NGA SADIK ELSHANI-FILADELFIA/*
Me 21 korrik, tri vite me pare, Ali Podrimja u nda nga kjo bote kur po merrte pjese ne nje festival te poezise qe po zhvillohej ne France. Edhe ketu, sikurse edhe herave te tjera ne vende te ndryshme te botes, kishte shkuar per t’ia paraqitur botes vlerat tona shpirterore e kulturore. Ishte ne mesin e poeteve, ne gjirin e poezise – aty ku ishte gjithmone, aty ku gjithmone ndihej mire. Zemra e tij qe gjithmone rrahu per Kosoven, pushoi se rrahuri larg Kosoves se tij te dashur. E ndiejme mungesen e tij, vdekja e tij eshte nje humbje e madhe per letrersine, kulturen dhe kombin tone ne pergjithesi. Por poetet, njerezit e medhenj nuk vdesin kurre, jeta e tyre eshte vepra e tyre dhe ato vepra do te jetojne ne shekuj, sa te rroje njerezimi. Ali Podrimja u nda nga kjo bote, por me vargjet e tij, me vepren e tij, ne krahet e poezise u ngrit lart ne qiellin e perjetesise prej nga do te ndricoje si nje yll qe nuk do te shuhet kurre. Ali Podrimja eshte diamanti i kurores se poezise moderne shqiptare.
Ali Podrimja, si shume bashkemoshatare te brezit te tij, e arriten moshen e pjekurise, u burreruan para kohe. E tille ishte koha. vitet e pesedhjeta te shekullit te kaluar ishin vitet vendimtare per formimin shpirteror e intelektual te poetit. Me 1957 botoi poezine e tij te pare ne revisten letrare “Jeta e re” qe botohej ne Prishtine, me kryeredaktor, Esad Mekulin – babain e poezise shqiptare te Kosoves. Ishin vitet kur shqiptaret e Kosoves po perjetonin njerin nga terroret me te egra shteterore jugosllave, kohen e aksioniot per mbledhjen e armeve dhe trysnine, dhunen qe po ushtrohej ndaj tyre per t’i lene trojet e tyre dhe per t’u shperngulur ne Turqi. Poeti i ri i perjetonte vete keto ngjarje te hidhura dhe e ndjeu nevojen qe te qendroje i paperkulur, duke mos u dorezuar kurre perpara te ligave dhe te zezave qe regjimi serb ushtronte panderprere ndaj popullsise shqiptare te Kosoves dhe trojeve tjera shqiptare ne ish Jugosllavi. Ky ishte misioni i tij fisnik qe manifestohet dhe e pershkon tere krijimtarine e tij letrare e publicistike, angazhimet e tij shoqerore e atdhetare. Ai e ndjeu thelle nevojen per te shprehur krenarine kombetare, revolten dhe shqetesimet e tij per fatin e popullit shqiptar. Kjo me se miri shprehet ne poezine e tij “Metafora e jetes sime” dhe ne shume poezi te tjera:
“Nese s flas
jeta ime s’ka qetesi
fjala ime behu Une
heshtja te te mos shtype
ne gure mulliri
nese s’flas
jeta ime s’ka qetesi
fjala ime behu Une
plaga ime
le te marre
fryme thelle.”
Ali Podrimja eshte autor i me shume se dhjete vellimesh me poezi te fuqishme dhe mbahet sot nga kritika si perfaqesuesi me tipik i poezise shqiptare, si dhe poet me me emer te madh edhe ne shkalle nderkombetare. Eshte poeti me i perkthyer shqiptar dhe shkrimtari i dyte me i perkthyer, pas Ismail Kadarese. Ali podrimja eshte nder poetet me te shquar shqiptare te lirikes atdhetare (patriotike). Kjo poezi pershkohet nga ndjenja te thella e te pastra atdhedashurie dhe nuk shprehet me parulla, thirrma e brohoritje bombastike, por me fjale e shprehje te zgjedhura, te shpalosura me nje mjeshteri te rralle artistike, me nje figuracion shume te pasur qe perforcon thellesine e mendimit te tij. Vargu i tij tashme shume i njohur, “Kosova eshte gjaku im qe nuk falet”, eshte kredoja, uni i poetit. Ky varg u be burim frymezimi, u be thirrje per te gjithe shqiptaret e ndershem e atdhetare qe u perpoqen dhe luftuan me pushke e me pene per lirine dhe pavaresine e Kosoves
Ne vitin 1982 ai botoi permbledhjen mjeshterore, “Lum Lumi”, e cila eshte e vetmja e llojit te vet ne letersine shqipe dhe shenon nje kthese ne poezine e sotme kosovare e gjithshqiptare. Jane keto vargje intime familjare te poetit qe shpreh dhimbjen dhe pikellimin per djalin qe i vdiq. Eshte dhimbja e prindit poet, eshte dhimbja e poetit prind. Prandaj, jane keto vargje shume te ndjeshme,shume te dhimbshme qe burojne nga thellesia e zemres dhe artistikisht jane shume te persosura, shume origjinale.
Ali Podrimja eshte poet i kursyer qe me mjeshteri e perdor cdo fjale. Ne vargjet e tij nuk ka fjale e shprehje te teperta e ta pavenda, prandaj edhe poezia e tij tingellion bukur. Cdo fjale pozicionohet ne vendin e duhur dhe eshte e sakte, si notat ne kompozimet e Mocartit. Vargu i tij eshte mjaft shprehes me figuracion te pasur ku domonojne metafora, miti e simboli. Ai e ka cliruar poezine shqipe nga disa rregulla te ngurta metrike, sic eshte vargu i thurur, apo nga permbajtja si, fryma apologjike, brohoritese e letersise se realizmit socialist. Por ai sjell disa risi dhe vendos parime te reja krijuese, sic eshte vargu i lire, shqiptimi metaforik, gjuha e alegorise dhe ironuise – mjete keto efikase per te depertuar dhe per te shprehur edhe zonat me te ndjeshme, me te fshehta te natyres njerezore.
Pervec poezise ai ka botuar edhe dy libra ne proze dhe ka botuar mjaft shkrime eseistike e publicistike. Me shkrimet e tij publicistike dhe me veprimtarite tjera artistike, kulturore e shoqerore, ai ka qene mjaft i angazhuar per te afirmuar ceshtjen e Kosoves dhe arritjen e pavaresise se saj. Ne keto shkrime ai trajtonte, shqyrtonte ceshtjet dhe problemet madhore te kombit, duke i paraqitur nga nje nivel i larte intelektual e njerezor, e jo duke u bere pre, apo peng i politikes se dites. Ne shkrimet e tij nuk ka anime, tone ideologjike e politike – ai nuk ishte me kete, apo ate dhe kunder ketij, apo atij. Ai gjithmone ishte me kombin dhe tere jeten punoi per te miren e kombit – tere krijimtarine e tij e vuri ne sherbim te ceshtjeve madhore te kombit tone. Ai gjithmone ka qene kunder atyre qe popullit tone i shkaktuan dhimbje te thella, madje u munduan edhe ta zhduknin nga faqja e dheut.
Kam patur fatin e mire qe ta takoja poetin. Kur studioja ne Universitetin e Beogradit (me vone kam kaluar ne Universitetin e Zagrebit), Shoqata Letraro – Muzikore, “Perpjekja”, e studenteve shqiptare qe studionin ne Universitetin e Beogradit, ne pranvere te vitit 1977 organizoi nje mbremje letrare me shkrimtaret nga Kosova dhe ne ate grup ishte edhe Ali Podrimja. Ne ate takim shkrimtaret nga Kosova lexuan krijimet e tyre dhe disa nga ne studentet qe merreshim me krijimtari letrare, po ashtu lexuam krijimet tona. Pastaj u organizua nje koktej i bukur per nder te mysafireve tane dhe patem rastin qe te bisedonim nga afer me njeri – tjetrin. Ali Podrimja me pyeti se prej nga isha dhe me tha se i kishin pelqyer poezite e mia. Pastaj biseduam edhe per shume gjera te tjera aktuale, per hallet e Kosoves, per rolin tone per zhvillimin e gjithmbarshem te Kosoves, etj. Bisedonim hapur. pa kurrefare rezervash, sikur te njiheshim me vite te tera. Aty e pashe nga afer guximin atdhetar e intelektual te Ali Podrimjes, njeriun e vendosur te cedshtjes sone kombetare, urrejtjen e tij per regjimin e atehershem jugosllasv. Te tilla ishin vargjet e tij, sepse buronin nga zemra e nje krijuesi, nje njeriu me shpirt te paster, nje intelektuali shume te guximshem. Njeriu dhe poeti Ali Podrimja ishin nje.
Poetin tani nuk e kemi me ne mesin tone, ai tani eshte ne boten e lavdise se perjetshme, prehet i qete ne krahet e poezise, prane Lumit te tij te dashur, ne dheun e shtrenjte te Kosoves se lire.
Ali podrimja dhe vepra e tij nuk do te harrohen kurre! I perjetshem qofte kujtimi i tij!
Filadelfia, 21 korrik, 2015
*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.
Te lumte, Doruntine Maloku!
Nga Sadik Elshani*/
Skena polkitike e Kosoves shpesh sjell pamjen e nje tablloje te zymte – skena te shumta te pahijshme qe te shqetesojne, te bejne te ndihesh i pashprese. Por ja qe ne horizont u duk nje shkendije shprese. Para 2 – 3 ditesh ne gazetaezpress.com, ne emisionin “Komiteti” pashe nje interviste te znj. Doruntine Maloku, deputete e re e Kuvendit te Kosoves nga radhet e LDK-se. Dhe ajo qe me beri pershtypje, me nxiti t’i shkruaj keto radhe e te reflektoj per gjendjen e pergjithshme ne Kosove, ishte mencuria, gojetaria (elokuenca), qartesia dhe thellesia e mendimeve te saj, logjika e shendoshe, e mbi te gjitha, gjuha e paster, e rrjedhshme, shqipja standarde pa gabime gramatikore qe ajo perdorte. Me plot te drejte dikush mund te pyes se, cka ka ketu dicka te jashtezakonshme qe nje deputete e shkolluar e flet gjuhen bukur?! Dhe vertet, nuk duhet te jete asgje e jashtezakonshme, por fatkeqsisht, per ne eshte e jashtezakonshme se, shume rralle na bie rasti te degjojme biseda te tilla qe ta mbushin zemren plot kenaqesi. Zakonisht ndodh e kunderta, shpesh na bie rasti te degjojme intervista te politikaneve, intelektualeve, publicisteve, profesoreve tane dhe ndjehesh i zhgenjyer nga keto biseda per nivelin e ulet intelektual, per gjuhen teper te dobet qe perdorin me plot fjale te huaja e me gabime te shumta gramatikore, duke thurur fjali te pakuptimta. Dhe nuk duhet te jete keshtu!
Krahas pergatitjes profesionale, njohurite, aftesite gjuhesore e komunikuese te nje njeriu jane nje tregues domethenes qe e karakterizon, e percakton nivelin arsimor, kulturor e intelektual te nje njeriu. Prandaj, nuk eshte e rastesishme qe nga gjuha qe perdor nje person dhe menyra se si flet ai, menjehere del ne pah niveli i atij personi. Te folurit dhe te shkruarit paster i gjuhes shqipe duhet te jete detyre paresore e cdo shqipfolesi, posacerisht e atyre qe cdo dite komunikojne ne mediat e shkruara dhe elektronike dhe e atyre qe jane te pranishem ne jeten publike te vendit. Mendimet shprtehen me qarte kur perdoret nje gjuhe e paster, e kuptueshme duke u bazuar ne rregullat gramatikore: morfologjike, sintaksore e drejtshkrimore. Permbajtja – ajo cka thuhet eshte shume me rendesi, por aq e rendesishme eshte edhe ajo se si thuhen gjerat, si parashtrohen problemet, si paraqiten mendimet per ceshtjet e caktuara.
Ne kete interviste ishte teper deshpruese gjuha qe perdornin dy gazetaret, Berat Buzhala e Leonard Kerquki – ishte gjuha e nivelit me te ulet, gjuha arkaike qe nuk u kishte hije gazetareve te lartpermendur te perdornin nje gjuhe te tille ne bisede me znj. Maloku. Nje gjuhe te tille ata mund ta perdornin sikur te flisnin me ndonje fshatar te pashkolluar. Gazetaret kane nje pergjegjesi, detyrim per ta perdorur shqipen standarde, sepse ata komunikojne cdo dite me lexuesit, degjuesit e shikuesit, varesisht nga mediat ne te cilat e ushtrojne profesionin e tyre. Ky shqetesim per gjuhen nuk eshte teme e ketij shkrimi te shkurter, por duhet theksuar se gjuha qe perdoret ne mediat tona dhe ne te folurit tone te perditshem eshte ne nje nivel jo te lakmueshem.
Kjo interviste e znj. Maloku me nje gjuhe te drejtperdrejte, pa fyer, pa akuzuar askend ishte vertet nje kenaqesi, nje freski per mua dhe me ngjalli shpresen per te ardhmen me te mire te Kosoves. Kemi njerez te afte, te perkushtuar, te ndershem qe me angazhimin e tyre mund te japin nje ndihmese te cmueshme per zhvillimin sa me normal te ecurive (proceseve) shoqerore, politike, ekonomike, arsimore e kulturore te Kosoves. Por shume njerez te tille jane te zhgenjyer me gjendjen aktuale ne Kosove, jane duke qendruar anash, nen hije dhe nuk dalin ne arene, ne balle, te prijne e te behen flamurtare te zhvillimit te gjithmbarshem te Kosoves. Dhe Doruntina ka bere mire qe eshte duke u angazhuar ne jeten politike te Kosoves si deputete e Kuvendit te Kosoves, institucionit ku duhet te debatohet ne menyre demokratike per ceshtjet jetike te popullit te Kosoves, ku duhet te merren vendime te guximshme dhe ku vendoset per fatin e Kosoves. Kur njerezit e afte, njerezit e ndershem nuk angazhohen ne rrjedhat politike e shoqerore te Kosoves, atehere ne fuqi vijne mediokret, matrapazet, perfituesit, hajdutet qe per fat te keq, shume nga keta sot jane ne pozita udheheqese, ne pushtet dhe jane duke i shkaktuar deme te medha Kosoves. Te shpresojme se shembullin e Doruntine Malokut do ta ndjekin edhe shume vajza te reja e djem te rinj, te paisur me aftesi e pergatitje profesionale te duhur, te brumoisur me ndjenjat e atdhedashurise, vullnet te mire dhe me kembenguljen, perkushtimin per ta ndryshuar gjendjen e tanishme te ploget, per te ecur perpara, per ta futur Kosoven ne gjirin e familjes se vendeve demokratike e te perparuara te botes. Vetem me njerez te tille mund te ecim perpara!
Ne fund s’me mbetet tjeter, veq ta pergezoje znj. Maloku: Te lumte Doruntine!
Filadelfia, 20 korrik, 2015
*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.
Shqetesimi i At Gjergj Fishtes
Ne stilin e “Lahutes se Malcis”- me rastin e 75 vjetorit te ndarjes nga kjo bote te At Gjergj Fishtes./
Nga Sadik ELSHANI/
Shkrepi dielli buzes s’Cukalit/
Sot s’do t’kndojm, oj Zana e malit/
S’do t’kndojm me Lahute t’Malcis/
Por do t’ia kjajm hallet Shqypnis/
Keto vargje kur jam tue i shkrue/
Per Shqypni jam tue u shqetsue/
Se punet fort mire nuk jane tue shkue/
Shume parti na jane krijue/
Me njani – tjetrin jane tue luftue/
Gjuhe rrugaci tue perdorue/
Per Shqypni hic s’jane tue punue/
Vec per vete tue u pasunue/
Uh! Kuvendi i Shqypnis/
Po qysh kaq keq jeni katandis/
S’ju ka mbet nji fije e burrnis/
Po ku i keni rregullat e gjytetnis?/
Jeni ba gazi i njerzis/
A ky asht shembulli qe i jepni rinis?!/
Kur te mblidheni ne ket Kuvend
Mblidhuni si burrat dikur n’Prizrend
Per me fol, me bisedue
Shqyptarin se si me pshtue
Ti, o Sali je nga Malcia
Mire duhet ta dish cka asht burrnia
Ti, o Edi je piktor
Artisti ka nji shpirt njerzor
Mosni k’shtu se na banet hor
Burrave hije k’shtu nuk u ka
Per faqe te zeze jeni ba
Shume keq Kombi na asht perca
Po qysh k’shtu me u perca?!
Shqyptari Shqyptarin vlla e ka
Disa thone jemi te majte
Te tjeret thone jemi te djathte
Me keto ndasina vllazen mjaft
Se ai vetes qe i thote Shqyptar
S’duhet t’jete tjeter, vec kombtar
Vec Shqypnin ta kete parti
Shqyptarizmin ideologji
N’kohnat tona s’kishte parti
Vec kishte Komb, kishte Shqypni
Kishte nder, bese e burrni
Per njani – tjetrin respekt e dashni
M’falni vllazen, pak jam idhnue
Se nji prift une kam qillue
Me fjale t’ambla duhet me bisedue
Por s’po mundem me u durue
Kur po e shoh Shqypnin teposhte tue shkue
Edhe pse pak jam deshprue
Po kam uzdaje e jam tue shpresue
Se punet ma mire kane me shkue
Shqypnia mbi dhe kurre s’ka me u shue
Pra, gra e burra, varza t’reja e djelm te ri
Conu n’kambe sot per Shqypni
Rreth Flamurit t’bahemi nji
Dite e nate s’bashku t’punojme
Vendin tone ta perparojme
Ket Shqypni, dikur Zonje e Rande
Qe te gjithe e therrasim Nane
Vaso Pasha tjerat mire i ka thane.
Filadelfia, korrik 2015
Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.
Lidhja Shqiptare e Prizrenit – simbol i bashkimit kombetar dhe gur themeli i shtetesise shqiptare
Nga Sadik ELSHANI/*
Periudha e Rilindjes Kombetare eshte njera nder periudhat me te rendesishme dhe me te lavdishme te historise se popullit shqiptar. Eshte kjo periudha e zgjimit kombetar, e ngritjes se ndergjegjes kombetare dhe te hovit te zhvillimit kulturor e arsimor.
Ne fund te shekullit te XVIII dhe ne fillim te shekullit te XIX, zhvillimi ekonomik e politik i Perandorise Osmane kishte marre te tatepjeten. Reformat e Tanzimatit qe u shpallen me 3 nentor te vitit 1839, keqesuan me tej gjendjen e shqiptareve, ndersa shtetet fqinje, si: Serbia, Mali i Zi e Greqia kishin fituar autonomi ose pavaresi dhe tani kishin synime territoriale ndaj tokave shqiptare. Ne keto rrethana, problemi i ruajtjes se teresise tokesore ishte bere problemi numer nje per shqiptaret. Ky problem u be edhe me i mprehte gjate viteve te Krizes Lindore (1875 – 1878) dhe vecanerisht gjate Luftes Ruso – Turke te viteve 1877 – 1878. Ne janar te vitit 1877 ne Budapest u arrit merreveshja midis Austro – Hungarise dhe Rusise, sipas se ciles, ne rast te shkaterrimit te Perandorise Osmane, te formohej Shqiperia si shtet i pavarur. Pra, ky ishte akti i pare diplomatik nderkombetar qe pranoi ne parim idene e krijimit te nje shteti shqiptar. Me 24 prill te vitit 1877 Rusia futi ushtrine e vet ne Besarabi dhe i shpalli lufte Perandorise Osmane. Ne nderkohe, Mali i Zi pushtoi disa vise veriore shqiptare te Vilajetit te Shkodres, ndersa Serbia pushtoi disa pjese te Vilajetit te Kosoves, si: Nishin, Vranjen, Prokuplen, etj. Si gjithmone, shqiptaret luftuan me heroizem, por nuk paten sukses, sepse ushtrite serbe e malazeze ndihmoheshin nga Rusia. Gjendja ashtu e rende ne keto vise shqiptare u keqesua edhe me teper dhe mbi 200. 000 shqiptare te ketyre viseve te pushtuara u debuan nga vatrat e tyre.
Keto ngjarje nxiten shqiptaret intelektuale e atdhetare ne Stamboll, te cilet me 12 dhjetor te vitit 1877 themeluan Komitetin Qendror per Mbrojtjen e te Drejtave te Kombesise Shqiptare. Themeluesi i ketij komiteti ishte Abdyl Frasheri, ndersa anetare ishin: Zija Prishtina, Jani vreto, Pashko Vasa e Sami Frasheri.
Nga Lufta Ruso – Turke, Rusia doli fitimtare dhe me 3 mars 1878 u nenshkrua Traktati i Paqes se Shen Stefanit. Sipas ketij Traktati, nje pjese e madhe e tokave shqiptare shkeputej nga trungu i tyre dhe i bashkangjitej Bullgarise, Serbise e Malit te Zi. Keto rrethana te krijuara, si dhe lajmi se do te mbahej se shpejti Kongresi i Berlinit, ne te cilin do te behej revidimi i vendimeve te Paqes se Shen Stefanit, ishin faktoret kryesore, faktoret nxites qe ndikuan ne formimin e Lidhjhes Shqiptare te Prizrenit dhe veprimtarine e saj per shpetimin kombetar.
Lidhja Shqiptare e Prizrenit u formua ne kuvendin themelor qe u mbajt ne Prizren me 10 qershor te vitit 1878. Ne kete mbledhje moren pjese 300 delegate nga te gjitha viset shqiptare: te krishtere e myslimane, intelektuale, pashallare, fshatare e qytetare te rendomte. Ne kete kuvend historik merrte pjese edhe nje djale katermbedhjete vjecar, kryetrimi i ardhshem i Kosoves dhe i gjithe shqiptarise, Isa Boletini. Ata u mblodhen me nje qellim te perbashket, per te mbrojtur teresine tokesore te trojeve shqiptare dhe per formimin e shtetit autonom qe do te mbulonte kater vilajetet e banuara kryesisht me popullsi shqiptare: Vilajetin e Prizrenit, Shkodres, Manastirit dhe Janines. Ata u mblodhen edhe per t’i treguar botes se, ky vend ka zot dhe askush nuk mund te luante me me fatin e tij.
Fjalen e hapjes e mbajti Abdyl Frasheri, i cili perfaqesonte Komitetin Qendror nga Stambolli. Vendimet e Lidhjes se Prizrenit u miratuan e u nenshkruan nga 47 bejlere shqiptar me 18 qershor 1878. Disa nga vendimet me kryesore ishin:
1. Mospranimi per t’i dorezuar territore Serbise, Malit te Zi e Greqise.
2. Kerkesat per t’i kthyer tokat me popullsi shqiptare te aneksuara nga Serbia e Mali i Zi.
3. Autonomia brenda Perandorise.
4. Nderprerja e thirrjes nen arme dhe e taksave nga qeveria qendrore ne Stamboll.
Lidhja u krijua si nje organizate politike e ushtarake mbareshqiptare, me organet e saj qendrore dhe me dege ne te gjitha krahinat e Shqiperise. Ne krye te Lidhjes qendronte Keshilli i Pergjithshem, me kryetar Iliaz Pashe Dibren, e me vone Ymer Prizrenin. Ajo kishte edhe komisionet (dikasteret) e veta: Komisionin e Puneve te Jashtme, Komisionin e Puneve te Brendshme dhe ate te financave. Kishte edhe Prokurorine e Pergjithshme e Gjykaten e Larte. Pra, kishte nje organizim shteteror funkcional.
Kongresi i Berlinit qe u mblodh me 13 qershor 1878, kishte konfirmuar pavaresine e Rumanise, Serbise, Malit te Zi, ndersa interesat e kerkesat shqiptare nuk qene perfillur fare. Ne kete Kongres, shqiptaret nuk paten perkrahjen as edhe te nje fuqie te madhe qe t’i mbronte interesat e tyre. Madje, as edhe qenja jone si komb nuk u njoh. Duke qene se vendimet e Kongresit te Berlinit nxiten pekenaqesi te shqiptaret, atehere Lidhja Shqiptare e Prizrenit vendosi te luftoje per t’i realizuar tri kerkesat kryesore te saj: a) njohjen e kombit shqiptar; b) rujatjen e paprekshmerise se trojeve kombetare shqiptare; c) bashkimin e tokave shqiptare ne nje njesi te vetme autonome shteterore. Gjithashtu kerkohet qe nepunesit te dinin gjuhen shqipe, te perhapet arsimi, ne shkolla te mesohet gjuha shqipe, te ndahet nje shume e madhe e te ardhurave shteterore per arsim dhe per ndertime komunale.
Porta kurresesi nuk pajtohej qe te themelohej autonomia ne viset ku jetonin shqiptaret. Ne keto rrethana, Lidhja e Prizrenit vendosi qe te shkaterrohej pushteti lokal osman. Lidhja e Prizrenit kishte edhe forcat e saj te armatosura qe numeronin mbi 16.000 veta. Keto forca ne shtator te vitit 1878 vrasin mareshalin osman, Mehmnet Ali Pashen, duke e shpartalluar edhe ushtrine e tij. Ndersa nga nentori i vitit 1879 e deri ne shtator te vitit 1880, Forcat e Lidhjes zbrapsen edhe te gjitha sulmet e ushtrive malazeze. Duke filluar nga gjysma e korrikkut te vitit 1879, shqiptaret moren pushtetin ne duart e veta ne shume qytete, si ne: Vushtrri, Peje, Mitrovice e Gjakove. Ndersa dega e Lidhjes Shqiptare e Shkodres, me 17 prill 1880, shpalli autonomine e vendeve ku jetonin shqiptaret. Vec kesaj, Lidhja e Prizrenit zhvilloi edhe nje veprimtari te dendur diplomatike. Ajo dergoi Abdyl Frasherin se bashku me Mehmet Ali Vrionin ne kryeqytetet europiane ne pranvere te vitit 1879. Por, memorandumet, peticionet, letrat dhe mjetet tjera diplomatike nuk ndihmuan ne ndryshimin e qendrimeve politike per shqiptaret dhe trojet e tyre. Prandaj, ne janar te vitit 1881 u mblodh Kuvendi i Jashtezakonshem i Lidhjes Shqiptare, ne te cilin Kometeti Kombetar i Lidhjes, qe ishte organi me i larte ekzekutiv, u shpall “Qeveri e Perkohshme” me kryetar atdhetarin e shquar, Ymer Prizrenin e nenkryetar, Shuaip Spahiun, ndersa Abdyl Frasheri u ngarkua te udheheqte Dikasterin per Punet e Jashtme dhe Sulejman Vokshi u ngarkua te udheheheqte Dikasterin e Mbrojtjes duke u emeruar Komandant i Pergjithshem i ushtrise. Kjo qeveri tani filloi te udheheqte levizjen per autonomi. Ajo vendosi dhe u perpoq qe me forcen e armeve t’i debonte organet e pushtetit osman dhe ne vend te tyre te emeronte nepunes nga gjiri i popullit. Qeveria e Perkohshme e shtriu autoritetin e saj anembane Kosoves e deri ne Shkup. Abdyl Frasheri ne Diber e rrezoi mytesarrifin turk dhe e vuri qytetin nen administrimin e Lidhjes.
Porta nuk pushonte se vepruari per ta shkaterruar Lidhjen e Prizrenit. Ajo nuk duroi me dhe ne prill te vitit 1881 dergoi Dervish Pashen me forca te medha ushtarake (15 batalione) qe ta shtypte Lidhjen. Dervish Pasha i likuidoi me pare prijesit e deges se Shkodres, pastaj ata te Shkupit dhe u nis per ne Kosove ku u ben luftime te ashpra ne Slivove, Shtime, Gryken e Carraleves (ketu Mic Sokoli e ve gjoksin mbi topin turk), Qafen e Duhles dhe ne hyrje te Suharekes. Pas ketyre luftimeve, Dervish Pashe e pushton Prizrenin me 22 prill te vitit 1881. Shume veprimtare te Lidhjes u arratisen, ndersa shumica e udheheqesve u zune rob, nder ta edhe Abdyl Frasheri. Porta keta i denoi rrepte ne Gjykaten e Jashtezakonshme. Abdyl Frasheri u fal me 1885. Ymer Prizreni gjeti strehim duke marre azil politik ne Mal te Zi, mirepo atje ne rrethana te pasqaruara likuidohet me 1886.
Megithate, Lidhja nuk kapitulloi, nuk i dorezoi armet. Pas renjes se Prizrenit, shqiptaret ben qendrese ne Malesine e Gjakoves, Lume dhe ne rrethinen e Pejes. Keto luftime i udhehoqi Sulejman Vokshi, i cili me vone, ne gusht te vitit 1885 u arrestua. Lidhja Shqiptare e Prizrenit ndoshta u shkaterrua si organizate politike e ushtarake, por zjarri qe ajo ndezi, nuk u shua. Ajo u be pishtar qe i ndriti rrugen popullit tone, u be flamur qe i priu shqiptareve ne vitet qe pasuan e deri ne ditet tona. Idealet e Lidhjes se Prizrenit u nguliten thelle ne ndergjegjen e kombit shqiptar – ideale qe cuan drejt shpalljes se pavaresise se Shqiperise. Lidhja ishte perpjekja e pare serioze mbarekombetare per te krijuar nje territor te bashkuar shqiptar qysh nga perpjekjet e forcave te Skenderbeut. Lidhja Shqiptare e Prizrenit ishte kthese e rendesishme ne periudhen e Rilindjes Kombetare Shqiptare, sepse ceshtjen shqiptare e vendosi ne arenen nderkombetare si nje nga ceshtjet me te ngutshme e me te ndieshme qe kerkonte zgjidhje ne cdo rregullim te ardhshem te Europes Juglindore. Programi i saj politik qe misheronte programin madhor te Rilindjes Kombetare, nuk pushoi se vepruari duke synuar formimin e Shqiperise Etnike.
Me 28 nentor te vitit 1912, nje nga programet e Lidhjes se Prizrenit u realizua pjeserisht me Shpalljen e Pavaresise se Shqiperise. Por, ajo Shqiperi perfshinte vetem nje pjese te territorit shqiptar, ndersa me teper se gjysma e tokes dhe popullsise shqiptare mbeti jashte kufijve shteteror. Megjithate, ajo ishte nje arritje e madhe per popullin shqiptar, sepse sic jane shprehur atdhetaret e asaj kohe: “Me mire nje Shqiperi e vogel dhe e lire, sesa e tera e roberuar.” Perpjekjet e shqiptareve per te realizuar platformen atdhetare te Lidhjes se Prizrenit nuk u ndreprene kurre, dhe me 17 shkurt te vitit 2008 – 130 vite pas themelimit te Lidhjes se Prizrenit, Kosova u shpall shtet i pavarur, i njohur nga shtetet me te fuqishme dhe demokracite me te perparuara te botes. Idealet dhe programi kombetar i Lidhjes se Prizrenit mbeten ne rend te dites dhe vazhdojne te jene perjetesisht burim frymezimi per brezat e ardhshem. Edhe kriminelet serbe e dinin fare mire rendesine historike te Lidhjes se Prizrenit, dhe me 27 mars te vitit 1999 e dogjen ndertesen ku u mblodh Kuvendi i Lidhjes se Prizrenit. Por, ata nuk e dinin qe tani kjo ngjarje nuk shlyhet me kurre nga kujtesa e kombit tone – ajo eshte bere ndergjegja jone – eshte bere pjese e pandashme e qenjes sone. Godina u rindertua plotesisht dhe u hap me 10 qeershor te vitit 2000.
Epoka e Lidhjes se Prizrenit eshte njera nder periudhat me te lavdishme e me te ndritura te historise se kombit tone. Ajo do te mbetet ne kujtesen e popullit tone si simboli i bashkimit kombetar dhe gur themeli i shtetesise shqitare. Te mesojme dhe te frymezohemi nga pervoja historike dhe platforma kombetare e Lidhjes se Prizrenit. Te nxjerrim mesime te vlefshme nga perpjekjet shekullore te popullit tone, te marrim shembull nga Rilindesit tane mendjendritur dhe te ngreme lart vlerat tona kombetare e njerezore, kodin tone te larte etik e moral. Per nje kohe te gjate, ideologjite e huaja te te gjithe spektrit politik dhe te gjitha ngjyrave politike, i kane sjell deme e percarje te medha kombit tone. Kombi, Shqiperia te jete partia e shqiptarit, shqiptarizmi te jete ideologjia e shqiptarit. Kjo eshte jehona dhe porosia e madhe e idealeve te Epokes se ndritur e te lavdishme te Lidhjes Shqiptare te Prizrenit.
Filadelfia, 4 Qershor, 2015
*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.
Pikniku i “udheheqesve” shqiptare
Nga Sadik Elshani/
Nuk kam ndermend ketu te analizoje ngjarjet e javes se fundit qe ndodhen ne “Lagjen e Trimave” ne Kumanove, sepse keto dite eshte shkruar mjaft ne shtypin shqiptar. Si ndodhen keto ngjarje, si dhe pse filluan, cila eshte arsyeja, kush qendron pas ketyre ngjarjeve, etj. Edhepse kaloi me shume se nje jave ende nuk kemi nje spjegim zyrtar per keto ngjarje. Pyetjet qe shtrova me lart dhe shume pyetje te tjera kerkojne pergjigje, hetime, analiza e shqyrtime serioze. Keto ishin ngjarje te renda, skena lufte ku mbeten te vrare mbi 20 qytetare, u shkaterruan shume shtepi, u terrerorizua dhe u tmerrua nje lagje e tere, nje qytet i tere. Por ne kete shkrim te shkurter do te perqendrohem te indiferentizmi, mosangazhimi, heshtja e udheheqesve te shqiptareve te Maqedonise dhe gjithe faktorit politik shqiptar. Gjate tere kohes kur po ndodhnin keto perleshje te ashpra, kur po rrezikohej jeta e qytetareve te pafajshem e te pambrojtur, udheheqesit e partive politike shqiptare nuk u pane dhe nuk u degjuan fare, thua se keto ngjarje tragjike po ndodhnin ne nje planet tjeter dhe jo ne nje lagje shqiptare. Kur ndodhin ngjarje kaq te renda me pasoja tragjike, udheheqesit e zgjedhur me voten e popullit duhet te qendrojne me popullin, te angazhohen qe konflikti te nderpritet, te mos demtohen, te mos vriten qytetaret e pafajshem. Ata jane zgjedhur per t’i prire popullit, per t’u ballafaquar me situata te veshtira dhe per te marre vendime te veshtira. Ne kete konflikt qe ndodhi ne Kumanove, udheheqesit e shqiptareve te Maqedonise deshtuan per t’i dale ne mbrojtje bashkatdhetareve te tyre – ata falimentuan, falimentoi ndergjegja e tyrte. Indiferenca, mosveprimi i tyre eshte per cdo kritike dhe eshte i papranueshem. Ngjarjet e diteve te fundit ne Kumanove, si dhe disa ngjarje te tjera me heret po tregojne qarte se shqiptaret e Maqedonise nuk kane udheheqes serioze. Keta udheheqes, si dhe gjithe shqiptaret e Maqedonise kane nje pervoje te gjate e te hidhur me forcat policore maqedonase – forca te cilat nuk kane respekt per jeten e njeriut, aq me pak per jeterat e shqiptareve, forca qe nuk i zgjedhin mjetet, por mezi presin rastin te ballafaqohen e te vrasin sa me shume shqiptare. Trekendeshi antishqiptar: Serbi – Rusi – Maqedoni, trekendeshi provokues e destabilizues i Ballkanit dhe tere Europes, eshte i angazhuar me tere mekanizmat e tyre dashakeqe e djallezore per te perkeqesuar poziten e shqiptareve, per t’i paraqitur shqiptaret si njerez te padenje per te qene pjese e familjes europiane. Here pas here ata do te mundohen te inskenojne skenare, konflikte te tilla si ky i fundit ne Kumanove. Edhe shqiptaret duhet te jene syhapur (vigjilent), te mos bien ne gracka e te behen viktima te inskenimeve te forcave te sigurimit te Maedonise. Konflikti i armatosur gjithmone duhet te jete opsioni i fundit, kur cdo gje tjeter ka deshtuar.
Deshtuan edhe udheheqesit e dy shteteve, dy qeverive shqiptare, Shqiperise dhe Kosoves. Gjate tere kohes sa zgjati konflikti ne Kumanove ata nuk u degjuan fare, nuk ben as perpjekjen me te vogel per te ndaluar konfliktin, duke bashkerenduar punet, veprimet me udheheqesit e shqiptareve te Maqedonise dhe duke kerkuar me vendosmeri nga qeveria maqedonase dhe faktori nderkombetar qe keto sulme te nderpriten menjehere dhe konflikti te zgjidhet me mjete paqesore. Asnjera qeveri nuk mbajti nje mbledhje te jashtezakonshme per te diskutuar e shqyrtuar kete gjendje te jashtezakonshme, gjendje lufte ne Kumanove. Shteti shqiptar, qeveria shqiptare nuk kane nje plan, program kombetar, platforme, strategji kombetare, prandaj edhe reagimet e tyre jane te plogeta dhe nuk kane kerrefare ndikimi te asnjera pale dhe as te faktori nderkombetar. Ministri i Puneve te Jashtme te Shqiperise, Z. Ditmir Bushati beri nje deklarate sa per sy e faqe, sa per ta lagur gojen, ndersa Kryeministri Rama nuk u deklarua fare, nuk doli me nje qendrim te vetin, por ne Facebook e percolli deklaraten e ministrit te tij. As pozita dhe as opozita nuk e pane te arsyeshme qe per nje cast ta nderpresin fushaten zgjedhore e te dalin se bashku ne nje tribune, te solidarizohen me vellezerit tane ne Maqedoni e t’i dergojne nje mesazh te prere e te forte qeveritareve shoviniste te Shkupit, se pa marre para sysh dallimet tona, kur vjen puna te interesat madhore te kombit tone, mireqernja e cdo shqiptari kudo qe ndodhet ne bote – ne jemi nje. T’i ndrpresin menjehere sulmet barbare, vrasjet e shqiptareve dhe shkaterrimin e shtepive, pronave te tyre.
Gjate tere kohes sa zgjati ky kionflikt, udheheqesit shqiptare nuk komunikuan me njeri – tjetrin, nuk i bashkerenduan veprimet e tyre dhe nuk ushtruan trysni ndaj qeverise maqedone qe konflikti te nderpritej menjehere. Nje takim i udheheqesve te shqiptareve te Maqedonise me Kryeministrin e Shqiperise, Kryetarin e Kuvendit te Shqiperise, Ministrin e Puneve te Jashtme te Shqiperise, ndodhi para ca ditesh ne Pogradec. Ishte ky nje takim i rastesishem, sepse qelloi qe Kryeministri i Shqiperise kishte shkuar ne Pogradec qe te beje fushate zgjedhore. Por edhe ky takim deshtoi, sepse nuk u bashkuan te gjithe rreth te njejtes tavoline, Zoti Menduh Thaci dhe Zoti Ali Ahmeti nuk u takuan me njeri – tjetrin. Ne fakt ky nuk ishte kurrefare takimi, sepse u zhvillua ne nje restorant buze liqenit te Ohrit/Pogradecit. Vertet ky nuk ishte nje takim pune per te biseduar rreth ketyre ngjarjeve te renda e tragjike, por me teper i ngjante nje pikniku. Te gjithe dukeshin te shliruar, te patrazuar, thua se nuk ka ndodhur asgje. Ajo qe ndodhi ne Kumanove nuk ishte piknik, por ishte nje ngjarje tragjike, ishte lufte ku mbeten te vrare 22 qytetare. Prandaj, nje ngjarje kaq e rende e meriton nje qasje serioze, nje angazhim, mobilizim serioz te te gjithe faktorit politike shqiptar dhe jo nje takim te nje atmosfere pikniku. Ne kete takim nuk u mor asnje vendim, nuk u be asnje deklarate lidhur me ato ngjarje qe ndodhen ne Kumanove. Ata ka qene dashte te takohen e te diskutonin me seriozitetin me te madh ne nje dhome-shtab, t’i bashkerendonin punet dhe te hartonin nje strategji te perbashket se si duhet vepruar ne situata te ngjashme, si duhet vepruar tani e tutje dhe ta mbajne pergjegjese qeverine maqedone e te kerkojne llogari per keto akte barbare e kriminale. Partite shqiptare ne Maqedoni jane te percara, bejne koalicione me partite maqedonase, por nuk bashkepunojne me njera – tjetren. Jo vetem qe kane mospajtime me njera – tjetren, por kane armiqesi me njera – tjetren. Kete plogeti, kete indiferentizem, keto percarje te tyre, populli i shkrete eshte duke i paguar me gjak. Kjo plogeti po mbizoteron ne gjithe skenen politike, ne tere hapesiren shqiptare nuk kemi udheheqes serioze qe te frymezojne, prijne dhe qe gezojne perkrahjen e popullit dhe te bashkesise nderkombetare – njerez qe ta mbushin syrin.
Philadelphia, 22 maj, 2015.
*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.
- « Previous Page
- 1
- …
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- …
- 25
- Next Page »