tejkalojë pengesat që e ndalojnë të ketë mundësi, punë të mira, të gëzojë pasurinë që na është mohuar prej 60 vitesh, për të pasur arsimim në gjuhën e nënës për të gjithë dhe për të shkëlqyer, sepse e meriton, në përparimin e procesin e anëtarësimit të Shqipërisë. (në BE). Prandaj dhe zgjedhja ime do të lehtësojë rrugën e helenizimit me mbështetjen e të gjitha forcave politike të Greqisë, të cilat i falënderoj me gjithë zemër, do të ndihmojë në bashkëpunimin mes dy vendeve, një kusht i nevojshëm për përparimin tonë” ka thënë Beleri.

I ardhur nga radhët e PBDNJ-së në koalicionin “Bashkë Fitojmë”, Beleri e përsërit disa herë premtimin për “helenizimin” e Himarës gjatë intervistës, pa shpjeguar qartë se çfarë do të thotë konkretisht me këtë term. Fredi Beleri mban prej vitesh postin e kreut të OMONIAS. Në fund të dhjetorit të vitit të kaluar, ai ishte një nga shoqëruesit e afërt të kryeministrit grek Micotaqis në Himarë bashkë me Pirro Dhimën. Gjatë fjalës së tij, kryeministri grek zbuloi një kusht për mbështetjen e anëtarësimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian: që Shqipëria të sigurojë drejtat e komunitetit grek në vendin tonë.

Armiku i armikut tim është -miku im

Kandidati i “BF” për Himarën aktualisht mban postin e kreut të OMONIA-s. Ai është akuzuar më parë për terrorizëm në lidhje me masakrën e Peshkëpisë, një ngjarje e vitit 1994. Kreu i OMONIA-s i mohoi akuzat dhe më pas u shpall i pafajshëm nga gjykata.  Por si është e mundur që qe po ky, Sali Berisha që më 1914 dërgoi ushtrinë në kufi me Greqinë dhe u vuri viza qytetarëve grek, për shkak se Fred Bejleri dhe një grup militantësh nacionalistë grek morën përsipër sulmin mbi një repart ushtarak në Peshkëpi në Gjirokastër, ku u vranë tre ushtarakë shqiptarë. Tani pas 30 vjetësh Sali Berisha e kish Fred Belerin kandidat të PD për Bashkinë e Himarës  .Kjo është e pagëlltitshme nga të gjitha palët. Fillimisht e pagëlltitshme nga Fred Beleri, të cilit kërkon t’i heqë dhe të vetmin heroizëm që ka bërë si nacionalist grek. E pagëlltitshme edhe nga pala greke që armiqësinë e fundit me Shqipërinë e ka për shkak të Sali Berishës. Por mbi të gjitha e pagëlltitshme dhe nga vet “demokratët” që Edi Ramën kur e shajnë, me zemër i thonë “grek muti”, pasi këtë kanë sharjen më të egër që njohin. Aq më tepër që del dhe nga një fis me Dendiasin nga Vunoi, dhe aq më tepër që Berisha e akuzon Ramën për “Spiro Milon “bis”

Kjo tregon se në politikë nuk ka parime, patriotizëm vetëm etje për pushtet nga të gjitha palët,  shpjegohet me thënien latine Inimicus Inimicus meus est amicus meus.

 Si mund ta justifikojë sot Berisha atë që me të drejtë shkruante për deklaratën e Micotaqisit në Himarë , kur shkruante  “Kryeministri i Greqisë, i një vendi partner, mik, mund të vizitojë çdo zonë të Shqipërisë, qoftë si zyrtar, qoftë si qytetar privat. Këtu duhet të jemi të çliruar nga çdo kompleks. Mund të vizitojë Himarën dhe çdo zonë tjetër. Por, zhurma se Himara është minoritet është absurditeti më i madh historik. Askush më shumë se himarjotët nuk janë larë në gjak për identitetin e tyre kombëtar shqiptar.”

Media Greke: Fitorja e Belerit, disfatë politike për kryeministrin Rama

Kjo fitore nuk ka kaluar pa u komentuar nga mediat greke edhe nga vetë drejtuesit e qeverisë atje. “Fitorja e Belerit, është një disfatë politike për kryeministrin Edi Rama”, kështu shkruan media greke Kathimerini, në një analizë të publikuar në faqen e parë, lidhur me çështjen që ka rikthyer përplasjet diplomatike mes Tiranës dhe Athinës. Teksa komenton triumfin pas hekurave të pjesëtarit të minoritetit grek, kandidat i koalicionit “Bashkë fitojmë”, “Kathimerini” thotë se sytë janë kthyer tani nga Tirana, në pritje të reagimit të kryeministrit Rama, që siç shkruan, e kishte kthyer në personale, betejën për Himarën. Sipas medias, Rama do të përdorë sistemin gjyqësor të marrë peng, për të mbajtur kandidatin e arrestuar për blerje votash, jashtë dyerve të bashkisë. 

“Ekziston frika se mund të jemi në fillim të një tjetër hakmarrje, të Ramës ndaj helenizimit të Himarës”, shkruan Stavros Tzimas i Kathimerinit, që e vë theksin tek nevoja e reagimit ndërkombëtar nëse do të ketë përpjekje për të përmbysur vullnetin e votuesve.. 

Martirizimi i panevojshëm i Belerit

Nuk kam dyshim se policia politike ka arritur të sigurojë ndonjë kleçkë kundër Fred Belerit, për të përligjur burgosjen e paimagjinueshme të një kandidati vetëm dy ditë para zgjedhjeve. Duke i ngritur çark ose ndofta duke e përgjuar në mënyrë selektive, ata do i kenë plotësuar një dosje për t’u justifikuar para publikut dhe ndërkombëtarëve, se shteti ligjor ka funksionuar normalisht. Por përpara se të shtrojmë pyetjen a ka i paguar votat e disa minoritarëve të vet kandidati i Omonias, ne duhet të hedhim në tryezë disa të tjera. Si ndodh gjithmonë që në këtë vend votat i blekërka opozita, por fitoret i korr pushteti? Pra të gjitha këto pikëpyetje e çojnë në skajet e pabesueshmërisë fabulën e arrestimit të rastësishëm të kandidatit minoritar.  

Thënë këtë, nuk dua të bëj asnjë apologji të Fred Belerit. Në mendësinë dhe botkuptimin tim, kurrë nuk do ta kisha përkrahur një kandidat të tillë, që i kërkon votat mbi motivet e një nacionalizmi që mëton të ndezë pasionet më të errëta të shtetit fqinjë, që predikon helenizimin e Himarës dhe rrugën e arritjes së këtij qëllimi.  Këtu kemi të bëjmë me një vendim politik të drejtësisë. Rasti i greko -shqiptarit Beleri është njësoj si ai i patriotit tonë me gjak të kulluar, Arben Ahmetaj. Sapo i sulmoi publikisht kryeministri, ia behën prokurorët” shkruan Lapsi.al . 

 Prandaj ajo që ndodhi buzë shëtitores së transformuar nga Rilindja urbane, në Himarë, nuk përbën një rast krimi të thjeshtë elektoral. Ajo natyrisht ka të bëjë me eliminimin e një kandidati të fortë zgjedhor (nuk i mbyllën kufijtë si Vangjel Tavos që do importonte në Shqipëri virusin, por e mbyllën vetë brenda). Ajo ka lidhje me llogaritë e autobusëve me minoritarë që do të vijnë nga Greqia. Ajo nuk mund të shkëputet nga grabitja e pronave të një prej zonave më të bukura të bregdetit, pronarët e të cilave ndryshe nga të ngjashmit e vet në mbarë Shqipërinë, kanë pasur një mbrojtje relative në Athinë.  

E megjithatë, pavarësisht nga të tëra këto, ajo që ka ndodhur në Himarë, është një rast tipik për të ilustruar fytyrën e regjimit që na sundon. E një autokracie ku po s’i pëlqeve shefit, gjithmonë me ligj, mund të të mbyllët televizioni, mund të të hidhet në erë hoteli, ose mund të zihesh duke blerë vota. Fred Beleri nuk u bë viktimë, as sepse nuk fliste mirë shqip, as sepse ushqente një nacionalizëm të verbër. Ai nuk e hëngri si grek, po si qytetar që donte të konkurronte brenda mundësive që të jep ky vend. Por, në hapësira autokratike një gjë e tillë është e pamundur.

Greqia fiton, Shqipëria humbet BE-në

Fakti është se si Micotakis ka diçka për të fituar nga kjo ndodhi. Për kryeministrin grek, ishte shumë simbolike dhe do të kishte përcjellë interesin e qeverisë së tij për të ardhmen e komunitetit, ndërsa mund të ketë qenë gjithashtu një mundësi – në dritën e zgjedhjeve  Greqi – për të shpallur disa ndihmë praktike dhe masa mbështetëse. Arrestimi i Belerit çoi kryeministrin Kiriakos Mitsotakisë të kërcënojë me pengim të procesit të anëtarësimit në BE të Shqipërisë.   Por me  Micotaqisin junior në qeverisje, Shqipëria nuk ka pasur asnjëherë probleme e tensione, ç’ka kanë qenë “normale” në të shkuarën. Sa për ilustrim, qeveria e Tsiprasit, ishte ajo që i hoqi kryebashkiakut të Himarës shtetësinë greke, duke e bërë nga Jorgo në Gjergji Goro, thjesht se këtë e kërkuan qarqet ekstremiste me Fred Belerin, të mbështetur fort edhe nga Ilir Meta, i cili u dekorua me pompozitet nga mazhoranca e drejtuar nga Syriza.  Beleri, realisht është një person problematik, por fuqia e tij potenciale politike është për tu kthyer në një mollë sherri Tiranë-Athinë 

Çështja Bejleri në Senatin Amerikan

Por te shtunën  Ministri i Jashtëm Nikos Dendias foli për një rast skandaloz, përderisa nuk dalin prova të pakundërshtueshme, që përbën një rrezik të madh për marrëdhëniet greko-shqiptare, në lidhje me çështjen Fredi Beleri njoftonte Proto Thema. Por kjo nuk ka mbetur vetëm mes dy palëve. Në deklaratën e tij, kryetari i Komisionit të Punëve të Jashtme të Senatit Amerikan, Bob Menendez, e cilësoi problematik arrestimin e Fredi Belerit. “Unë e kuptoj që zgjedhjet e lira dhe të ndershme, përfshirë gjykatat e pavarura, janë elementë themelorë të një demokracie, por jam i shqetësuar për arrestimin e shtetasit me kombësi greke nga Policia shqiptare, Dionisis Freddy Beleris, dy ditë para zgjedhjeve. Ndërkohë që presim të dalin provat, qeveria greke e ka bërë të qartë se kjo do të kishte një zhvillim negativ për perspektivën evropiane të Shqipërisë. Çfarë po bëjmë për të konfirmuar se autoritetet shqiptare po shkelin shtetin e së drejtës dhe cila është lëvizja jonë e radhës?” tha dje gjatë seancës dëgjimore në Komisionin e Punëve të Jashtme të Senatit, senatori amerikan. Lobi grek e bëri punën. Kështu Rama për shkak të pangopësisë së vet për prona në bregdet po rrezikon anëtarësimin e Shqipërisë në BE. 

Por, megjithatë, martirizimi patriotik grek i Fred Belerit të kujton atë të Spiro Milos, që u bë deputet i Parlamentit Grek, i Vorio Epirit, ndaj në emër të shqiptarëve u bëj thirrje institucioneve:  Dënojeni Fredin! Jo për blerje votash se tregoheni të padrejtë. Për këtë duhet të dënoni pothuajse gjithë politikën shqiptare. Dënojeni për tradhti kombëtare dhe mësojini se Himara është Shqipëri. Pasi dhe këtë Fredin si dhe mikun tim të mirë himarjot Ilia, në Shqipëri, rastis që ta shajnë “Greku i Mutit”,  por në Greqi prapë se prapë. ve bast që e quajnë “Shqiptari i mutit. Apo s’është kështu? 

A është minoritet Himara ?

by

Përgatiti Rafael Floqi/

Ndiqni përshkrimet e udhëtimit të  William Martin Leake dhe e kuptoni. 

William Martin Leake (14 janar 1777 – 6 janar 1860) ishte një ushtarak anglez, topograf, diplomat, antikuar, shkrimtar dhe anëtar i Shoqërisë Mbretërore. Ai shërbeu në ushtrinë britanike, duke kaluar pjesën më të madhe të karrierës së tij në portet detare të Mesdheut. Ai zhvilloi një interes për gjeografinë dhe kulturën e rajoneve të vizituara dhe ishte autor i një sërë veprash, kryesisht për Greqinë.  Ai u dërgua për të vëzhguar brigjet e Shqipërisë dhe Moresë, me qëllim që të ndihmonte turqit kundër sulmeve të francezëve nga Italia, dhe nga kjo ai përfitoi për të formuar një koleksion të vlefshëm monedhash dhe mbishkrimesh. dhe për të eksploruar vendet antike. Më 1807, pasi shpërtheu lufta midis Turqisë dhe Anglisë, u burgos në Selanik; por, duke u liruar po atë vit, ai u dërgua me mision diplomatik te Ali Pasha i Janinës, besimin e të cilit e fitoi plotësisht dhe me të cilin qëndroi për më shumë se një vit si përfaqësues britanik. Ndiqni librin “Travels in northern Greece. By William Martin Leake., v.1., 1777-1860. London,J. Rodëell,1835 ku ne faqet 79-92 flet për Himarën, për të ilustruar qënien shqiptare të Himarës mjafton ky paragraf “Gjuhën greke e flasin pothuajse të gjithë burrat dhe italishten ata që kanë jetuar jashtë vendit; por gratë në përgjithësi s’dinë gjuhë tjetër përveç shqipes”. The Greek language is spoken by almost all the men, and the Italian by those ëho have lived abroad ; but the ëomen in general knoë little of any language but the Albanian.

Këtu po ju sjellim një përkthim nga faqja 79 deri 91 të udhëtimit të tij në Himarë dy shekuj më parë .

10 janar. – Era e shirokut ka qenë e vazhdueshme nga Dyzet Shenjtorët (Saranda) qysh nga nisja ime, dhe barka me të cilën kalova kanalin nuk mundi të kthehej në Korfuz veçse katër ditë më parë. Pasi morëm ekuipazhin e një varke tjetër korfiote , e cila sapo kishte mbërritur në port me një ngarkesë nga Vlora për në Korfuz, për të shtyrë kalimin e tyre atje derisa të më çonin në Palermo dhe kthim, lundruam  për në atë port në orën 9.30 të mëngjesit dhe mbërritëm n atje në orën 2.

Distanca është rreth tetëmbëdhjetë milje; era ishte një erë e butë, si ajo që përcolli Ciceronin në Brindizi . Midis Limanit të Dyzet Shenjtorëve dhe Spillesë, ose portit për Nivicë, ka disa përrenj të vegjël ku mund të gjejnë strehë varkat. Spilleja është afër një përroi në grykën e një lumi, ku qëndron rrënoja e një vendroje  që u shkatërrua nga Ali Pasha në luftë me Nivicën . Përtej tij është Lukova, një fshat i vogël në anën e malit, i rrethuar me tarraca hardhish dhe misri; dy ose tre milje përtej të cilit është Piqerasi , disi më i madh; dhe dy milje më tutje Sopoti. Poshtë Lukovës dhe Piqerasit janë plazhet me rërë, ku ankorohen varkat kur mund të bllokohen në mot të keq. Sopoti qëndron në një lumë dhe ka një kështjellë të quajtur Borshi, në majë të një shkëmbi të thepisur të komanduar nga Haxhi Bedo Aga, një partizan i Vezirit. Këtu janë të vetmet familje myslimane në këtë bregdet. Pas Sopotit zbret një lumë në një përroskë shumë të thellë dhe shkëmbore. Pak më në veri është Qeparoi , buzë një gremine të thepisur, poshtë së cilës janë disa fusha, që përfundojnë në një plazh që ndahet nga Porti i Palermos vetëm nga pika që strehon atë në jug dhe në lindje. Palermo, Panormusi i lashtë, të cilin Straboni e përshkruan si një port të madh në mes të maleve Cerauniane , dhe kështu dallon qartë nga Panormusi i Orikumit, ndahet në dy gjire nga një gadishull shkëmbor, që del në mes të tij, në majën e të cilit qëndron Kastro , ose Kalaja. Kjo kështjellë nuk është gjë tjetër veçse një rrethim i vogël katror që përmban një shtëpi, një kishë dhe dy ose katër plevica. Pasi i solla një letër Bylykbashit ose komandantit, zbarkoj sapo mbërrijmë dhe strehohem nga shiu në banesën e tij të vogël, e cila është e vetmja në vend që ka një oxhak. Në anën e kodrave që kufizojnë ndarjen jugore të portit janë disa ara me misër dhe vreshta, të cilat, së bashku me disa dele në kodra, kulloten nga dhjetë ushtarët që e garnizonit të kalasë. Pesë prej tyre janë myslimanë, duke përfshirë edhe Bylykbashin dhe djalin e tij; të tjerat janë ortodoksë. Në skajin e portit verior, kodrat janë të kultivuara mirë, por këto janë pjesë e territorit të qytetit të Himarës , i cili zotëron të drejtën ekskluzive të peshkimit në atë ndarje të gjirit. Një stuhi e shoqëruar me shi, e cila erdhi natën nga juglindja, sjell një anije nga Ulqini , në italisht, D’Ulcinio në port , e nisur nga Aleksandria. Duke qenë se ulqinakët kanë reputacionin e prirjes për pirateri, garnizoni alarmohet dhe përgatitet për mbrojtje . Në të vërtetë, ata tashmë ishin vënë në alarm nga mbërritja jonë, sepse varka jonë ishte nga Korfuzi, guvernatori dyshoi për një tradhti ruse dhe përpara se shpura ime të dërgohej në kështjellë, u kontrollua, që të mos kishte armë të fshehura. Verën e kaluar një varkë pirate franceze, e cila më pas u shkatërrua në Fanu nga një prej anijeve britanike të luftës në këtë stacion, u fut në Palermo, pasi kishte plaçkitur disa anije malteze me flamur anglez.  Himarjotët formuan një plan për ta sulmuar atë, me pretendimin e të qenit pirat, por ndoshta me qëllimin e plaçkitjes; Megjithatë, duke mos rënë dakord mes tyre, projekti dështoi. 

11 janar- Era zhvendoset në drejtim të perëndimit dhe moti kthjellet në mesditë. Në orën 1, i shoqëruar nga një shërbëtor dhe i paraprirë nga një nga skafistët  korfuziotë dhe një roje nga kalaja, vazhdoj të eci në këmbë për në Himarë  ku nuk mund të shëroheshin bishat dhe rruga mezi pranonte se ishin të punësuar. Kapiteni i Ulqinak, një burrë me mjekër, rreth shtatëdhjetë vjeç, më kishte ofruar të më zbarkonte në gjirin e Himarës dhe kështu të shpëtoja devijimin përgjatë anës së malit; por kur erdhëm pranë anijes së tij, autoriteti i tij rezultoi i pamjaftueshëm për të marrë një remtarësh për të vozitur varkën. Duket se kanë frikë nga himarjotët . Pasi kalojmë kreshtën në skajin e gjirit verior dhe ngjitemi përgjatë anës së kodrave që dalin nga deti përtej tij, arrijmë në fund të një ore në këmbë nga kalaja, në një luginë dhe plazh të vogël ku ka disa tufa.  Në të djathtë, faqet e maleve janë mbushur me valanidh, ose dushqe, që prodhojnë regjësin e lëkurave. 1 ; ata ende ruajnë gjethet e tyre të vitit të kaluar, por vështirë se mund të quhen me gjelbërim të përhershëm. Takojmë disa barinj, të cilëve marinari, me pak fjalë përshëndetjeje, u bën komplimentin e zakonshëm në Shqipëri dhe në këto rrethe të pavarura një shlyerje të nevojshme. Në këmbim, barinjtë thërrasin qentë e tyre, të cilët na kishin bërë një kërcënim të përgjithshëm. Shpejt arrijmë të shohim Himarën , e vendosur në majë të një kodre me majë, dhe hyjmë në tokën e kultivuar që e rrethon atë, e përbërë nga vreshta të mëdha, disa fusha me grurë që sapo kanë mbirë dhe të tjera me elb,  dhe fshatarët ishin duke pluguar dhe do ta mbjellin sapo të kenë një interval të shkurtër moti të mirë. Në një majë të lartë nën malet në të djathtë është manastiri i Panaghisë, në të majtë porti i Himarës , pranë bregut të së cilit janë disa mullinj uji, të kthyer nga një përrua nga mali . Porti është i ekspozuar në perëndim, por ofron strehim të mirë për anijet e vogla nga çdo erë tjetër dhe ka një plazh të bukur . Ka një tjetër plazh më të hapur, dy milje më larg në veri, menjëherë poshtë qytetit, ku varkat tërhiqen në plazh. Këtu është një fushë e vogël e cila, me anën e kodrës midis kësaj fushe dhe fshatit, është pjesa më e mirë e kultivuar e territorit të Himarës . Menjëherë poshtë fshatit janë disa kopshte, me hardhi, ullinj, selvi dhe pemë frutore. Në orën tre e gjysmë mbërrijmë në shtëpinë e kapiten Zakarias , djalit të Gjergjit, i quajtur popullorçe  Zaho-Jorgji , për të cilin kam një letër prezantimi nga  targambledhësi, mikpritësi im në Sarandë. Shtëpia është një banesë e thjeshtë si e çdo kapiteni në Shqipëri. Në dhomën e brendshme një zjarr, në mes të dyshemesë dhe një dyshek i shtrirë anash tij, janë luksi i rregulluar me shpejtësi për mua. Kapiten Jorgo, i cili ka arritur kufijtë e zakonshëm të jetës dhe nuk ka munguar kurrë në fshatin e tij të lindjes, përveç tre viteve të kaluara në shërbimin Napolitan , shpreh kënaqësinë e tij që sheh një anglez këtu për herë të parë. Dy gjermanë disa vite më parë, të cilët e quanin veten anglezë, i lanë një certifikatë kapiten Konstantin Andrucit , që e vërtetonte mashtrimin. Familja e kapedan Zahos përbëhet nga një djalë, e veja e një djali tjetër të vrarë në shërbim të mbretit të Napolit dhe dy ose tre nga fëmijët e tij. Të gjithë janë të punësuar në përgatitjen e darkës, por kryesisht e veja. Pjatat janë pjekur dhe një peshqir i ndyrë i shtrirë, shërben si për tavolinë ashtu edhe për mbulesë tavoline. Kapiteni dhe marinari nga varka, i cili nderohet si mysafir, janë të vetmit persona që i bashkohen tryezës . Pas darkës hyjnë të gjithë kryetarët e shtëpive miqësore me Zaho-Jorgos dhe ulen këmbëkryq rreth zjarrit. Ata rrëfejnë aventurat e tyre në napolitane apo shërbime të tjera, pasi shumica e himarjotëve e kërkojnë jetesën si ushtarë jashtë vendit. Njëri thotë se ishte në luftën e Italisë me Buonapartin, i cili i bëri shumë pyetje në lidhje me këtë pjesë të Shqipërisë dhe i tha në Trieste se donte të dërgonte 40.000 burra në Korfuz dhe po aq në Vlorë . Ata të gjithë flasin me krenari për lirinë e tyre, që do të thotë përjashtimin e tyre nga shtypja turke, në të njëjtën kohë që ankohen për anarkinë dhe përçarjet e tyre të brendshme dhe bien dakord që duhet të jenë të lumtur të marrin bekimin e një qeverisjeje të mirë nga duart e çdo sovrani në Evropë ,përveç turkut, të cilit janë gjithmonë të vendosur t’i rezistojnë. Ata nuk paguajnë haraçin dhe asnjë taksë tjetër, përveç një kontributi prej tridhjetë parash për kokë në vit për Ibrahim Pashën e Beratit , për lirinë e tregtisë në portet e tij. E drejta e kullotës në tokat e qytetit të Himarës , ajo e grumbullimit të valanidhit në male dhe ajo e peshkimit në gjirin verior të Palermos, gëzohen të përbashkëta për të gjithë banorët. Misri rritet në fushën ngjitur me plazhin verior, ku dy përrenjtë, të cilët përqafojnë qytetin, vërshojnë në dimër dhe përgatisin tokën për mbjelljen e atij drithi. Gruri prodhohet brenda territorit, më se i mjaftueshëm për konsumin vjetor të vendit në stinë të favorshme; por për dy ose tre vitet e kaluara mezi kanë korrur mjaftueshëm për gjashtë muaj. Valanidhi , një sasi e vogël gruri në vitet e mira, ndonjëherë edhe pak verë, e thatë dhe pa shije, janë të vetmet eksporte. Thuhet se mali pas Himarës ka plot bredha të përshtatshëm për direkë, të cilët mund të priteshin me një shpenzim të vogël dhe do të ishte një ndërmarrje fitimprurëse, nëse do ta pranonte varfëria dhe përçarja. Fshati, ose qyteti siç kanë kënaqësinë ta kualifikojnë vendasit, i Himarës , më i theksuar sipas italishtes qyteti Tjimaraj përmban 300 familje: të ndara në pesë fise kryesore , aleanca të quajtura parentie në italisht dhe në greqisht  Pharas , një fjalë klasike që vështirë se pritet të gjendet në Shqipëri. Me njërën ose tjetrën nga këto, të gjitha familjet inferiore janë në aleancë. 

Vëllazëritë janë, 1. Liganatët 1, të përbërë nga gjashtëdhjetë ose shtatëdhjetë shtëpi, në krye të të cilave është Alex Dhimo 2 , i biri i Aleksit, 2. Zakanatet 3, nga të cilët pritësi im Zaho-Jorgji  që ka mbi tetëdhjetë shtëpi; 3. Kojkadhi 4, nga të cilët Zaharias Andruci 5 është i pari: prej tyre ka rreth dyzet e pesë shtëpi; 4. Mazates 6, nga të cilët Gjon Tragjini 7 është kryetarii; dhe, 5. Kokouprasec , kreu i të cilit është Andrea Pali 8. E para dhe e dyta janë të vetmet familje, që për momentin, që nuk janë në gjendje të flasin mes tyre, por gushtin e kaluar pati një përleshje me shpata mes Kostandinit, vëllait të kryefamiljarit të tretë, dhe Aleks Dhimës , kreut të së parës. në të cilën u morën disa plagë përpara se të rregullohej sherri dhe palët në konflikt u kthyen në një shkëmbim fjalësh. Një vëlla tjetër i Andrucit tani është nënkolonel i një prej regjimenteve të Cacciatori Albanesi në shërbimin napolitan. Majori i tij është me origjinë nga qyteti i Vunoit. Konstandin Andruci më bën me dije se ishte njëzet e tetë vjeç në shërbimin napolitan, se dezertoi te francezët kur ata morën Napolin, por duke mos marrë asnjë punësim apo inkurajim prej tyre, u kthye në vendlindjen e tij. Kur gjenerali Villettes po ngrinte një trupë shqiptarësh për shërbimin britanik, C. Andruci iu dërgua në Korfuz për të rënë dakord për kushtet nga ana e himarjotëve . Ai flet dhe lexon italisht dhe frëngjisht, është i informuar me tolerancë për historinë dhe antikitetet e këtij vendi, dëshiron shumë të hyjë në shërbimin anglez dhe pohon se mund të ngremë lehtësisht një trup prej 800 himarjotësh nga fshatrat e lira të Himarës dhe me lejen e turqve, dyfishin e numrit në rrethet fqinje . Në qytet janë rreth 100 pensionistë të mbretit të Napolit, përfshirë oficerë, të cilët paguhen nga kapedan Zaho, për këtë qëllim ai viziton çdo vit Korfuzin për të marrë pagesën nga konsulli napolitan, agjent i të cilit është. Ai merr një pension prej dymbëdhjetë dukatësh në muaj për shërbimet e tij ushtarake, katër të tjera për konsullatën ose agjencinë dhe tetë dukatë për të venë e një djali që ra në shërbim. Një dispozitë kaq e bukur pas një shërbimi të shkurtër personal mund të konsiderohet vetëm si synim për të siguruar një agjent me ndikim në vend, sepse Zaho-Jorgji shihet si njeriu kryesor në Himarë nga të gjithë, përveç atyre që janë në anën e Liganatëve dhe që , sigurisht, e konsideroni Aleks Dhimon kryetar. Mosmarrëveshja mes dy palëve është e gjatë ; përplasja më e shquar ndodhi dhjetë apo dymbëdhjetë vjet më parë, kur thuhet se kanë humbur shumë jetë. Krerët e familjeve janë ata që zotërojnë përqindjen më të madhe të vreshtave, arave me misër dhe kopevë; dhe ata formojnë këshillin e Lidhjes familjare. Ndërmjet vëllazërive miqësitë bëhen lehtësisht , megjithëse edhe 12 prej tyre themeli dhe burimi i fundit i ligjit është lex talionis. Ashtu si në Arabi, një vrasje mund të shpallet i pafajshëm për para. Në Himarë 2000 piastrat turke janë çmimi i zakonshëm i gjakut; në fshatin tjetër Vuno është 1000. Derisa të paguhet kjo hakmarrja vazhdon. 

Fuqia e kryefamiljarëve, vëren kapiten Zaho , është thjesht ndikim i pasurisë dhe karakterit dhe as nuk pohohet e as nuk pranohet. “Ai njeri,” duke treguar me gisht një shoqërues, “ndonëse e merr rrogën nga unë, nuk do të bëjë asgjë që unë urdhëroj nëse nuk do.” Ai tregon, megjithatë, në të njëjtën kohë, se mund të dëshirojë që burri të sjellë kapën e tij dhe ta vendosë mbi supe. Këtu janë disa ushtarë me leje, gjatë së cilës marrin pagën. Njëri ka një leje dymbëdhjetë muajshe. Paga e një ushtari është 28 grana mëditje; ai i një rreshteri-major 34; i një kapiteni 80 dukat në muaj; i një nënkoloneli 110; por ata i gjejnë vetë uniformat dhe rrobat e tyre. Një ushtar napolitan nuk ka as gjysmat. Janë tre ose katër kapitenë himarjotë që tani rekrutojnë këtu për trupat e tyre në Napoli. Himarjotët shpesh martohen me banorët e Vunoit , territori i të cilëve ndahet vetëm nga ai i Himarës me kreshtën e malit në veri-perëndim, e cila shikon nga lart Vunoin . Por, duke mos i bërë ballë këtyre aleancave, të dy qytetet janë përgjithësisht në kushtet e dyshimit dhe shpesh në armiqësi të hapur. Kjo është, në të vërtetë, gjendja e zakonshme e dy qyteteve fqinje në Shqipëri dhe, si pasojë e natyrshme, ato që ndahen nga njëri-tjetri nga një territor i tretë janë përgjithësisht në aleancë, gjë që në fakt nuk është e pazakontë në një më shkallë të madhe në të tjera pjesët të botës . 

Emri i Himarës në përgjithësi përdoret në lashtësi për të tërë Kreshta Karaburunit, nga Kepi i Qefalit në Kepin Gjuhësës, duke përfshirë luginën e Orikumit . Qytetet në vijim nga nga jugu në veri janë: Nivica , Lukova , Piqerasi , Sopoti , Qeparoi, Himara , Vunoi , Dhërmia , Palasa  dhe Dukati . Të gjitha këto vende qëndrojnë në anën perëndimore të shpatit të Karaburunit , me përjashtim të Dukatit , i cili shikon në gjirin e Vlorës . Ka edhe disa fshatra më të vegjël në Himarë , njëri prej të cilëve, i quajtur Piluri , është i dukshëm nga qyteti i Himarës në drejtim të lindjes, drejt majës së malit, në një kalim që të çon në fshatin mysliman të Kuçit. Në Korfuz takova një farë konti Gjika nga i Dhërmia, i cili e përshkroi atë vend si shumë piktoresk, me një lumë që kalonte nëpër të; dhe shtoi, se afër Dukatit ka pyje me lisa dhe pisha të holla, që prodhojnë  lëndë druri që mund të zbresin lehtësisht nga kodrat në lagunën e Erikos . Të gjitha qytetet kanë pothuajse të njëjtat sjellje dhe zakone gjysmë barbare . Gjuhën greke e flasin pothuajse të gjithë burrat dhe italishten nga ata që kanë jetuar jashtë vendit; por femrat në përgjithësi dinë pak gjuhë përveç shqipes. Himara , është e vendosur në një lartësi shkëmbore të pjerrët, e mbrojtur nga të dyja anët nga lugina e një përroi dhe me të gjitha shtëpitë e jashtme të përgatitura për mbrojtje , me fuqinë e saj ka shërbyer deri më tani si një pengesë për të gjithë pjesën veriore të rrethit kundër armëve të Ali Pashës. Tre-katër vjet më parë himarjotët luftuan me trupat e tij në kodrën mbi Palermo. Kohët e fundit, duke vizituar vendin e fundit, ai propozoi të blinte një tokë nga himarjotët , me qëllim ndërtimin e një kështjelle, të cilën ata me mençuri e refuzuan. Ai e ka rekomanduar shpesh këtë port për përdorimin e anijeve britanike. Objektivi i tij kryesor në të cilin, siç më rrëfeu ai, është se me këtë paraqitje të mbështetjes nga ne, mund ta ketë më të lehtë t’i vendosë himarjotët nën zgjedhën e tij. Ishte në një mënyrë disi të ngjashme si ai mori Nivicën dhe Shën Vasilin ; dhe kështu është që ai gjithmonë përpiqet, në transaksionet e tij me fuqitë e Evropës, t’i shndërrojë ato në instrumente të madhërimit të tij. Nga Himara në Tepelenë në këtë stinë rruga llogaritet një udhëtim katër ditësh, megjithëse distanca direkte nuk është më shumë se 20 G. milje: ndalimi i ditës së parë është në Kuç , e treta në Nivicë në Shushicë , e cila, si përrenjtë e tjerë të këtij vendi, është e vështirë për t’u kaluar në stinët e shiut. Nivica është e banuar nga Musulmanë Lab, dhe përshkruhet si e vendosur në një shkëmb të lartë, të rrethuar nga lugina të thella dhe përrenj, ku ruhen mbetje të konsiderueshme të mureve antike, dhe në kështjellë veçanërisht një derë e tërë. Është rënë dakord nga të gjithë ata që i kanë parë këto mure, se ato ngjajnë saktësisht me disa pjesë të veprave të lashta helene, të cilat tani shërbejnë si themele për disa prej shtëpive moderne të Himarës . Muratura i afrohet një lloji të rregullt dhe asnjë prej blloqeve prej guri që ka më shumë se pesë anë. Këto relikte, së bashku me Damën, nuk lënë asnjë dyshim që Himara qëndron në vendin e saktë të Kimerës së lashtë, të cilën besoj se e ka vënë re vetëm Plini. Më njoftuan për një mbishkrim në një shtëpi private, por duke qenë se i përkiste njërit prej grupeve të kundërta , nuk munda të merrja leje për ta parë. 

12 janar – As stina, as angazhimet e varkës me të cilën erdha në Palermo, as politika dhe qytetërimi i dyshimtë , nuk do të pranoja ta eksploroja Himarën më larg, aq më pak të mundem të këtë rrugë për të ekzaminuar topografinë e Amantias , Orikumit , Bylisit apo Apolonisë, kam nevojë të kthehem në Palermo dhe Korfuzi . Banorët e Dukatit, që zotërojnë luginën mbi Orikum, janë vështirësia kryesore, duke pasur një reputacion të tillë. atë të Kakovuliotëve të Manit. Edhe pse era është e favorshme sot në mëngjes për t’u kthyer nga deti në Sarandë me motin e  këndshëm, kapiten Zaharias , duke i shtyrë ligjet e mikpritjes në një masë, nuk do të më lejojë të kthehem në Palermo , derisa një qengj, të cilin ai e dërgoi nga kodrat, të ishte pjekur dhe shërbyer në dysheme. Pas këtij mëngjesi homerik, ne zbresim në Palermo, të shoqëruar për dy milje nga kapiten Konstantin Andruci: dy roje, si dikur Enea  ushtarët napolitanë , të armatosur me mushqeta, ecin me ne deri në kufirin e territorit, midis gjirit verior të Palermos dhe istmit të kalasë. Këtu, duke pasur morën një dhuratë , ata qëlluan me mushqeta.

Nisja qe në orën 14.00 . me një dritë  me fllad nga veriu, i cili së shpejti bie në një qetësi; dhe , duke vozitur gjatë gjithë rrugës, mbërrijmë në orën 9 e gjysmë në Sarandë shoqëruar nga një dritë e shkëlqyer e hënës . Në të gjithë këtë pjesë të Shqipërisë është një vend mbizotërues ide , jo e pazakontë gjithashtu në shumë pjesë të Greqisë , se ai vend më parë u përkiste spanjollëve dhe se të gjitha rrënojat janë vepër e atyre njerëzve ; ato në Sarandë, kalaja e Delvinës , rrënojat në fushën e Dropullit , mbetjet e një kështjelle të vjetër turke në Tepelenë , madje edhe muret helene të Finiqit supozohet të jenë të ndërtuara nga spanjollët. Është vështirë për t’u kuptuar si ky opinion lindi , për katalanasit , të vetmit spanjollët që bënë ndonjë vendbanim të përhershëm në Greqi, nuk ishin në këtë vend, as nuk mundet të kenë lënë ndonjë rrënojë në Epir . 

14. Janar – Duke gjetur një anije tjetër, ne lundrojnë përgjatë bregut deri në gjirin e Butrintit, duke kaluar mes të dyve shkëmbinjve të Kasopeas , të cilat janë kaq të rrezikshme pengesë për lundrimin e sigurt e kjo kanal . Ata shtrihen në mes të rrugës mes kalasë e Kasopo dhe një të gjerë gjiri në bregun e Epirit, i cili është i ndarë vetëm nga liqeni i Butrintit nga një kreshtë e gjatë e tokë , jo më e gjerë në disa Gjiri që quhet Ksamili , në aluzion për istmin , ky emër është – shpesh bashkangjitur nga grekët modernë në një isëm , çfarëdo qoftë mund të jetë e saj gjerësia kështu aplikuar në Istmi i Korinthit , dhe tek ai i lirikut Chersonese, pranë Cardias. Gjiri i Ksamilit është i hapur dhe i ekspozuar në perëndim , por në jug një pjesë është mirë strehuar nga katër ishujt, të cilat kanë dhënë mundësi ankorimit  brenda tyre me emri i Tetranisa . Përtej kjo ka një bregdet të thyer, paralel me lindjen ekstremitet të Korfuzit, dhe duke formuar pjesën  më të ngushtë të kanalit duke projektuar pikë në kontinent  që është ndoshta Kepi Posedionit i Ptolemeut dhe Strabonit  Ndërmjet Onhesmussit dhe Posidiumit, Ptolemeu vendos një Casiopea , të cilën ai e dallon qartë nga Casiopea e Corcyraw , duke e përshkruar të parën si një port , e të dytën si një qytet dhe kep. Kasiopea e Epiri , pra , nëse Ptolemeu është i saktë, pasqyrohet në monedhat e Korkyrës.

Si “fluturoi” shqiponja dykrenore nga hititët tek Skënderbeu?

by

NGA RAFAEL FLOQI/

Ndoshta për të përkujtuar ngjarjen e krijimit të Mbretërisë së Arbrit që Karli I porositi një varëse të mrekullueshme relike në formën e një gjetheje ulliri nga argjendarët francezë të oborrit të Napolit, mbi të cilën ishte vendosur stema e familjes Anzhu-Taranto dhe ajo e Despotatit të Epirit: një shqiponjë dykrenore e artë në sfond të kuq, elemente heraldike me prejardhje të qartë bizantine, sado tepër të ngjashme me flamurin e sotëm të Shqipërisë. 

Figura e një zogu me dy koka është përfaqësuar në shumë kultura anembanë globit, dhe në periudha të ndryshme kohore. “Shqiponja dykrenore ka qenë një simbol mbretëror gjatë gjithë historisë së saj deri në ditët e sotme” Historia e përdorimit të shqiponjës dykrenore në kontekste të ndryshme që nga kryqëzatat janë dokumentuar mirë. Është përdorur si heraldikë emblema e shumë shtëpive mbretërore, dhe është ende një simbol shtetëror në disa vende. Megjithatë, e lashtë Kulturat e Lindjes së Afërt kishin përdorur motivin e shpendëve me dy koka mijëra vjet përpara kryqëzatave. Një shembull i mrekullueshëm është ai i hititëve, për të cilët ishte një “shenjë mbretërore”  

Kuptimi simbolik i shqiponjës

Kuptimi simbolik i shqiponjës përfshin krenarinë, prosperitetin dhe njohurinë. Fitorja e së mirës mbi të keqen përfaqësohet nga ky zog grabitqar i mrekullueshëm, si dhe imazhi i zogut të zjarrit që lind nga hiri i tij. Në mitologjinë greko-romake, shqiponja qëndron lart pranë Zeusit suprem, atribut apo edhe personifikimi i të cilit është. Simbioza me mbretin e perëndive i jep shqiponjës, “interpretues besnik i dëshirave të Zotit Zeusit/ Jupiterit”, një natyrë gjysmë hyjnore që e bën atë simbol të epërsisë, forcës dhe fitores. Së bashku me luanin, konsiderohet si “mbreti i bishave”: imponues në figurë dhe krenar në pamje, fluturon më lart se të gjithë zogjtë e tjerë. Përkatësia e tij në rajonet e larta të qiellit e bën atë një simbol të fuqisë hyjnore, ndërsa fluturimi i saj i shpejtë, i drejtë dhe i sigurt i atribuon rolin e lajmëtarit të perëndive. Në sajë të këtyre atributeve, ajo u bë pikërisht një nga simbolet e Zeusit.

Origjina Mesopotamiane e shqiponjës dykrenore hitite

Ka pasur pak kërkime për përdorimin e motivit të shqiponjës dykrenore përpara erës sonë. Disa hulumtimi është bërë mbi imazhet e kafshëve me dy koka (Mundkur 1984), por në përgjithësi është pjesë e një studimi më të gjerë (p.sh. Mollier 2004). Që motivi i shqiponjës dykrenare shfaqet në monumentet hitite në Anadollin qendror, është cituar që nga koha e tyre. Zbulimi u kryenga Charles Texier në fillim të shekullit të 19-të. Historianët modernë thjesht kanë pohuar se arritjet monumentale të artit të hititëve ishin aq mbresëlënës saqë u kopjuan nga popujt e mëvonshëm për stemat e tyre. Por ky është fundi ose fillimi i figurës së shqiponjës dykrenore – për ta. Më 1923, Arthur C. Parker, një antropolog dhe historian amerikan shkroi një artikull me ndikim, “Nga erdhi Shqiponja dykrenare”, në të cilin ai pranon një pararendës mesopotamian të atij të hititëve. 

Motivi i shqiponjës dykrenore është përdorur si emblemë nga vendet, kombet dhe shtëpitë mbretërore në Evropë qysh nga periudha e mesjetës së hershme. Shembuj të dukshëm përfshijnë Flamurin e Kastriotëve, Shtëpinë Bizantine të Paleologëve, Perandorinë e Shenjtë Romake, Shtëpinë e Habsburgëve, Rurikët dhe Romanovët e Rusisë. Përdorimi rus i shqiponjës dykrenore në motivin e shqiponjës (që daton nga adoptimi i saj nga Ivani III në 1497), megjithëse ikonografikisht ajo qe e modeluar sipas asaj Bizantine, ka të ngjarë të jetë në imitim i variantit të hasburganit (Alef 1966). Pasardhës të ndryshëm, si shtete ashtu edhe sundimtarë, të Perandorisë Bizantine, Perandorisë së Shenjtë Romake dhe Perandorisë Ruse adoptuan shqiponjën dykrenore në veshjet e tyre të armëve. (Coat of arms ) Para përdorimit të saj në periudhën bizantine, shqiponja dykrenore ishte përdorur nga turqit selxhukë dhe të tjerë. Përdorimi i shqiponjës dykrenore midis kohës së Perandorisë Hitete dhe adoptimit të saj nga Perëndimi meriton më shumë kërkime, por është jashtë objektit të këtij punimi.

Periudha nga shekujt 19-18 pes përmendet si periudha e kolonisë asiriane, gjatë së cilës Asirianët ngritën pika tregtare për të fituar lëndë të parë nga Anatolia (Macqueen 2003:18). Kjo ishte një periudhë paqësore; Anadollakët përparuan dhe tregtarët asirianë morën gra anadollake (Macqueen 2003:19). Pas disa migrimevet të popullsisë dhe periudhat e mbretërisë së vjetër dhe të mesme, Perandoria Hitite lulëzoi gjatë viteve 14-12 shekuj para erës sonë. Fluksi i njerëzve të rinj, me “rezistencën ndaj sinkretizimit”, rezultoi në panteonin e hititëve.  Hyjnitë me kokë zogjsh ose kafshësh ishin motive të njohura në Lindjen e Afërt të lashtë. Shqiponja dykrenore ishte a motivi i përbashkët i artit të Anadollit të mijëvjeçarit të II para Krishtit (Alexander 1989:154). Një simbol mbretëror i hititëve (Collins 2010:60), është përdorur për shekuj para periudhës së Perandorisë (Alexander 1989:157). Ne kemi marrë shembuj të përdorimit të motivit të shqiponjës dykrenore nga hititët, nga arkitektura monumentale dhe nga vulat, dhe karakteristikat e lidhura dhe ndikimet e tyre. 

Hulumtimet e fundit nga Jesse D. Chariton kanë treguar se përdorimi i motivit të shqiponjës dykrenore ndoqi rrugën perëndimore nga Mesopotamia në Anadoll diku në fillim të mijëvjeçarit të II para Krishtit. Kjo sepse kemi një përshtypje vule babilonase, ndoshta nga mijëvjeçari i tretë para erës sonë, e cila shfaq një shqiponjë dykrenare mbi një mbret. Letërsia sumere mund të hedhë dritë edhe mbi origjinën e shqiponjës dykrenare në Mesopotami. Me interes të veçantë janë bubullima sumeriane Imdugud dhe morfologjia e paraqitjeve të tij, dhe në disa raste shfaqet si një zog me kokë luani që kap antilopat në kthetrat e tij. Prandaj, ka prova të qarta se kulturat e lashta të Lindjes së Afërt kishin përdorur motivin e shqiponjës me dy koka për mijëvjeçarë para Romës ose kryqëzatave.

Shqiponja perandorake romake

Nuk është rastësi që shqiponja ishte emblema e të gjitha perandorive të mëdha të së kaluarës, nga ajo romake në bizantine, nga karolingja në gjermanike, nga ruse në austriake, nga ajo napoleonike në gjermane.

Kryelartë, agresive, e paepur, shqiponja ka mishëruar gjithmonë idenë e përparësisë dhe forcës. Zogu i preferuar i Zeusit, Zarathustras dhe Odinit pranohet në simbolikën e Mesjetës si një shembull i një krijese të pathyeshme dhe i lidhur me konceptet e autoritetit dhe sovranitetit: prandaj prania e tij në skeptre, globe, frone, banderola,  stemat dhe shenjat e tjera të pushtetit.

Shqiponja perandorake me krahë të hapur, me kokën e kthyer djathtas ishte emblema e Perandorisë Romake. Në betejë, humbja e shqiponjës (bartësi i së cilës quhej akuilifer), objekt nderimi të vërtetë nga ushtarët, mund të shkaktonte shpërbërjen e njësisë, sikur të ishte humbja e të gjithë departamentit, si shpirti i legjionit.

Emblema dykrenore e Perandorisë Bizantine 

Paraqitja mitologjike e shqiponjës me dy krerë dhe karakteri i saj ndoshta apotropaik dhe mbrojtës ishte një figurë e zakonshme midis kulturave parahistorike të Mesopotamisë, Sirisë, Azisë së Vogël dhe Egjiptit. Shfaqja e tij në traditën helene shkon prapa në periudhën e qytetërimit mikenas, sipas Aref qytetërimin pellazg,  siç sugjerohet nga gjetjet nga Mikena dhe Peloponezi jugor. Rishfaqja e shqiponjës dykrenore në tokën greke ndodh në Perandorinë Bizantine gjatë mbretërimit të familjes Paleologut në shekullin e XIII-të. Një nga paraqitjet e para të tij në artin bizantin gjendet në kapitullin e ikonostasit në kishën Porta Panagia (1283) në Thesali si dhe në mbishkrimin themelues në kishën Paragoritissa (1294/6) në Artë. Nga dëshmitë arkeologjike duket se simboli i shqiponjës dykrenare është futur në Perandorinë Bizantine jo nga dinastia Komnene, siç besonin disa studiues në të kaluarën, por nga perandorët paleologë. Gjatë periudhës bizantine dhe deri në rënien e Kostandinopojës në 1453 shqiponja dykrenore u përdor si emblemë e perandorisë dhe definitivisht jo si stemë e familjes në pushtet Paleologe. Fakti që është përdorur ndër të tjera nga familja Kantakouzenos, si dhe nga disa anije tregtare të gadishullit italian për të treguar statusin e tyre të përjashtuar nga taksat, e mbështet këtë tezë. Shqiponja dykrenore paraqitet në një sërë ikonash, afreske, dokumente të ndriçuara, qeramika, xhevahire dhe relieve, ndërsa shumica e lidhjeve bizantine prej lëkure të dorëshkrimeve që kanë mbijetuar nga shekulli i V-të janë të stampuara me këtë motiv. Përfaqësimi i tij ndryshon: mund të kurorëzohet (me një, dy ose tre kurora) ose jo dhe herë pas here gjendet duke mbajtur një skeptër dhe rruzullin perandorak. Paraqitje të ngjashme, kryesisht në pikturat murale në mbretëritë fqinje (p.sh. Serbi, Bullgari), demonstrojnë përpjekjen për të imituar ritualin dhe simbolizmin perandorak bizantin. 

A është bizantine shqiponja e Skënderbeut ?

Jo të gjithë e dinë se ishte Karli I Anzhu i pari që përdori titullin “mbret i Arbërisë”. Lidhjet midis Shqipërisë dhe mbretërisë së Siçilisë e kanë origjinën që në fillimet e zgjerimit norman. Ishte në fakt Roger I ai që ishte i pari ndër dinastët jugorë, që u përpoq t’i merrte rajonin Perandorisë Bizantine. Kjo nuk duhet të jetë befasi: Shqipëria është tepër afër bregdetit italian dhe paqëndrueshmëria politike që karakterizonte rajonin, e bëri atë pre të lehtë për dinastitë e ndryshme që u vendosën në jug të gadishullit.

Dihet se me një diplomë të datës 21 shkurt 1272,  Karli I deklaroi se ai pranoi zgjedhjen si Mbret të Shqipërisë, për personin e tij (dhe në trashëgimtarët e tij) kontë dhe baronë, ushtarë dhe borgjezë dhe  universitete dhe ai i mirëpret ata nën mbrojtjen e tij, duke premtuar, ndër të tjera, për të respektuar privilegjet e tyre të lashta.

“Shqiponjën e gjejmë edhe tek shteti i parë i Arbrit në vitet 1199-1216, kur pushtetin e ka Dinastia e Progonit me Gjinin dhe Dhimitrin. Ata ishin të vetëdijshëm për kontinuitetin historik dhe tentonin t’i përdornin simbolet që kishin krijuar një lloj tradite. Por ajo nuk ishte me dy krerë Traditën e vazhdoi edhe shteti i Skënderbeut me shqiponjën e cila ishte stemë e Kastriotëve.

Kjo mbretëri e Arbërit  nuk mbulonte  të gjithë territorin shqiptar: në të vërtetë, ky territor i vogël është malor në tre të katërtat e sipërfaqes së tij dhe anzhuinët kontrollonin realisht vetëm fushën bregdetare, të kufizuar në gjerësi (më pak se 30 km), por që shtrihet nga jugu i liqenit të Shkodrës deri në atë të Butrintit, pra nga veriu në jug të Shqipërisë së sotme. Prandaj është një rajon përballë detit, por kjo nuk është ajo që i interesonte  anzhuinëve, sepse bregdeti është moçal dhe nuk i përshtatet mirë zhvillimit të strukturave portuale. Pasuria e Shqipërisë në sytë e tyre është se ajo përshkohej nga lugina lumenjsh me orientim lindje-perëndim, të cilat e bëjnë atë pikënisjen natyrore të rrugëve tokësore transballkanike, më e njohura prej të cilave është Via Egnatia e cila vazhdon përtej Adriatikut nëpërmjet Appia dhe të çon në Kostandinopojë. 

Karli ishte një “luftë e ftohtë” në vitet 1266–1279 midis mbretërisë së Siçilisë dhe despotatit të Epirit. Nën presionin ushtarak të perandorit bizantin Mihali VIII Paleologu (i cili në këto vite zinte pjesën e luanit të zotërimeve të sundimtarëve të Epirit në Shqipërinë e Jugut) dhe pas një shkëmbimi të a numri i të dërguarve, despoti Niqifor (djali dhe pasardhësi i Mihalit II) u detyrua të përfundonte në prill 1279 një traktat zyrtar me Karlin I të Anzhu. Si pasojë, Niqifori u detyrua jo vetëm të deklarohej vasal i Karlit I në ditët e para të qershorit 1279, por edhe lëshoi 5 kështjella Butrintin, Sopotin (Borshin), Palermon, Himarën dhe Delvinën. Kjo më në fund u garantoi Angjevinët kontrollin e plotë të vijës bregdetare shqiptare nga Durrësi në Veriu në Butrint në Jug. Sidomos Butrinti dhe Sopoti luanin një rol të rëndësishëm në planet e Karlit I për të sulmuar Perandorinë Bizantine nga toka nëpërmjet Rrugës Egnatia.  

Shqiponja e varëses së Karlit I Anzhu e njëjtë me atë të kishës së Shën Ndout në Rodon

Ndoshta për të përkujtuar ngjarjen e krijimit të Mbretërisë së Arbrit që Karli II porositi një varëse të mrekullueshme relike në formën e një gjetheje ulliri nga argjendarët francezë të oborrit të Napolit, mbi të cilën ishte vendosur stema e familjes Anzhu-Taranto dhe ajo e Despotatit të Epirit: një shqiponjë dykrenore e artë në sfond të kuq, elemente heraldike me prejardhje të qartë bizantine, sado tepër të ngjashme me flamurin e sotëm të Shqipërisë. 

Kjo shqiponjë është mjaft interesante ajo mund të ketë shërbyer si model për stemën e Kastriotëve , stilizimi i shqiponjës  të gjetur edhe në kështjellën e mëvonshme të Skënderbeut në Kepin e Rodonit. Kepi i Rodonit është kepi më i madh në vendin tonë, i cili mbyll nga ana e jugut gjirin e Drinit. Princi Karl Thopia një pasardhës i anzhuinëve nga nëna, dëshironte ta kthente këtë vend në një kantier detar, ndërsa heroi ynë kombëtar Skënderbeu duke synuar të kishte një dalje të afërt në det ngriti këtu një kështjellë. Kjo kala filloi të ngrihej mbas rrethimit të parë të Krujës në vitin 1450 dhe mendohet se përfundoi rreth vitit 1452.  Kisha e Shën Ndout është një ndër kishat më të dëgjuara të zonës të periudhës së Mesjetës shqiptare. Kjo edhe për shkak të ndërtimeve që bëri Skënderbeu në atë zonë të Kepit në shekullin XV, indirekt ajo quhet edhe kisha e Skënderbeut. Monumenti sot paraqet vlera si një ndërtesë që i takon arkitekturës romano-gotike e shek. XIII. Pas rindërtimit të saj vitet e fundit mund të shihen ende qartë një kalorës mbi kalë dhe një shqiponjë dykrenore, me krahë të ulur poshtë.

Sjellja e provave dhe gjurmëve të kohës mbart vlera të pallogaritshme, sepse në vite të gjata e të trazuara lufte, në kushtet e luhatjeve dhe pasigurisë, në situata anarkie, të mungesës së shtetit e të institucioneve që ka përshkuar jo pak herë vendin tonë, kanë pasur si rrjedhojë pakësimin në minimum të vlerave materiale-identifikuese të trashëguara. Kështu, nga periudha e Skënderbeut, e vetmja gjurmë e prekshme brenda tërësisë tokësorë shqiptare, gjendet përpos se shqiponja e Derës së Kastriotë ve në afreskun e murit gjysëm rrethor të absidës, të kripës së kishës të Shna Ndout në Rodon.

Në qendër të absidës, pjesa e poshtme, qëndron si figurë shqiponja dy krerëshe e derës së Kastriotëve. Edhe kjo, për rastësinë tonë fatlume, sepse për shekuj të tërë, ka qenë e ”fshehur” poshtë shtresave gëlqerore e lëndëve të tjera, petët e të cilave, pasi u kruajtën e ranë në proçesin e restaurimit në vitin 2000, u afruan historianëve befasinë e një gjurme historike madhore, shqiponjën me dy krerë të Kastriotëve. Pjesërisht të dëmtuar, brezi ynë ka gjetur edhe lëndën materiale nga fushat ndihmëse të historisë, si Heraldika dhe pothuaj tërësisht lëndën nga Veksillologjia (koleksionimi, ruajtja dhe studimi i flamujve) Një mori gjetjesh arkeologjike në shekujt XIX E XX, me gjurmë të rëndësishme nga historia e popullit, ose kanë përfunduar në muzeumet e të tjerëve, ose janë vjedhur dhe zhdukur pa gjurmë, siç ndodhi me tre stemat mesjetare që ushtria serbe shkuli në 1912-tën, në Luftën e I-rë Ballkanike, nga kështjella e Lezhës, e pas rrëmbimit prej Durrësit, dhe gjurma e tyre humbi. Nga pakujdesia, në gjendje të mjerueshme marrim vesh se janë edhe katër stemat heraldike me shqiponjë të Himarës janë humbur. 

Por kjo varëse e lartpërmendur, që përmban si zambakun e anzhuinëve dhe shqiponjën me dy krerë tani e ruajtur në muzeun e Cividale del Friuli, Museo di Palazzo de Nordis është shenja e parë heraldike e lidhjes të trojeve të Shqipërisë me shqiponjën dykrenore të flamurit.

Vizioni perandorak i paraqitur nga Karli I parashikonte një pushtim të gjithë Lindjes, duke përfshirë Kostandinopojën dhe pjesën tjetër të projektit dukej i realizueshëm kur në duart e dinastisë ra dhe Akaias, dukati i Athinës dhe Shqipërisë. Megjithatë, lufta e Vespers devijoi burimet e angjevinëve drejt përplasjes me aragonezët, fillimisht të Katalonjës dhe më pas të Sicilisë, duke çuar gjithashtu në humbjen e dukatit të Athinës dhe një ulje të përgjithshme të politikave angjevine në frontin lindor.

Pas vitit 1453 shqiponja dykrenore u adoptua nga sundimtarë të ndryshëm edhe të ishujve grekë dhe kolonive veneciane, të cilët ishin të ndërlidhur me bizantinët, ose për të legjitimuar pushtetin e tyre ose për të shpallur dominimin e tyre si pasardhës legjitim i Bizantit; për të njëjtin qëllim shqiponja me kokë dekoroi fronin e Ivanit III të Rusisë pas martesës së tij me princeshën e fundit bizantine Zoe. 

Por kjo ishte stemë e Kastriotëve para se të binte Bizanti. Perandoria Osmane i kaloi patriarkut ortodoks të Kostandinopojës shumë nga funksionet dhe shenjat e ish-perandorit, duke përfshirë shqiponjën dykrenore, e cila u adoptua nga patriarku si simbol i Kishës Ortodokse. Shqiponja dykrenore përdorej në dekorimin e kishës dhe shpesh përshkruhej në ikonostasin e gdhendur ose në mes të dyshemesë si një omphalion (qendër) si dhe në shtëpi private në dyer, qëndisje dhe mobilje. Çështja e kuptimit të saj nuk mund të përgjigjet me siguri absolute. 

Shqiponja Bizantine dhe kuptimi simbolik dhe heraldik

Në periudhën parahistorike shqiponja dykrenore ishte ndoshta një simbol mbrojtës, magjik ose apotropaik; në raste të tjera, ajo personifikonte “urtësinë e shumëfishuar” të zotit. Përfaqësimi i tij në monedha, vula dhe ndriçime dorëshkrimesh në Evropën mesjetare nga shekulli 12 e këndej lidhet me kuptimin e tij heraldik si simbol i një qyteti ose si stemë e një familjeje fisnike. Në ikonografinë perandorake përdorej edhe për të dalluar perandorin (shqiponja dykrenare) nga mbreti (shqiponja me një kokë). 

Sa i përket ikonografisë bizantine, përveç disa informacioneve të ndryshme për rëndësinë e saj si emblemë perandorake, shumica e referencave rrjedhin nga burimet perëndimore. Sipas tyre, dy kokat e shqiponjës simbolizojnë pretendimet për gjysmën lindore dhe perëndimore të perandorisë romake dhe u referohen ose elementeve eskatologjike të kultit të perandorit të bazuar në shqiponjat apokaliptike të profecisë së Ezekielit ose atyre materiale dhe shpirtërore, fuqia e perandorit. Megjithatë, shqiponja dykrenore fitoi rëndësinë e rivendosjes së Perandorisë Bizantine; dhe në ditët e shqiponja e zezë dykrenore në sfond të verdhë përdoret si simbol i kishës ortodokse në të gjithë botën. 

Në heraldikën dhe veksillologjinë bizantine, shqiponja dykrenore (bicipite) është një akuzë lidhur me konceptin e Perandorisë – ku kokat përfaqësojnë sovranitetin e dyfishtë të perandorit si në çështjet laike ashtu edhe ato fetare dhe/ose dominimin mbi Lindjen dhe Perëndimin. 

Pas Kryqit të Shenjtë, ndoshta asnjë simbol tjetër nuk është lidhur më ngushtë me historinë dhe fatin e Perandorisë Bizantine sesa motivi i shqiponjës dykrenare, deri në atë pikë sa është ‘gdhendur’ në imagjinatën moderne si ‘flamuri zyrtar’. ‘ të perandorisë deri në ditët e saj të vdekjes në 1453.

Megjithatë, sa e saktë është kjo lidhje dhe sa informuese janë burimet tona për këtë?

Simbolet dhe shenjat ishin emblema të ndryshme me rëndësi të ndryshme simbolike për audiencën që përdoreshin për të shprehur pozicionin social dhe politik të një individi ose një institucioni. Këto emblema nuk duhet të ngatërrohen me heraldikën, e cila siguroi një sistem simbolesh të interpretuara lehtësisht për të përfaqësuar identitetin familjar dhe individual, dhe erdhi në kuptimin e aspekteve të statusit të privilegjuar shoqëror, patronazhit dhe pronësisë. Për më tepër, përdorimi i shenjave heraldike si një paraqitje simbolike e familjeve nuk u zhvillua në Bizant në një shtrirje të madhe si në Perëndim përpara Kryqëzatës së Katërt 

Herë pas here nën këmbët perandorake shfaqet një supë ose jastëk, në të cilin paraqitet një shqiponjë, si në portretet e Mikaelit VIII (mbretëroi, 1261-82; me shqiponja me një kokë) ose Andronikos II (mbretëroi, 1282-1328; me dy- shqiponja me kokë). Por shqiponja e Karlit te parë ishte para saj në kohë, dhe për paradoks Skënderbeu  luftoi dukwn e Aju në Taranto

 I vetmi rast që shqiponja dykrenare shfaqet në një flamur është në anijen që solli perandorin Gjon VIII Palaiologos në Këshillin e Firences, siç përmendet nga Sphrantzes dhe konfirmohet nga përshkrimi i saj në Dyert e Filaretit të Bazilikës së Shën Pjetrit. Për më tepër, shqiponja (e artë në sfond të kuq) përdorej gjithashtu nga despotët gjysmë autonomë të Moresë dhe nga Gattilusi i Lesbos, të cilët ishin vasalë të Palaiologëve dhe ishin martuar në familjen Palaiologos

Shtetet e tjera ballkanike që ndoqën ‘modelin bizantin’: kryesisht serbët, por edhe bullgarët dhe, pas vitit 1472 shqiponja u adoptua nga Moskovia dhe më pas nga Rusia. Patriarkana Ekumenike në Konstandinopojë dhe Malin Athos, dhe Kishat Ortodokse Greke në diasporë nën Patriarkanën përdorin gjithashtu një shqiponjë të zezë dykrenare në një fushë të verdhë si flamur ose emblemë. 

Megjithatë për t’i atribuar shqiponjën dykrenore motivi për Bizantin është i gabuar; së pari, ky motiv kishte një histori multikulturore prej disa mijëvjeçarësh përpara se ta trashëgonin bizantinët përmes Romës; dhe së dyti, nuk ka absolutisht asnjë dëshmi ikonografike apo letrare që do ta lidhte përdorimin e këtij motivi si mjet-flamur zyrtar i Perandorisë Bizantine.

Kuptimi i shqiponjës për Skënderbeun

Por, cila është domethënia e këtij flamuri, e ngjyrave kuqezi, e shqiponjës dykrenore? 

“Qysh herët në histori është përdorur shqiponja në jetën politike e fetare, tek kjo e fundit tek besimet pagane. Shqiponja në vete ngërthente shumë elemente fisnike. Ajo paraqiste krenarinë, lirinë e forcën. Në kohët antike madje thuhet se Zeusi ushqehej me qumështin e dhisë së Amalfit që ia sillte shqiponja, d.m.th. ishte ushqyese e zotëve… Mendohet se shqiponja ka qenë shpend, totem i adhurimit edhe në mitologjinë e Zeusit, e kjo edhe pse ka të bëjë me mitologjinë greke, lidhet edhe me sfondin pellazg. Shqiponjën e përdor edhe Pirroja i Epirit, madje në një rast kur korr një fitore në Itali luftëtarët i drejtohen me nofkën ‘shqiponjë’ ndërsa ai ua kthen: ‘Unë jam shqiponjë, por ju jeni krahët e mi’. Prandaj, ai e përdorte shqiponjën si simbol të madhështisë së tij. Shqiponjën e hasim edhe në Perandorinë Romake e atë Bizantine. Falë namit të tyre, besohet se është përhapur edhe tek popujt e tjerë”.  Skënderbeu e mori këtë simbol duke aluduar në Pirron dhe rëndësinë simbolike të shqiponjës.

Gjatë fushatës së Gjon Huniadit në Nish më 1443, Skënderbeu dhe disa qindra shqiptarë u larguan nga radhët turke; për njëzet e pesë vjet ai shënoi fitore të jashtëzakonshme kundër osmanëve. 

Ai nuk adoptoi flamurin e ngjashëm perandorak bizantin, me shqiponjën dykrenore por e gjeti atë si flamur dhe sfondin e kuq të përdorur në këto troje që nga Regnie Albanie  dhe kur fitoret e tij i sollën titullin papal Athleta Christi. Shqiponja u përdor për qëllime heraldike në mesjetë nga një sërë familjesh fisnike në Shqipëri dhe u bë simboli i shqiptarëve.

Stema e Kastriotëve, me një shqiponjë të zezë dykrenare në një fushë të kuqe, u bë e famshme kur ai udhëhoqi revoltën kundër Perandorisë Osmane që rezultoi në pavarësinë e Shqipërisë nga viti 1443 deri në 1479. Ky ishte flamuri i Lidhjes së Lezhës. i cili ishte shteti i parë i bashkuar shqiptar në mesjetë dhe organi politik përfaqësues më i vjetër në vend me të dhëna ekzistuese.

1 Shqiponja hitite

       2. Shqiponja Bizantine 

     3   Shqipona e Palailogëve 

   4 Varesja e Karlit qe kombinon zambakun angjevin dhe shqiponjwn dy krenore ruajtur në Muzeun e          Cividale del Friuli, Museo di Palazzo de Nordis

    5 Shqiponja e Skenderbeut zbuluar në Kishën e Shën Ndoit në Rodon.

Shqipëria pas shtypjes së kryengritjeve nga Turgut Pasha

by

Nga një gazetar italian i pranishëm në vendgjarje

Rafael Floqi/

Teksa zhvillohet çdo ngjarje e rëndësishme që i intereson Shqipërisë, nuk janë të paktë ata që shqiptojnë gjykim pas gjykimi, pa u munduar të mbledhin mendimin intim në atë që gjallëron protagonistin e kësaj skene reale. Vetëm duke iu afruar këtij populli, i cili prej vitesh, dhe sot më shumë se kurrë, ka tërhequr sytë e gjithë Europës mbi vete, mund të arrijmë në një njohje të sigurt të ndjenjave që realisht i trazojnë shpirtin e shqiptarit.

Pra, le ta lëmë një herë të shprehet, që zëri i tij të riprodhohet me gjithë besnikëri dhe të dihet gjykimi që vetë shqiptarët japin për gjendjen e re të krijuar nga Kushtetuta Osmane. Kushtetuta, thonë ata, nëse nuk ka sjellë të gjitha ato përmirësime që ka premtuar, megjithatë ka ofruar disa avantazhe, por në një masë kaq të pandjeshme, sa nuk është e mundur të dallohet praktikisht risia që ka ndodhur në jetën e brendshme të perandorisë për disa vite. Një Kushtetutë që erdhi në jetë me gjithë lulëzimin e shpresave të bukura që mund të ndodhë vetëm me një regjim të vërtetë lirie të mirëkuptuar, që duhet të kishte arritur, megjithëse pjesërisht, ndërkohë parashikimet më rozë.

Fatkeqësisht nuk ishte kështu; Këtë e dinë mirë ata që ende e konsiderojnë Turqinë të ndjeshme ndaj përparimit civil. Nëse në të gjitha krahinat e perandorisë së gjerë osmane Kushtetuta u shfaq në formën shtesës së lirisë, në Shqipëri nuk ishte kështu.

Ajo degjeneroi menjëherë në një regjim të jashtëzakonisht të dhunshëm, i cili fare mirë mund të krahasohej me një nga ato të pushtimeve barbare, që mbytin jo vetëm çdo aspiratë më spontane të popullit, por që shtypën edhe vetë lirinë personale. Në të vërtetë, ajo u reduktua tek puna e tmerrshme e Turgut Pashës, komandantit suprem të 20,000 trupave turke – gjatë rrethimit të fundit në Villajetin e Shkodrës? Turgut Pasha, i cili, siç thonë këtu, një ish shtetas gjerman i inkorporuar në ushtrinë turke, e tmerroi në mënyrë të papërshkrueshme, popullsinë shkodrane. Gjaku rridhte si përrenj nëpër rrugë dhe fyerjet ndaj grave ishin në rend të ditës, pasi në rend i ditës ishin ndëshkimet fshikullimet me kërbaç, që binin anë kurrizin e tyre që guxonin të shprehnin habinë e tyre, për vendosjen e papritur të këtij sistemi të ri të gjakderdhjes dhe të dhunës. Turgut Pasha, dora e fortë dhe e dhunshme e një njeriu, i cili çdo ditë mbante një fjalim para trupave, duke bërë që auditori i habitur të dridhej; hoxhallarët, madje u llahtarisën. Predikimi i zjarrtë më së shpeshti, përfundonte pikërisht me këto fjalë: Zoti juaj nuk është Krishti, Zoti juaj nuk është Muhamedi – që shkaktonte panik në mesin e hoxhallarëve -zoti juaj, jam unë. Nuk ka dyshim që në Itali dikush që shprehej me seriozitet në këtë mënyrë, do të mbyllej menjëherë në një spital psikiatrik, në seksionin paranojak.

Turgut Pasha, qe gjendur një ditë me trupat e tij pranë një fshati, dhe pa një hoxhë që po qëndronte në minaren e një xhamie duke kënduar nga çatitë, lutjen e zakonshme drejtuar Allahut, dhe pa shumë ceremoni u dha urdhër ushtarëve të tij ta hidhnin në erë minaren, dhe, në një çast minarja dhe edhe hoxha i gjorë u shndërruan në një grumbull pa formë mbetjesh të përgjakshme dhe rrënojash. Më pas, goditjet me kamzhik ishin bërë një spektakël publik ku merrnin pjesë duke argëtuar trupat turke, dhe çfarë është më cinike e ironike, skena e dhimbshme dhe e egër do të ndodhte nën sytë dhe brohorimat e turmës.

Një grua e futur në burg me dyshimin se kishte fshehur armë dhe dëshironte të mos tregonte emrin e pronarit të tyre, dhunohet brutalisht nga ushtarët përgjegjës për ruajtjen e burgut. Çështja i bëhet të ditur të burrit të saj , i cili i acaruar dhe gati i çmendur nga pikëllimi, shkon te dera e burgut për të shprehur indinjatën e tij dhe për të kërkuar mëshirë për gruan e tij të varfër, tashmë nënë e fëmijëve të vegjël. Burri pritet me bajoneta dhe vritet brutalisht në pragun e burgut. Dhe ndërkohë njerëzit, sidomos në vilajetin e Shkodrës, vuajnë tmerrësisht nga varfëria. Në Shkodër nuk ka asnjë fabrikë, asndonjë punishte, ndonjë laborator, përveç disa mullinjve dhe një fabrikë sapuni. Dhe çdo ditë në qytet mbërrijnë tufa lypsash, të cilët i sulmojnë udhëtarët me këmbëngulje të egër, të shtyrë nga uria që i torturon. Është një shfaqje e neveritshme. Por shumë më e dhimbshme, më shqetësuese është varfëria e skajshme që fshihet nëpër shtëpi, ku për netë radhazi babai kthehet pa një bukë për të ushqyer fëmijët e tij dhe shan e shan këdo që është shkaku i kaq fatkeqësive.

Unë vetë pashë këto ditë baballarë familjesh, të nderuar që të fshehur turpësisht nën vellon e errësirës së mbrëmjes, zgjasnin dorën me druajtje për të lypur. Nëse kësaj i shtojmë pastaj eksodin e të gjithë rinisë, e vetmja mbështetje për pleqtë, për kaq shumë familje të varfra që e kishin të vetmen mjete jetese nga puna e fëmijëve të tyre, nuk ka njeri që mund ta imagjinojë shkretimin e këtij populli të mësuar prej kohësh me të gjitha llojet e hidhërimeve, por kurrë në një shkallë kaq të mprehtë abuzimesh fizike dhe morale. Dhe padrejtësitë që autoriteti kryejnë çdo ditë me arrogancën që u jep liria, e kombinuar me barbarinë më të rafinuar, që i shtojnë agoni- agonisë. Veprat e këqija alternojnë tmerrësisht; as shtypi nuk e ndjen për detyrë të merret me të. Unë do të tregoj për atë që po ndodh ndërsa shkruaj, që është si një hallkë në zinxhirin e skëterrës. Një i ri njëzet vjeç, një farë Lufo, nga Shkodra, u thirr së fundmi për shërbimin ushtarak. I prekur nga një plagë në gju, ai iu nënshtrua një vizite nga një mjek ushtarak i cili e shpalli të paaftë. Por mjekët e tjerë ushtarakë nuk donin të linin, një tjetër nga viktimat e pakta të hakmarrjes së tyre dhe e shtruan në spital për ekzaminim të mëtejshëm. E mbyllën në një dhomë të keqe dhe johigjienike, pranë një të prekuri nga murtaja që po vdiste, ku e lanë pa ushqim për 36 (tridhjetë e gjashtë) orë, për shkak të mungesës së regjistrimit të rregullt të numrit të regjistrimit. Pastaj i përgatitën ushqimin e përzier, e futën në dhomën e pacientëve më të neveritshëm dhe sëmundje ngjitëse dhe e shtynë të shtrihej në një shtrat të zhytur në gjak dhe qelb të pacientëve të tjerë të infektuar, duke e tallur gjithë sarkazëm – në emër të Muhamedit – të ushtarëve të tjerë më të pakënaqur sesa fajtor. Dhe tani që shkruaj, ai ende kërkon ndihmë, për t’u çliruar nga kaq shumë pisllëqe, që do t’i sjellë atij një vdekje të pashmangshme dhe të tmerrshme.

Ky është një episod i trishtë i odisesë së madhe të dhimbjeve e të tjera, abuzimeve. Por pyesni ata pak rekrutët, që veshin uniformë sot; pyesni ata të një fshati aty pranë – Zadrimës – tashmë të rekrutuar dhe ikur me rastin e një pushimi të shkurtër; më në fund, pyesni të gjithë shqiptarët dhe të gjithë do të kenë një lot për të fshirë, një episod të dhimbshëm për ta thënë, të gjithë do të mund t’ju përsërisin me frazën, që pat thënë një malësori të shekullit të shtatëmbëdhjetë, por një malësori inteligjent nga Sheldia: “Sikur të duhej të përshkruanim të gjithë të keqen që na bëri dhe thotë se e bën turku, do të duhej që gjithë uji i detit të bëhet bojë, dhe qielli të bëhet letër!

Albania e Montenegro nell’ora presente