Tregim – Page 4 – Dielli

ODISEJA E BATALIONIT SHQIPTAR TOMORI NË GREQI

June 10, 2017 by dgreca

Tregim nga Naum Prifti/

Qeveria Greke edhe sot e kësaj dite vazhdon të thotë se Shqipëria I shpalli luftë Greqisë më 1940 ndaj pretendon se është akoma në gjendje lufte me Greqinë.Pretendim më absurd as mund të gjendet nga që bie ndesh me faktet e njohura historike, por ata vazhdojnë të pretendojnë mbasi nuk kanë hequr dorë nga synimet e tyre aneksioniste ndaj territoreve shqiptare të cilat I quajnë VorioEpir, shqip domethënë Epiri I veriut që shtrihet nga skajet më jugore të Shqipërisë që shënojnë kufirin e sotëm me Greqinë deri në lumin Shkumbin.

Dihet se Shqipëria u okupua nga Italia fashiste me 7 prill 1939 dhe dihet mirëfilli së paku në këto 2000 vjet të historisë as një shtet I okupuar nuk I ka shpallur luftë një shteti Sovran për arsye të pamundësisë ligjore dhe praktike. Shqipëria më 1940 s’kishte as ministri të Jashtme, as konsullata në vendet e tjera për arsye se të gjitha veprimet me shtetet e Jashtme kryheshin vetëm nga Italia. A ka qeveria greke ndonjë notë a deklaratë nga Ministri ynë I Jashtëm se Shqipëria I shpall luftë Greqisë. Nëse e ka një deklaratë të tillë duhet ta bëjë publike që të argumentojë pretendimin apo vërtetësinë e atij fakti tronditës. E vërteta historike e njohur është se qeveria shqiptare duke parë disfatat e njëpasnjëshme të ushtrisë italiane në tokën greke vendosi t’I vinte në ndihmë Italisë duke dërguar në frontin e luftës Italo-Greke një Batalion me emrin e malit Tomor, malit më të dëgjuar e më të famshëm të Shqipërisë. Dhe batalioni Tomori hyri në tokën greke nga një zonë malore e pyjore që prej kohësh njihej me emrin Varr Çoban ,idis Kolonjës dhe Leskovikut dhe marshuan në drejtim të Konicës. Qëllimi ishte që t’u tregonin italianëve si duhej luftuar me grekët. Mirëpo nuk qe e thënë të ndesheshin mes tyre, as të tregonin artin e tyre luftarak . Nëpër faqet e maleve dukeshin disa grumbuj shtëpijash të fshatrave greke të asaj zone, emrat e të cilave nuk I dinin, por as që u duheshin. Kur ja papritur dalluan para tyre një kope me dhën e dhi, e shelegë dhe tek tuk edhe ndonjë dash. Ç’qe ky sheqer kësmet që u doli papritur në rrugë? S’kishin pse shkonin më tutje. Çfarë u duhej, e gjetën aty në rrugë. Kësmet I tyre. Komandanti urdhëroi dhe ata e vunë kopenë përpara që ta kalonin brenda kufirit shqiptar. Pritën mos delte dikush t’u kundërshtonte a t’u kthente pushkën, por askush s’u duk kurrkund. Duket se kopeja do të ishte e ndonjë çelniku vëllah dhe ai nuk ndodhej aty. Dhe pa perënduar dielli ata bashkë me kopenë e gjetur në rrugë arritën në Varr Çoban, vend I bekuar për njerëz dhe bagëti, i pasur me pyje e livadhe dhe burime me ujë të ftohtë. Komandanti ia mori këngës së njohur të komitave që këmdohej asaj ane. “Të më ngresh moj Nënë me Yll e Karvanit/Se më presin shokët, Te varri I Çobanit! O ta dish moj Nëno, se ç’më kanë pritur, me Mishra të pjekur më kanë gostitur! O ta dish moj Nënë se ç;më kanë pritur, me raki prej mani më kanë selitur!

Dhe menjëherë iu vunë punës, se thikat dhe hanxharët I kishin me vete. Dhe kështu filloi festa e madhe, që zgjati gati dy javë. Aroma e mishit të pjekur në hell, përzihej me aromën dehëse të kukurecit dhe ata hidhu e përdridhu me opingat me xhufka mbi barin e vesuar, ndërsa tallaganet u shpaloseshin mbi kërcij dhe fustanellat u fluturonin rreth belit sikur do ngriheshin fluturim. Festë, po festë, këngë e valle plot gaz e hare e mbushën tejembanë hapësirën e larmishme të Varr Çobanit në pyjet e Germenjit, të Leshnjës, Shalësit e Podës dhe të fshatrave që shtrihen më tej. Kjo qe beteja e tyre e lavdishme. Kjo festë zgjati aq sa u ther dhe berri i fundit, sa u kapërdi dhe llokma e fundit e kukurecit, sa u pi edhe pika e fundit e rakisë që u ble me bashkat e leshit të bagëtive të rrëmbyera në rrugë dhe me lëkurët e tyre! Festë aq e gjatë, aq e gëzuar dhe aq e pasur si ajo e batalionit Tomori nuk ka patur kurrë atje, ndaj ka mbetur në kujtesën e pjesëmarrësve si një xhevahir i shndritshëm vezullues tiposur thellë në palat e trurit.

New York 23 gusht 2016, e martë.

ATË DHE BIR

April 22, 2017 by dgreca

Tregim nga Makensen BUNGO/Nju Jork/

Xha Sulua bashkë me të shoqen dhe të birin kishin hyrë në Amerikë pa ndonjë shqetësim, mbasi ishte shkoqur Diktatura komuniste në vendn tonë, sepse babai i atij vite më parë kishte punuar atje për një kohë të gjatë dhe kishte përfituar nënshtetësinë amerikane.

Xha Sulua në fillim nuk kishte dashur të largohej nga Shqipëria. Ai kishte menduar, që tranzicioni nuk do të sgjaste shumë dhe gjendja në Shqipëri do të përmirësohej. Por tranzicioni po vazhdonte dhe ndonjë shpresë përmirësimi nuk po dukej. Edhe i biri e nxiste gjithëmonë për t’u larguar. Së fundi i ishte mbushur mendja edhe atij.Kishte marrë pashaportën amerikane të babait dhe ishte paraqitur në Ambasadën amerikane dhe bazë këtyre fituan të drejtën të hynin në Amerikë. Mbas disa ditësh i hypën aeroplanit dhe mbërritën në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në fillim vuajtën ca, se fillimi gjithëmonë është i vështirë, por shpejt i biri filloi të punojë në një firmë në zanatin e tij si mekanik dhe atyre të dyve, burrë e grua, si të moshuar, që ishin, shteti amerikan u lidhën një ndihmë shoqërore. Dhe shperjt filluan të bëjnë një jetë të mirë.

I biri mbas një kohe të shkurtër i vuri vetes detyrë, që të ecte përpara. Ai ishte i guximshëm dhe me guxim njeriu mbërrinë aty, ku synon. Dhe filloi të bëjë edhe dy punë në ditë. Lodhej, për t’u lodhur, por edhe fitonte mirë dhe mbas një kohe u bë pronar i një faktorije të vogël dhe atje puna i shkoi mbarë.

Xha Sulua cdo ditë, herë vetëm , herë me të shoqen,dilte rrugëve të qytetit dhe vështronte madhështinë e Amerikës : ndërtesat madhështore, rrugët e gjëra,makinat e shumta, supermarketet, reklamat me ngjyra verbuese dhe njerëzit, që shpejtonin për të kryer punët e tyre.

Herë, herë, kur dilte me të shoqen dhe shikonin gjithë atë madhështi të Amerikës, i thoshte të shoqes, se ajo nuk kishte dashur të shkonte në Amerikë:-E, moj grua, e shikon Amerikën, që s’deshe të vije!

Mbas disa ditësh që kishin shkuar në Amerikë, Xha Sulua mësoi se, aty afër shtëpisë së tytre ishte një klub i hapur nga një shqiptar. Vajti dhe e pa.Në atë klub kishte vetëm shqiptar.Pinin kafe ose caj , bisedonin, luanin me letra, me domino dhe tavull. I pëlqeu dhe që nga ajo ditë u bë një frekuentues i rregullt i atij klubi.

Kur gjente ndonjë të moshuar, shkonte e ulej pranë atij, këmbenin ndonjë cigare dhe bisedonin për ngjarjet në Shqipëri,për punët e djemve të tyre, për hallet e shtëpisë e për punët,që kishin bërë në Atdhe.Kur nuk gjente ndonjë të moshuar, ulej në karrike , porosiste kafenë,nxirrte paketën, merrte një cigare , e ndiste dhe e thithte tymin ngadalë dhe në heshtje. Me që nuk kishte njeri me të cilin të bisedonte , kujtonte ngjarje të ndryshme, që kishte jetuar vetë në Shqipëri dhe shpesh herë edhe fliste me vete.Kur gjente gazetën në gjuhën shqipe,që botohet atje, shkonte dhe e merrte, nxirrte syzet dhe e lexonte. Se Shqipërinë nuk e harroi kurrë dhe të afërmit dhe shokët e tij i kujtonte gjithënjë.

Një ditë si kishte kaluar një kohë në Amerikë, në klub hyri një djalë dhe vështroi rreth e rrotull. Ishte gati tridhjetë vjec, me një trup të gjatë, me flokë të zes, por me fytyrë të venitur. Ai sa e pa xha Sulon, u gëzua, fytyra iu cel dhe sytë i ndritën.U drejtua nga nga ai, iu afrua dhe e përshëndeti. Xha Sulua nuk e njohu dhe e shikoi për disa caste me vemendje. Djali e kupotoi se ai nuk e njohu dhe i tha emrin e tij dhe të babait.Atëherë xha Sulua mësoi , se cili ishte dhe i buzëqeshi.

Ai ishte djali i një miku të tij, me të cilin kishte bërë tok ushtrinë në një repart pune dhe më vonë si xha Sulua ashtu edhe babai i këtij djali e kishin forcuar miqësinë midis tyre dhe i ishin gjetur njëri tjetrit si në ditë të mira ashtu edhe në të vështira. Xha Sulua u gëzua, që takoi djalin e një miku, i zgjati dorën,u përshëndetën dhe e ftoi të ulej. Pastaj porositi kemerierin , që të sillte një kafe. Djali, si me turp, tha, se nuk e pinte kafenë. Atëherë xha Sulua porositi një caj.Pastaj ata të dy filluan të bisedojnë me njëri tjetrin. Së pari xha Sulua e pyeti për njerzit e shtëpisë.

-Vetëm babai dhe nëna kanë mbetur tani në fshat,- iu përgigj djali . -Vëllai i madh, si e di, është në Gjermani që nga koha,që u hapën ambasadat, vëllai tjetër ka shkuar në Greqi dhe motra bashkë me të shoqin jetojnë në Itali .

-Paskan ikur të gjithë,-tha i helmuar xha Sulua.

-Kanë ikur, xha Sulo, kanë ikur. Kanë ikur të gjithë. Rrallë sheh ndonjë të ri në fshat. Edhe burrat kanë ikur. Vetëm pleqtë kanë mbetur në fshat. Vetëm ata duken tani nëpër fshatra, si të harruar nga njerzit dhe nga vdekja.

Xha Sulos i erdhi shumë keq dhe tha ngadalë:-Muarën udhët e botës djemtë tanë!I muarën nga ky i shktretë tranzicion, që nuk po mbaron,por po e shkatarron fare atë vend!

Xha Sulua psherëtiti. Psherëtiti edhe djali i mikut të tij .Pastaj për një kohë të gjatë heshtën të dy, edhe xha Sulua , edhe djali i mikut.Xha Sulua heshti mendueshëm, ndërsa djali i mikut heshti , se shikoi fytyrën e xha Sulos , që kishte filluar të bëhej me blana të errta.

Pas pak xha Sulua e pyeti:-Po ti, si erdhe këtu, me llotari ?

-Jo, xha Sulo, bleva një pashaportë fallso .

-Sa,-e bleve ?

Djali tundi kokën me hidhërim dhe iu përgjigj: -Shtrenjt, xha Sulo, shtrenjt, Vetëm që të ikja prej andej.

Xha Sulos i erdhi keq për fjalët, që i tha ai djalë dhe, duke tundur kokën, i tha :-Mos i thuaj këto fjalë, djali i xhaxhait ! Ai është vendi i yt.

Djali e kuptoi dëshpërimin e xha Sulos, por me gjithë ate vazhdoi :-Ashtu është , xha Sulo, ashtu është. Është Atdheu ynë, është Shqipëria e jonë, por c’të bëjmë? Nuk jetohet më atje.Vetëm vrasje, varfëri, prostitucion dhe drogë ka atje. U harrua nderi dhe burrëria. Rrëmbejnë fëmijë të vegjël në rrugë dhe i shesin në shtete të ndryshëm për t’i birësuar. Gënjejnë vajza, se do të martohen me ato. i nxjerrin jasht shtetit dhe i detyrojnë të bëhen prostituta.

Ndaloi, mori frymë dhe vazhdoi:- Dhe me pronat po bëhet e c’po bëhet , o xha Sulo! Bjeri, t’i biem!Kush mund të vjedhë më shumë !Me vendime pronësije të gënjeshtra nga hipotekat dhe me vendime gjyqesh të paguara janë bërë pronarë ata, që nuk kishin as një copë tokë për varr. Dhe nuk ka ditë, që të mos vriten për pronat sot në vendin tonë!

Dhe vështroi xha Sulon. Ai ndëgjonte djalin e mikut të tij me vemendje të madhe dhe dukej si i ngrirë, për ato që po dëgjonte.Djali vazhdoi:

-Unë nuk e di, se si do t’i vejë halli atij vendi.Por sot Shqipëria po bëhet cdo ditë e më keq. S’ka qenë kurrë ndonjë herë si është sot ai vend. Zoti e ndihmoftë! Xha Sulua ra në mendime për gjendjen e vajtueshme Shqipërisë në atë tranzicion të egër.

E plagosën shpirtërisht ato që i tha djali i mikut të tij, kujtoi ato, që kishte parë e kishte ndëgjuar kur ishte vetë në Shqipëri edhe solli ndër mend edhe ato, që kishte lexuar në gazetën që dilte në gjuhën shqipe atje dhe parafytyroi ato që shikonte pothuaj cdo natë në një stacion televzivë në gjuhën shqipe, që e kishin ngritur dy djem aty dhe mendoi se Shqipëria e shkretë po rrokullisej gjithënjë e më shumë drejtë një humnere të frikëshme.

Vështroi djalin e mikut të tij , mori frymë me vështirësi , tundi kokën , sgjati dorën , mori një cigare nga paketa , e ndezi dhe e thithi duhanin disa herë në heshtje duke kujtuar , menduar dhe parashikuar për të ardhëmen e Shqipërisë.

Në këtë kohë ra një heshtje e trishtueshme dhe efrikëshme midis atyre të dyve, njëri i moshuar i llahtarisur dhe tjetri i ri i gënjyer. Mbas një kohe të gjatë xha Sulua pa e mbaruar cigaren, e shoi dhe, për të ndërruar bisedën, ngadalë e pyeti djalin e mikut : -Ti vuajte shumë për të ardhur këtu ?

-Shumë , xha Sulo! Me frikë në zemër dhe me gjak të ngrirë nga një shtet në tjetrin , se mos më diktonin.

Xha Sulos i erdhi keq për ate dhe, duke shtërnguar të dyja duarët tok grusht tha , sa u ndëgjua : – I shkreti djalë!

Ai shtërngim duarësh në ato caste para atij djali shorrehte një urrejtje , që ai më parë nuk e kishte ushqyer kurrë n ë vetvete . . .

Pastaj mendueshëm , tundi kokën, mori frymë me vëshshtirësi , shikoi djalin e mikut dhe e pyeti i inatosur:-Po ata politikanët c’bëjnë atje në Shqipëri?

Djali tundi kokën dhe me ironi fë hollë dhe duke psherëtitur iu përgjigj:-Xhaxha , kur të pllakos e liga , duhet guxim dhe trimëri!

Xha Sulua nuk e priste këtë përgigje nga ai djalë , u mendua dhe tha ngadalë:-Po, more bir, po. Ke të drejtë!

Pastaj, pas një kohe të gjatë, e pyeti djalin, në se kishte zënë ndonjë punë. Djali u gëzua, se i erdhi fjala në shteg dhe, si me tur ,iu përgjigj: -Për këtë kam ardhur këtu sot, xha Sulo, që të bisedoj me ju. U kollit dhe vazhdoi:- Më porisiti babai në telefon , që t’ju them, nëse mundet t’më marri djali i juaj në punë në faktorinë e tij. Para dy ditësh vajta vetë tek djali i juaj dhe i thashë, që t’më merrte në punë, por ai nuk pranoi.

Xha Sulua e dëgjoi, por nuk nuk foli. Mbasi u mendua,me një zë të ulët, sa mezi u ndëgjua, e pyeti: -Domethënë , ti je pa punë ?

-Po ! -ia ktheu djali. Kam shumë ditë, që kam ardhur dhe po sorollatem e s’po gjej dot ndonjë punë.

Xha Sulua tundi kokën , u mendua për një kohë të gjatë,përfytyroi të birin, kujtoi porosinë e atij, solli ndër mend kohën, kur kishin kaluar me babanë e atij djali në repartin e punës dhe mireqënein midis atyre dhe i tha:

-Për punë është ca e vështirë.

– E di, -foli ngadalë djali .

Xha Sulua heshti për një kohë fë gjatë, pastaj, duke mos e shkuar ndër sy, i tha ngadalë :

-Me gjithë ate ti duku një herë nesër këndej.

Djali u ngrof nga fjalët e xha Sulos , e falënderoi ate ,ndejti dhe pak, u përshëndet me ate dhe u ngrit e iku. Mbas pak u ngrit edhe xha Sulua, pagoi kamerierin dhe mendueshëm doli jasht dhe mori rrugën për në shtëpi .

Gjatë rrugës mendoi për djalin e mikut të tij.

Në darkë e priti të birin me një hall të madh . Do të bisedonte me ate , që të merrte djalin e mikut në punë, por a do ta merrte, vallë? Ata të dy, atë e birë , kishin maradhënje të mira midis tyre .I biri e respektonte dhe e nderonte si baba, që e kishte, bisedonte shtruar me ate për cdo problem dhe i vlerësonte mendimet e tij. Vetëm për një gjë nuk ishte i një mendje i biri me babanë, i biri nuk donte , që babai t’i ndërhynte në punët e faktorisë.

Kur erdhi i biri në shtëpi, u përshëndet me prindërit e tij, u sorollat nëpër shtëpi për ndonjë gjë dhe shkoi në kuzhinë dhe u ul në një karrike përballë babait dhe ,si zakonisht ,biseduan të dy për ngjarjet e ditës . Mbas një kohe xha Sulua, si me lezet dhe larg e larg, i tha se , kishte takuar me djalin e një miku të tij , që kishte shkuar ato ditë në Amerikë .

– Cilin ? – e pyeti i biri.

Xha Sulua i tha emrin.

– E njoh,- i tha i biri me ngadalë.

Xha Sulua i tregoi, se ishte takuar me ate në klub.Pushoi pak dhe shtoi :

– Më tha, se është pa punë.

-Edhe në Amerikë,-i tha i biri,-është vështirësuar ca tani, që të gjeshë punë lehtë .

Xha Sulua e kishte para syshë porosinë e të birit, që të mois i ndërhynte në punët e faktorisë , por me gjithë ate mendoi, se duhej të ndërhynte. U mendua dhe i tha:

-Është punëtor i mirë ai.

-Unë e njof ate, baba ! -u shpreh i biri.

Babai nuk u tërhoq. Vazhdoi:

-Është rrobaqepës.

-Po e di, more baba , e di,- tha i biri dhe nxorri nga xhepi disa letra të punës dhe filloi t’i lexojë me kujdes.

Në kuzhinë ngadalë ra një heshtje e lehtë dhe në mes të asaj heshtje njëri mendohej për punën e atij djali , ndërsa tjetri lexonte shkresat e punës me vemendje .

Dëgjohej vetëm fërfëritja e letrave , kur i kthente i biri mbasi i lexonte .

Pastaj xha Sulua, mbas një kohe të gjatë, duke u menduar për gjendjen e djalit të mikut , i tha të birit:

– Me babanë e tij kam kryer ushtrinë në një repart pune.

– Ma ke thënë . Dhe keni vuajtur shumë në atë repart gjatë kohës së diktaturës ,-tha i biri pa e ngritur kokën nga letrat.

– Miku i burgut dhe i ushtrisë nuk harrohet kurrë . Ata i lidh një dashuri e heshtur por e madhe- i tha xha Sulua- Kemi qenë gjithë ato vite miq, si vllezër e shkuar vëllezërve ,prandaj duhet ta marrës në punë atë djalë.

I biri ngriti kokën, shikoi të atin dhe i tha prerazi:-Nuk kam mundësi, baba!

Këto fjalë ranë si bombë dhe babait iu duk sikur e plagosën. Mbas këtyre fjalëve nuk foli më njeri, as babai, as i biri . Me këto fjalë i biri kishte thënë cdo gjë dhe babai kishte mësuar gjithëcka.Në kuzhinë ra prap heshtja dhe në këtë heshtje xha Sulua u krodh në mendime të thella tani jo vetëm për djalin e mikut , por edhe për të birin , se nuk po poranonte të merrte ne punë djalin e një miku të tij me të cilin kishte vuajtur në kohën e diktaturës.Tundi kokën disa herë dhe me keqardhje, i tha të birit:-Më duket, se nuk po bisedoj me tim bir.

I biri dëgjoi fjalët e babait,la letrat, ngriti kokën, e shikoi të atin me habi dhe tha:- Baba…! …

Deshi të vazhdoj, por i ati nuk e la . Ai i tha :

-Erdhe në këtë vend të begatë pa asnjë pengesë, vure mall e pasuri dhe tani nuk po pyet për njerzit tuaj. Ai është birë miku, djalë i një miku me të cilin kemi vuajtur tok.

I biri nuk foli. Priti, se cfarë do të shtonte i ati.

Babai vazhdoi :

-Por, a e di ti , se sa ka vuajtur ai djalë për të ardhur deri këtu me një pashaportë fallso, të blerë në tregun e zi? Me cfarë frike e me cfarë tmerri ka udhëtar ai më shumë natën se sa ditën?

-E kam mësuar nga të tjerët, iu përgjigj i biri ngadalë .

Babai e shikoi të birin me keqardhje dhe shtoi më shumë si këshillë, se sa si urdhër:- Po mjerimin e madh, që e ka pllakosur vendin tënd, e di ti ?Po varfërinë e madhe në të cilën e kanë zhytur atë popull të shktretë, e ke mësuar ti ? Po për shpërbërjen e padëgjuar, që kanë pësuar atje të kanë folur ? Të të vijë keq , more bir, për ata njerëz atje në Shqipëri,që nuk dinë se c’ të bëjnë nga ajo gjendje e mjerueshme, në të clilën jetojnë, në atë tranzicion që nuk po mbaron

Mbas këtyre fjalëve i ati heshti dhe në heshtje priti, se c’farë do të thoshte i biri. Por edhe ai heshti. Atëherë, mbasi djali i tij nuk po fliste, me ngadalë i tha :

-Unë po pres, bir!

– Për cfarë ?- pyeti i biri.

-Për atë djalin.

-Nuk kam, si ta ndihmoi,- iu përgjigj i biri .

Dhe heshti pak dhe shtoi:-Se nuk kam punë!

Xha Sulos i erdhi keq nga përgjigjia e të birit dhe u nevrikos . U kollit dhe duke e shkuar të birin me inat, i tha:- Nuk ke punë ti, ë ?!

Dhe duke marrë frymë me vështirësi,përsëriti pyetjen :-Nuk paske punë ti për atë djalë ?!

I biri tani nga toni , që i foli i ati, e kuptoi , që ai ishte inatosur dhe nuk i foli. Babai u mendua, parafytyroi gjendjen e mjeruar të vendit të tij, mendoi djalin e mikut , kujtoi vuajtjet e tij deri sa kishte mbërritur në Amerikë dhe e pyeti të birin :

-Po bukë ke ?

Ai nuk iu përgjigj se nuk e kuptoi, se cfarë donte të thoshte i ati me ato fjalë. Babai tani i nevrikosur vazhdoi:-Jepi bukë atëherë nga buka e jote ! Ndaje bukën tënde për gjyësm me atë! Ndaje ! Se ai mund të mos ketë bukë! Në s’ke punë,atëherë jepi bukë !

I biri dëgjoi fjalët, që tha i ati dhe i habitur e pyeti babanë :-T ‘ i jap bukë ?!

– Po ! – përsëriti i ati, t‘i japësh bukë,!

Tundi kokën me inat dhe ripërsëriti:-Po nuk pate punë, jepi bukë, se bukë ti ke, ndërsa ai mund të mos ketë as bukë dhe as para për të blerë bukë !

I biri sa dëgjoi fjalët e babait, e vështroi ate me vemendje për një kohë të gjatë, pastaj u ngrit dhe qëndroi përpara babait për disa caste, pa e ditur,se cfarë të bënte.Pastaj u kthye nga dritarja, që e kishte mbrapa dhe nëpërmjet asaj pa kopshtin e shtëpisë, ku rrinin me qera, një kopësht i vogël, si ai, që kishin në shtëpinë e tyre në atë fshatin e largët të Shqipërisë së shumëvuajtur. E vështroi për disa caste në një heshtje të madhe.Dhe duke vështruar atë kopësht, iu kujtua Atdheu i tij në atë tranzicion të egër, kur e ëma merrte një grusht miell , e përziente me lakra e gatuante një bukë të vetme për të gjithë njerzit e shtëpisë, një bukë të zezë me më shumë lakra se sa miell.U drodh dhe balli iu mbush me djersë të ftohta. U drithërua.Psherëtiti thellë dhe gjatë.Pastaj iu afrua më pranë dritares, qëndroi pranë asaj dhe hodhi vështrimin larg.

Nuk shikoi asgjë tani përmes asaj dritarje. As pemët e cveshura në mes të kopshtit në atë dimër të egër, as lulishten e shkretë në fund të kopshtit ,as tavolinën me katër karrike në mes të atij kopshti të heshtur.As gjë.

U zhyt në një botë tjetër, të largët, shumë të largët, të mjerë, të varfër, të shkretë, të përgjakur. Dhe mes asaj bote iu kujtuan shokët e tij në fshat, gëzimet e hidhërimet me ata. Midis atyre iu kujtua njëri nga ata,që në kohën e Diktaturës , kishte tentuar të arratisej, por e k ishin vrarë dhe të vdekur e kishin lidhur mbrapa një zetori dhe e kishin tërhekur svarrë nëpër fshat , që të tmerrohej populli . Iu kujtuan demostratat dhe greva e rinisë për të përqafuar lirinë e ëndërruar gjatë atyre dekadave të përgjakura , iu kujtua kur kishte hyrë tok me shokët e tij në ambasadën gjermane , por kishte dalë nga ajo , se kishte menduar , se ku po i linte prindërit e tij vetëm atje në fshat në një varfeëri marramendëse , iu kujtua rrëximi i trupores së diktatorit . Iu kujtua përmbysja e diktaturës dhe gëzimi i popullit ato ditë , Iu kujtuan se si grupe të rinjsh pastaj tentonin të kalonin kufirin nga malet , por i mbulonte dëbora dhe vdisnin nën ate , kujtoi edhe se të tjerë u kishin hypur gomoneve dhe ishin nisur për në vende përtej detit, por i kishin përpirë dallgët dhe kishin përfunduar në fund të detit.

Kujtoi shumë skena të tilla të atyre kohrave dhe nxorri një oh të gjatë . Ishte një dhimbje e madhe për atë vend dhe një urrejtje e heshtur për ata, që i kishin kryer ato krime monstruoze .

Dhe pas atyre kujtimeve i doli para syshë djali i mikut të babait duke blerë pashaportën fallco , rrugëtimin e tij nëpër ato vende të largët dhe të panjohur ,vuajtjet,lodhjen ,frikën, dëshpërimin , urinë , ndjekjet , poshtërimin , që kishte pësuar ai djalë deri sa kishte mbërritur në Amerikë . Pastaj e parafytyroi ate , kur i kishte shkuar në faktori për ta marrë në punë . Kujtoi bisedën , që kishte bërë me ate , psherëtimën e gjatë dhe të thellë , që kishte nxjerrë ai , kur i kishte thënë , se nuk mund ta merrte në punë dhe si ishte larguar pastaj ai nga faktoria, kokëulur , me duar në xhepa dhe i bërë helm.

Ndejti ashtu pranë dritares mes kujtimeve për një kohë të gjatë . Pastaj i ktheu kurrizin dritares , u khye nga i ati , eci ngadalë drejtë atij , qëndroi para babait dhe u ul në karriken , ku kishte qëndruar më parë, i heshtur , kokëulur .

Xha Sulua priti, që i biri t’i thoshte ndonjë fjalë,por ai heshti . Atëherë ai si një baba i dhëmbshur dhe plak i vuajtur, i tha ngadalë :

-Zgjatja krahun dhe jepja dorën atij djali , o birë , se ai është shoku i yt !

Pushoi, mori frymë dhe vazhdoi : – Mbi të gjitha ai është shqiptar, ai është yt vëlla.

Kur ndëgjoi fjalët e fundit të babait, i biri e vështroi ate për një kohë të gjatë. E vështroi edhe i ati. Vështruan njëri tjetrin në heshtje. Pak mbas kësaj heshtje babai e pyeti ngadalë të birin :

-Pse më shikon ?

I biri kokën ulur, iu përgjigj: -Për fjalët, që më the!

Nuk tha më asnjë fjalë tjetër, Heshti. Pastaj, mbas asaj heshtje kuptimplote, ngriti kokën , e shikoi të atin ndër sy, ia kapi të dyja duarët, ia shtërngoi fort dhe i tha:-Thuaji, të vijë nesër në punë *Marrë nga vëllimi ne doreshkrim“ DHIMBJE QË S’ DUHEN HARRUAR “

VËLLEZËRIT

April 6, 2017 by dgreca

Tregim nga Pierre-Pandeli Simsia/

Vdekjen e babait 74 vjeçar në pragpranvere, të pesë fëmijët e tij e përjetuan dhimbshëm ashtu siç përjetohet humbja e njeriut të dashur në udhën pa kthim.

Babai i tyre ishte i mbajtur mirë, burrë i respektuar nga të gjithë moshat. Pamja e jashtëme e tij, trupi shtatlart, rrezatonin fisnikëri. Gravatën nuk e kishte ndarë asnjëherë nga veshja e tij.

Dhjetë vjeçarin e fundit, kishte mbajtur mbi kokë borsalino që i shkonte shumë dhe e tregonte pak më të gjatë nga ç’ishte.

Në moshën 62 vjeçare kishte përjetuar dhimbjen më të madhe të jetës së tij, siç shprehej shpesh. Nga një sëmundje e pashërueshme humbi njeriun e dashur, të pazëvendësueshmen, mamanë e fëmijëve të tij dhe që bashkë kishin kaluar 33 vitet e jetës së tyre bashkëshortore.

Edhe pse mundohej të tregohej i përmbajtur, lotin nuk mund ta ndalonte të rridhte nga sytë kur kujtonte shpesh bashkëshorten e ndjerë.

Dhimbja e thellë e humbjes së bashkëshortes e shoqëroi deri në ditën e fundit të jetës së tij.

Kishin krijuar një familje të bukur, të thjeshtë; u kishin lindur dhe kishin rritur pesë fëmijë si drita; katër djem edhe një vajzë.

Të pesë fëmijët ishin të martuar dhe kishin krijuar familjet e tyre.

Dy nga djemtë e tij punonin dhe jetonin familjarisht në dy shtete të ndryshme në Evropë.

Njëri djalë, punonte dhe jetonte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Vajza e vetme kishte preferuar kryeqytetin, Tiranën, për të jetuar me familjen e saj.

Djali i madh me familjen e tij jetonte bashkë me babain në shtëpinë e tyre të madhe ku ishin lindur dhe rritur të pesë fëmijët, shtëpi, e trashëguar nga brezat e mëparshëm të atij fisi.

Dera e prindit, ngado që të shkosh, mbetet përherë e hapur për të gjithë fëmijët, për çdo pjesëtar të familjes, për miq e shokë, ashtu siç ishte munduar edhe babai i ndjerë pas vdekjes së bashkëshortes së tij, që ajo derë shtëpie të ishte e hapur, mikpritëse për të gjithë.

Në ditët e dhimbjes prindërore, pasi iu bënë të gjitha ritualet e vdekjes dhe babain e përcollën me nderime të mëdha për t’u prehur i qetë në të njëjtin varr me bashkëshorten e tij, tre vëllezërit, duke ndjerë mungesën e babait, shtëpia po i dukej e zbrazët. Menduan se me humbjen e atit të tyre, po i mbyllej edhe ajo derë shtëpie dhe bashkë me të, do mbylleshin edhe kujtimet e bukura dhe të paharuara nga jeta e tyre fëmijërore, rinore, familjare. Madje, atë mendim ia përforcoi njëri vëlla që jetonte në Evropë kur, në bisedë e sipër me dy vëllezërit, midis të tjerash u shpreh me zë të ulët: – Eh! Me ikjen e babait, tani se si më duket; sikur na u mbyll edhe kjo derë shtëpie! – Por, që dikush edhe e dëgjoi dhe, siç ndodh në raste të tilla, fjala i shkoi më vonë vëllait të madh.

Dy vëllezërit e tjerë, nga ajo ç’dëgjuan, u dukën sikur e miratuan në heshtje me një lëvizje të lehtë të kokës atë çfarë dëgjuan.

Ai mendim i dhimbshëm, që nganjëherë, ata e mendonin të ishte edhe i gabuar, i shoqëroi edhe pasi u kthyen në shtetet ku ata jetonin.

Atë makth, e mbajtën për vete, pa ia thënë askujt, madje as bashkëshorteve të tyre.

** *

Një vit më vonë, në fillimpranvere, në përvjetorin e parë përkujtimor për babain e tyre të ndjerë, dy djemtë që jetonin në shtete të ndryshme në Evropë, në pamundësi për vetë kushtet e punës, nuk shkuan në Shqipëri.

Mosardhjen e dy vëllezërve më të vegjël, vëllai i madh nuk e përjetoi mirë; e mendoi si ogur jo të mirë në marëdhëniet e tyre vëllazërore. Madje, si një krisje e dashurisë midis vëllezërish.

Edhe vetë dy vëllezërit nuk e përjetuan mirë mosshkuarjen në shtëpinë e babait atë ditë përkujtimore vjetore. Dhe, që të ndjeheshin të lehtësuar shpirtërisht, në një nga restorantet e qyteteve ku ata jetonin, shtruan një drekë përkujtimore me miqtë dhe shokët për shpirtin e babait të vdekur.

Ditët, javët, kalonin me ritualin e zakonshëm të jetës. Vëllait të madh, boshllëkun në shpirt që i ishte krijuar nga mosardhja e dy vëllezërve të tjerë, nuk mund t’ia plotësonte askush, madje, ai boshllëk, ai makth, ato mendime të ndryshme që i kalonin vrangëllimthi nëpër tru, po ia gërryenin çdo ditë e më shumë shpirtin. Çdo gjë në shtëpi i dukej e pikëlluar, e zymtë. Po ndjente një trishtim të thellë brenda qënies tij.

Atë brengë të madhe që i dallohej qartë në fytyrë dhe që po ia tallaziste shpirtin, e kishte mbajtur për vete pa ia thënë as bashkëshortes, njeriut më të afërm dhe më të dashur të jetës së tij, që ishte edhe njeriu më i shtrenjtë për të edhe kur ajo e kishte pyetur për arësyen e mosardhjes së dy vëllezërve, që atij i ishin dukur pyetje provokative.

Mbante brenda vetes një shpresë tjetër të vakët; vëllezërit mund të vinin në Shqipëri për pushime në stinën e verës siç vinin çdo vit.

Kishte hyrë muaji i tretë i stinës së verës dhe vëllezërit nuk kishin njoftuar për të kaluar pushimet atë vit në Shqipëri siç ndodhte çdo vit kur babai jetonte.

Nuk mund të duronte dot më, vendosi që atë mendim, atë brengë që po e gërryente çdo ditë e më shumë, t’ia shprehte edhe bashkëshortes.

E shoqja u gjend e papërgatitur nga ato çfarë dëgjoi nga i shoqi, nuk i shkonte kurrë në mendje për një mendim të tillë. Fytyra i mori një shprehje habie. E pa të shoqin ngultas.

– I dashur burrë, – filloi ajo të flasë me mirësjellje duke u përpjekur të fshihte emocionin. – Vëllezërit e tu dhe kunetërit e mi njëkohësisht, nuk kanë gjetur rastin më të vogël të pakënaqësisë jo vetëm nga ty që je vëllai i madh, por, as edhe nga sjellja dhe mikpritja ime. Përse duhet të mendosh kështu!

Ai nuk foli. Syt që i dukeshin të rënduar sikur mbanin një peshë dhimbje, i mbante ulur përdhe. Dukej se diç’ mendonte.

E shoqja i kaloi dorën mbi kokë, i ledhatoi flokët, fytyrën, mjekrën. Ndjeu se dora i ishte lagur!

– I dashuri im…

– Të lutem grua… – e ndërpreu ai me zë të dridhur dhe i mbështeti dorën mbi sup. Vështrimin e kishte të shkujdesur.

E shoqja ndjeu zbrazëtirë në shpirt. Syt po i ndrinin si të pikëlluar. Iu dhimbs shumë i shoqi në atë çast. Vazhdonte ta shikonte plot dhimbje.

– Përse duhet të mendosh dhe të gjykosh kështu, i dashur?

I shoqi po e shikonte me sy të trullosur: – Heshti pak, pastaj foli: – Mendoj, sepse, nuk dua të na cënohet dashuria, harmonia jonë vëllazërore.

– Asgjë e keqe nuk ka ndodhur, i dashur. Nga të lindën këto mendime? Mos u bëj me fiksime. Të lutem! Qetësohu! – vazhdoi ti fliste ajo me zë lutës.

Ai e vështroi përhumbshëm. Heshti pak, pastaj vazhdoi të flasë: – Sepse, dua ta mbaj të pacënuar dashurinë tonë, ashtu siç e kemi patur përherë. Nuk dua, në familjen, në fisin tonë, midis ne vëllezërve, të mbijë fara e bimës së urrejtjes, fara e përçarjes. Dua, që në këtë shtëpi, të lulëzojë përherë, në çdo stinë, lulja e dashurisë, e dashurisë vëllazërore. Vetëm kështu, edhe shpirtrat e prindërve tanë të ndjerë do jenë të qetë.

E shoqja vazhdonte ta kundronte me sy të lodhur. Ndjente dhimbje dhe keqardhje në çdo fjalë që dëgjonte nga i shoqi.

* * *

Dy vëllezërit që jetonin në shtetet e ndryshme në Evropë dhe vëllai tjetër që jetonte në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, u ndjenë krejt të papërgatitur kur, në ato ditët e nxehta të stinës së verës, një mesazh i ardhur nga vëllai i tyre i madh, i njoftonte se, edhe pak javë dhe fillon stina e vjeshtës. Mundësisht, pushimet e këtij viti, duhet të vini e ti kaloni së bashku në Shqipëri, ashtu siç keni ardhur çdo vit.

Por, ajo që e bënte shqetësues mesazhin ishte se, vëllai i madh, kishte shkruar edhe fjalët: “Nuk ndihem mirë”

Të shqetësuar për shëndetin e vëllait të tyre të madh, tre vëllezërit, i telefonuan menjëherë, të mësonin për shëndetin e tij dhe të vërtetën e atij mesazhi.

Por, përgjigja e vëllait të madh ishte disi dyshuese, kur ai u tha: Ndihem mirë, por edhe nuk ndihem mirë; por, ju lutem, duhet të vini…

Të shqetësuar, brenda muajit, tre vëllezërit, në bashkbisedim me njëri tjetrin, mundësuan që në një datë të caktuar të ishin pranë vëllait të tyre të madh, në shtëpinë e tyre.

* * *

Atë ditë të dielë, dhoma e madhe e shtëpisë së tyre, dukej sikur ndrinte nga gëzimi. Katër vëllezërit po çmalleshin me njëri tjetrin, e bashkë me ta, kishte ardhur edhe motra e tyre nga kryeqyteti.

Mes gëzimit, tre vëllezërit që kishin ardhur nga larg, shikonin njëri tjetrin në sy, madje shkëmbenin edhe shenja nëpërmjet lëvizjes së syve dhe të kokës. E shikonin vëllain e madh dhe nuk po dallonin shenjën më të vogël të keqshëndetit të tij.

Vëllai i madh e kishte menduar që, me vëllezërit e tjerë dhe me motrën e tyre të vetme, të bisedonte pasi të hanin edhe drekën. Dhe ashtu veproi.

Të ulur në dhomën e madhe, atje ku rrinin zakonisht edhe kur kishin jetuar të gjithë së bashku si familje, ai i tha të shoqes t’ju sillte edhe nga një gotë raki rrushi edhe pse kishin pirë më parë.

Trokiti gotat e rakisë dhe, pasi piu një gllënjkë, filloi të flasë:

– E dashur motra jonë e vetme, e mira motër! Të dashur ju të katër vëllezërit e mi! – Në dhomë ra heshtja. Asgjë nuk pipëtinte.

– Ju kërkoj ndjesë që ju kam shqetësuar ndoshta me mesazhin që përmenda fjalën: nuk jam mirë. Unë sot po ndjehem shumë i lumtur mes jush, ashtu siç jam ndjerë gjatë gjithë jetës sime bashkë me ju. Ashtu si atëhere kur ne jetonim të gjithë së bashku edhe me prindërit tanë të paharuar. Jam më se i bindur, kështu si unë po ndiheni edhe ju të gjithë, të lumtur e të gëzuar. Në këtë shtëpi, jemi rritur me ngrohtësinë, me dashurinë e madhe prindërore që na kanë edukuar dhe na e kanë ngulitur atë dashuri që ne e kemi patur midis njëri tjetrit. Dhe, ajo dashuri, ashtu do vazhdojë, derisa unë, po flas për veten time, pra, derisa unë të jap frymën e fundit të jetës sime. Unë vërtet po ndihem shumë i lumtur sot, por, siç edhe ju kam shkruar, edhe nuk ndihem mirë. Dhe ja pse nuk ndihem mirë, madje shpirtërisht, nuk ndihem mirë.

Heshti pak dhe pastaj filloi të flasë: – Ka kaluar gati një vit e gjysëm që babai ynë i ndjerë na la njëherë e përgjithmonë. Mungesa e tij në shtëpinë tonë, sigurisht, është e pazëvendësueshme. Ai iku, na la fizikisht, por i ndjeri baba, na ka lënë edhe pasuritë. Pasuria më kryesore që babai na la, është harmonia, dashuria që ne kemi midis njëri tjetrit dhe që duhet ta mbajmë të pastër, të pacënuar atë dashuri. Ta trashëgojmë! E dashur motër! – Shikimin e hodhi nga e motra. – Ke qenë dhe ashtu do të mbetesh përherë, princesha jonë e shtëpisë, e pazëvendësueshme…

Syt e motrës u përlotën menjëherë. Nuk po mund të duronte dot, u çua nga vendi ku po rrinte ulur, eci pak hapa drejt tij dhe, ashtu me sy të përlotur, e përqafoi vëllanë.

Instiktivisht edhe syt e vëllezërve të tjerë ishin përlotur.

– Të dashur vëllezërit e mi, – iu drejtua ai atyre duke ia hedhur shikimin me radhë. – Ju, jeni princër në këtë shtëpi, princër bashkë me mua, pa asnjë dallim, pavarësisht diferencës së viteve të moshës sonë, pavarësisht se kush vëlla është i madhi, i mesmi, i vogli…

Motër e dashur, vëllezër të dashur! Dua t’ju them edhe atë më kryesoren: Babai ynë i ndjerë, na ka lënë edhe të vetmen trashëgimi dhe, ajo trashëgimi e vetme, është kjo shtëpi ku ne jemi sot, ku ne të pesë fëmijët u lindëm dhe u rritëm këtu dhe të gjithë jemi trashëgimtarë të kësaj shtëpie, ashtu sikurse edhe të parët tanë brezëpasbrezi u lindën dhe u rritën këtu dhe që ne e gëzojmë sot këtë shtëpi. Mbajmë të trashëguar një mbiemër të nderuar, të dashur vëllezër dhe ti motër e shtrenjtë. Dhe ashtu do vazhdojë të mbahet mbiemri ynë edhe nga fëmijët tanë në këtë shtëpi shekullore; nga djemtë e mi, nga djemtë tuaj, të dashur vëllezër.

Katër vëllezërit dhe motra që po e ndiqnin me shumë vëmendje pa ia hequr syt për asnjë çast, dukeshin të hutuar; sikur u ishte lidhur fjala në grykë.

Një heshtje e thellë kaploi të gjithë dhomën.

Pastaj ai bëri një veprim; në anën e djathtë të tij mbante një qese plastike. Zgjati dorën, e mori.

Të gjithë po e shikonin me habi; prisnin se çdo bënte ai tani.

U çua nga vendi dhe eci në fillim ku ishte ulur e motra. Hapi qesen, mori diçka dhe ia dha.

Ajo e mori. Dalloi tre çelsa shtëpie! Edhe vëllezërit e tjerë po i ndiqnin veprimet e të vëllait dhe veprimet e motrës së tyre. Motra po i mbante çelsat në dorë si pa kuptim dhe po i shikonte.

Të njëjtin veprim, vëllai i madh e bëri edhe me vëllezërit e tjerë.

Të gjithë po shikonin çelsat që po mbanin në duar dhe nuk po kuptonin asgjë, apo u shtirën sikur nuk po kuptonin.

Përsëri vëllai i madh e theu heshtjen: – Motër, vëllezër të dashur! Siç po e shikoni, në duar po mbani tre kopje çelsash të njëjtë. Janë çelsat e kësaj shtëpie, e shtëpisë sime, e shtëpisë suaj, e shtëpisë sonë. Dera e kësaj shtëpie edhe pse prindërit tanë të ndjerë nuk jetojnë më, është dhe do mbetet përherë e hapur për të gjithë ne, pjesëtarët e kësaj shtëpie, pavarësisht se unë nuk u largova nga kjo shtëpi dhe vazhdoj të jetoj këtu.

– Vëlla i dashur! – ndërhyri e motra! – Të lutem shumë. Unë jam motra juaj e vetme dhe do t’ju dua gjithë jetën time me dashurinë më të madhe që mund të ketë një motër për vëllezërit e saj, ashtu siç edhe ju kam dashur në të gjitha vitet e jetës sime. – U çua nga vendi dhe eci përsëri drejt tij. Zgjati dorën për ti dhënë çelsat. – Merri vëlla; këto nuk më takojnë mua. Unë jam e ikur nga kjo shtëpi. Unë ndjehem e lumtur kur ju shoh të katër juve të lumtur e të gëzuar, në harmoni me njëri tjetrin. E ndjej se, me dashurinë tuaj të madhe që keni, kjo derë shtëpie, do jetë përherë e hapur edhe për mua.

– Motër e dashur! Ti je bijë e kësaj shtëpie, je gjaku i këtij fisi, ashtu siç jemi ne të katër vëllezërit e tu. Të lutem, mos e harro kurrë: Je nënë me fëmijë, por, dera e shtëpisë dhe zemra për motrën, ashtu siç e the edhe ti vetë, gjithmonë është dhe do të mbetet përherë e hapur.

Dy vëllezërit që jetonin në Evropë, kishin ulur kokat; syt po i mbanin përdhe. Në mendje, fluturimthi u erdhi mendimi, që po u dukej i dhimbshëm. Po ndjeheshin fajtor dhe mëkatar ndaj vëllait të madh, madje edhe po e gjykonin veten e tyre për atë çfarë kishin menduar.

Vëllai i madh edhe pse po i shikonte, nuk e dha veten; vazhdoi të flasë:

– Vëllezër të dashur.Tani ndihem shumë i qetë shpirtërish, madje edhe moralisht. Mospranimi nga ju i këtij mendimi, i veprimit tim që unë po bëj ndaj jush, do ndikoj shumë në shëndetin tim. Ju lutem vëllezër! Të lutem motra jonë e vetme, princesha jonë!

Ata të katër, si të telekomanduar, panë njëri tjetrin me sy. Dukeshin të hutuar, por edhe një shkëndijë gëzimi ua shndriste fytyrat. Shkëmbimi i shikimit të tyre me njëri tjetrin, dukej se po flisnin më shumë se ç’fjalë mund të dilte nga goja e tyre.

Heshtjen e theu një nga vëllezërit që jetonte në Evropë. Gotën e rakisë po e mbante në duar. – Vëlla i dashur! – filloi të flasë. Eci tre hapa dhe iu afrua vëllait të madh. I dashur vëlla! I miri ynë vëlla! E dashur motra jonë e vetme! Të dashur ju vëllezër! Tani, po ndjej çastin më të lumtur të jetës sime. Jemi rritur bashkë! Kemi kaluar bashkë fëmijërinë, rininë, pjesët më të bukura të jetës sonë vëllazërore familjare. Pavarësisht se jeta na ndau për arsyet e ndryshme, por, nuk janë këto çelsa që do e mbajnë të pacënuar dashurinë tonë vëllazërore. Janë zemrat tona ato, që do ta duam njëri tjetrin, ashtu edhe siç e kemi dashur deri tani….

– Të më kuptosh vëlla! Të më kuptosh motër! – ndërhyri vëllai i madh. – Më kuptoni të dashur vëllezër! Dhënia e çelsave janë në kuptimin simbolik, por, kanë qellimin dhe të vërtetën e tyre. Ju do vini në këtë shtëpinë tonë në kohë të ndryshme, në orë të ndryshme, madje edhe pa na njoftuar. Ne edhe mund të mos ndodhemi këtu.

Njëri nga vëllezërit e tjerë u mat të thoshte diçka, por vëllai i madh vazhdoi të flasë: Nuk foli shumë. Me gotën e rakisë në dorë, tha vetëm këto fjalë:

– RROFTË VËLLAZËRIA JONË!

– RROFSH TI MOTËR, PRINCESHA JONË!

U drejtua për nga motra; Syt i ishin përlotur. Të përlotur ishin edhe syt e të gjithëve: Iu afrua, trokiti gotën me gotën e saj duke përsëritur të njëjtat fjalë: Rroftë vëllazëria jonë! Rrofsh motra jonë.

Ajo nuk u përmbajt. Filloi të qajë me ngashërim. E përqafoi! Fjalët nuk po i dilnin. Pastaj si me gjysëm zëri, shqiptoi: Zemra e motrës ti! Shpirti i motrës!

Ata të dy motër e vëlla po rrinin të përqafuar; Në faqet e tyre po ndjenin lagështinë e lotëve të njëri tjetrit.

Ashtu të përqafuar, ndjenë duar të tjera t’i preknin supet. Tre vëllezërit e tjerë ishin afruar, me krahët e hapur i ishin bashkuar atij përqafimi.

Ishte ai përqafim, sikur po e forconte më shumë dashurinë e përjetshme vëllazërore.

Ishin ata lot gëzimi që po rridhnin pa pushim nga syt e tyre, që dukej sikur po vadisnin rrënjët e lules dashuri vëllazërore.

Mes përqafimit që dukej se nuk do ndaheshin kurrë, u dëgjua zëri i vëllait të madh:

– Rroftë dashuria jonë vëllazërore.

– Rrofsh motër, bashkë me ne të gjithë, vëllezërit e kësaj shtëpie.

– Rroftë dashuria vëllazërore! – U përgjigjën të gjithë njëzëri.

AVOKATJA

March 4, 2017 by dgreca

Tregim Nga Pierre-Pandeli Simsia/

…Ajo erdhi nga Shqipëria si vizitore tek prindërit e saj në Nju Jork bashkë me vajzën e saj foshnjë 5 muajshe e pajisur me vizë turistike tre mujore nga Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në Tiranë.

Garanci i kishin dalë prindërit e saj që banonin prej disa vitesh në Nju Jork.

Ishte grua e re në moshë, jo më shumë se 30-të vjeçe; tërheqëse në pamjen e saj të jashtëme, trupbukur për ta patur zili’.

Me kryeneçësi u prezantohej njerëzve të saponjohur, miqve të prindërve të saj, profesionin e juristes që kishte ushtruar në Shqipëri.

Pas diplomimit, pak vite e kishte ushtruar atë profesion, madje, thoshte se në Shqipëri kishte punuar juriste në një institucion të rëndësishëm shtetëror, por, për fatin e saj të keq, padrejtësisht, shefi i saj, e kishte larguar nga puna.

– Si ka mundësi! – Bisedonin me njëri tjetrin disa miq të familjes së prindërve të saj që ishin njohur në Nju Jork. – Duhet të jetë paaftësia e saj në ushtrimin e profesionit të juristes në atë institucion të rëndësishëm shtetëror, ose, ajo do jetë diplomuar në atë kursin e famshëm disa mujor, që, jo pak njerëz të moshave të ndryshme u diplomuan nga ai kurs, madje zunë edhe vende kyçe ne institucione të ndryshme shtetërore partiake!

Që në ditët e para të mbëritjes në Nju Jork filloi të zbatojë planin e qellimit të ardhjes, të fitonte azilin, pajisjen me dokumentin kryesor Green Card, për të qenë banore e përhershme e Amerikës.

Pa humbur kohë, iu drejtua zyrës së emigracionit, atje ku ishte edhe avokati i njohur amerikan, zoti Xhan (Mr John).

Unë kisha dy vjetë që punoja me kohë të pjesshme (part time) përkthyes në zyrën e avokatit Xhon meqenëse edhe flas disa gjuhë të huaja: gjuhët, angleze, spanjolle, portugeze, italiane.

Zyra ku isha punësuar unë ishte paradhomë me zyrën e avokatit Xhan.

Më të shumtët emigrantë që aplikonin dhe vinin në zyrën e avokatit Xhan për t’u pajisur me kartën e gjelbërt, ishin qytetarë nga Amerika Latine spanjishtfolës dhe shqiptarë.

Sipas orarit të takimit me avokatin Xhan, ajo u paraqit në zyrën e tij rreth orës 11.

Sapo hyri, më përshëndeti me mirësjellje. Me të njëjtën mirësjellje ia ktheva edhe unë përshëndetjen.

Pasi shkëmbyem bisedat e zakonshme të njohjes me pyetjet refren për të mësuar prejardhjen tonë, i kërkova të më jepte dokumentacionin dhe të më spjegonte edhe njëherë të përmbledhur historikun e saj në Shqipëri, shkakun dhe arësyet e largimit nga puna si avokate në atë institucion të rëndësishëm shtetëror. Praktikë më se e zakonshme e punës sime kjo, që të isha në dijeni të çështjes për të cilën do ia përktheja avokatit.

Avokati Xhan ishte njohur edhe më parë me kërkesën e saj për azil dhe me dokumentat që ajo kishte paraqitur.

Ndërsa ajo fliste, e bindur në ato që më thoshte, në fytyrë i lexohej besimi për çështjen për të cilën edhe kishte ardhur; të fitonte azilin.

– Ndjehem shumë e emocionuar, por, edhe seç kam një parandjenjë të brendshme se çdo gjë do shkojë mirë; përfundimi i kësaj çështje do jetë në favorin tim. Apo jo, zoti…

– Majk – i ndërhyra unë menjëherë. – Më quajnë Majk (Mike) jemi bashkëkombas dhe më pëlqen që të më thërrasësh Majk pa e përdorur fjalën, zotëri, sepse kështu e bëjmë edhe më të afrueshëm komunikimin tonë.

Ajo buzëqeshi. – Majk, ti si mendon? Kam shumë shpresa tek ky avokati i njohur këtu.

– Shpresoj që çdo gjë të jetë në favorin tuaj – i thash.

I lexova me kujdes të gjithë dokumentacionin që ajo më paraqiti

– Dokumenta të tjera, nuk ke? – e pyeta.

– Jo! – m’u përgjigj ajo menjëherë. – Nuk kam, por, këto besoj se janë të mjaftueshme.

Unë nuk fola; i rilexova disa herë. U çova nga karrigia dhe eca drejt derës së zyrës së avokatit.

Ia lash sipër tavolinës dhe prisja kur ai të ishte gati e të na thërriste.

Që në takim bisedën e parë me avokatin, ajo shfreu gjithë mllefin e saj kundër ish shefit të saj në Shqipëri që, me pa të drejtë, sipas saj, e kishte larguar nga vendi i punës; madje provat e saja ishin të forta.

Sipas spjegimeve që ajo i paraqiti avokatit Xhan, ish shefi i saj në Shqipëri kur kishte punuar në atë institucion, ishte burrë imoral. Jo pak herë, kur hynte në zyrat e ndryshme ku punonjëset ishin femra, harronte, apo bënte sikur harronte të mbërthente pjesën e përparme të pantallonave.

– Të lutem! – më ndërpreu mua avokati Xhan, ndërsa unë vazhdoja t’i përktheja ato çfarë më thoshte juristja shqiptare.

– Të lutem, Majk! Të lutem, mund të ma përsëritësh edhe njëherë çfarë po më thoshje?

Ajo nuk kuptonte shumë fjalë në gjuhën angleze, por fjalën, të lutem, kur avokati Xhan m’u drejtua mua, e kuptoi.

Më vështronte me sy të trembur dhe priste se çdo ti thoshja unë.

Pa e lënë që të më pyeste, i thash: avokati po më thotë që t’ia përsëris edhe njëherë ato që po më thua ti, pra, ish shefi yt në Shqipëri qenka burrë imoral dhe shpesh herë hynte në zyrat tuaja me pantallona të zbërrthyera në pjesën e përparme të tyre.

– Po! – tha ajo menjëherë duke e ngritur pak tonin e të folurit – Është e vërtetë – dhe pa nga avokati si të kërkonte mbështetjen e tij.

Ia përktheva avokatit fjalë për fjalë ashtu siç edhe ia kisha përkthyer pak më parë.

– Pyete, – m’u drejtua mua avokat Xhan-i. – Sa kohë i vazhdoi ato veprime ish shefi i saj, pra, që hynte dhe dilte në zyrat ku punonjëset ishin femra, ashtu siç po thot kjo?

Dhe përgjigjja e saj ishte: – Pothuajse që kur fillova unë punë atje, madje këtë ves të ish shefit tim ma thanë edhe ish koleget e mija që ishin punësuar më parë se unë.

– Domethënë, – m’u drejtua mua avokati, – që në ditët e para të fillimit të punës, kjo paska patur dijeni për veprimet e pahijshme të shefit të saj, madje edhe i paska parë vetë, por, atëhere nuk i bënë përshtypje, ndërsa tani, po i përdor si provë të fortë bindëse…!

Avokati tundi kokën majtas djathtas. Pastaj, pas një heshtjeje të shkurtër, e pyeti:

– Sa kohë punove ti në atë zyrë me një shef të tillë imoral?

– Dy vjetë dhe katër muaj – u përgjigj ajo pasi unë ia përktheva.

Fytyra i mori një çehre ngjyrë rozë; dukej se po i lulëzonte. Mendoi se, ndërhyrjet e avokatit me pyetjet e njëpasnjëshme ishin në favor të saj.

– Shumë faleminderit, – më foli mua me zë të ulët.

Unë nuk fola; po ndjehesha i paaftë ti përgjigjesha buzëqeshjes së fytyrës së saj.

– Çfarë thot? – Pyeti avokati Xhan.

Unë bëra sikur nuk e dëgjova, shikimin e kisha hedhur mbi disa shkresa që kisha përpara.

– Domethënë, paska punuar avokate në atë institucion shtetëror në Shqipëri nën mbikqyrjen e një shefi imoral që bënte edhe veprime të turpshme, foli avokati Xhan pas një heshtje të shkurtër dhe kokën e mbante ulur mbi shkresat që kishte përpara. U duk se po mendonte diçka, pastaj, pa folur, u çua nga karrigia dhe me hapa të ngadaltë shkoi pranë dritares. Shikimin e kishte hedhur diku jashtë.

– Të lutem Majk, – më foli ajo me zë lutës. – Çfarë të tha avokati?

– Nuk ka thënë asgjë të rëndësishme, përveç atyre pyetjeve që të thash edhe ty.

– Pse u çua nga vendi? Çfarë po mendon? Oh, Zot! Sa me ankth që jam tani! Më ka hipur një sekëlldi e brendshme. Pse e ndërpreu intervistën me mua?

– Janë në praktikën e tij këto veprime – u mundova unë ta qetësoja.

– Po me të tjerët si unë kur vijnë këtu, kështu vepron ky? – vazhoi ajo me pyetjet duke folur me zë të ulët. Në fytyrën e saj po dalloja frikë.

– Të thash, janë në praktikën e tij të punës këto veprime që po bën; madje ai edhe mund të dalë jashtë për disa minuta e të kthehet prap.

Avokati Xhan, u kthye nga ne dhe përsëri me hapa të ngadaltë erdhi dhe u ul në karrigen e tij të punës.

Pa folur, sytë i mbante ulur përdhe dhe me gishtat e pëllëmbës së dorës së majtë godiste lehtë tavolinën e tij të punës si të mbante ritmin e një muzike. (Avokati ishte mëngjarash, shkruante me dorën e majtë)

– Kam edhe këto për t’ia treguar – më foli përsëri ajo me ngadalë dhe, pa pritur që unë ta pyesja, hapi çantën dhe nxorri një mbështjellëse në ngjyrë blu. E hapi; dallova një gazetë në gjuhën shqipe dhe disa fotografi.

– Çfarë dokumentash të tjera ke? – e pyeta.

– What’s happening? Çfarë po ndodh? – më pyeti avokati.

– Ka edhe disa dokumenta të tjera për t’ju treguar, zoti avokat.

Ai u duk se nuk ishte i interesuar për të parë çfarë fakte të tjera kishte sjellë ajo.

Ajo zgjati dorën; – janë prova shumë të besueshme – foli duke m’i dhënë.

Unë mbaja përpara duarve gazetën dhe tre fotografi pothuajse të ngjashme me njëra tjetrën. Ato fotografi i pash të botuara edhe në gazetën që më dha ajo. Nuk po më dukeshin prova shumë të forta, siç u shpreh ajo për ta bindur avokatin në padrejtësinë që i ishte bërë.

– Çfarë janë ato? – më pyeti avokati indiferent.

Pa folur, i zgjata dorën për t’ia dhënë.

Avokati i mori gazetën dhe fotografitë dhe po i mbante përpara duarve. Shikimi i tij u mbërthye mbi to. Ai po shikonte një burrë në shoqërinë e disa miqve apo shokëve të tij në një restorant, ulur në një tavolinë që po drekonin apo darkonin.

Dallohej shumë qartë; në pjatat përpara tyre, ushqimi që po hanin, ishin pasta, makarona spageti.

Avokati, ngrysi ballin, i dha buzëve një shtrembërim të lehtë dhe pa e ngritur kokën, zgjati dorën drejt meje duke m’i dhënë.

– Ç’janë këto? – pyeti avokati hetueshëm, pa iu drejtuar askujt.

Makaronat ishin një nga ushqimet e tij të preferuar.

– Janë ato palaçollëqet që bënte ai maskarai, ish shefi im, – shpejtoi ajo të spjegonte.

Shtypi i partisë kundërshtare të shefit të saj, nëpërmjet kamerës së fshehtë, e kishte regjistruar shefin duke ngrënë drekë apo darkë private në një nga restorantet e ndryshme me grup shokësh dhe ato fotografi i kishin botuar në shtypin e tyre si diskreditim ndaj shefit.

Në zyrën e avokatit kishte rënë heshtja. Unë nuk dija si të veproja. Herë herë shikimin e hidhja nga avokati dhe herë herë e hidhja nga ajo.

Avokati kishte mbështetur mjekrën mbi pëllëmbën e dorës me krahun gjysëm të përthyer dhe dukej se diç’ mendonte.

Fytyra e saj shprehte ankth. Por, heshtjen e theu vet avokati.

– Përktheja – m’u drejtua mua. Pastaj duke folur, shikimin e hodhi nga ajo: – Meqenëse jeni edhe vetë avokate, siç po na prezantohesh, besoj se mirëkuptohemi. Pretendimet e tua, me ç’dëgjova nga përkthyesi, bashkëkombasi yt i nderuari Majk, nuk janë aq bindëse për të fituar statusin, qellimi i të cilit ti ndodhesh sot këtu. Nuk janë prova bindëse këto për mua dhe për cilindo avokat tjetër ku mund të shkosh ti këtu në Amerikë, të pajisesh me dokumentin kryesor për të qenë banore e përhershme e Sh. B. A-së.

Fotografitë, të cilat ti ne na i paraqite si provë kundra ish shefit tënd në Shqipëri atje ku edhe ke punuar, jo vetëm që nuk janë bindëse, por, si avokate që je, duhet ta dish shumë mirë, janë veprim i kundraligjshëm. Sepse, të investigosh, të fotografosh cilindo qoftë ai apo ajo në jetën private dhe ato t’i bësh publike, janë edhe të dënueshme ligjërisht.

Por, ajo që dua të të them, madje që në fillim kur ti ne na spjegove pretendimin tënd në lidhje me imoralitetin dhe sjelljet e pahijshme të ish shefit tënd në zyrat tuaja përpara grave ku njëra nga ato ke qenë edhe ti, dua të të pyes: Sigurisht, ato veprimet e tija të turpshme janë të dënueshme dhe të papranueshme për ty për të punuar me një shef të tillë, por, ti atë fakt e ke mësuar që në ditët e para të punësimit tënd nga ish koleget e tua të punës, apo jo? Gjithmonë, sipas dëshmisë tënde tani këtu, po të flas. Dhe, megjithatë, ti pranove të punoje më shumë se dy vjetë edhe pse i shihje veprimet e tij të pahijshme. Sigurisht, bashkëshorti dhe familjarët e tu, atë veprim të ish shefit tënd e kanë mësuar pasi ai ty të largoi nga vendi i punës. Vallë, ti e bisedove ndonjëherë me bashkëshortin tënd gjatë kohës që vazhdoje të punoje atje? I the ndonjëherë bashkëshortit tënd, nuk më vjen të shkoj në punë, madje as nuk dua të punoj me një shef të tillë, imoral? Dhe, sigurisht, përgjigja vetvetiu, është, jo, nuk i ke thënë, se, përndryshe, nuk do kishe vazhduar të punoje më shumë se dy vjetë. Bashkëshorti yt dhe gjithë familjarët e tu i kanë mësuar të gjitha ato fakte vetëm kur ty të larguan nga vendi i punës, praktikë kjo më se e njohur që, kur punonjës të ndryshëm privatë apo shtetërorë, kur pushohen apo largohen padrejtësisht, sipas pretendimit të tyre, nga vendi i punës, atëhere shfrejnë mllefin e tyre të mbajtur sekret brenda vetes, dalin përpara kamerave televizive, japin deklarata në shtyp, bëjnë lajm, mbushin faqet e ndryshme gazetash me bëmat që kanë ndodhur në institucionet ku ata kanë punuar.

Më vjen shumë keq zonjë, por, po ua përsëris edhe njëherë, faktet tuaja dhe provat që na paraqitët këtu, nuk janë bindëse – vazhdonte avokati të fliste me mirësjellje të stërholluar.

– Dhe, për ta mbyllur këtë takim, ju rekomandoj se, për të qenë korrekte me ligjet e Shtetit Amerikan, sigurisht që ti i di vetë, meqenëse je edhe avokate, (avokati sajoi një qeshje të lehtë që u duk ironike) brenda afatit tre mujor, atëhere edhe kur ju mbaron edhe afati i dhënies së vizës për të qendruar në Amerikë, ju bashkë me vajzën tuaj duhet të ktheheni në vendin tuaj, në Shqipëri.

Avokati zgjati dorën nga ana e majtë e tavolinës së tij të punës.

Ajo nuk e pa se ç’farë mori ai; syt i kishte ulur përdhe. Vetëm kur dëgjoi avokatin t’i flasë, e ngriti kokën.

– Merre këtë – tha avokati dhe zgjati dorën për t’i dhënë diçka. – Këtu është e regjistruar e gjithë biseda jonë, pra edhe e përkthyesit tonë të nderuar Majk. Merre, mbaje, është e jotja, ndoshta do të duhet edhe si provë bindje e përkthimit të saktë nga përkthyesi Majk. Bashkë kemi mbaruar punë – dhe u çua nga karrigia.

Unë edhe pse isha i bindur në provat që ajo na solli që nuk do e fitonte kërkesën e saj për azil, e pash dhimbshëm në sy. U çova dhe unë nga karigia ime për ta shoqëruar jashtë.

M’u dhimbs shumë, shumë, për më tepër kur i pash syt e përlotur. Në fytyrë i dallova qartë një shprehje pikëllimi.

Asaj në zemër i ishte mbledhur një lëmsh. Nuk u përmbajt dot, ia shkreu të qarit me ngashërim. Nuk po iu zinte besë fjalëve të avokatit që sapo dëgjoi.

– Të lutem! Të lutem Majk! – më foli me zë të dridhur dhe të përvajshëm. – Më mundëso edhe një takim tjetër që të vij përsëri, ndoshta, ndoshta… – nuk mundi dot të vazhdonte të fliste. Në grykë i ishte bërë një nyje.

Po ndjeja keqardhje në zërin e saj; po më dhimbsej shumë. Duke e parë pikëllueshëm, i thash:

– Edhe unë, të lutem shumë. Ju kuptoj shumë mirë juve dhe gjendjen tuaj shpirtërore, por, nuk është në dorën time. Avokati e studjoi kërkesën tënde, madje të dha përgjigjen e prerë përfundimtare.

Isha i bindur në veten time se ajo po ndjente një trishtim të thellë brenda qenies së saj. Syt i dukeshin të shuar.

Ajo, sikur nuk donte të largohej nga zyra jonë e punës.

Avokati Xhan, rrinte pranë dritares me shikimin hedhur jashtë, ndërsa unë me hapa të ngadaltë eca drejt derës.

Ndjeva se edhe ajo po vinte pas meje.

Mikeli i vogël

February 24, 2017 by dgreca

Nga Alma LIÇO /

Ashensori filloi të ngjitej në katin e nëntë. Me tim bir për dore dhe një çantë të madhe në krahun tjetër, mezi prisja që ai të ndalej. Ajo kuti metalike sikur më merrte frymën. Si për të kundërshtuar atë hapësirë bllokuese, brenda pak sekondash solla në vëmendje rrugën që kisha përshkuar për të mbërritur në atë spital. Udhëtim mjaft i gjatë. Dy net më parë isha nisur nga porti i Durrësit në drejtim të qytetit të Barit, e më pas drejt Romës. Në mënyrë spontane, kujtesa më riktheu orët e fundit të udhëtimit me traget. Duke shpërfillur të ftohtin e orëve të para të mëngjesit, e hipur mbi kuverdën e anijes, kisha shijuar pafundësisht kaltërsinë e mrekullueshme të detit Adriatik. Në mes të shkumëzimit të lehtë të valëve, kisha kundruar vallëzimin e meduzave që si abazhurë të mahnitshëm, dukej sikur shoqëronin lundrimin tonë. Dhe në fund të horizontit, në muzgun e përhimë e të mjegulluar të atij mëngjesi, ishte çfaqur qyteti i Barit. Dukej i përgjumur…..

E zhytur në këtë kujtim dhe ëndërrim ledhatues, harrova ku isha dhe nuk po e kuptoja se ashensori ishte ndalur në katin ku duhej të zbrisnim. Zëri i ulët dhe i rezervuar i tim biri…..mam, arritëm, ……, më “zgjoi” nga kjo përhumbje. Vërtet. Kishim arritur në koridorin para pavionit ku ai do të shtrohej.

Një aparat vetshërbimi i kafesë, i cili mesa duket sapo ishte vendosur, shpërndante një aromë të këndshme. Disa persona po prisnin rradhën për të pritur gotat e vogla plastike që lëshonin avull. U tundova dhe unë të ndalesha e të pija me shpejtësi një kafe, por më parë duhej të mbaroja punë me veprimet që lidheshin me shtrimin në spital të djalit tim. Gjithsesi, do të kthehesha pas pak për të shijuar kafenë e mëngjesit.

Ishte ditë e bukur shtatori, por hyrja në atë strukturë, më bënte të harroja ndriçimin e diellit dhe gjithë ngazëllimin që përcjell ai. Pas një operacioni të komplikuar, prej disa vitesh ktheheshim periodikisht në atë spital me emër prestigjoz, në qytetin e Romës, ku im i bir nënshtrohej kontrolleve të nevojshme. Ishim miqësuar me gjithë stafin, aq sa ndjeheshim si në familje. Me gjithë përkushtimin dhe humanizmin e mjekëve, këto ambiente, gjithsesi mbeteshin të zymta. E si mund të ndodhte ndryshe, kur aty kuroheshin të mitur me sëmundje nga më të rëndat?

Shkëputa dorën që më shtrëngonte im bir, dhe duke u përpjekur të kontrolloja emocionet, shtypa butonin e cetofonit. Nje zë i ngrohtë u përgjigj menjëherë, dhe pasi mësoi kush isha, hapi portën hyrëse të pavionit. Koridori ishte mbushur me të rritur që bisedonin me njeri tjetrin pa entuziazëm, me zë të ulët. Dalja e prindërve të pacientëve të vegjël jashtë dhomave të shtrimit, më bëri të kuptoja se ishte orari i vizitave të mëngjesit. Pasi u përshëndeta me disa prej tyre, e shoqëruar nga im bir që vinte pas meje, hyra në ambulator për të kryer proçedurat e nevojshme burokratike. Disa minuta më pas, dola prej andej dhe u drejtova drejt dhomës ku ndodhej shtrati që ishte caktuar për tim bir.

Në fund të koridorit, me tërhoqi vemendjen një grua rreth të pesëdhjetave, e veshur me rroba tradicionale të malësoreve të veriut të Shqipërisë. Rrinte me kokë ulur, ndjehej prej së largu se ishte e zhytur në mendime të trishta. E kuriozuar së tepërmi, ju afrova dhe pa u menduar e pyeta në gjuhën shqipe se kush ishte dhe pse ndodhej aty. Sytë e saj të burgosuar brenda zvavrave të thella që zinin gjysmën e fytyrës së lodhur e të dëshpëruar, shkëlqyen disi. Më së fundi dikush që fliste gjuhën e saj. Por vetëm pak çaste më pas, trishtimi mbuloi sërish pamjen e vrarë e të pashpresë të asaj gruaje.

Pasi drejtoi trupin dhe më zgjati dorën, me zë të shuar, më tregoi se ishte nënë e 11 fëmijëve, dhe se banonte në një fshat, diku në Qarkun e Lezhës. Djalin e vogël të familjes, Mikelin, e kishte shumë të sëmurë. Që fare i mitur ishte diagnostikuar me sëmundje të mëlçisë. Në pamundësi kurimi, në rrjedhën e viteve gjendja e tij ishte rënduar aq shumë, sa e vetmja shpresë e zbehtë ishte trapianti i saj. Ajo grua e varfër nuk kishte menduar kurrë se do t’i krijohej mundësia të shtronte të birin në një spital aq të specializuar. Falë ndihmës së meshtarit të fshatit dhe mbështetjes së një fondacioni, ajo kishte mundur të mbërrinte aty më të birin. Por ndjehej tërësisht e pashpresë. Gjithçka i dukej shumë e vonuar. Duke parë pesimizmin dhe pasigurinë e saj, u përpoqa ta ngushëlloja e t’i jepja kurajo se vogëlushi do tja dilte mbanë. Për këtë m’u nevojit të tregoja kalvarin e operacionit të tim biri disa vite më parë, të përballuar me sukses.

Ndërsa po vijoja me fjalet e mia inkurajuese, një djalë i vogël , rreth 10 vjeç na u afrua dhe me një pamje të befasuar, më pyeti:

-A flisni shqip-a?

Me sy të shqyer, u mundova shumë të gëlltisja një britmë habie dhe dëshpërimi. Ai vogëlush i sëmurë, me pamje për t’u dhimbsur, kishte barkun të fryrë përtej çdo imagjinate, aq sa mezi mbante ekuilibrin. Ndonëse në rrjedhën e viteve, në korridoret e atij spitali kisha parë shumë fëmijë të fashuar, të operuar me sëmundje nga më të tmerrshmet, baballarë që vajtonin, nëna që shkulnin flokët, kurrë më parë nuk kisha ndeshur diçka të tillë. Fytyra e venitur, por çuditërisht dhe e lumtur e atij të mituri, si dhe pyetjet naive që më drejtoi në dialektin e bukur verior, sikur më çtensionuan dhe më kthyen disi në normalitet. Disa minuta më pas isha bërë shoqe e atij fëmije, dhe po bisedonim se bashku si dy miq të vjetër. Teksa i përkëdhelja flokët, po mendoja se bota e dlirë e fëmijëve është e aftë ta gjejë gëzimin dhe aty ku ai nuk ekziston.

Duke bërë edhe ndonjë shaka, së bashku me të ëmën e shoqërova në dhomë. Mikeli i vogël, me shumë vështirësi u ngjit në shtratin e tij. Menjëherë pas nesh aty mbërriti dhe djali im me një loje elektronike në dorë. I bërë kurioz nga aparati i lojës, por dhe nga kënaqësia se kishte mundësi të fliste gjuhën e tij, vogëlushi u përgjërua të qëndronim aty. Kishte rreth një muaj që komunikonte veç me të ëmën, në pritje të trapiantit të mëlçisë. Pavarësisht gjendjes së tij të rënduar, dinte aq bukur ta shprehte entuziazmin. I ekzaltuar, dukej sikur fluturonte së bashku me makinat e vogla që garonin në ekranin e asaj loje, të cilën ai mësoi ta përdorte menjëherë.

Ditët në vijim, pjesën më të madhe të kohës e kaluam në shoqërinë e vogëlushit dhe të së ëmës. Mjekët e ndiqnin me kënaqësi gëzimin, që pavarësisht situatës shëndetsore, arrinte të përjetonte ai vocrrak. Më shumë se kushdo tjetër, ai fëmijë kishte nevojë për momente të bukura. Ishte aq e paqartë e ardhmja e tij . Mikeli e dinte çfarë kishte. Madje, po aq mirë e dinte pse ndodhej aty.

Ankthi i pritjes, i shoqëruar me atmosferën mbytëse të pasigurisë të së nesërmes, ishte kaq i mundimshëm. Sidomos për nënën e tij. Ditë e netë që rrokulliseshin në kërkim të shpresës, në kërkim të jetës. Herë pas here, vogëlushi dilte duke u mbështetur pas mureve të koridoreve, sikur të dëshironte t’u kujtonte mjekëve se ai ishte aty, duke pritur. Ndonëse të mbytur në punë, ata nuk ishin aspak indiferentë pranë atij vogëlushi aq të sëmurë që priste shërimin nga duart e tyre. Ndërsa nxitonin, përkëdhelnin lehtësisht supet e pazhvilluara, dhe i pëshpërisnin ndonjë fjalë ledhatuese në italisht.

Dy javë më pas, qëndrimit tonë në atë spital i erdhi fundi. Kishim mbaruar punë me kontrollet rutinore dhe duhej të linim spitalin e të ktheheshim në shtëpinë tonë. Nuk do ta harroj kurrë dëshpërimin e Mikelit, kur mori vesh se ne po largoheshim. Për herë të parë, pas atyre ditëve të qëndrimit aty, pashë lot në sytë e tij të bukur, por të lodhur. Fundja, ne kishim arritur të sillnim një copëz të vendit të tij, nga i cili nuk ishte larguar asnjëherë dhe që i mungonte aq shumë. Duke e përqafuar, i premtova se do ta vizitoja në shtëpinë e tij, kur të kthehej në Shqipëri , i shëruar. Këto fjalë sikur e qetësuan atë, dhe duke tundur dorën kërthi , na uroi rrugën e mbarë. E ëma na përcolli deri në fund të koridorit , dhe ajo me lot në sy…….

Tre ditë me vonë, u kthyem në Shqipëri. Ndonëse gjithçka kishte shkuar mirë në kontrollin mjekësor të tim biri, shtrimi i fundit në atë spital më kishte lënë një shije mjaft të keqe. Nuk kishte ditë të mos e mendoja Mikelin e vogël.

Ç’bëhej vallë me të ? A kishte mundur të operohej? Si kishte shkuar operacioni që në konsideratën e atyre mjekëve të mrekullueshëm ishte aq delikat ??? …Këto pyetje po më torturonin. Ndjeja nevojë të ethshme për një përgjigje….. Po ku? Si?….Familja e vogëlushit nuk kishte telefon. Kë të pyesja?

Ah……po……u kujtova se kisha ruajtur një numër telefoni të sekretarisë së pavionit……..Duke ngurruar, me emocion, mora në dorë receptorin e telefonit, dhe me duar që po më dridheshin formova numrin. Disa sekonda më pas u përgjigj një zë gruaje, të cilin e njoha menjëherë. Në mënyrë të sjellshme prezantoi veten dhe në të njejtën kohë kërkoi identitetin tim, si dhe të shpjegoja shkakun e telefonatës. Për një moment ngurrova. Informacioni që më nevojitej nuk kishte lidhje me tim bir. Por padurimi për të mësuar rreth fatit të Mikelit, sikur e paralizoi faktin që nuk kisha asnjë të drejtë të bëja pyetje që lidheshin me pacientë të tjerë. Sekretarja heshti pak. Më pas, ajo u kujtua menjëherë për afeksionin që unë pata për atë fëmijë. Më kishte parë me dhjetra herë pranë shtratit të vogëlushit, tek bisedoja dhe bëja shaka me të. Madje, në disa raste ishte përfshirë miqësisht në bisedat tona……..Por……nuk po më pëlqenin notat e trishtimit në zërin e saj. Nëpërmjet receptorit ndjehej dihatja e dëshpëruar…….dhe më pas arriti të më thoshte se trapianti ishte kryer një javë pasi ne kishim lënë spitalin……ai operacion aq i vështirë që kishte zgjatur nëntë orë, ishte përballuar nga Mikeli…..por disa orë më pas, vogëlushit i kishte ndodhur një komplikacion i tmerrshëm….ai kishte hyrë në koma, dhe dy ditë me pas kishte ndërruar jetë……….

Teksa po dëgjoja këto fjalë, lotët filluan të më rridhnin mbi fytyrë…..mezi bëlbëzova një “Grazie” të thatë dhe ula receptorin. Qava e qava sikur të kisha humbur një person shumë të shtrenjtë. Një jetë e pajetuar, e shuar në mënyrë aq të padrejtë, viktimë e pamundësisë së kurimit në një vend të pashpirt si ky i yni. Ai vogëlush mbërriti shumë vonë atje, kur ishte pothuajse i pashpresë. Përpjekja e dëshpëruar për t’i rikthyer shëndetin dhe bashkë me të dhe jetën, rezultoi e pamundur.

Sa dëshironte ai vogëlush të kthehej në familjen e tij të madhe që mezi e priste. Të kthehej i shëruar. Por nuk qe e thënë. Ai kishte mbërritur në fshatin e lindjes i mbyllur në një arkivol të vogël.

E brengosur sa më s’ka, kujtova premtimin që i kisha bërë. Do të shkoja ta takoja pasi të kthehej nga spitali. Disa ditë më pas udhëtova me fugon drejt fshatit të tij. Binte shi i lehtë atë ditë. Një kalimtar i rastit më tregoi ku ishin varrezat. Pa vështirësi e gjeta varrin ku prehej trupi i pajetë i Mikelit. Lulet e vendosura nga familjarët dhe të afërmit, të njomura me bulëza uji nga shiu i asaj dite, ishin ende të freskëta. Një kryq prej druri dhe pranë tij një foto e vogëlushit, më riktheu buzëqeshjen e dlirë të atij fëmije, që nuk mundi dot të rritej e të bëhej burrë. Dukej sikur më falenderonte. I shndërruar në engjëll, isha e bindur se në ato momente e kisha pranë. Mes lotësh e përkëdhela atë foto dhe vendosa lulet që kisha me vehte. Teksa largohesha, ndjeja se më ndiqte nga pas vështrimi i tij mirënjohës, i shoqëruar nga lamtumira e pathënë.

……..Lutu vogëlush, lutu engjëll i vogël që asnjë fëmijë tjetër të mos humbasë jetën se vendi i mbrapshtë ku pati fatin të lindë, nuk arriti ti krijojë mundësinë e kurimit. Lutu. Unë Jam me ty. Do të lutem bashkë me ty.

Më pas, një vizitë e shkurtër në familjen e tij……..më priti e ëma e kthyer në një statujë të zbehtë dhe shumë gra e vajza veshur me të zeza, që hynin e dilnin në heshtje……….i dhashë dorën dhe mezi bëlbëzova disa fjalë që thuhen e përsëriten në të tilla raste…..……

…..Vallë a mund të gjenden fjalë të ngushëllojnë një nënë për humbjen e të birit????