Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Një ditë me shi

by

Tregim nga Përparim HYSI/
Sot e hëngra një shi të rëndë dhe, tek çaja përmes ujit që vërshonte deri në trotuar, befas m’u ravijëzua në kujtesë xha Solli që e kisha njohur dikur. Ky xha Solli sikur kish lindur ditën e shiut, se me shiun sikur kish nënshkruar një pakt. Ç’shkruaj, mos kujtoni se është një shpikje ime dhe aq. Jo. jo. Xha Solli edhe në të ri të tij, kurrë nuk kish zënë punë me dorë, po, kur binte shi qoftë dhe me rrebesh, atëherë shfaqej ai, sikur jo vetëm nuk i trëmbej shiut, po i bënte dhe karshillëk!!! Ndërsa punëtorët e tjerë, burra dhe gra, zinin ndonjë strehë për t’u mbrojtur nga shiu, xha Sollin e shihje me një lopatë në dorë a me çfarëdo vegle tjetër, që dilte në mes sheshit dhe bërtiste:- Ah, moj e shkretë kohë që na le batall! Kur bërtiste kështu, mos kujtoni se fliste me vete. Jo,jo. Drejtohej andej nga ata “frigacët” që i trëmbeshin shiut dhe nuk ndiqnin këtë, të “guximshmin”, xha Sollin që aq i hanin duarët për punë, sa dhe në “kiamet” e bënte ferk. Ata , të “strehëve”, ia njihnin mirë atë “guxim” dhe atë dëshirë të madhe për punë. Kishte kohë që qeveria ( fshati sa qe bërë fermë), kish vendosur që në ditët me shi, punëtorët merrnin tetëdhjetë përqind të pagës dhe xha Sollit, nuk ia hante kollaj qeni shkopin për qelepir.
Kozmai, një moshatar me të, atje që nga streha e zgjati bodecin e shpotisë:- Po hajde, o ditëzi, se do ta marrësh brinjë më brinjë, dhe do të dalë qelepiri nga hundët! Por xha Sollli nuk lëshonte mez kollaj. Aha, re Komi, në ke brigadierin mik, tija, ajo më është punëza jote, po unë le të lagem deri në palcë, nuk jam mësuar të ha harram. Njerëzia, tek shikonin këtë pehlivan që luante atje mes shiut, gajaseshin së qeshuri. Gra e burra bënin sehir se si “kotej” atje nën vragën e madhe të shiut. Aha,- mbante veten me gajret xha Solli,- punës duhet t’i rrish ballas,se, po i ktheve krahët, të lë fukara ajo. Ja, për këtë trok dheu që do na hajë,- betohej. Dha e dha kështu një copë herë të madhe dhe, kur mendoi se ia “kish bërë hyzmetin” punës, ashtu siç u rrëfye në “sheshmejdan”, shkoi e zuri strehë atje me të tjerët. Tek shtrydhte takijen e bardhë që çurgonte, vazhdonte “leksioni” për punën.
Që the ti, re Komi, – se ti dhe më njeh dhe më mirë nga këta rinia ( epo rrushi i papjekur nuk hahet,de), unë këtë qëne punë, sikur e kam parë me “diell nga jashtë”. Epo kot nuk thonë: kur u ndanë, kaq na ranë. Unë isha i madhi në shtëpi. I madhi, po si “hallemadhi”. Jo do shkoje mik, jo do prisje miq. Epo kush do t’i bënte këto “punëza kaq të rënda”? Veç i madhi. Unë, or unë. E, sa për punët në bujqësi, ato m’i bënte Xoxi, imvëllla. Se, mahere, e kishim kalidhen tok. Punonte Xoxi ama dhe unë kurrë nuk i hyja në hak. Uleshim për të ngrënë, i thosha asaj simes, Varës, una: thelën e madhe ia hidh Xoxit, se qy dhe do ngasë qetë nesër. E, kështu vazhduam gjer sa erdhi kjo “komprativa”. Se kjo,”komprativa” ta mat kokën me pe, or tunjatjeta. Dhe më gjeti ca më keq: kur u bëmë “komprativë”, u ndati dhe Xoxi nga unë. Tani gjeta keq e më keq. Vjen e keqja, hapi derën ,thuaj. Tani që m’u ndati Xoxi më vete, thashë una: hapu dhe të futem se ku qeshë mësuar me punë. Po dhe këtij “halli” sikur ia gjeta vegën ku të varja katruven. Yrysht dhe tujte nga doktori. Jo më dhëmb këtu, jo kollem kështu ( epo kollla më nget, or tunjatjeta,se që dy vjeç. imgjysh më mësoi të pi cigar). Dhe doktori: jo ktheu këtej, jo kollu andej xhëku kuptoi që kisha një “hijez” të vjetër në mushkëri dhe më dha një raport si për punë të lehtë. Të lehtë i thënçin, po, kur më çoi për të bërë “krahaz domatesh”, thashë se m’u këput trupi mëdysh. Aha,- i thashë brigadierit una,- unë më mirë vdes për bukë, se sa të vdes nga puna. Dhe ika, që thoni ju, e nuk u pashë më andej nga fusha. Ika- ika, po “kur të hanë duarët për punë”, nuk të rrihet, ndaj dhe më patë sot në këtë ditë kiameti. Ik në shtëpi, xha Sillo,se do plevitosësh,- ngriti zërin brigadieri
Brigadier, të keqen xha Solli tyja, do m’i hedhësh ato pikët për sot që të iki me mendjembledhur xha Solli?
– Pa merak xha Solli dhe veç duku kur të ketë ndonjë tufan tjetër,- i tha brigadieri.
Dhe iku xha Solli i shoqëruar me britmat shpotitëse të atyre që rrinin në strehë.

* * *
Po nuk mbaron këtu kjo histori me xha Sollin. Kish dalë një ditë e shullëhej nën një rrezedielli dhe i hanin brirët për muhabet. Tek e pashë ashtu, shpotita:- Ah, moj e shkretë kohë që nuk po na hedh një pikë shi!
Qenke ti, mor dhaskal,- foli tek shullëhej. Ore, të ishte e mirë puna, punonte dhe mbreti. Punës, or dhaskal, duhet t’i rrish me “krahëmarrje” si luftës. Pa dili ballas luftës dhe vete mu në hale të gomares. Edhe puna është ca më keq: ta merr shpyrtin pak e nga pak. Keq në vapë e keq në të ftohtë. Në vapë të bie pika mbi kokë; në të ftohtë, të futet dridhma mu në bark. Dhe hajd ma ndreq atë punë,- digjo xha Sollin tija, dhaskal. Unë nuk e mbaja dot ë qeshurin dhe, pa e lënë të vazhdonte më këtë “lexion” kaq me vlerë, ia prita:- Epo nuk bëhet çdo ditë “kiamet” që të marrshë tetëdhjetë pikë!!!
Aha, gjer aty më paska vajtur nami! Opo unë të kem nderin si njeri, pa për të tjerat nuk bëhem merak.
* * *
Kisha kohë pa u parë me xha Sollin, por një ditë prej ditësh, kur shkova që të bëja informacion plotik me brigadën, e gjeta atje dhe xha Sollin. Mos kujtoni se po punonte? Jo. Po u mbante leksion atyre që punonin. Kapa vetëm fjalët e fundit të tij:- Eh, Solli! Eh, Solli! Ku ishe dhe ku je? Baraz me shoqërinë, mbi qenërinë!!!
Tek i dha fund ligjëratës, ndjeva një të qeshur kolektivshe të brigadës dhe, kur kërkova të më tregonin shkakun, një nga të rinjtë, më tregoi.
– Në në fshat kemi një thënie: dikujt që i ecën në jetë, themi: i ka pjellë kau! Një fatkeqi që punon dhe nuk i ecën, themi: i ngordhi lopa. Kështu ka ndodhur dhe me xha Sollin. Këtij, sado që nuk ka punuar kurrë, i ka pjellë kau. Qëlloi një djali i tij, mori një nuse me shkollë. Nusja u fut shitse në fshat dhe dihet kush ka një të punësuar me rrogëbazë në shtet në fshat, ka të ardhura të mëdha. Xha Solli e kuptonn dhe vet, ndaj dhe thotë: “baraz me shoqërinë” ( se do mos bëj karshillëk jetese me të tjerët) dhe “mbi qenërinë” ( e ka për ata që e mbajnë në gojë). Tani, mbas këtij sqarimi, dhe unë nuk e mbajta të qeshurit.
Ja, të gjitha këto m’u kujtuan sot, në këtë ditë me shi, dhe më ravijzohet xha Solli, tek bërtet:- Ah, kjo kohë e shkretë që na la batall!!!

Tiranë, 6 janar 2016

MAKINA E MBULUAR

by

Tregim nga Hasan KOSTRECI/
Gjatë jetës njeriu kalon shumë ndodhira, por disa prej tyre të ngelin në mëndje dhe kurrë nuk harrohen. Kjo që po tregoj është e shumë dekadave përpara, kur unë isha në atë kohë djalë i ri dhe punoja si mësues në rrethin e Gramshit…..
Qe një ditë e ftohtë Janari dhe qielli i nxirrë tregonte se së shpejti do t’ia niste shiu. Nga qëndra e qytetit të Elbasanit, deri tek Ura e Shkumbinit, sëbashku me Vasilin, të shoqen e tij, Zamirën si dhe djalin gjashtë vjeçar, Gjergjin, e morëm gati me vrap dhe nga që u djerrsitëm, u mbështetëm mbas një peme që të mbroheshim, sadopak prej erës që vinte nga gryka e lumit. Kthenim kokën herë pas here mbrapa që të shihnim mos vinte ndonjë makinë, por deri tani asgjë.
– Nëna më gatoi ca petulla që t’i kishim për rrugës, prandaj dhe u vonova – u justifikua gruaja e shokut tim dhe na nxorri përpara një gazetë të bërë si kaush.
– Do presim edhe ca, ndryshe do e lemë për nesër – u përgjigj Vasili.
– Ti edhe mundesh, sepse dy orët e para i ke bosh, kurse mua më duhet që të jem patjetër në orën tetë në shkollë – e kundërshtoi Zamira.
– Nuk i ke edhe aq mirë punët me drejtorin. Ç’farë ka ai me ty? – e pyeti ai.
– Ndonjëherë mirësjelljen, ju burrat, e keq kuptoni – iu përgjigj ajo dhe nuk e zgjati më atë bisedë.
Ata kishin gati dhjetë vjet martuar, patën bredhur për një kohë fshatrave dhe vetëm këto dy vjetët e fundit qenë transferuar në qëndër, por për kohën që flas, Gramshi ishte një qytet fare i vogël; vetëm me një rrugë kryesore, katër a pesë dyqane, një restorant, një kinema gjithashtu të vogël, ku banorët dhe sidomos mësuesët, shumica të ardhur, shkonin për të parë ndonjë film, që disa herë ndërpritej, si dhe shtëpia e kulturës, ku ata e kishin të detyruar të aktivizoheshin. Bile Zamirën, nga që kishte zë dhe këndonte bukur, e patën futur të merrte pjesë edhe në estradën e krijuar rishtaz, ndërsa djalin, nga që ende s’i kishte mbushur gjashtë vjeçët, e çonin në kopësht.
– Po vjen, më duket, një zis me targë Elbasani, por qënka i mbuluar – tha Vasili dhe i doli përpara – jemi për Gramsh – iu drejtua ai shoferit, i cili kur e uli shpejtësinë dhe ndaloi, e njohëm që ishte xha Sotiri i uzinës së Çekinit, një burrë i moshuar, i gjatë dhe me flokë të thinjura.
– Vëndet përpara deri në Gostimë, i kam të zënë – tha ai dhe u drejtua më shumë nga çifti – por nëqoftëse qëndroni dot mbrapa, hipni – shtoi dhe zbriti e hapi pak cepin e mbulesës prej mushamaje që të shikonin.
– Si thua? – iu drejtua Vasili të shoqes.
– Kam hall më shumë për djalin se mos turbullohet, por tjetër nuk kemi për të gjetur, prandaj hipim – iu përgjigj ajo dhe e ndihmuar nga i shoqi, një dorë e vuri tek spondi, ndërsa me tjetrën mbajti fustanin, që prej erës, iu ngrit përpjetë. Mbas saj hipën djalin dhe në fund unë me Vasilin.
– Vetëm ju lutem, mos bëni zhurrmë dhe rrini qetë – na porositi shoferi dhe u orvat sikur të na thoshte edhe diçka tjetër, por Vasili e ndërpreu.
– Mos kij fare merak – i tha ai dhe atëhere xha Sotiri uli përsëri mbulesën, i lidhi dy cepat mirë që të mos hapeshin dhe u largua.
Në karroceri qe errësirë dhe një llambushkë e vogël e vendosur në krye, bënte fare pak dritë. Duke ecur dhe u mbajtur me kujdes anash u ulëm në disa dërrasa të vendosura paralel, të cilat shërbenin si sedilje, por era e pluhurit të rrugës përzierë me gazin e pa djegur që vinte prej skapamentos dhe nuk kishte nga dilte, të zinte frymën. Mbasi u ambientuam sadopak, vumë re se në krye dhe të ulur me fytyrë nga ne, ishte edhe një çift, ndofta burë e grua, të cilët po rrinin në heshtje.
Makina, nga që ishte e lartë, kur u nis, lëkundej shumë dhe nëpër gropa, të dukej sikur nga çasti në çast do përmbysej. Përjashta shiu filloi të binte i rrëmbyeshëm dhe në vëndet ku mbulesa e mushamasë qe e grisur, futej edhe brënda.
– Si ndjehesh? – e pyeti përsëri Vasili të shoqen.
– Deri tani mirë, por më vonë, nuk di – iu përgjigj ajo dhe mbështeti kokën tek supi i tij, ndërsa djali nga që u mërzit, nisi të vijë vërdallë e të luajë. Unë, për një moment, mbylla sytë dhe fillova të mendohem.
– Palltua që qepe tek rrobaqepësi, të rrinte bukur – dëgjova Vasilin që i pëshpëriti në vesh të shoqes dhe ajo si shpërblim për komplimentin, i afroi atij buzët që ta puthte.
Shiu përjashta akoma vazhdonte dhe duke goditur mbi mbulesën e mushamasë, të krijonte një farë melankolizmi, por njëkohësisht të bënte edhe për gjumë.
– Ai xhaxhi atje nuk më le që të kaloj edhe në rreshtin e fundit – e prishi atë heshtje i biri i tyre, Arbeni, i cili u ankua për çiftin në ballë që po e pengonin të luante.
– Po a e dëgjove shoferin, kur na porositi që të mos bëjmë zhurrmë? – i tha atij e ëma dhe u mundua ta ulë, por ai nuk e dëgjoi.
– Hajde, se do të vë të dëgjosh një muzikë të bukur – u orvat këtë herë Vasili dhe nxorri nga çanta një radio me bateri nga ato që kishin filluar kohët e fundit të montoheshin në Durrës dhe kur djali dëgjoi zërin e Prashqevi Simakut të shoqëruar nga një kor fëmijësh, u afrua dhe sëbashku me to filloi të këndojë edhe vetë. Prej bubullimave dhe rrufeve që shkreptinin përjashta, nuk kishte rrezik që t’i dëgjonte kush, bile as shoferi përpara, prandaj filluam edhe neve me zë ta shoqërojmë, ndërsa vetëm çifti në ballë, për çudi, nuk bënte as dhe një lloj reagimi, por vetëm na vështronin dhe qëndronin në heshtje.
– Ç’pate? – e pyet e ëma mbas pak djalin, kur ai nisi përsëri të luajë, por diku u pengua dhe ra.
– Mos kalo edhe njëherë këtu! – iu drejtua fëmijës këtë herë burri i ulur në fund, që deri tani pat qëndruar në heshtje, por e ngriti zërin si shumë, sa habiti edhe prindërit.
– Fëmijë është fundja dhe nuk duhet që të mërzitemi – ndërhyri Zamira, por kur i vajti atij pranë dhe u përkul ta ngrinte, shtangu dhe iu muarr fryma, sepse shtrirë përpara këmbëve të saj, pa një arkivol të vogël, që të linte të kuptoje se ishte i një fëmijë.
– Çfarë ke? – e pyeti Vasili dhe fiku radion, por në këtë moment edhe makina kish ndalur dhe kur shoferi hapi fundin e mbulesës së mushamasë dhe në karroceri hyri drita, edhe ai u habit, kur në duart e çiftit që u ngritën për të zbritur, pa një arkivol të vogël mbuluar përsipër me një copë të kuqe. E humbëm edhe ai dhe unë njëkohësisht dhe nuk dinim ç’të bënim, por meqënëse për të kërkuar falje, nuk ishte momenti, u hodhëm menjëherë në tokë dhe sëbashku me xha Sotirin, i ndihmuam që të ulnim xhenazenë.
– Fëmija juaj? – i pyeti ata i pari Vasili dhe të dy u dhamë atyre dorën.
– I plasi apandesiti dhe infeksioni qe aq i madh, sa doktorët thanë, që nuk i bëhej dermani – na u përgjigj këtë herë gruaja dhe ia dha përsëri të qarit.
– Të rroni vetë dhe të na falni, për pakujdesinë që treguam – u tha gjithashtu edhe Zamira dhe me sy të përlotur, i përqafoi , por kur ktheu kokën, ndeshi me vështrimin e shoferit, cili, diçka, si duket kuptoi dhe heshti.
– Ta shpërblefshim në gëzime – iu drejtuan ata burrë e grua xha Sotirit, kur po ndaheshin dhe i shoqi u mat që ta paguante, por shoferi e kapi nga dora dhe e ndaloi.
– Në asnjë mënyrë – e kundërshtoi ai. Blijini diku qirinj dhe lutjuni për mua.
U rreshtuam sa ishim, përfshirë edhe dy pasagjerët e ulur përpara dhe dorë më dorë e kaluam arkivolin deri tek një karrocë që priste më tutje. Qe një moment tepër emocional, sa edhe Arbenin i vogël, mori një qëndrim serioz dhe s’po fliste. Vetëm mbasi ata u larguan, ndezëm të katërt nga një cigare dhe në heshtje po i pinim.
– Duhet të na kishe thënë – I tha xha Sotirit, Zamira, kur hipëm në kabinë dhe u nisëm.
– Kishit me vete edhe djalin dhe mendova se nuk do ndjeheshit mirë – iu përgjigj ai mbas një heshtje dhe psherëtiu – por Zoti, për diçka që s’e di dhe e bën pa dashje, të fal dhe nuk ta quan mëkatë – shtoi dhe si të krishterë, përjashtuar mua, megjithëse besimi fetar në atë kohë qe i ndaluar, bënë me dorën e djathtë kryqin.
Shiu në këtë moment pat ndalur, qielli u hap, por rrëketë e zbritur nga mali, e kishin dëmtuar mjaft rrugën ku po kalonim, prandaj duke u lëkundur sa majtas djathtas makina e lartë dhe e mbuluar e uli shpejtësinë dhe po ecte ngadalë…..

KOHA E MORRAVE

by

Nga KOLEC TRABOINI/

Duke parë flakët e bunkerit të madh në mes të Tiranës, më 8 dhjetor 2015,  Sokol Mirajt seç ju kujtua koha e morrave. Në fakt kishte dëgjuar për morrisjen e partizanëve te mardhur përmes dimrit e të ftohtit kur nga Shqipëria shkuan matanë kufirit për të ndihmuar vëllezërit e tyre  ideologjikë jugosllavë. Por thënë hapur për të shtruar me zjarr e plumb shqiptarët e Kosovës që e kishin mendjen veç  për nacionalizëm e bashkim me Shqipërinë. Ashtu siç ishin larë e pa larë u plasi morri dhe shumë i fshiu. Një morr i keq që nuk u shqitej njerëzve të cilët  ku mbilleshin nuk korreshin, stan në stan e skërkë në skërkë. Madje disa i zu tifo, lanë frontin ku gjermanët më shumë iknin vetë se i ndiqnin kundërshtarët.  Kësisoj partizanët u  kthyen për në Shkodër në Spitalin Civil, ku shërbente doktor Karagjozi, që bëhej copë për t’i shpëtuar prej kësaj epidemie të keqe. Por që të zhdukej tifo duhej më parë të zhdukej morri. Po si ta zhduknin. Morri po të hyri në veshjet e trupit nuk ikën më. Këto ishin tregime që kishte dëgjuar, ndaj të cilëve ishte shpesh indiferent, por kur e dërguan ushtar në Kam të Tropojës, ku flinim në një hangar prej dërrasash me dyshek prej kashte, atëherë  Sokol Miraj i kuptoi akoma më mirë historitë me morra.

Morri ishte një insekt i vogël që mezi ta zinte syri, ishte i përhimët por edhe rozë, barkun e kishte të zi. I pështirë sa më nuk bëhej. I grinte të shkretët rekrutë të rinj,  por çfarë të bënin. Nuk dinin si të shpëtonin prej tyre. Gjallesat e vogla  futeshin në vendet më të ngushta të rrobave dhe nuk shiheshin. Kur trupi binte në qetësi, pra kur rekrutet flinim, ata dilnin e i pickonin e u thithnin gjakun. Çfarë torture. U ankuan në komandë, por një farë komisari u thoshte se kur të bëhej morri sa ju, atëherë po, keni të drejtë të ankoheni dhe komanda do të marrë masa e do ta gjejë një zgjidhje. Kësisoj komisari u dukej si të ishte aleat i morrave, ndaj dhe e quanin komisar “Ali Morri”. Më së fundi Komandant Kanani, pogradecar ky, që ishte diçka më i arsyeshëm, u dha leje të shkonim në përroin më të afërt të repartit, të merrnim me vete kazanët dhe atje të hidhnim rrobat në ujë të valuar. E bënë disa herë atë punë,  por morrat shtoheshin. Ca thoshin kishin bërë vezë. Ngordhnin morrat e vjetër e dilnin nga vezët morra të rinj, por edha ata ishin morra.  Sojsëz. Madje më të këqij se baballarët e tyre morra. S’kishte gjë më të keqe se kur të pllakoste morri në dimër.

Aty nga marsi, kur ende kishte borë pllajave, morën rroba të reja nga kapteri i  kazermimit dhe me kazanin e madh shkuam drejt lumit, përposh Helshanit, aty ku ndahej Tropoja me Kukësin. Ndaluan pranë një ure, një  vendi që quhej Va Spas e që tashmë e ka përmbytur liqeni i hidroçentralit të Fierzës. Dy nga rekrutët e rinj vendosën të mos i lanim rrobat. Punë e kotë -thanë. Rekrutët e tjerë i shihnim se kishin kryqëzuar duart e nuk po bënin gjë prej gjëja ndaj i  pyetën. Po ju more, nuk keni morra ju? Kemi, thanë ata të dy njëzëri, e çfarë morrash. Na është bërë morri sa gishti. Njëri nga ata Futi dorën nën këmishë e atje ku i kruhej më shumë kapi një morr. Ishte më i bëshmi, thua ishte kryetari i morrave të këmishës së ushtarit.  E kapi fort dhe e fluturoi drejt flakëve të zjarrit  që kishin bërë rekrutët e tjerë. Veç kur papritur morri që hodhi drejt zjarrit, sapo u fut në mes të flakëve pëlciti… puf. Të gjithë qeshën me të madhe. Nuk kishin të pushuar.

Atë çast ata të dy, që e kishin bërë me fjalë më parë,  u zhveshën dhe nisen ti hedhin rrobat në zjarr. Këmishët, qaforet, pecet e këmbëve madje edhe brekët e gjata.
Paf-puf-paf….pëlcisnin morrat në flakë. Kështu bënë edhe rekrutët e tjerë. U lanë me ujin e ngrohtë të kazanit duke  i hedh njeri-tjetrit me sapllakë. U thanë, u veshën e nisën të ndjehen më mirë.

Do ti që nuk po kruheshin më. Po kjo i përket një kohe të largët. Ishte kohë diktature. Diktaturë komisarësh. Diktaturë morrash.

Kur po shihte flakët që dilnin nga bunkeri në ndërtim i Ministrisë së Brendshme që e ndezën ish të përndjekurit politike të regjimit komunist ne shenje proteste ndaj Qeverise, Sokol Mirajt ju kujtua koha e morrave dhe tha me vete, a mos vallë në vitin 1991 nuk  i dogjëm kapomorrat e kuq, ndaj  vazhdojmë të kruhemi edhe sot e kësaj dite. T’i kishim djegur morrat edhe vezët e tyre nuk do të pillnin kaq shumë morrat e rinj. Shihte flakët dhe ju kujtuan edhe morrat e partizaneve. Sa shumë  morri ka gëluar në këtë vend, mendoi. I kanë pirë gjakun njerëzve me një babëzi të pa cak. Lubi paskan qenë.

Ndaj edhe sot e kësaj dite vazhdojmë të jetojmë kohën e morrave, mendoi Sokol Miraj, ndërsa përqaste kohët e shkuara me të sotmen. Ca thonë se më i keqi ishte morri i kuq. Mundet por edhe ata morrat e zinj që i pickonin pa mëshirë në dimrat e egër në jetën e tij prej rekruti në Malësi të Gjakovës nuk ishin të pakët. Eh, more komisar Ali Morri, se  ç’mu kujtove në këto ditë të ftohta dhjetori. Morrat janë morra kudo ku ndodhen sepse kudo që na gjejnë na pickojnë. Ndaj duhen flakëruar  puf-paf-puf për të shpëtuar nga pickimet e tyre të lemerishme.  Se thënë të vërtetën, po bëre kompromis me morrin, siç u bë në vitin e përmbysjes së madhe të morrisjes, me sentencat marroke, jemi kundërshtarë por vëllezër, të piu morri.

Sikur t’i kishin përvëluar ca kapomorra në 1992 nuk do të kishim as bunkere sot e një çerek shekulli të përmbysjes së diktaturës, filosofoi Sokol Miraj dhe vazhdoi:  por as portreti i kryemorrit të kuq, nuk do t’ na shfaqej si kukudh në bulevard. Në fund të fundit ka një të vërtetë, duan apo nuk duan andej nga Evropi, kur nuk i djeg morrat, kruhesh tërë jetën.

 

Dhjetor 2015

 

Loti i burrit! (Goditja në zemër)

by

Nga Pierre-Pandeli Simsia/
Pierre & Beqir Sina.jpg
Zakonisht, punëtorët trokasin në zyrën time kur kanë ndonjë problem personal dhe këtë e bëjnë para orarit të fillimit të punës.
Ndryshe ndodhi me Erin punëtorin e turnit të mbasdites që e fillon punën në orën 4.00.
Eri u shfaq përpara derës së zyrës sime në orën 10.12 minuta të paradites. Dhe kjo ndodhi dy ditë pas ditëve të pushimit të tij javor, por edhe një ditë para, Eri kishte njoftuar se nuk do vinte në punë për arsye shëndetësore. Pra, Eri, po paraqitej në punë pas tri ditësh.
Trokiti në derë. Edhe pse unë derën e zyrës simë e mbaj gjithmonë të hapur dhe, pa pritur që unë ti përgjigjesha, hyri brenda, mbylli derën si për të mos na dëgjuar njeri për çfarë do bisedonim.
U ul në karriken përballë meje që na ndan tavolina e punës.
Eri, i ardhur nga Evropa lindore në Shtetet e Bashkuara të Amerikës para 20 vitesh, nga natyra, është njeri i qeshur, burrë tërheqës, inteligjent, njeri që gëzon repsektin e të gjithëve. Pamja e tij e jashtëme e tregon burrë inteligjent fisnik, veti këto që i ka edhe në jetën e tij të përditshme, veçanërisht në komunikim.
Atë ditë, Eri ishte shumë i vrarë në fytyrë. Nuk po fliste, vetëm mbante sytë ulur përdhe. Nuk e di, ndoshta ashtu po më bënin sytë, por, pas tri ditë mungese pash një rënie, zbehie shëndeti në fytyrën e tij.
– Er, fol, po të dëgjoj – i thash.
Ai ngriti pak kokën si me përtesë, më pa në sy dhe, pa folur asnjë fjalë, sytë iu lëngështuan dhe lotët filluan ti rridhnin menjëherë.
Edhe pse nuk po kuptoja asgjë çfarë kishte ndodhur dhe arsyen pse Eri më kishte ardhur në zyrë, m’u dhimbs shumë kur e pash me sy të përlotur.
– Zoti Majk, -filloi pas pak Eri të flasë me zërin që i dridhej; lotët vazhdonin ti rridhnin papushim. – Ne të dy jemi moshatarë mbi të 50-tat, madje unë jam dy vjet më i madh se ty në moshë, por, ti je punëdhënësi im dhe unë jam punëtori yt. Tani nuk dua që të bisedojmë në këtë pozicion punëdhënës punëtor. Kam ardhur të bisedoj si shok, si prindër që jemi të dy,si njerëz…
Eri e ndërpreu bisedën; filloi të qajë me ngashërim.
Duke parë atë gjendje të trishtueshme, madje edhe të dhimbshme në fytyrën e Erit, edhe pa e ditur se çfarë i kishte ndodhur, edhe unë kisha hyrë në gjendjen e tij shpirtërore të trishtueshme dhe të dhimbshme.
Më doli një psherëtime e thellë. Pa kuptuar, lëviza kokën majtas djathtas. Eri, me sytë ulur përdhe, vazhdonte të qante.
Përballë kisha një burrë mbi të 50-tat që qante me ngashërim.
Loti i burrit! Sa i dhimshëm qenka kur e sheh të rrjedhë si burim i pashtershëm në sytë e një burri që i ka kaluar pothuajse gjysmën e moshës së jetës së tij.
Nuk e kisha menduar kurrë, madje, as që më shkonte ndër mend, ta shikoja ndonjëherë Erin inteligjent të vajtonte në atë mënyrë. Po më dhimbsej shumë, shumë. Prisja të mësoja arsyen pse Eri më kishte ardhur në zyrë dhe, në vend që të bisedonte me mua, ai vetëm qante dhe ngashërehej.
– Er, të lutem, – i thashë dhe u çova nga karigia ku rrija ulur. Iu afrova pranë, i preka supet me dorën time. – Jemi të dy burra të pjekur në moshë. Vet’ më the pak më parë, le të bisedojmë si shokë, si prindër, si njerëz…
Ai, fshiu lotët, ngriti kokën dhe përsëri me zërin që i dridhej vazhdoi të flasë: – Zoti Majk. Unë ditën e hënë nuk erdha në punë, madje kjo koincidoi një ditë para dy ditëve të pushimit tim javor. Mos mendo se e bëra me qellim që të rrija tri ditë në shtëpi, por… – Lotët përsëri nuk e linin të vazhdonte.
Nuk i ndërhyra në bisedë, e prita derisa u qetësua pak: – Ditën e dielë në mbrëmje, zoti Majk, – filloi Eri të flasë, – pak minuta para se unë të lija punën, madje më saktë, ishte ora 11.45 e mbrëmjes më vjen një mesazh në telefon nga bashkëshortja: “Er, kur të dalësh nga puna, mos hajde me tren në shtëpi, merr taksi dhe hajde në X spital. Djali i madh nuk u ndje mirë…”
O Zot! Çfarë po lexoja unë në ato çaste. Djali ynë i madh nuk ndjehet mirë me shëndet dhe është në spital? Ndjeva një goditje therrëse në kokë. Sytë m’u errësuan. Goja m’u tha. Me të shpejtë, shkova në dhomë dhe u ndërova.
Dola jashtë punës dhe me të shpejtë i telefonoj bashkëshortes: – Çuni, çfarë ka çuni? – e pyeta.
– Qetësohu! m’u përgjigja ajo. – Kishte marrje mendsh dhe e kemi sjellë këtu në spital. Thirrëm menjëherë urgjencën e spitalit, e cila na u përgjigj menjëherë; pas dy minutave erdhi makina e urgjencës.
– Oh, Zot! – thash dhe nuk po dija ç’të flisja.
Ndalova taksinë e parë që më kaloi pranë. Të lutem shumë, – i thash shoferit. – Sa më shpejt të jetë e mundur, më ço në X spital.
Ndërsa taksia ecte, i telefonoj bashkëshortes dhe, i përlotur, e pyes për shëndetin e çunit. Nuk po e kontrolloja veten se çfarë po i thoshja, vetëm mbaj mend fjalët: çuni, çuni, çfarë ka çuni…
– Hajde në spital, m’u përgjigj bashkëshortja; jam këtu me çunin tjetër.
Nuk donte të më shqetësonin duke ditur se unë këto kohët e fundit kam ngritje të lartë tensioni dhe jam nën ekzaminim…
– Babi! – Dëgjova zërin e djalit tjetër. – Të lutem, mos u shqetëso, hajde këtu në spital në dhomën e emergjencës; çdo gjë po shkon mirë. Mos u shqetëso.
Fjalët e bashkëshortes dhe të djalit tjetër, në vend që të më qetësonin, ma shtuan edhe më shumë ngashërimin.
I përhumbur, me dhimbjen e një prindi për fëmijën e tij, menjëherë po mendoja bashkëshorten time dhe djalin tjetër në shtëpi, në çastin kur djali i madh u sëmur, kur ka shkuar makina e urgjencës në shtëpi për ta marrë, etj. etj. Çfarë u kanë parë sytë atyre, asaj mamaje, atij vëllai! Çfarë force do t’u ketë dhënë Zoti një nëne të shikojë djalin e saj!!! Ç’farë force do t’i ketë dhënë Zoti vëllait për vëllain e tij që janë shumë të lidhur me njëri tjetrin kur e kanë parë në atë gjendje!!!
Shoferi i taksisë e bëri në kohë rekord rrugën deri në spital.
Ora ishte 12.15 minuta pasmesnate. Tek dera kryesore e emergjencës, nga brenda, matanë xhamit, dallova bashkëshorten dhe djalin. Nuk durova dot. Nuk po mundja dot të flisja vetëm qaja dhe qaja me ngashërim. Çuni, ku është çuni? – i pyesja. – Ç’farë i ka ndodhur çunit?
Do t’i kalojë; kishte marrje mendsh dhe e sollëm këtu – m’u përgjigjën. Në këtë bisedë e sipër nga dhoma e madhe dalin disa punonjës me uniformën e spitalit. Po shtynin një barrelë. Sipër saj, dalluam çunin tonë, të bukurin tonë, shpirtin tonë. Dukej se po flinte gjumë, por, nën pushtimin e tubave, aparaturave të ndryshme.
– O Zot! O shpirt! O djalë! Si je bërë kështu! Nuk të mendonim kurrë të shikonim në këtë gjendje, – bërtita unë dhe bashkëshortja ime. Ooohhhh!, Ooohhh!
Djali ynë më i vogli, i miri djalë, floriri djalë i mbarë dhe i dhimbsur, që rrinte pranë nesh, më kapi për krahu: – Babi! Të lutem, qetësohu! Të lutem, të lutem shumë. Unë ju kuptoj shumë mirë juve dhe gjendjen tuaj shpirtërore, por, të lutem, mendoni edhe për mua. Unë jam një dhe po ju mbaj juve. Po mbaj brenda shpirtit tim dhimbjen e ju të treve. Ju lutem, mendoni për mua. Kush do më mbajë mua, nëse edhe unë do veproj si ju? Më mendon mua se ç’kam hequr me mamin për ta qetësuar? Shkulte flokët nga dhimbja dhe nga ajo e papritur që na ra. Të lutem babi! Edhe unë po e ndjej shumë këtë dhimbje. Ju e dini se sa shumë të lidhur me njëri tjetrin jemi ne dy vëllezër.
Më vranë shumë ato fjalë të djalit të vogël. E kuptova se ishte burrëruar edhe pse është 20 vjeç.
Po kërkoja në çantën time të dorës për cigaret. Ato ditë po kaloja një ftohje të rëndë dhe kisha gati një javë që nuk pija cigare. E mbaja mend, që në çantë më kishte mbetur paketa me 5 cigare.
– Të pi cigare, të helmohem – flisja me vete, ndërsa kërkoja paketën me cigare në çantë.
Jashtë derës së emergjencës, ndërsa pija cigare dhe qaja me ngashërim, mendoja dhe çfarë nuk mendoja për të ardhmen e gjendjes shëndetësore të djalit, për më tepër që e kisha parë në atë gjendje kome mbi barrela, herpas’here dëgjoja fjalët e djalit tjetër: – Babi, të lutem, të lutem! Mendoni edhe për mua. Vëllai është mirë, do ti kalojë, por të lutem, mendoni edhe për mua. Deri tani po mbaja mamin në shtëpi që kur u sëmur vëllai dhe thirrëm emergjencën dhe tani para se të vije ti. Ti ndoshta nuk e imagjinon gjendjen e mamit në ato çaste dhe para se të vije ti. Të lutem babi! Ti vetë na thua shpesh: kemi fatin e mirë që jetojmë në Amerikë për çdo gjë…
E përqafova djalin, të mirin djalë, të rriturin djalë, floririn djalin tonë të mbarë.
Hymë përsëri në dhomën e emergjencës ku rrinte djali i madh shtrirë pa ndjenja mbi krevat i rrethuar me tubat llastiku dhe aparatet e ndryshme mjekësore.
Djali tjetër mundohej të na qetësonte, duke na spjeguar edhe bisedat që bënin mjekët midis tyre edhe rezultatin e analizave të ndryshme.
– I bënë skanerin dhe rezultati i doli shumë mirë. I bënë edhe atë… edhe atë… dhe rezultatet po dalin pozitive… – na spjegonte shpesh.
Edhe pse bashkëshortja dhe djali tjetër më kishin thënë se djali i madh ishte ankuar për marrje mendsh dhe ata, të shqetësuar kishin marrë ne telefon emergjencën dhe… kishte arritur në këtë gjendje kome, kur iu afrova pranë dhe e shikoja me dhimbjen e madhe të një prindi përpara trupit të fëmijës së vet pa ndjenja, dëgjova mjeken kardiologe që më tha: – Po të them të vërtetën, gjendja shëndetësore e djalit tuaj është shumë e rëndë. Djali juaj është në gjendje kritike shëndetësore për jetën. Ka pësuar atak në zemër.
Nuk doja t’u besoja atyre fjalëve të mjekes që sapo dëgjova. Goditja në kokë, pas atyre fjalëve vazhdoi të më binte përsëri. Çdo gjë përreth m’u errësua. Bota e tërë m’u shpërfytyrua.
Në ato çaste tragjike, tepër të dhimbshme për familjen tonë, unë, bashkëshortja dhe djali tjetër u bëmë një trup i vetëm duke e ndarë dhimbjen mes nesh.
Përsëri, pas atyre fjalëve të mjekes kardiologe, djali tjetër ndërhyri menjëherë për të na qetësuar. Këta mjekët kështu e kanë, e bëjnë mizën buall…
Në ato çaste të dhimbshme, m’u kujtua vajza jonë, studente në një shtet tjetër të Amerikës.
Pyeta bashkëshorten, nëse e keni njoftuar edhe atë. – Jo! – M’u përgjigjën ty dy menjëherë. Nuk do ta shqetësojmë motrën, se edhe mundësitë për të ardhur sonte nuk i ka; të shohim si do eci gjendja shëndetësore e vëllait, pastaj e njoftojmë. – m’u përgjigj djali.
Nuk e njofotva vajzën dhe nuk doja ta shqetësoj sonte, por edhe atë do ta njoftojmë.
Pas analizave që i bënë, kur mjekët konstatuan atak në zemër, vendosën që djalin ta çojnë në repartin e kardiologjisë.
Çfarë force të jep Zoti në ato çaste të dhimbshme. Të shoqërosh fëmijën, vëllain tënd në gjendje kome mbi barrelë nën shoqërimin e mjekëve.
– Zot, mendonim që të gjithë. Na i kthe prap djalin pranë gjirit tonë familjar.
Të shqetësuar në kulmin e dhimbjes prisnim orët në vazhdim.
Shërbimi mjeko-infermier- sanitar ishte i shkëlqyer. Aparaturat tregonin shenja pozitive; fjalët e mjekëve, infermierëve: çdo gjë po shkon në rregull, verry good, verry good, na jepnin forcë dhe shpresë.
Enigma tek mjekët mbetej vetëm pyetja: Kush ishin shkaku, arësyeja që e çuan këtë djalë të ri si azgan,të pësonte atak në zemër.
Sipas dëshmive të mamasë dhe vëllait të djalit, të vetmit njerëz që kishin ndodhur në shtëpi, ishte, se djali kishte bërë banjë me ujë të nxehtë dhe kishte shpenzuar shumë kohë nën kënaqësinë e ujit të ngrohtë dhe avullit të tij.
Kjo ishte pak a shumë edhe rezultati që po jepnin mjekët për shkakun e goditjes kardiake.
Pas disa orësh, djali filloi të jepte shenjat e para të lëvizjes së duarve, këmbëve, hapjen e syve…
Gëzimi i të gjithëve ishte i papërmbajtur; jo vetëm i mamasë dhe i vëllait, por edhe i vetë personelit mjeko sanitar.
Interesant ishte fakti se, atë ditë, në po të njëjtin spital, kishin ardhur edhe katër pacientë të tjerë me po të njëjtën diagnozë, atak në zemër, ose kardiak arrest.
Duke parë se aparaturat tregonin përmirësimin e gjendjes shëndetësore, mjekët vendosën ti heqin tubin kryesor nga goja dhe një tub tjetër…
Djali, si një engjëll i bukur, hapi sytë. Nuk po kuptonte se ku ndodhej se çfarë po bëhej me trupin shëndetin e tij. I habitur, i hutuar, shikonte krahët e tij të fashuar me tubat llastiku; na shikonte të gjithë neve me radhë. Puthjet, përkëdheljet, ledhatimet tona nuk kishin të mbaruar. Shpirti ynë i bukur. Zemra jonë. Gëzimi i shtëpisë sonë… Po të shohim prap bir! Po na sheh prap jeta jonë!
Nuk po mundnim të ndalnim dot të qarrat tona nga dhimbja dhe gëzimi…
Ndërsa Eri fliste, unë kisha hyrë në një botë tjetër dhe po e jetoja dhimbshëm atë çfarë kishin jetuar ata si familje.
Pa e kuptuar as unë vetë, lotët m’u shtuan të dalin nga sytë dhe, nuk e përmbajta dot veten. – Boll, Eri, të lutem. – Zëri më doli i mbytur. Po qaja me ngashërim edhe pse u mundova ta përmbaj veten.
Eri, kur më pa mua në atë gjendje, nuk u përmbajt dot. Edhe pse gjatë gjithë kohës fliste me lot në sy duke e ndërprerë disa herë bisedën, në ato çaste dëneste si fëmijë…
Doja ta qetësojapër të mos e lënë më të vazhdonte. As unë vetë nuk po mundja dot të dëgjoja. I ndërhyra: – Er, me sa po kuptoj, djali juaj tani nuk është më si në gjendjen e mëparshme, pra nuk është në gjendje kome.
– Për fatin tonë të mirë, Lavdi Zotit, faleminderit mjekësisë amerikane, djali u përmend nga gjendja shook që ishte, apo gjendje kome.
– Dhe, kur mendojnë mjekët, që ta nxjerrin nga spitali? – e pyeta.
– Aahh! Zoti Majk! Lavdi Zotit, faleminderit mjekësisë amerikane – përsëriti prap Eri, – djali është si në gjendjen e mëparshme pa u sëmurur, madje po kjërkon me insistim të dali nga spitali, të shkojë në shtëpi…
– Kur mendojnë mjekët për ta nxjerrë? – e pyeta.
– Duhet të rijë edhe disa ditë në spital. Do t’i bëjnë një ekzaminim që të mos i përsëritet i njëjti problem shëndetësor dhe pas atij ekzaminimi, ka mundësi t’i nënshtrohet operacionit… – Nuk mundi dot të vazhdonte, sepse e qarra me ngashërim dhe zëri i dridhur nuk e lejuan të vazhdonte.
– Er! Më dëgjo me vëmendje, të lutem. Ti ke të drejtë të shqetësohesh, të merakosesh se je prind, baba, por po ta them me shumë bindje, me ndihmën e Zotit, me besimin tek mjekësia e shkëlqyer amerikane, çdo gjë do shkoj shumë mirë. Së shpejti, djalin do ta keni pranë gjirit të familjes suaj. Ti beson në Zot, Er, jo me fjalë, por me vepra, me ndihmën tënde humane që të karakterizon dhe Zoti, sigurisht, që do ta shpërblejë.
Duke i thënë këto fjalë, po mendoja një bisedë që vetë Eri ma kishte thënë me gojën e tij.”Unë besoj në Zot Majk. Nuk jam besimtar i asnjë feje, jam besimtar vetëm i Zotit. Shkoj edhe në kultet e shenjta fetare kur kaloj rrugës, se të dielave nuk kam mundësi të shkoj, ndez edhe qirinj. Por, unë mendoj se,falja më e mirë në kultet fetare, ndezja e qirinjve, është ndihma e madhe që duhet ti japim njerëzve në nevojë, në heshtje, pa e ngritur zërin të na dëgjojnë të tjerët për ato që bëjmë; njerëzve, fëmijëve të braktisur, njerëzve, që vetë fati i ka dënuar në shëndetin e tyre. Unë kështu e gjykoj zoti Majk dhe kështu veproj, madje edhe familja ime të njëjtën gjë bëjnë, ndihmojmë në heshtje sipas librave të shenjtë: Atë gjë që e jep njëra dorë, nuk duhet ta shikojë dora tjetër.
Madje, Eri më kishte çuditur edhe me diçka tjetër kur më kishte thënë: “Ne, zoti Majk, shpenzojmë shumë dollarë në ditë për kafe, qerasje shokësh etj etj. Sikur një dollar në ditë të lëmë mënjanë, në fund të vitit do jenë 365 dollarë, dhe, me ato 365 dollarë, nëse shtojmë edhe pak të tjera nga xhepi ynë, blejmë lodra jo të shtrenjta, çokollata, karamele… që këtu ka me bollëk dhe ndihmojmë, përshembull fëmijët e braktisur të gëzojnë edhe ata ndërimin e viteve…”
Me këto mendime, mendova ta mbyll bisedën me Erin, duke i dhënë kurajo; nuk mund ta shihja në atë gjendje të tronditur, të përlotur, të vrarë shpirtërisht.
– Er, djalit tuaj i uroj shërim të shpejtë. Ju si familje, ju uroj gëzime dhe do ta keni shumë shpejt djalin tuaj pranë gjirit tuaj familjar.
E përqafova! Ai u çua nga karigia, hapi krahët, më përqafoi edhe ai.
Ndejtëm pak çaste të përqafuar duke dëgjuar ngashërimet e njëri tjetrit. Faqet tona po ndjenin lagështinë e lotëve tanë.
Eri doli nga dera e zyrës sime. U largua. Unë po rija në këmbë në mes të zyrës pa menduar se ç’mund të bëja.
Akoma vazhdoja të ndjeja dhimbjen e asaj çfarë kisha dëgjuar nga goja e një prindi. Dhe, në këto mendime e sipër, nën zë, u luta për shëndetin e djalit të tij dhe që operacioni të dalë dhe do ti dalë me sukses

Dashuri me pantallona të shkurtra

by

Tregim nga Ilir Levonja/

Po përgatitemi për manifestimet e majit. Shirat kanë mbaruar. Zakonisht në këtë stinë më duket sikur jeta hapet. Të qeshurat janë të kumbueshme. Aq më tepër që vishemi edhe me ndërresa të reja dhe të lehta. Kur shkojë në shkollë kalojë mes katër kopshtijeve. I bie për shkurt. Tek kopshti i Vasos marrë bistakë bajamesh. Janë si thile, të gjelbra. Ta mbushin gojën plot ujë të freskët. Tek kopshti i Lekos marr  kumbulla të kuqe. Tek ai i Bariut, trendafilë. Ka nga të gjitha llojet. Kuqalash kërmes. Të verdhë, rozë vocërrakë. Nga ata që lëshojnë papushim petale. Veç nga një marr, nuk bëj buqeta se pastaj më tallin shokët. Kurse tek Mali, zymbylë të blunjtë. Nga ato si me veshë lepuri.

Fqinjët i kam të mirë dhe nuk më thonë gjë.

Ndonjëherë qëllon që të zgjatem pa gajle se po më shikon apo jo ndonjë nga të shtëpisë së fqinjit. Një ditë Vaso po pinte kafenë më këmbë. Aty tek shkallët e verandës. Unë që erdha nga mbrapa, u zgjata të kap nja dy bistake. Ai u kollit. I zënë në faj mbeta me dorën në ajër dhe sytë nga ai.

-Këputi, këputi po ta dish se nuk ka bajame për tët’ëm  në dhjetor. E de kur të bëjë bakllavanë e vitit të ri. Hajde ik tani se vonohesh edhe për në shkollë.

Unë nuk bëra përpara. Më erdhi ca turp.

-Burrë me pantallona të shkurtra, – vazhdoi ai duke qeshur.

I dolën në pah dhëmbët e rregullt por që ia kishte bërë si me vraga të nxirash tymi i duhanit. Ai nuk e hiqte cigaren nga goja.

Qesha dhe dhe unë. Megjithstë e mora atë dyshen që ma bënte me sy dhe ika me nxitim. Ushtrimet fillonin për dhjetë minuta. Më ra për pjesë të isha në vendin e parë për shkak të gjatësisë. Në fillim hezitova. Por kur pashë Sonilën në krye të rreshtit të vajzave, përbri meje. U mjaftova vetëm me një heshtje të thellë. Nga ato ku njeriut i pëlqen të dëgjojë se si i kumbon zemra brenda kraharorit.

Jam pesëmbëdhjetë vjeç. Nuk dua ta them. Më vjen turp. Por nuk e përmbaj dot dëshirën për të patur një të dashur. Nuk e di. Nuk e di me gjithë mend. A është mosha? A jam në kohë? Ndofta shumë herët për të menduar për njeriun e së ardhmes tënde. Pasi përpara janë vite e vite dhe kushedi se çfarë përvoje tjetër të ofron jeta. Megjithatë më pëlqen kaq shumë të fle herët, si e si në atë gjysmë terr, sidomos kur pullazet gjerbojnë me ujra të lëbyrta, për një botë tjetër, e cila duket se i ngjan vetëm atyre të librave, ose filmave ku ka një subjekt për t’u mbajtur mend. Por mua pikërisht librat nuk më pëlqejnë. Dhe për më keq akoma, nuk kam një shok me kë ta ndajë të fshehtën time. Si më quajti Vaso, burrë me pantallona të shkurtra. Po çfarë të keqe ka? Pastaj sikur nuk e di ai, që po përgatitemi për ushtrimet e manifestimit. Jo vetëm ne në shkolla. Kudo, i gjithë qyteti. Maji po afron. Edhe sheshet e ndërrmarjeve vlojnë.

Kur u futa në oborr, shkolla ishte rreshtuar. U vendosa në vendin tim. Sonila më buzëqeshi. I ofrova bajamen dyshe, si thile.

-E majta lart, e majta, dëgjon e majta, – bërtiti ai që drejtonte ushtrimin.

-Faleminderit, – më tha Sonila.

Unë vetëm sa i qesha. Më pas erdhi ora e mërzitshme e trigonometrisë. Sonila nuk më hodhi asnjë vështrim. Biles aq shumë po punonte me librin të thuash sikur kishte gjetur aty dashurinë e vërtetë. Në ato konvencione trekondorësh, këndi, katetet dhe hipotenuzën. Po me që ra edhe fjala. Që unë dua ta them. Në fund të fundit, me vete po flas. Por të paktën më duket sikur ia them dikujt tjetër. Dhe ke parë ti, që këto gjëra të shpëtojnë nga ndonjë akuzë e paparashikuar prej çunave të klasës. Po të më eci, do u them çunave pse bëni sikur nuk e dinit ju? Po nuk më eci, do u them, hë mo se shoqëri kishim me njëri-tjetrin. Por ju kot na i hapët namin. Por e vërteta është e vërtetë. Sonila nuk di asgjë që unë e dua. Të paktën derisa nuk i kam thënë asgjë. Veçse nuk e kam të vështirë të ndjejë atë që në raport me djemtë e tjerë të klasës. Asaj i pëlqen të rrijë më shumë me mua. Ndofta edhe ajo torturon veten si unë. Ndofta edhe jo. Por çfarë rëndësie ka?

Një ditë, Jurgeni më tha:

-Asaj ia ka qejfi me ty nga që i sjell lule baçja. Kështu është ajo, gënjëhet me vocërrima bebesh.

Kaq dhe asgjë më shumë. Kaq që atëhere. Mirëpo këtë vit, ai e ka marrë disi me seriozisht. Më ndjek me sy. Më ndjek kudo. Përjashta në oborrin e shkollës sidomos. Megjithëse Sonila pak vjen vërdallë. Do i dali ndonjë punë kabineti. A kushedi se çfarë. Gjithë kohën është e zënë. Tani ushtrimet e manifestimit, Jurgeni është i treti. Në krah ka Aidën. Edhe ajo e bukur është. Po ai mban sytë nga ne. Dhe çuditërisht, edhe pse shokë klase bashkë për vite e vite me radhë. Nuk u miqësuam prej vërteti. Edhe pse nuk e ngacmojë kurrë. Ai do gjej diçka tek mua. Mënyrën se si kam krehur kokën. Si jam qethur. Si jam veshur. Apo do më përqeshi kur them diçka. Kur diskutojmë në klasë. Si e si të uli, që të tjerët të qeshin. Por unë nga që e kam kuptuar me kohë se, të gjitha i bën nga inati që Sonila nuk ia var. Ose nuk afrohet me atë si me mua. Ndofta është zgjedhja e saj që e ka bërë atë si të thuash armikun tim.

Pasi mbaruam ushtrimet drejtori na tha përmes mikrofonit se nga e nesërmja do i vazhdonim përgatitjet në stadiumin e qytetit.

-Do visheni me uniformë, që ju kemi thënë të përgatisni, blu me të bardhë. Dhe shallin e kuq rreth qafës. Kurse në këmbë këpucët më të mira që keni, – tha ai.

U futëm brenda për të filluar mësimin. Tek shkallët kryesore, ai më vuri pengesë nga mbrapa. Dhe unë gati sa nuk theva dhëmbët. Mu errën sytë dhe në të e sipër vura re se më doli gjak nga hundët. Shkova gati me vrap në banjo. Aty u pastrova, por gjaku nuk pushoi. U detyrova të mbaja kokën lart për dhjetë a pesëmbëdhjetë minuta.

Nga darka nxorra uniformën. Vendosa me kujdes bluzën e bardhë sipër krevatit, pantallonat shkurtra. Dhe këpucët e llustrafinit nga poshtë. I mbaja me një valixhe kartoni, për raste. Këto këpucë i bleva para një jave. Me lekët e mia. Deri kavanoza qelqi shita.

Vonë pas mesnate ra një shi i dendur. Me gjëmimeme dhe shkrepëtima. U ngrita i trembur. Dhoma zbërdhylej herë më herë. Dridheshin xhamat. Sqota rrihte dritaren. Përballë kisha dollapin e madh. Dhe aty në pasqyrë shfaqesha gjysmë gafil dhe i habitur.

-Çfarë është ky kismet, -thashë me vete.

Ai në pasqyrë, humbi në errësirë. Pastaj kur shkrepëtiu vura re se nuk ishte aty. Preka trupin tim. E ndjeva veten, por u kujtova që isha futur në shtresa. Ndaj në pasqyrë reflektoi vetëm shtrati me kurrizin prej batanije ushtari.

Errësira është një libër që nuk lexohet, por shikohet. Shikohet faqe më faqe si në një film. Veçse me ndryshimin që ngjarjen, rrjedhën, fundin e saj njeriu e stis si ia ka qejfi. Natyrisht me një fund të lumtur.

Të nesërmen u zgjova me një diell brilant. Por duke e ditur se për shkurt, nga kopshtet e fqinjëve nuk kaloja dot. Dhe se rruga duhej të ishte akoma e lagur, i vendosa këpucët në një çantë qese. Nga ato me pejzazhe që kishin filluar të ishin në modë. Vesha këpucët e vjetra. Dhe nxitova.

Kur po afrohesha tek stadiumi, më zuri rrugën Jurgeni. Gjysmë me të tallur, gjysmë me të shtyrë. Më hodhi keq në një pusetë. U tmerrova nga dhimbjet dhe nuk e di se ku më fluturuan këpucët. U përmenda në spital dhe aty mësova se kisha thyer këmbën e majtë, afër kaviljes.

Qe viti më i zi për mua. Humba ushtrimet, shkollën dhe e kalova verën me paterica. Në shtator dhashë për vjeshtë, më shumë formalitet pasi mësuesit e kishin ndarë mëndjen për notën, provimet e pjekurisë. Gjimnazin e fillova me vonesë. Por e dija. Sonila nuk ishte me ne. Nuk ishte aty. Familja e saj qe transferuar në veri, në një qytet të ri. Që e kishin ndërtuar krejt nga e para, pasi ai vjetri po fundosej në ujrat e një liqeni të madh. Kurse Jurgeni më në fund ndërroi mëndje. Dhe u bëm shokë të mirë.

Nga ajo kohë ka kaluar tanimë mbi tridhjetë e kusur vite. Jetoj në Athinë, si emigrant. Jetoj vetëm fare. Pasi Zoti nuk më dha shancin të gjeja edhe unë gruan e duhur. Eshtë budallallëk ta thuash, sepse as vet nuk e di se çfarë lloj gruaje dua. Dhe nganjëherë dërrmohen duke ftilluar një pyetje, gruaja është ajo që do dhe si e do ti? Apo është thjesht grua si gjithë të tjerat. Që ha, shkon në banjo, lahet, etj. Me një fjalë siç do të jetë ajo. Ashtu siç do të jesh edhe ti. Dhe ndofta fakti që kësaj mëdyshje nuk i ka ardhur fundi. Unë do vazhdoj përjetësisht, më shumë të mendojë, se sa të kërkojë të jetojë me një grua.

Dola përjashta me xhepat mbushur.Kam vite që kursej. Sot të vëje ku të vej. Kam edhe ditëlindjen. Se sa vjeç jam. Nuk po ua them. Por mjafton të t’ju kujtojë se pi ilaçe tensioni. Megjithatë u kënaqa. U futa në një tavernë. Dhe piva uzo, hëngra gjiro me pite e xaxiqe sa u shëmba. Piva dhe qerasa. Nja dy djem rusë me që një shoqja e tyre më ngjasoi me Sonilën e dikurshme. Nuk e dini se, burri është gjëja më e shpifur kur qeras me interes kësisoj, por më fisniku  pasi e bën në emër të zemrës së mirë. Kështu edhe unë. Dhe me që nuk banoja larg nga aty. I mora rrugicat e mëhallës që i thonë Plakat, më këmbë. E dua Athinën. Nuk ngopem ta jetojë. Ndaj ndala edhe diku tjetër. Ktheva një uzo me gotë të gjatë.

Në mëngjes u çova me përtesë. Ndjeva se dikush fëshfëritej tek dera. U afrova dhe e hapa. Çfarë të shikoja, një alamet kutie e mbështjellë për bukuri rrinte sus. Përsipër flinte macja e fiqnjës. E mora dhe e hapa me kujdes. U drodha sikur të më kishte zënë korenti. Gjeta një palë këpucë llustrafini dhe një kartolinë ku më uronin, u bëfsh edhe 100.

Besoj se e merrni me mend kush m’i solli. Dhe që t’ua shuaj kuriozitetin, unë e gjeta Sonilën. Ne u gjetëm. Tani ajo është gruaja ime, ndofta edhe për faktin se unë ndalova së arsyetuari se si, e qysh, duhet të jetë një grua. Tani unë mendoj se gruaja duhet jetuar.