Nga Besim NDREGJONI/
Lufta e dyte botërore solli në Shqipëri me pushtimin fashistë element politike që për interesa të tyre në shërbim të planeve djallzore të fqinjeve nxoren një forcë kriminale siç ishte partia komuniste e cila në emer të luftës për çlirim shtriu tentakulat e saja ideologjike staliniste dhe ushtroi barbarizma ndaj popullsisë , ndaj nacionalistëve shqiptarë që nuk pranononin diktatin e urdhëruar nga emisarët serbë malazez ndaj shqiptarëve. Kryengritja antikomuniste nuk ishte një ngjarje e rastesishme , ajo ishte një organizim i menduar e programuar nga nacionalistët dhe antikomunistët e Malësisë së Madhe . Nevoja e këtij organizimi kishte lindur që kur u themelua Partia Komuniste Shqiptare nga armiqt shekullor të malësorëve e shqiptarëve , nga sllavët e jugut ,me të deleguarit e tyre Miladin Popoviç Dushan Mugosha e Velimir Stoiniç. Kryengritja antikomuniste e janarit 1945 ishte vijim i luftës mbrojtëse të organizuar nga nacionalizmi shqiptar ndër mote e shekuj. Ky nacionalizëm kishte në Malësi simbolet e gjalla që njiheshin, nderoheshin e respektoheshin nga Malesia e Madhe e më gjërë. Kryengritja antikomuniste e janarit 1945 e filloi luftën e saj ndaj planeve antishqiptare me trimat e kësaj krahine që ndër shekuj ishte e shquar në mbrotje të truallit kombëtar.. e si do të pranonte Preng Cali mbrojtësi i kufive të Shqiperisë me trimat e maleve Gjekë Selcën e Gjergj Lul Tomën , luanin e kësaj krahine Llesh Marashin, e si mund të ishte i qetë Gjelosh Luli -kushririn i parë i heroit të popullit e trimit legjendar Dedë Gjon Lulit , e shqiptari i njohur për atdhetari Pjeter Zekun Camaj , trimi i urtë Smajl Haxhin , nacionalisti Luketë Marash Grishajn, oficeri i karierës e njohësi i disa gjuhëve të huaja -Gjon Martin Lulatin, trimin si zana Mirot Palokë Kokën , trashigimtarin e bajraktarit trim e të urtë të Vuklit e Kelmendit Kolë Gjon Bajraktarin , Lucë Gjon Rapuken , trashigimtarin e Çun Mulës -Mul Deli Bajraktarin e Hotit , Dodë Nikollen e Grudës , Pretash Zeken e Kojës , Gjokë Dodë Broqin djalin e bajraktarit famëmadh të Kastratit Dodë Preçit , Pjeter Gjokë Bajraktarin e Shkrelit , Nikollë Preken ,Tom Lekë Daken- nipin e kreshnikut të malesisë Gjeto Daka , Osman Haxhin e Postribës , Kolë Zefin e Grudës e tjer burra trima të trevës trime e atdhetare të Malesisë Madhe planet antikombëtare të serbëve e komunistave shqiptar për të nënshtrua malsorët . Këta trima e lidhën besen me treva të tjera antikomuniste që nga Shkodra , Nëshkodra , Dukagjini ,Mirdita , Lezha e tjer, për të luftuar kundër pushtuesve komunist, që ishin të pa fe , pa atdhe , pa nderë , pa besë e pa burrni. . Data14 janar (1945) është data tragjike që detyroi Kelmendasit të fillojnë rezistencen me pushkë kunder ekspeditave të brigadave komuniste te Ura e Tamarës ,për ta vijuar në Brojë , Nikçë , Vukel , Selcë e në të gjithë Kelmendin.. Janari i vitit 1945 për malsorët trima filloi lufta civile e cila njohi kurorizimin e vete me date 23 janar 1945 ku forcat popullore të kësaj zone u shtri dhe po shkonte drejt Shodrës. Me datën 23 janar 1945 ,do të fillonte lufta e vërtet e kryengritësve në Bajzë, Shkrel e më gjerë. Lulash Cuk Curri i Jeranit dhe Zef Tomë Çekaj nga Bzheta e Shkrelit vriten sëbashku me Gjon Martin Lulati e Mirotë Palokë Kokaj,dhe u plagosë Gjon Nikë Preçetaj..Ndërsa në Kelmend që prej 14 janarit nuk ishte ndalur lufta mbrojtese e trimave kreshnikë kelmendas që mbroheshin heroikisht nga ekspeditat ndëshkimore të barbarëve të kuq me frymzim sllavo-komunist. Qëndresa e antikomunisteve të Kelmendit të udhequr nga Prekë Cali , Gjekë Selca , Gjergj Lul Toma , Kolë Gjon Bajraktari , Lucë Gjon Rapuka e tjer trima të Kelmendit zgjati më shumë se një muaj ,deri me daten 17 shkurt 1945 , kur Prekë Cali vendosi me u dorzuar në “besë” të të pabeseve për të mos dëmtuar më shumë Kelmendin. Bilanci i kesaj lufte mbrojtese ishte tragjik ,u vranë gjatë kesaj lufte 44 këlmendas dhe 52 partizan komunist. Por kjo luftë nuk mbaroi me kaq pasi vijoj deri sa komunizmi u rrëzua nga pushteti . Deri ateherë në Malesi të Madhe kishin dhënë jetën në luftë kundër komunizmit 182 malësor , si dhe ishin burgosu , internuar, shpronsuar e persekutuar qindra e qindra të tjer.. u vranë nga ata shqiptare që e quanin veten komuniste dhe vritnin malsorët në tokën e tyre në shtëpine e tyre.. Këlmendi kjo zonë atdhetare kombëtare u shëndrua në një shesh tragjedie ku derdhej gjak shqiptari në mes të shqiptarëve.. Borovën në jug e vrau nazizmi që ishte pushtues i huaj, po a nuk u shëndrua dhe Këlmendi në veri një Borove e dytë me vrasje më shumë se në Borovën e jugut nga komunistët shqiptarë që për idealet e sllavokomunizmit bënë në Këlmend barbarizma ndaj malsorëvë që nuk kishin asnjë faj e vriteshin pa faj.. Sot mbas 71 vitesh e themi me plot dinjitet se po të kishin vepruar krahinat e tjera si Malsia e Madhe të bashkuar pa ra pre e ndasisë fati i shqiptarve dhe Shqipërise do të ishte ndryshe. A mund të besojmë se po shkojmë në rrugën e duhur nëse flejmë në harresën e së shkurës?
A duhet të besojmë se ata që nuk kanë guximin të kujtojnë të djeshmen të marrin vendime të guximshme në favor të qytetarve për të nesërmen? Përmes këtyre ngjarjeve madhore historike ne sjellim njëballafaqim të së shkuarës, duke përshkruar lumin e së keqes që përshkruan shqiptarët për vite e vite, por pa shkuar ne vetë në shtratin e urretjes. Këto ngjarje nuk janë romane, por historia tragjike e tyre jep romane të tëra. Në këto histori është njeriu i sulmuar nga bisha e mungesës njerzore. Dhe sot kur kujton për jetët e ketyre burrave e grave që kan mundur ta ruajnë veteveten dhe pse janë fyer , gjakosur , dhunuar poshtëruar, nuk mund të mos ndalesh gjatë , e të besosh se duhet thënë me zë të lartë të vërtetat e Njeriut. Përpara këtyre malsorve shqiptar do të habisnin edhe vetë Danten, siç e thotë në parathanjen e kujtimeve të françeskanit At Zef Pëllumitm njeriut që kaloi gjithë rrathët e “ferrit komunist”e që pati fatin të ishte gjallë, si për të mos lënë në harresë vuatjet eatyre që pati në qeli e jashtë qelive. Përball kësaj heshtje dhe indiference, përball këtij ndërgjegjësimi të pamaftueshëm shoqëror, ne të mbijetuarit e ferrit komunistë a duhet të tërhiqemi para një realiteti të tillë qysh në fillim, a duhet të reagojmë dhe të denojmë këto masakra çnjerzore? Është primare që të përpiqemi me tejkalue, tue zhvesh lakuriq murtajën e terrorit komunist para botës së qyetetnueme, duke fituar simpatinë e botës demokratike , si viktima të pafajshme që refuzon dorzimin pa kusht? Mesazhi i kryengritjes antikomuniste të Malsisë Madhe është: Garancia e besës se nuk do të ketë halmarrje , e na që e provuam terrorin nuk do ta lejojmë! Përndryshe , do të dështojmë në përpjekjen tone me këput zingjirët e dhunës në vendin tone. Angazhimi jonë asht me adoptuar vlerat politikem shpirtnore të perendimit. Nuk duhet të heshtim së publikuar e dokumentuar krimet e komunizmit që helmin ideologjik që e përçojnë ideollogët të ashtuquajtur historian ti ballafaqojmë me të vërtetën që brezi i ri të njohi historinë e krimit komunist e ta denojë atë. Shoqëria ka nevojë për të vërtetën, për moralin e heronjve që u martirizuan për liri. Për besën e fisnikërine e malsorve, e kur ata të njihen me këto vlera morale, atëhere ndërtojmë shtet të së drejtës. Borova në jug u masakrua nga nazizmi, Malsine e Madhe e masakroi komunizmi, drejtsia duhet të denojë si krimet e nazizmit dhe krimet e komunizmit.. Borova dhe Malsia e Madhe, kërkojnë Drejtsi! Neve na takon të bëjmë paqen!
Një mbishkrim në gurin e varrit të komunizmit
Nga Dine Dine/*
Në vitin 1848, një grup revolucionarësh botuan në Londër një pamflet, që e atakoi Evropën si një fantazëm. Kjo pakicë njerëzish, shumica emigrantë, u nxituan të shtypin deklaratën e tyre pak para se të plasnin revoltat në Francë, Gjermani e Austri. Me pretendimin se punëtorët e industrisë trajtoheshin padrejtësisht prej sistemit që ekzistonte, komunistët argumentonin se vetëm një revolucion me dhunë mund të dërmonte strukturat ekzistuese e të fshinte nga faqja e dheut jo vetëm qeveritë, por klasa të tëra shoqërore dhe kështu të mund të krijonte një botë te drejtë. Mirëpo, më 1849, revoltat u shembën dhe Evropa përjetoi një qetësi të përkohshme. E rrethuar nga dështimet e grindjet ndërkombëtare, Lidhja Komuniste shpejt u shpërnda. Vite më pas, “fantazma e komunizmit” duhet t’u jetë dukur të gjithëve si një iluzion, përveç atij grupi fanatikësh të përkushtuar, që stërzgjateshin duke diskutuar probleme të brendshme teorike si teologët e dikurshëm të mesjetës.
Më 1898, pas shpalljes së Manifestit, shumica e njerëzve që kishin dëgjuar sadopak për të, mendonin se ideve të tij u kishte ikur koha. Punëtorët nuk po kërkonin revolucion, por pagë më të mirë e kushte të denja. Kur qeveritë u bënë më demokratike dhe kërkesat plotësoheshin në mënyrë të arsyeshme, ideja se gjithçka mund të fitohej duke shkatërruar shoqërinë në vend që ta ndërtosh atë, sërishmi e humbi shkëlqimin e saj.
Çfarë kthesash të papritura merr historia! Nëse në dekadën optimiste të viteve 1980, komunizmi dukej një ide e diskredituar, në përvjetorin e 100-të të “Manifestit Komunist”,dukej triumfues ose, së paku, mbahej si i tillë. Dhe jo vetëm në Evropë. BS me komunistët në krye mbulonte 1/6 e sipërfaqes së tokës dhe okupoi pjesën dërmuese të Evropës Lindore. Komunistët në Kinë po merrnin nën sundimin e tyre vendin më të populluar në botë. Në Shqipërinë e vogël ndodhte e njëjta gjë; komunistët sundonin me një dorë të hekurt. Fantazma e komunizmit kish sulmuar Evropën. Austriakët ishin mirënjohës për Planin Marshall dhe, të lehtësuar që shkatërrimet nga lufta po riparoheshin e Austria edhe një herë ishte indipendente. Por përsëri, dukej një forcë dinamike në botë. ShBA-të, me gjithë pasuritë e potencialin e saj dukej se ishin në mbrojtje.
Tani idetë e “Manifestit…” i janë lënë historisë. Sundimi komunist u përmbys në Evropën Lindore dhe në BS, që shihej si postëkomanda e revolucionit komunist botëror, ndërsa në Kinë është dobësuar. Aty Partia Komuniste qëndron në fuqi duke ekspozuar kapitalizmin. Korea e Veriut e Kuba janë ende nën kontrollin komunist, por situata ndër të dy vendet tregon se komunizmi është një sëmundje që i ka ardhur fundi.
Kur komunizmi filloi të përmbyset në BS, në vitet 80-të, shumë vërejtës nxituan të sugjerojnë mbishkrime për gurin e varrit. Filozofi politik i ShBA-së, Francis Fukuyama, e emërtoi përmbysjen e komunizmit “fundi i historisë”. Sipas tij, demokracia kishte provuar se asht “forma e fundit e qeverisjes njerëzore”, mbasi rivalët e saj, qoftë monarkia, diktatura fashiste apo komuniste kishin dështuar në mënyrë demonstrative e të mjerë.
Jo të gjithë ranë dakord se ideja komuniste kishte vdekur. Vështirësitë e kohëve të fundit në Rusi kanë rritur shqetësimin se përmbysja e komunizmit mund të ketë prodhuar vetëm një eklips të përkohshëm; mund të jetë herët të gjykosh; por, kur mendojmë për të ardhmen, mënyrën se si kjo ide u realizua një shekull e gjysmë më parë, mund të krijohen derivate të reja ndriçimi.
Analistë të shumtë në Shqipëri mendojnë se komunizmi është varrosur njëherë e përgjithëmonë e nuk kthehet më. Skeptikët thonë se është ende shumë aktiv e vigjilent dhe përgjon ethshëm në thellësitë e ferrit ku ka rënë. Ngjarjet e 97-ës lënë shumë për të dyshuar. Dhe të mendosh se “Manifesti…” u përpilua nga dy individë në moshë të re, Marksi e Engelsi, përkatësisht 30 e 28 vjeç. Të mendosh edhe se flisnin në emër të klasës punëtore, por që kurrë nuk i takuan asaj. Ata e kaluan tëre jetën duke zhvilluar një sistem filozofik që pretendonte të shpjegonte jo vetëm zhvillimin e historisë njerëzore, por edhe të parashikonte rezultatet e fundit të atij zhvillimi. Kështu ata përzien e gjymtuan elementët e socializmit utopist francez, analizat e ekonomistëve anglezë dhe idealizmin e mjegullt gjerman, duke i dhënë këtyre elementeve të pabarabarta shfaqjen e koherencës me supozime të guximshme e kokëkrisura.
Marksizmi pohon se është e mundur të krijohet një parajsë në tokë, ku të gjithë njerëzit të jenë të barabartë dhe të aftë të jetojnë në harmoni, pa policë, pa ushtri ose pa detyrime të çdo lloji, përderisa pa pasuri, asnjëri nuk ka përse të luftojë. Ai supozon se qeniet njerëzore janë thjesht kafshë ekonomike, kështu që e gjithë struktura e shoqërisë determinohet nga ajo forcë që zotëron mjetet e prodhimit. Për marksistët, gjëra të tilla si feja, nacionalizmi dhe psikologjia njerëzore janë mjete të armiqve borgjezë ose nocione pa vend. “Vlera” ekonomike është thjesht puna që bëhet për prodhimin e një produkti pa përfillur faktorë si skarciteti, roli i investimeve, vlera e investimit kapital ose aftësitë drejtuese. Për më tepër, ajo supozon se, megjithëse në fuqi, gjithë “proletarët” do të veprojnë si murgj asketikë me dëshirën që të prodhojnë me të gjitha aftësitë e tyre dhe të konsumojnë vetëm çka u duhet për të jetuar. Kjo hamendje i bëri marksistët e parë të besojnë që një shoqëri komuniste duhet të bazohet në rregullin “secili sipas aftësive dhe për secilin sipas nevojës”. Por marksizmi asnjëherë nuk pati kuptim si teori ekonomike. Thirrja e “Manifestit Komunist” për revolucion, imponimi i diktaturës dhe eleminimi fizik i “klasës armiqësore” borgjeze siguruan një argumentim teorik për sundimin totalitar dhe shtypjen e përgjakshme. Tashmë të gjithë e dinë se ç’krime u bënë në shoqërinë “socialiste” shqiptare, në emër të kësaj teorie.
Marksizmi është një shëmbull i përkryem i një linjeje të arsyes që fillon me një koncept (një shoqëri demokratike e të barabartëve pa klasa) dhe mbaron me një të kundërt diametrike (diktat i një njeriu të vetëm). Lenini trilloi strukturën organizative që solli këtë mishmash idesh të rezikshme në fuqi. Stalini kaloi periudha të gjata në burgjet siberiane, ku takoi kriminelë profesionistë, prej të cilëve mësoi sigurimin dhe efektivitetin e punëve të tij ilegale. Këta të dy organizuan Partinë Komuniste Ruse, që fillimisht u quajt “socialdemokrate”, sipas modelit të një gangsteri kriminel, me betime për sekretet, disiplinë absolute ndaj autoritetit më të lartë dhe një përbuzje totale për ligjëshmërinë ose moralin e saj “borgjez”.
Regjimi carist filloi të shpërbëhet gjatë Luftës I dhe më 1912, si rezultat i përmbysjeve ushtarake, çrregullimit ekonomik dhe përhapjes së urisë, i gjithë vendi u rebelua. Në këtë kaos ia mbërriti Lenini me bandën e vogël të bolshevikëve që udhëhiqte. Ndryshe nga rivalët, ata dinin ç’kërkonin (pushtet total) dhe nuk kishin brerje ndërgjegjeje për mënyrën se si do ta merrnin. Ata i bënë një shërbim të skajshëm demokracisë që të minonin regjimin e vjetër, por kur e panë se nuk mund të fitonin votat, ata shkatërruan institucionet, ku bazohej demokracia. Qëllimi final nuk ishte demokracia, por diktatura e proletariatit, të cilën e kishte parathënë “Manifesti Komunist.”
Ishte vërtet një diktaturë, por jo e proletariatit, sepse ata që e ushtronin pushtetin ishin të gjithë të vetemëruar. Në emër të proletariatit, pra të popullit, u bënë aq shumë krime si në BS, ashtu edhe në Kinë e Shqipëri dhe vende të tjera totalitare, sa popujt duhet të kenë marrë një mësim të pashlyeshëm nga historia e përgjakshme e tyre. Historianët vlerësojnë se Stalini ishte personalisht i përgjegjshëm për vdekjen e 25-30 milionë njerëzve, pa llogaritur dhjetra milionë që u zhdukën gjatë Luftës II Botërore; kurse në Kinën e Maos shifrat janë edhe më të mëdha. Për Shqipërinë e Enver Hoxhës mund të thuhet një gjë. Duke lexuar “Stalini” të Radzinskit dhe “Jetë dhe vdekje në Shangai” të kinezes Nien Ceng, bindesh se diktatori shqiptar i ka imituar deri në detaje udhëheqësit e tij shpirtërorë dhe, në mjaft aspekte, ua ka tejkaluar, duke pasur parasysh edhe popullatën e vogël të Shqipërisë. Me vdekjen e Stalinit e të Maos, terrori mori fund, por sistemi ekonomik u provua iracional. Komunistët nuk mund të konkuronin në një botë me ndryshime teknologjike të shpejta e një market global. Ideja e Marksit për luftën e klasave prodhoi një luftë të ftohtë me Perëndimin dhe një garë armatimesh që BS ishte i paaftë ta fitonte dhe e humbi në vitet 80-të. Në të vërtetë, gradualisht e një nga një, shtetet komuniste i hodhën tej mitet marksiste, që kishin mbajtur të gjallë regjimin, me shpresë që të krijonin një mirëqenie shtetërore të bazuar në parimet demokratike.
Ishte një synim i artë, por përpjekjet dështuan. Shteti i bazuar në parimet marksiste mund të mbahej vetëm me forcë dhe, kur instrumentet e represionit nuk mund të përdoreshin më, ai dështoi. Me kinezët, puna qëndron disi ndryshe. Megjithëse komunistët kanë kontrollin e shtetit, Kina e ka braktisur ekonominë marksiste dhe e ardhmja do të varet në aftësinë e saj për të stabilizuar një ekonomi tregu të shëndetshme dhe të demokratizojë sistemin politik.
Përsa i përket Shqipërisë, sado optimist të jesh, të lindin dyshime. Në Rumani dhe Bullgari fituan përsëri komunistët. Në Shqipëri shumica e zgjedhësve rrasën nëpër kutitë e votimit fletën e ish-partisë së punës. Për botën perëndimore duket paradoksale se si vendet që vuajtën aq shumë nën diktaturë si shqiptarët, rumunët e bullgarët e kanë ende shumë të vështirë të shkëputën nga e kaluara “e lavdishme” marksiste-leniniste. Era e përçarjes komuniste ndjehet edhe në Kosovën martire.
Para dy vjetësh, rastësisht takova një zyrtar të lartë socialist, një djalë i ri rreth 28 vjeç, që në atë kohë kritikohej nga konservatorët e partisë së tij. Qe një bisedë konstruktive dhe m’u duk se foli sinqerisht. Pasi mësoi diçka për odisenë time, më pyeti: “Si e ndjen veten tani?” – “Mjaft keq”, – iu përgjegja dhe i shpjegova arsyen. Ai më pyeti përsëri: “Mendon se marksizmi ka sjellë ndonjë gjë të mirë në Shqipëri?” – “Natyrisht, jo” – iu përgjegja. Dhe pastaj shtova: “Ndoshta morëm një leksion. Na mësoi e na bindi që gjëra të tilla të mos ndodhin më kurrë”.
Për sa kohë bota ta kuptojë e ta mbajë mend atë leksion, do të justifikohet thënia e Fukuyamas se e ardhmja i përket idesë së demokracisë; por, a mund të jemi të sigurt? Jo, kurrë! Njerëzimi harron dhe, nëse brezi ynë nuk do të jetë i aftë ta bëjë demokracinë të funksionojë në ato vende ku komunizmi dështoi, të pakënaqurit do të kërkojnë rrugë tjera për problemet e tyre dhe do të jenë diktatorët që do të kërkojnë mite për të justifikuar sundimin e tyre.
Pesëdhjetë vjetët e ardhshme do të jenë kritike. Në se jemi me fat, historia do të shmangë nji kthim tjetër si ai midis 1898 dhe 1948 dhe idetë e “Manifestit Komunist” do të jenë pa asnjë dyshim të vdekura e të varrosura.
Ne nuk do të jemi gjallë rreth viteve 2048, kur të vendoset se çfarë duhet të shkruhet në gurin e varrit të marksizmit, por shpresoj se brezat e ardhshëm në emrin tonë do të sugjerojnë mbishkrimin: “Këtu prehet një ide që solli te kundërtën e asaj që premtoi.”
*( Arkiv- Dielli, Janar-Mars-2000)
Vepra kushtuar viktimave të komunizmit
Tirana do të ketë një monument që simbolizon burgosjen politike dhe izolimin 50-vjeçar të popullit shqiptar.
Për këtë qëllim, bashkia e Tiranës organizoi një konkurs dhe në fund është zgjedhur projekti i Ilirian Shimës “Zinxhirët”, i cili do të jetë edhe monumenti që përkujton viktimat e komunizimit në Tiranë.
Në konkurs u paraqitën 20 vepra dhe nga këto u përzgjodhën 11 me autorë Emanuel Koko, Ilirian Shima, Rubin Mandia, Olend Çopani, Idriz Balani, Miço Mone, Joana Dhiamandi, Vasil Rakaj, Petraq Prifti, Adrian Pepa, Gentian, Mitat e Artan Peqini.
Zinxhirët janë simbol burgosje dhe izolimi i popullit tonë në 5 dekada, thotë Shima.
Ndjesia e metaltë të lejon menjëherë të ndjesh peshën, shtrëngimin prangor si dhe ftohtësinë e tyre.
Vepra do të vendoset në lulishten përballë Muzeut Historik Kombëtar.( G.M)
Pëllumb Lamaj: Politikanët, të pandjeshëm ndaj viktimave të komunizmit
Ish i burgosuri politik Pëllumb Lamaj, i cili ka vuajtur në burgjet e komunizmit, i tha Zërit të Amerikës se klasa politike shqiptare është e pandjeshme ndaj vuajtjeve të ish të përndjekurve politikë. Në një intervistë nga Nuju Jorku, ai tha se në 20 vitet e fundit, qeveritë e Shqipërisë nuk kanë bërë asgjë për të zbardhur krimet e regjimit komunist.
Zëri i Amerikës: Zoti Lamaj, ju keni kaluar 12 vjet në burgjet e komunizmit, keni vuajtur edhe në Spaç. Edhe këtë vit, si zakonisht, revolta e Spaçit në Shqipëri u përkujtua nga ish-të përndjekurit. A dini ju raste që zyrtarë të qeverisë të kenë shfaqur interesim për të folur dhe përkujtuar ngjarje të tilla?
Pëllumb Lamaj: Edhe pse kanë kanë kaluar 20 vjet nga rënia e Murit të turpit të Berlinit, edhe pse kanë kaluar 20 vjet nga e ashtuquajtura demokraci, asnjëherë përfaqësuesit e politikës shqiptare apo qeveritarë, nuk kanë denjuar të shkojnë e të vendosin një tufë me lule në Spaç apo në kampet e tjera të përqëndrimit ku gjenerata të tëra u sakrifikuan, me të vetmin krim sepse donin lirinë dhe nuk pranuan të bashkëpunonin me armën famëkeqe të sigurimit të shtetit. Vetë ngjarjet e dhimbshme të vitit të kaluar kur i burgosuri politik, i ndjeri Lirak Bejko, u asgjësua nga dëshpërimi, dhe vetë qëndrimi indiferent i Kryeministrit, i Presidentit, i gjithë klasës politike tregoi qartë që ata nuk duan ta hapin këtë faqe dhe të nderojnë këtë shtresë që ishte ndërgjegja e kombit, që ishte simboli i lirisë. Përkundrazi, ata kanë një urrejtje patologjike për këta breza të tërë që sakrifikuan gjithçka për hir të lirisë. Pra unë jam shumë skeptik dhe vetë qëndrimi i tyre anti-njerëzor, anti-demkratik, tregon qartë se drejtësia e vonuar është drejtësi e mohuar.
Zëri i Amerikës: Me rastin e 5 majit, zyrtarë shqiptarë bënë disa gjeste që u panë si nostalgji për regjimin komunist dhe për diktatorin, siç ishin nderimi me grusht apo përulja përpara fotografisë së tij. Nga qeveria nuk pati komente zyrtare. Si i shikoni ju sjellje të tilla?
Pëllumb Lamaj: Për mua është diçka e zakonshme veprimi që bëri (deputeti socialist dhe ish-Kryeministri) Pandeli Majko. Por ajo që më shqetëson është se ai e bëri këtë veprim në praninë e ambasadorit të Shteteve të Bashkuara, të shtetit më demokratik në botë. Simboli i grushtit është simboli i bolshevizmit, simboli i diktaturës që hëngri pjellën e vet, i revolucionit që hëngri pjellën e vet. Dhe më e keqja është se ishte një mesazh i dhimbshëm por edhe i turpshëm që u jepet brezave të rinj. Për më tepër, ky mesazh është i turpshëm sepse bëhet nga një ish-Kryeministër, i cili jo pa qëllim nderoi me grusht për t’i treguar shoqërisë shqiptare se komunizmi është gjallë dhe se komunizmi do të mbijetojë. Unë nuk e kuptoj se si akoma shoqëria dhe inteligjenca shqiptare dhe gjithë populli shqiptar në përgjithësi mund ta mbajë mbi supe këtë krim dhe turp historik
Zëri i Amerikës: Ju keni vite që jetoni këtu në Shtetet e Bashkuara ndërkohë që kanë kaluar më se dy dekada nga përmbysja e komunizmit. Disa mendojnë se periudha e komunizmit është tejkaluar dhe tani shoqëria duhet të ketë përparësi të tjera. Cili është mendimi juaj?
Pëllumb Lamaj: Mendimi është se jo pa qëllim, klasa neokomuniste që mori pushtetin sipas skenarit të Ramiz Alisë, e vonoi çështjen edhe zbardhjen e krimit komunist që përjetoi kombi shqiptar për 50 vjet. Unë të keqen nuk e shikoj tek mentaliteti apo indiferentizmi i shoqërisë shqiptare, unë e shikoj tek ajo që nuk u bë një gjyq i dytë i Nyrenbergut për krimet e komunizmit. Bota e qytetëruar bëri biznes me këtë bandë bolshevike që rimori pushtetin. Dhe unë këtu e shikoj të keqen e madhe; klasa politike është një klasë inferiore dhe ajo gjithmonë kur i vjen puna për të bërë detyrat e shtëpisë i merr urdhërat nga të huajt. Unë do të kërkoja më shumë nga bota e qytetëruar, nga personalitete të shumtë që të hedhin dritë, të qartësojnë se çfarë ndodhi në ato 50 vjet, pasi sot, jo vetëm në Shqipëri, brezat e rinj dhe populli shqiptar por edhe në botën perëndimore njerëzit nuk kanë idenë se ç’ndodhi për 50 vjet për miliona e miliona viktima të gjenocidit sllavo-komunist.
Zëri i Amerikës: A është bërë ndonjë hap nga qeveria e Kryeministrit Edi Rama për të përmbushur detyrimet materiale ndaj ish-të përndjekurve politikë?
Pëllumb Lamaj: Për 20 vjet vetë ngjarjet e fundit kanë treguar që qeveria e Tiranës ose qeveritë neokomuniste që kanë ardhë njëra pas tjetrës kanë një konspiracion midis vetes së tyre. Ata bëjnë sikur marrin vendime, bëjnë premtime, por përfundimisht ata nuk duan ta hapin këtë faqe sepse ndryshe ata do dënojnë veten e tyre, janë pjella e sllavo-komunizmit, janë bijtë e bllokut. Unë me këtë rast do t’i bëja një thirrje shoqërisë shqiptare, brezit të ri: është momenti historik që të flaket një herë e përgjithmonë e kaluara vrastare. Është momenti historik që Shqipërinë ta drejtojë një elitë politike përgjegjëse për fatet e atij kombi. Për aq kohë sa këto dy banda, banda e PD-së apo PS-së do të kenë pushtetin, unë nuk shikoj ndonjë zgjidhje, jo vetëm për të burgosurit politikë në Shqipëri por as për gjithë kombin shqiptar.