Archives for November 2012

SHQIPERIA E EDITH DURHAMIT

November 4, 2012 by dgreca

NGA DORIAN KOCI/

Revolucioni industrial, përparimet teknologjike dhe përmirësimi i mjeteve të komunikimit nga gjysma e dytë e shekullit të XIX krijuan premisat që udhëtimet edhe në distanca më të largëta të botës të mos ishin më të gjatë, shumë të lodhshëm dhe të vështirë. Si rezultat i këtyre zhvillimeve, numri i udhëtarëve britanikë që vazhduan të vizitojnë Ballkanin vazhdoi të rritej ndjeshëm veçse shtysa për ta vizituar atë dhe qëndrimi ndaj tij fillon të ndryshojë. Nëse në gjysmën e parë të shekullit të XIX , Filohelenizmi dhe romanticizmi ishin kauza që sollën shumë udhëtarë britanikë në rajon, tashmë shtysat dhe qëndrimi ndaj tij përcaktohet nga udhëtimi në vetvete duke e zgjeruar hartën dhe me vendet e tjera të Ballkanit, si Serbi, Mali i Zi, Bullgari e Rumani dhe politika britanike porsa i përket Çështjes Lindore. Për herë të parë kemi dhe dukurinë e femrave udhëtare , gjë që dëshmon se tashmë udhëtimi ishte bërë një fenomen i stabilizuar mirë në kulturën britanike, sidomos në atë Eduardiane.

Në mes udhëtarëve që vizitojnë Ballkanin dhe që ka lënë gjurmë ende në viset që ajo përshkoi është Mery Edith Durham(1863-1944). Ajo ishte 37 vjeç kur ndërmori udhëtimin e saj të parë në Ballkan më 1900. Ky udhëtim do të kishte një efekt të dyfishtë: në jetën e saj dhe për antropologjinë dhe etnografinë e rajonit. Së pari që nga zbulimi i Malit të Zi, Serbisë dhe Shqipërisë dhe për 14 vjet me radhë ajo do të kalonte pjesën më të madhe të kohës dhe të angazhimit të saj intelektual dhe politik në udhëtimet nëpër Ballkan. Së dyti përvoja dhe materiali i mbledhur gjatë këtyre udhëtimeve përbejnë ndoshta koleksionin më të pasur të kulturës popullore dhe sociale të mbledhura nga ndonjë udhëtar i huaj gjatë kësaj kohe. Por përveç kësaj Durham ishte një grua udhëtare me interesa të gjera dhe e përfshirë në shumë aktivitete të ndryshme. Edhe pse ajo njihet më mirë si një etnografe, ajo ishte gjithashtu një gazetare korrespondente , punonjëse sociale dhe aktiviste politike.[1]Edhe pse interesi i saj për Ballkanin e thënë me fjalët e saj nisi nga dëshira “vetëm për të udhëtuar dhe për një ndryshim”[2]ka të ngjarë se duke qenë një artist mund të jetë inspiruar nga ditari i Edward Lear, “Journal of a Landscape Painter in Albania”.[3]

Edith Durham shkroi dhe botoi një sërë veprash monumentale dhe artikujsh për historinë, etnografinë, intrigat politike dhe antropologjinë e Ballkanit. Historianët e mëvonshëm të Ballkanit kanë përdorur rregullisht citime nga veprat e saj ku sipas Noel Malcom ajo ishte “një nga vëzhguesit e huaj me perceptimin më të mirë të ngjarjeve”[4]. Veprat e saj sipas rendit kronologjik janë: “Through the Lands of the Serb” (1904), “The burden of the Balkans “(1905) ,”High Albania“(1909) ,”The struggle for Scutari” (1914) ,”Twenty Years of Balkan Tangle “(1920) ,”The Sarajevo Crime (1925) dhe “Some Tribal Origins, Laws and Customs of the Balkans” (1928).

Në shkrimet e saj të mbushura gjithë informacion për Ballkanin fillon e merr jetë një perceptim më realist i rajonit dhe ka një distancim shumë qartë nga qëndrimi pro-otoman i udhëtarëve të tjerë britanikë. Ajo është nga të parët udhëtarë që njeh dhe bën të qartë p.sh dallimin midis otomanëve dhe shqiptarëve myslimanë si një kombësi e veçantë. Po kështu në veprat e saj shqiptarët nuk thirren me emërtimin e gjuhës turke-arnaut , por me emrin që popullsia e identifikon veten si Shkypitiar[5]. Kjo gjë ndodh pasi Durham nuk ishte e ngarkuar emocionalisht me një kulturë të antike dhe rrjedhimisht nuk është e influencuar nga Filohelenizmi, gjë që mund ti sillte paragjykimin për të kërkuar dhe emërtuar çdo gjë në greqisht në rajon si Leake rreth një shekull më parë. Për më tepër ajo nuk ishte e përfshirë politikisht në shërbimin diplomatik si ky i fundit dhe as kish ndonjë qëllim si Edward Lear(1812-1888) për të pikturuar peizazhe mbresëlënëse ndaj kur vizitoi në Ballkanin e gjeti aty Çështjen Lindore dhe zgjodhi si qëllim të udhëtimeve të veta njohjen sa më mirë të Ballkanit dhe paraqitjen sa më të drejtë të problemeve politike në rajon. Udhëtimet e saj mund të ndahen në dy periudha. Në periudhën e parë 1900-1908 ajo mësoi shumë gjëra për popujt, gjeografinë dhe historinë e rajonit. [6]Është kjo koha kur ajo bën vëzhgimet më të thella për rajonin dhe mundohet tu japë përgjigje shumë nga intrigave ballkanike lidhur me pretendimet territoriale pas tërheqjes së mundshme të otomanëve nga Ballkani. Durham edhe kur bie viktimë e këtyre intrigave si është rasti kur në librin e saj të parë “Through the Lands of the Serb” shkruan se “Shkodra nuk është vetëm një vend interesant për tu vizituar nga Cetina; por i përket me të drejtë historisë serbe”[7] duke sugjeruar saktë se kujt duhet ti përkasë qyteti pas tërheqjes së otomanëve por nuk mënon që “dhjetë vjet më vonë” -si pasojë e udhëtimeve dhe njohjes më të mirë të realitetit-“ti protestojë komunitetit ndërkombëtar kundër sulmit malazez dhe serb ndaj Shkodrës, duke konsideruar se i gjithë vilajeti i Shkodrës ishte me kombësi shqiptare.”[8] Është po kjo koha kur ajo i kushtoi një vëmendje të veçantë grupeve etnike dhe fetare të Ballkanit dhe mënyrës sesi ato konkurronin për të fituar njohje ndërkombëtare në periudhën kur e zgjimit të ndjenjave kombëtare[9]duke u munduar të japë një pasqyrim sa më të saktë të tyre. Edhe pse ajo udhëtoi në Serbi, Bosnje dhe pjesën më të madhe të kohës e kaloi në Malin e Zi, Durham pjesën më të madhe të shkrimeve të veta ia kushtoi Shqipërisë. Në fakt ka autorë që e akuzuan se për njëanshmëri kur ajo mbronte kauzën e shqiptarëve, por duke vëzhguar realitetin në Ballkan , shqiptarët në fakt ishin më të pambrojturit pasi kombet e tjera të Ballkanit i kishin krijuar shtetet e tyre nacionale, kurse ata ishin ende nën Perandorinë Otomane. Në pazaret që bëheshin në Çështjen Lindore shqiptarët dhe territoret e tyre lakmoheshin nga të gjithë fqinjët ballkanikë. Durham, duke qenë në mes të këtyre intrigave ishte në dijeni të tyre prandaj dhe denoncimi i saj merr një vlerë të madhe historike. Durham në kundërshtim me udhëtarët e tjerë britanikë , nuk ka paragjykime ndaj popullsive në Ballkan dhe as kompleksin e superioritetit kulturor ndaj kulturave ballkanike. Kështu p.sh. ajo nuk ngurron të denoncojë dhe keqadministrimin e Bosnjës nga Austro-Hungaria më (1906), kur shumica e udhëtarëve britanikë e lavdëronin atë.[10] apo të denoncojë dhe pushtetin kolonial anglez kur viziton Egjiptin më 1911 duke shkruar se “unë nuk mund të dëshiroja të isha një vendas nën sundimin britanik me asnjë lloj çmimi.”[11]Ajo nuk kishte asnjë paragjykim kundër ndonjë besimi të veçantë fetar, dhe nëse ajo e gjeti Ballkanin të çuditshëm dhe të ri ajo në të njëjtën kohë ishte shumë e predispozuar për të treguar ngjashmëri midis fiseve të Shqipërisë së veriut dhe atyre të vendlindjes së saj Londrës së veriore. Nëse fiset shqiptare parashikonin të ardhmen nga eshtrat e gjoksit të pulave , anglezët e parashikonin atë nëpërmjet fallit në dorë dhe spiritualizmit[12]. Kjo lloj përqasje ndaj Ballkanit, origjinaliteti i prezantimeve dhe përshkrimeve të gjalla të aventurave të saj i siguruan jo vetëm lexues të shumtë në Britani por dhe njohje si autoritet i veçantë në fushën e etnologjisë dhe antropologjisë.

Periudha e dytë e udhëtimeve të saj (1910-1914) karakterizohet kryesisht nga përfshirja e saj në aktivitetin politik të shqiptarëve dhe asistencën sociale ndaj popullatës së keqtrajtuar nga otomanët pas kryengritjeve të shqiptarëve më 1909-1910 e sidomos asaj të 1911. Që në udhëtimin e saj të parë Durham do të tregojë interesim politik për fatet e këtyre popullsive , por kjo periudhë është momenti kur diskursi i saj do të fitoj dhe një qëndrim të qartë politik. Nëse sërish gjithë udhëtarët britanikë të kësaj kohe, ishin konform politikës pro otomane që ndiqte Britania në rajon në kuadër të Çështjes Lindore, Durham është kundër kësaj politike dhe qartazi sulmon administratën turke për mënyrën sesi qeveriste popullsitë e krishtera. “Unë isha rritur duke i konsideruar turkun si një individ të virtytshëm. Tani asnjëherë nuk e kaloj kufirin e tij pa shpresuar se shumë shpejt do mund të behesha dëshmitar i tërheqjes së tij nga Evropa”.[13]Ajo kishte marrëdhënie të ngushta me shumë figura të rëndësishme të politikës malazeze dhe shqiptare dhe shpesh herë u bë zëdhënësja e ngjarjeve politike të Ballkanit në shtypin evropian. Durham punoi si korrespondente e disa gazetave kryesore britanike si “The Manchester Guardian”, “Pall Mall Gazette“dhe “Times”, në të cilat ajo përcolli gjithë dinamizmin, intrigat dhe tensionin e Ballkanit. Në ketë sens artikujt e saj përveç se shërbejnë si dëshmi të momenteve të ndryshme politike që kaloi Ballkani, si kryengritjet shqiptare dhe luftërat ballkanike, janë përgjegjëse dhe për krijimin e imazhit të dhunshëm të Ballkanit në Britani. Tmerret dhe masakrat e luftërave ballkanike u përcollën drejt për së drejtë tek publiku britanik, duke e bërë këtë fundit të meditojë dhe reflektojë për këtë cep të largët të Evropës. Është pikërisht ky moment kur sipas Todorovës në gjuhët evropiane hyn kuptimi i fjalës to “balkanize”- i cila do të thotë të ndahet apo të fragmentohet[14].Natyrisht që Durham nuk ishte e ndërgjegjshme se po ndikonte në krijimin e një etike kulturore negative për Ballkanin, pasi ajo që ishte më imediate për të ishte emetimi i saktë i fajtorëve të kësaj kasaphane. Denoncimi i ambicieve të nacionalizmit të pafre të serbëve ,malazezve,grekëve dhe bullgarëve shpesh herë u interpretua si ekzagjerim i tepruar i saj dhe se shkaqet e këtyre luftërave ishin më tepër jashtë Ballkanit sesa brenda tij. Gjithsesi përsëritja e ngjarjeve në vitet 90’ në Ballkan tregoi se shumë nga prognozat e saj ishin të sakta dhe shumë studiues dhe politikanë e rilexuan për të kuptuar sërish rrënjët e konflikteve. Ky tipar e bën atë krejt të veçantë nga gjithë udhëtarët e tjerë britanikë që vizituan Ballkanin, pasi ky rilexim mund të quhet kthimi tjetër i saj në Ballkan gjë që si ka ndodhur asnjë udhëtari tjetër britanik.

Bibliografi:

Andre Hammond. The uses of Balkanism: Representation and Power in British Travel Writing, 1850-1914. The Slavonic and East European Review, Vol.82,No.3(Jul.,2004)

Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914. McGill University, Montreal September 1995

John Hodgoson “Edith Durham Traveller and Publicist” Black Lambs and Grey Falcons: Women Travellers in the Balkans edited by John B. Allcock and Antonia Young, Bradford University Press

Maria Todorova. “Ballkani imagjinar” Instituti I Dialogut &Komunikimit. Tiranë:2004

Mery Edith Durham. Through the Lands of the Serb London, 1904

Noel Malcolm. Bosnia, A Short History. London: MacMillan London Limited, 1994

[1] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 136

[2]Po aty faqe 9

[3]Po aty faqe 9

[4] NoelMalcolm,Bosnia, A Short History,London: MacMillan London Limited, 1994, faqe 140

[5] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 15

[6] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914. McGill University, Montreal September 1995, faqe136

[7] Mery Edith Durham. Through the Lands of the Serb London, 1904, faqe 96

[8] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 20

[9]Po aty faqe 19

[10] Shih për më tepër Andre Hammond. The uses of Balkanism: Representation and Power in British Travel Writing, 1850-1914. The Slavonic and East European Review, Vol.82,No.3(Jul.,2004) faqe 601-624

[11] Christian Medawar. Mary Edith Durham and the Balkans 1900-1914.McGillUniversity,Montreal September 1995, faqe 53

[12] John Hodgoson “Edith Durham Traveller and Publicist” Black Lambs and Grey Falcons: Women Travellers in the Balkans edited by John B. Allcock and Antonia Young, Bradford University Press, faqe 8

[13] Mery Edith Durham. Through the Lands of the Serb London, 1904, faqe 96

[14]Shih për më tepër Maria Todorova. “Ballkani imagjinar” Instituti I Dialogut &Komunikimit. Tiranë:2004

MAJOR AHMET LEPENICA “SHKON” NË VLORE PER 100 VJETOR

November 4, 2012 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA/

Në kuadër të 100 vjetorit të Pavarësisë kombëtare Universiteti “PAVARËSIA”,Klubi i shkrimtarëve ”Petro Marko” organizoi promovimin e librit:“Major Ahmet Lepenica, Komandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës, 1920” shkruar nga studiuesi Enver Memisha- Lepenica.

Studiuesi Msc Gëzim Llojdia duke hapur këtë takim tha se:Ky botim i plotë i studiuesit Lepenica përbënë në vetvete një dritare të re për vet mënyrën e të shkruarit,analizën e fakteve ,dokumentet e paraqitura në gjuhën origjinale dhe faksimile të tyre , kujtime dhe folklori ,gazete dhe të gjitha mjetet që të dëfrejnë rrugën e të vërtetit. Lëvizjet e tyre deshifrojnë pikërisht pozicionimin e tyre atdhetar por sikurse frymën,që e përdorën për hyrjen fortësisht të mençur në këtë lëvizje shqiptare. Flitet se nga kohët e rilindjes kombëtare një gen i shqiptarizmit,filloi të lëviz tek këta patriot. Ky gen erdhi ,por u forcua duke u ruajtur i shenjtë tek shqipfolësit. Numërohen të këtij geni të shqiptarizmës i përkasin edhe familja Lepenica .1-Në rrafshin politik. Figura e Ahmet Lepenicës është patriotizmi , që ushqeu ,shqiptarizmin gjatë gjithë kohës së ndritshme të përndritjes tonë kombëtare. Me frymën e tij patriotike, Bashkohës i Mustafa Qemalit , bashkëluftëtar dhe mik i Ismail Qemalit, mbrojtës i Pavarësisë Kombëtare 1912-1913, çlironjës i krahinave të jugut të Shqipërisë më 1914. Komandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës, 1920, 2-I ndërgjegjësoi se fati i kombit ishte në duart e shqiptarëve në këto kohë të mjegullta ishte shqiptarizmi. Fati i tyre ishte qëndrueshmëri i lidhur me kombin,fati i të cilit gjendej në plluskimin e pushtimeve të huaja sidomos pas luftë së Vlorës Nuk ka asnjë ndryshim frekuence në qëndrimet e tij patriotike gjendet Komandant i Krahut të Vjosës, në vitin 1921, Qarkkomandant i Xhandarmërisë së Gjirokastrës në vitin 1922, udhëheqës i Revolucionit të Qershorit 1924, kontribuues i shquar në hallet dhe problemet e krahinës së Mesaplikut deri në shuarje pra deri në këputje të shpirtit në vitin 1941.

Gezim Zilja studiues ju referoi rreth librit te studiuesit Lepenica Këto ditë, në kuadrin e 100 Vjetorit të Pavarësisë, në qarkullim libri “Major Ahmet Lepenica, Komandanat i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës”.Libri është shkruar nga studiuesi i palodhur Enver Memishaj-Lepenica dhe përfshin një numër të konsiderueshëm dokumentash të kohës mbi jetën dhe veprimtarinë e njërit prej njerëzve më të shquar të Labërisë,“E një veterani pa njollë” siç thotë autori, që gjithë jetën ia kushtoi luftërave për liri e pavarësi të Shqipërisë. Personazhe të tillë të fuqishëm si ai i Ahmet Lepenicës kanë qenë pak të njohur sidomos gjatë periudhës së diktaturës. Megjithatë populli i krahinës së Vlorës nuk rreshti së ngrituri këngë për bijtë e vet që që i dolën zot dhe në kohët më të zeza. Ai do të këndonte: Kush e prishi Italinë/Osmëni me dy Qazimë/Bimbash Ahmet Efendinë. Janë vetëm tre vargje ku jepet një epope e tërë që të trondit: Që Italia u mund (u prish,) që prijësit e asaj lufte ishin Osmën Haxhiu, Qazim Kokoshi, Qazim Koculi dhe natyrisht oficeri i lartë (Bimbash) major Ahmet Lepenica.Pas përmbysjes së diktaturës mundësitë për studimin e figurave hisorike pak të njohura më parë u bë më e madhe. Tashmë në dispozicion të studiuesve u vu gjithë arkivi me dokumentat historike shqiptare dhe të huaja. Por ende janë të pakët ata që “guxojnë” e i futen atij deti të pafundëm të arkivave, thjesht për të nxjerrë në dritë të vërtetën historike, të një ngjarjeje, apo të jetës së një njeriu të vetëm. E them këtë sepse kjo lodhje e stërmundim dmth të rrëmosh në arkiva për vite me rradhë nuk sjell kurrfarë përfitimi material madje shpesh paratë për botimin paguhen nga xhepi i autorit. Kjo ka të bëjë ama me dashurinë e tij (të studiuesit) për figura të tilla që nuk duhen harruar, ka të bëjë me dashurinë për të vërtetën, me dashurinë për historinë e popullit shqiptar dhe më thjesht me dashurinë dhe respektin për vendlindjen dhe atdheun. Nuk janë terma të tepërta nuk është mbivlerësim. Ata që merren me punë të tilla e dinë që pasi je rropatur me vite të tëra në gjurmimin e gjetjen e dokumentave, në sisteminin e rregullimin e tyre dhe në fund ke në dorë një libër në dorëshkrim, është shumë e trishtueshme të vraposh ( kjo është pjesa më e vështirë) sa andej këndej për të “lypur” të holla që libri të shohë dritën e botimit. Gjithsesi “Major Ahmet Lepenica…”e pati fatin të dalë në qarkullim bashkë me falënderimet ndaj dhuruesve që me sa duket nga numri i madh i tyre janë rrogëtarë ose pensionistë. Është një nga dhuratat më të bukura që i bëhet lexuesve shqiptar në kuadër të festimeve të 100 Vjetorit të Pavarësisë.Në faqet e para zoti Memishaj rreket të bëjë një përshkrim të shkurtër të Vlorës dhe veçanërisht të Lepenicës së tij të dashur në rafshin historik, pa harruar të përshkruajë bukuritë e vendlindjes. Me një sinqeritet të madh ose si i thonë nga anët e tij me zemër në dorë ai shprehet: Ky libër është produkt i dashurisë për vendim tim, për fshatarët e mi, për Labërinë, sepse siç ishte Lepenica, ishte tërë Labëria, siç vuante Lepenica vuante krahina e Mesaplikut, e Labërisë dhe e gjithë Shqipërisë.( Ahmet Lepenica, fq 21) Dhe më tej: “Unë kam synuar të nxjerr në dritë karakterin, mendësinë dhe shpirtin atdhetar të këtij luftëtari, duke e vënë në vendin që meriton. Dramës së historisë sonë t’i kthejmë personazhet realë ashtu siç kanë qenë. (Ahmet Lepenica. Fq. 23). Dhe këtë premtim që zoti Memishaj e bën që në fillim e shohim të shpaloset faqe pas faqeje duke hedhur dritë jo vetëm në figurën e luftëtarit patriot por edhe të shumë figurave të tjera bashkëluftëtarë ose jo me major Ahmet Lepenicën.Në libër autori ndalet në jetën e heroit, nga fëminija, gjatë shërbimit ushtark në ushtrinë turke, si bashkëluftëtar i Qemal Ataturkut, veprimtarinë e tij para dhe pas shpalljen së Pavarësisë në Vlorë, pjesëmarrjen në Luftën e Vlorës, në mbrojtjen e Kongresit të Lushnjes, luftën e tij për të mos lejuar copëtimin e Shqipërisë, mardhëniet me qeverinë e Nolit, deri sa mbylli sytë atje në Lepenicën e dashur. Faqe pas faqeje nëpërmjet materialeve dhe dëshmive shikojmë si rritet figura luftëtarit dhe atdhetarit të madh Ahmet Lepenica. Mendoj që një kulmet e veprimtarisë së tij është epopeja legjendare e Luftës së Vlorës të cilën autori, na i përshkruan me hollësi duke e mbështetur në dokumentat e shumta të kohës. Ahmet Lepenica do të caktohej nga Komiteti i Mbrojtjes së Vlorës “…si Kumandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare, duke u pështetur në burrërinë dhe në atdhetarësinë tuaj. Ngarkohe me këtë barrë shumë të shenjtë dhe të rëndë…” Ahmet Lepeneca Fq. 99Më vonë do ta shohim si Shef të Shtabit të Trupave Kombëtare dhe Komandant të Gjindarmërisë, gjithmonë të angazhuar në atë luftë të shenjtë deri në mbarimin e saj.Në librin e Enver Memishajt, shikojmë dhe një sërë komandantësh, luftëtarësh e udhëheqësish kryesisht lebër, që drejtuan atë luftë heroike me një nga fuqitë ushtarake më të mëdha të kohës ose si thuhet në këngë “Me një mbret dyzet miljonë”. Autori zbërthen me pjekuri e bën një analizë të hollë për atë luftë titanike dhe me të drejtë del në përfundimin se: “Patriotët që bënë Kongresin e Lushnjës dhe luftën e Vlorës, rishpallën edhe një herë Pavarësinë Kombëtare dhe bënë të mundur që më 17 dhjetor 1920, Lidhja e Kombeve ta njihte Shqipërinë me kufijtë që ka sot.” (Ahmet Lepenica Fq 206.)Nëse nuk do të zhvillohej ajo luftë e madhe, e pakrahasueshme dhe e papërsëritëshme nga mënyra dhe koha që u zhvillua, Shqipëria ndoshta nuk do të ishte kjo që kemi sot por gjysma e saj, por edhe mund tu ishte dhuruar andej-këndej italianëve, grekëve e serbëve. Në kuadrin e 100 vjetorit të pavarësisë, libri është një dhuratë e çmuar për kombin shqiptar, jo vetëm se na njeh me një nga heronjtë dhe udhëheqësit kryesorë të asaj lufte por edhe pse tregon shpirtin e pamposhtur e patriot të shqiptarit, tregon se historia e popullit tonë është një histori plot luftra, përpjekje, sakrifica e therori për atdheun e dashur. Dy muaj para njëqind vjetorit të shpalljes së pavarësisë megjithë mëtimet e çuditëshme që vihen re tek-tuk për t’i zhvendosur kremtimet dhe heronjtë sipër Tiranës, akti i Shpalljes së Pavarësisë dhe Lufta e Shenjtë e Vlorës e vitit 1920, me gjithë heronjtë e tyre, vijnë natyrshëm, pa bujë, me një shkëlqim diellor ngahera më të fortë për të na treguar se kjo Shqipëri u bë me penë e pushkë nga bijtë e bijat e shqiptarëve nga çdo cep e vatër ku ata jetonin. Për Luftën e Vlorës At Shtjefën Gjeçovi do të shprehej: “Në luftë të Vlonës luftoj besa e trimnija kundra fuqijet e dijet… Filluen luftën të pështetun në shpresë të ndihmës së Perëndisë e të bashkimit vëllazëror, e patën sosë a me mbetë të gjithë në lam të luftës ose me shpërthye dyert e hekurta e ledhet e çelikta të armiqve.. Hytë ngathnjyes në Vlonë në atë Vlonë kreshnike e cila kurdoherë e ka pas dëftye veten se ndër deje i vlon gjaku fjesht shqiptar. “ Shtjefën Gjeçovi. Gazeta Mbrojtja Kombëtare faqe 21-28 viti 1920.Libri i Enver Memishajt është një monografi serioze e shkruar plot dashuri, sinqeritet për heroin Ahmet Lepenica, dhe rrok një faqe të lavdishme të historisë së trevës së Labërisë e më gjerë. Monografia është shkruar me një gjuhë të rrjedhshme por shpesh e ngarkuar me dialektalizma që autori mendoj se i përdor qëllimisht për të theksuar se barrën më të rëndë të Luftës së Vlorës e mbajtën bijtë e Labërisë. Mendoj së qëndrimi i autorit lidhur me vlerësimet e Ago Agajt dhe sidomos Eqerem Bej Vlorës ndaj figurës së Ahmet Lepenicës mund të ishte më i qetë dhe objektiv, pavarësisht nga argumentat e autorit. Lexojmë në libër, fq.300 “ Eqerem bej Vlora, sikundër ka derdhur vrer, mashtrime, poshtërime e denigrime ndaj të gjithë bashkëqytetarëve të tij, heronj të Vlorës…. ashtu shpif e mashtron edhe për Ahmet Lepenicën….” Po kështu përmendja e shpeshtë e emrit të Ahmet Lepenicës dhe vlerave të tij në çdo faqe libri, të jep përshtypjen hera-herës se vetëm ai ishte kryesori në atë luftë, kur mjaft figura të tjera qoftë dhe ajo e Qazim Koculit si Komandant i Përgjithshëm anashkalohen ose përmenden shkarazi. Gjithsesi këto janë vrejtje fare subjektive që nuk e ulin aspak vlerën e librit dhe figurës së heroit legjendar Ahmet Lepenica. Për ta mbyllur do të përmendja fjalët e historianit të njohur e respektuar vlonjat, Prof. Dok. Bardhosh Gaçe. Ai vlerëson: “ Me pasurinë e dokumentave, provave dhe fakteve, Ahmet Lepenica, portretizohet e jepet si një apostull i shqiptarizmës, i mbuluar nga mjegulla e kohës padrejtësisht…. Dhe monumentin që prisnim për Ahmet Lepenicën ja ngriti Enver Memishaj me këtë libër.”Nje analizë e plotë e librit sigurisht do të këërkonte një angazhim më të madh dhe dhjetëra faqe të shkruara. Qëllimi i kësaj përmbledhje të shkurtër është të “lajmërojë”lexuesit për botimin e tij dhe të zgjojë interesin e tyre.

Aktori i teatrit “Petro Marko” Vasillaq Godo reciton Hymni i Vlores të shkruar nga poeti dhe ishkryetari i abshkisë Vlorë Ali Asllani.

Mësuesi Begë Karefil Begajj referon temen :Mbi veprën e Enver Memishaj-Lepenica “Major Ahmet Lepenica, Komandant i Përgjithshëm i Trupave Kombëtare në Luftën e Vlorës, 1920”,

Si mësues dhe bashkëfshatar i Enverit tha ai,ndjehem krenar për këta personalitete të shquara të fshatit tonë, por edhe për Enver Lepenicën që ka zbuluar dhe evidentuar veprën atdhetare të këtyre dy burrave duke bashkangjitur emrin e tij me bijtë më të mirë e atdhetar që ka nxjerrë vendlindja jonë, Lepenica. Jeta e heroit të këtij libri Ahmet Islam Canaj që në histori hyri me emrin Ahmet Lepenica, fillon si ushtar i Perandorisë Osmane dhe që për merita trimërie e zotësi ushtarake u gradua oficer, por zemra e tij rrahu vazhdimisht për atdheun e tij. Sado me gradë e pozitë në Perandorinë osmane, kur erdhi momenti në vitet 1911 – 1912 , nuk pyeti më për grada e ofiqe por iu përgjegj thirrjes së atdheut, me dëshirë, me zemër e me besim se edhe Shqipëria do të bëhej.

Libri është ndarë në katër pjesë: Pjesa e parë: Jeta dhe vepra e major Ahmet Lepenicës, pjesa e dytë: Në krahët e këngës popullore, pjesa e tretë: Bashkëluftëtarë dhe personalitete të shquara në jetën e Ahmet Lepenicës, pjesa e katër: dokumente. Të katër pjesët janë harmonizuar e lidhur organikisht si vazhdim të njëra tjetrës. Libri është pajisur me kronologjinë e jetës së Ahmet Lepenicës, burimet dhe bibliografia nga Arkivi Qendror i Shtetit Shqiptar, Instituti Historisë dhe Biblioteka Kombëtare, faksimile të dokumenteve historike dhe fotografi, literature e gjerë historiografike, kujtime të botuara, folklor, shtypi i kohës dhe në fund indeksi i emrave të njerëzve, gjë që do të thotë se jemi para një punimi të mirëfilltë shkencor, që duhet të tërheqë vëmendjen e një mase të madhe të lexuesve dhe të elitës kulturore shqiptare. Me këtë libër, Z. Enver Memishaj, ka e përballuar me sukses një punë voluminoze studimore, që kërkon gjithë jetën e njeriut dhe ja ka arritur qëllimit që me kompetencë shkencore, me fakte, dokumente të shumta, me analizë, argumente bindëse e të pa kundërshtueshme mbështetur edhe në shtypin e kohës edhe në folklor t`i ngrejë major Ahmet Lepenicës monumentin e munguar dhe t`i kthejë historisë sonë një personalitet të shquar. E gjithë kjo punë voluminoze dhe cilësore tregon bagazhin kulturor që zotron autori, pasionin për të kërkuar të vërtetën, dashurinë për atdheun dhe vendlindjen. Në kapitullin “Rëndësia e Luftës së Vlorës” autori citon elitën e kulturës, studiuesve dhe historianëve tanë të cilët kanë arritur në të njëjtin përfundim, në mirëkuptim të plotë se Lufta e Vlorës hodhi në erë planet antishqiptare të Fuqive të Mëdha në Konferencën e Paqes në Paris, në vitin 1919 dhe 1920 dhe vendosi fatin e Shqipërisë dhe për pasojë Shqipëria në dhjetor të vitit 1920, për herë të parë në historinë e sajë u njoh edhe nga bota si shtet i pavarur. Vlerat e studiuesit Enver Memishaj – Lepenica duken edhe në kapitullin “Lufta e Vlorës nuk mund të zhvleftësohet”, në të cilin autori polemizon dhe hedh poshtë shumë përfundime dhe shtrembërime të pa drejta dhe të pa bazuara të disa studiuesve që kanë shkruar apo e kanë përmendur Luftën e Vlorës. Major Ahmet Lepenica, si një veteran pa njollë i çështjes sonë kombëtare, është renditur në radhën e atyre figurave që me përkushtim iu gjendën atdheut në ditët më të errtë, me re të zeza, të vështira, pa menduar asnjëherë se çdo të fitonin për vete. E me të vërtetë, autori thekson se ai, major Ahmet Lepenica, nuk mori e nuk pranoi asgjë, në fund të Luftës së Vlorës, për kontributin e shquar që ai dha në shërbim të atdheut, siç vepruan udhëheqësit e tjerë të asaj lufte.

Myrteza Mar Kryetar i klubit ‘Petro Marko” Vlorë tha :Enver Memishaj vjen këtë here me një libër vërtet me vlera te medha jo vetëm histroike. patriotike, arkivore por edhe letrare artistike. Te shkruash per historinë dhe protagonistet e saj eshte detyre dhe e drejte jo vetëm qytetare, por edhe morale, intelektuale dhe atdhetare. Autori i 9 librave, z Memishaj e ka realizuar me se miri këtë obligim ne librin qe kemi ne duar. Puna e madhe dhe me pergjegjesi e autorit tregojnë jo vetëm mundin, por edhe kujdesin për te na dhënë ne masne e duhur, ne kohen e duhur, ne vendin e duhur historik e politik vlerësimin per nje nga figurat e ndritura jo vetëm te Vlores, por Atdheut…Pasi lexon këtë libër te lindin natyrshëm jo vetëm dëshirat për te uruar autorin, por edhe te meditosh thelle për atë errësire qe ka mbuluar shume themele te historisë. Ndaj theksova me larte se është detyre e gjithë intelektualeve dhe historianeve qe te gërmojnë edhe nen themele sepse historia dhe lavdia, ashtu si edhe turpi e tradhtia nuk janë gjethe vjeshte. Pa kontributin e shqiptareve te* vërtetë nuk do kishte rezistence ndaj pushtuesve te shumte shekullore. Pa këtë kontribut nuk do kishte ndërgjegjësim dhe udhëheqje te masave te gjera te popullit për liri e pavaresi. Pa këto kontribute nuk do kishte dhe nuk ka histori….Autori e portretizon heroin e vete nen dritën e se vërtetës se madhe dhe e shoqëron atë me fakte te gjalla .

Laureta Petoshati publicistë solli fakte të reja nga libri “Major Ahmet Lepenica,

Sot ne bote, per te qene udhëheqës, duhet te jesh i pajisur me inteligjencen eraocionale. Inteligjenca emocionale është aftësia për te njohur, pranuar, menaxhuar dhe kontrolluar emocionet e vetvetes, se te tjereve dhe te disa grupeve. A nuk e bene këtë drejtuesit e Luftës se Vlorës? Po. Me ane te fakteve ata krijuan nje ushtri, nje shtab, një prefekture. Emocioni qe i donte ata drejt fitores ishte atdheu. Ne mos duhej te clirohej, te paktën, me vdekjen e tyre te shpëtohej nderi i tij, sipas motos: ” O Vloren, o vdekjen!” Ata ishin njerëz me shkolle, me pasuri, me virtyte. Gjithsecilit, iu ngarkua detyra sipas aftësive. Per ta treguar kete gje, Enver Memishaj, përdor edhe vete inteligjencën emocionale. Behet shume i ndjeshëm, duke i studiuar personazhet ne gjerësi dhe ne thellësi te fakteve. Duke i kuptuar ata ne te gjitha dimensionet, kërkon qe te binde lexuesin ne ate qe thote. Kjo është aftësi, apo një mjet qe e ndihmon lexuesin per te zbërthyer shume gjera, te cilat kane mbetur enigmatike, si dhe shume shprehje apo fjali, qe ne ndonjë rast duken te thjeshta, por ne fakt kane filozofi te holle popullore dhe kthehen ne epistemologjike si shprehja, qe i thotë Alem Mehmeti te urtit Ismail Qemali, kur po u vinte ushtria turke: “Tipeshk ne det dhe une ujk ne pyll!”, qe do te thote ti do te ikesh matane detit, ndërsa unë do te dal kacak, por si sinonim ka lirinë ashtu si ta jep mëma natyre. Ndërsa flet per udhëheqësit e Luftës se Vlores, ai nuk harron pa përmendur getat e fshatrave, njerezit e thjeshte, barinjte, te renet, vendos listat e tyre emër për emër. Lufta e Vlorës ishte lufta e fisnikeve. Fisnikëria nuk tregon vetëm shkalle shoqërore te larte, por vlera shume te larta ne sherbim te atdheut dhe njerëzimit. Për ti treguar këto vlera atdhedashurie, autori përdor edhe poezi, te cilat e spikatin me shume historinë dhe heroizmin, si per shembull vargjet e poetit vlonjate Kudret Kokoshi, për Toto Bolenen:

“Dhe ne grushtin e gelikte krrab’n e berrave mbertheje…/Me ate kerrabe historike, kundrejt Historise veje!”

Aktori Vasillaq Godo recitoje poezinë Toto Bolena të shkruar nga Kudret Kokoshi.

Fahri Shaska kumtojë rreth figurës së Ahmet Lepenicës dhe qëndrimit të tij si dhe mohimit që i është bërë në shumë botime të viteve të shkuara kur emri i tij nuk përmendet .

Albert Habazaj analizoi figurën e patriotike të Ahmet Lepenicës duke ju referuar studimit të hollësishëm bibliografik.

Mësuesi, Shpresim Kasaj, Kryetar i shoqatës” Armeni” do tu referohet pasqyrimin fakteve ne luftën e Vlorës nxjerr nga libri. Nga familja Ahmet Lepenices, përshëndeti Irfan Canaj.

Autori i botimit të librit Enver Lepenica tha se në hartimin e kësaj vepre kanë ndihmuar me konsulencat e tyre: Dr. Bujar Leskaj, Dr. Iliaz Gogaj dhe Prof. Nestor Nepravishta. Vlerësimi i librit është bërë nga Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, Mjeshtër i Madh.

TË BASHKUAR NË 100 VJETORIN E PAVARËSISË

November 4, 2012 by dgreca

Nga Luan Çipi/

Po afron, po vjen, ja mbërriti…/

Pavarësia, prej Kosove po zbret malit,/

Po ndjej trokun e kalit të Is Buletinit,/

Ja shoh mjekrën e bardhë Ismaili Qemalit./

Aty rreth të mbledhur tok, Paria,/

Pa cungime, fshehje e grisje/

Nga Berati, Dibra, Kosova dhe Çamëria./

Flamuri i Skënderbeut, në nisje./

Aty e shoh prapë kryelartë Lef Nosin,/

Vrionët, Toptanët, Dematët, Begollin,/

Gurakuqin, Mustafa Krujën dhe Qazim Kokoshin,/

Frashërllinjtë, Ali Këlcyrën, Dom Nikoll Kaçorin…/

Janë të gjithë nga mbarë Shqipëria./

Aty pranë dhe Matjanët, Riza Zogolli,/

Nga Janina, Gjakova, Plava e Gucia/

Kur shkundej e dridhej Stambolli./

Dhe ashtu do ngelen, bashkuar./

Së toku e bënë historinë./

Ylberi, shumëdritësh ndriçuar,/

Shumëngjyrësh e shfaq bukurinë./

Vlorë, 02.11.2012

STATUSI LEGAL I PRONAVE ÇAME DHE TRAKTATET QË I MBROJNË ATO

November 4, 2012 by dgreca

nga Ervin FETAHU/

Ne foto: Tapi Osmane e lëshuar në Çamëri/

Tashmë e drejta e çdo individi apo bashkësie për të jetuar i lirë e me dinjitet në trojet e tij nuk është më utopi.Veç fakteve historike mijëra vjecare,të cilat dëshmojnë qartazi të drejtën legale të popullsisë Çame,gëzonjëse e dinjitetit të saj në tokat stergjyshore.Padyshim,dokumentacionet,arkivat dhe traktatet e shumta ndihmojnë dhe mbështesin fortë për rikthimin e popullsisë çame në vatrat e tyre.Do doja që shtjellimin dhe qasjen time ta cek në dy etapa,ne etapën e parë,ate “Historike” ,por pa dashur të bëj historianin, thjesht më ndihmon të plotësoj analizën time për etapën e dyte,pra atë “Juridiko-Teknike”,e mbështetur nga traktatet apo marrveshjet shumëpalëshe në lidhje me komunitetin autokton shqiptar të Çamërise. Ndaj është e udhës mos të flejmë gjumë,por të lëvrojmë traktatet e fuqive dhe perandorive të kohës,të cilat garantojnë të drejtat legjitime të trashëgimisë tonë pronësore,kulturore dhe religjoze,ku sigurisht i kemi të garantuara në kuadrin e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut.Etapa e pare,përkon me vazhdimësinë historiko-territoriale,ku domosdo e drejta e trashgimisë pronësore,apo ajo etniko-gjuhësore përballet me rendet e reja botërore,ku format e pushtimeve dhe sundimeve të zgjatura linin gjurmë, dhe krijonin realitete të reja siç ishin instalimet në forma të organizuara “Shteterore” nga perandoritë e kohës,dhe si rezultat i predominimit ushtarak,këto perandori ushtronin administrimin e tyre në trojet tona,kësisoj gjendeshim përballe inkorporimit me hir apo me pahir si pjesë përbërëse me ndarjet përkatëse administrative.Si kudo,edhe tek ne,njiheshin shtresat e ndryshme sociale ,si ato feudalo-ushtarake,artizane,apo fshataro-blegtore.Kuptohet perandoritë ngrinin politika mbështetëse të shtresave të ndryshme,ku bënin pjesë aristokratët vendas,mandej krijoheshin ligje përkatëse sipase mendësisë së asaj kohe.Rebelizmi i shqiptarëve ndaj perandorive ishte i njohur,por sërisht ata nuk mundeshin ti kundërviheshin pafundësisht këtyre fuqive ushtarake,dhe papritur e shikonin veten herë si vasalë e herë si kundërshtarë.Shqiptarëve nuk u mungonte aspak aftësia e përshtatjes në elitat perandorake.Nuk mund të mos përmendim perandorët Romak me origjin Ilire,apo perandorë Bizantin,si Kostandini i madhë,duke shtuar titujt e aristokracise si Despot, Qefal, Sebastokrator, Arkont, Baron, Bej, Aga apo Vezir e Grand-Vezir.Kalimi nga perandoria “Romake” e cila u shqua si perandori administrative,me të drejta të sanksionuara për qytetarët e shtresave të ndrsyhme,siç njihet ndryshe në jurispodencë si e “Dretjta Romake”.Më pas vjen “Bizanti” si një perandori me një këmbë në lindje e një në perëndim,e cila mbijetoi më gjatë nga të gjitha perandoritë.Le të ndalemi pak tek perandoria Bizantine,ku arkivat dëshmojnë mbi rolin e shqiptarëve dhe kontributin e tyre në këtë perandori.Prijësat dhe familjet feudale të kohës, gëzonin një status tejet të veçantë,kjo jo si dhurate, por si vitaliet dhe zotësi nga ana e tyre.Ata poseidonin zotërime dhe administronin territore në të gjithë Ballkanin,nga Kroacia në Moldavi, nga Bosnia në More e Peloponez.Mijëvjaçari i dytë do i gjente shqiptarët përballë disa realiteteve ku bota si asnjëherë më parë nuk i kishte hasur,pra fillimshekulli i XI-të do të vërshonte me inicimin e kryqëzatave nga “Papati Katolik” drejt tokës shenjtë,të cilat zgjatën për shekuj me rradhë.Në kthimin nga toka e shenjtë për në Evropë,familje feudalo-ushtarake Latine,filluan të pushtonin dhe çanin mes për mes perandorinë Bizantine,papritmas po krijoheshin principata të vogla autonome dhe shpeshherë rrebele ndaj perandorisë Bizantine,ku pjesë e këtyre fragmentarizimeve të feudeve u bënë edhe territoret Arbërore,gjatë kësaj kohe dalin në skenë familje Lordësh shqiptarë, të cilët nuk mund të lejonin që tokat e zotërimet e tyre të pushtoheshin nga prijësa Sllave, Latin apo Greko-Bizantin,edhe pse në shumë raste trojet tona gjendeshin të pushtuara.Fisniket apo Aristokratet shqiptarë, e dinin fare mirë,se ruajtja e dinastive dhe e zotërimeve kërkonte aleanca politiko-diplomatike, lidhje martesore me familje aristokratësh,qofshin këto Latine,Sllave,apo Bizantine.Pra aristokracia shqiptare kishte hyrë në një fazë të re konsolidimi e pozicionimi në territorin e Ballkanit,ku disa forcoheshin së tepërmi e disa dobësoheshin,dhe kjo herë-herë i çonte në konfrontim njëri me tjetrin.Logjika ishte e thjeshtë,ruajtja dhe mos humbja e territoreve,që rrjedhimisht përbënin hallka feudesh shqiptare nga Kroacia deri ne Peloponez.Po ç’lidhje kishte Çamëria me këto realitete…?! pas kryqëzatës së IV,Despoti Mihal Komneni themelon Despotatin e Epirit.Nuk zgjat shumë,Bullgarët dhe Sllavët e pushtojnë këtë despotat dhe e bëjnë pjesë të mbretërive e principatave të tyre, nuk do të zgjasë shumë,diku nga lindja,doli në skenë një njësi ushtarake në një kohe fare të shkurtër kthehet në një perandori kërcënuese që do gëlltiste shumë zotërime në mbare ballkanin,përfshi këtu dhe vetë Bizantin njëmijë e ca vjeçar.Ballkani po humbiste sovranitetin, nuk kishte politika solide ushtarake,ndërkohë Osmanët kishin arritur të penetronin kudo në Ballkan, madje dukej se ata kishin kishin marrë seriozisht dhe kishin plane afatgjata në rajon.Roli i Fisnikëve dhe Arkondëve shqiptarë të Epirit dhe mbarë shqipërise ishte të ruanin me doemos zotërimet e tyre,shpesh herë i kundërviheshin Latineve nga njëra anë,Sllavëve dhe Osmanëve nga ana tjetër,pa harruar këtu dhe greko-bizantinët.Pra Epiri u bë arenë e betejave të përgjakshme midis Sllavëve,Latinëve, Bizantinëve,dhe Shqiptarëve autoktonë.Në pah dolën kastat e feudalëve dhe Aristokratëve shqiptarë si psh : Shpatajt, Loshajt, Fratët, Zenebishët, Matrangat, Barbatët, Kravarët, Mikrat, Rëndajt, Rrallët,Kallogjerët e tjera familje fisnikësh, ku për asnjë çast nuk reshten së luftuari për zotërimet e tyre në Epir,Thesali,me qendra Janinën,Prevezën,Agrafën dhe malet Mikra e Kravar.E tillë klasë feudalësh me legjione të mirëorganizuara ushtarakisht,ku si në asnjë teritor tjetër të Bizantit, nuk njihte shtresë Arkontologjie kaq të pathyeshme,ndaj nuk ishte e lehtë mposhtja e tyre.Interesat ishin tepër të mëdha,korridoret që ata zotëronin me linjat e karvaneve lindje-perëndim e anasjelltas,gjallëronin tregtinë e Venedikut drejt Bizantit.Ndaj çdo fuqi Latine,Sllavo-Bizantine,apo Osmane duhej të binte në ujdi dhe marrveshje me këta njerëz potent,ku me të drejtë historiani grek “Lazarou” kishte parasysh këtë pozicion gjeo-strategjik,ndaj dhe i quante çamët “Paria e Epirit”.Familjet fisnike pas shumë rezistencash më në fund të dëtyruar bëjnë disa marrëveshje dhe kompromise me “Perandorinë Osmane. Derivat i etapës historike është Etapa e dytë,pra ajo ligjore,pa dashur sërisht të bëj juristin,por ngjarjet legale e ligjore të çertifikuar në shekuj,japin një panoramë brilante të së drejtës ndërkombëtare.Traktati i parë i shkruar midis fisnikëve të Epirit dhe perandorisë Osmane është ai i vitit 1430-të,mbajtur nga Kara Sinan Pasha dhe aristokracisë vendase për dorzimin e Janinës pa luftë,një kopjo origjinale e traktatit ruhet mirë edhe sot.Para kësaj marrëveshje,prinin edhe marrëveshje të tjera me Venedikun apo Bizantin,por nuk zgjatën shumë për shkak të destabilizimit dhe instalimit Osman, ku u përzien shumë interesa në rajon.Marrveshja me “Bejlerbeun e Rumelise” shënonte fazën e parë “Juridiko-Politike” ku më pas siç shihet nga arkivat,u pasua me tjera marrveshje të cilat angazhonin perandorinë Osmane të njihte dhe respektonte transaksionet e mëparshme,të cilat jo më kot marrin vlerë juridike sot e kësaj dite,prej nga derivon edhe e drejta pronësore mbi origjinën e pronës,e trashguar kjo brez pas brezi me: “1- Ruajtjen e lirisë, 2-E drejta pronesore e aristokracise vendase,3-Ruajtja e besimit krishter, si kishat e manastiret”.Koha rridhte me shpejtësi rrebeshi,disa mbanin fenë kristiane, e disa të tjerë përqafonin Islamin,por kjo nuk i pengonte të ruanin identitetin e tyre etnik që trashgojnë sot.Shqiptarët,si të krishterët dhe muslimanët shkëlqenin në fusha të ndryshme,si në atë ushtarake si spahi të krishterë,me kalimin e kohës shumë prej tyre u konvertuan në muslimanë si një zgjedhje personale,karriere,apo ekonomike.Shtresat kalorsiako-ushtarake predominoheshin në të shumtën nga musliman, për vetë faktin se privilegjet ishin më të mëdha,por kjo nuk i pengoi të krishterët të bënin karrierë,si Guvernatorë krahinash,ku kemi rastin e familjes Gjika apo familja Mavrokordato në Moldavi e Vllahi,apo si Stratiot e Armatol, si tregtar të fuqishëm,që dispononin banka me kapital të madhë kredidhënës.Nga momenti ku perandoria Osmane u instalua në Ballkan,pikërisht në Epir,filloi regjistrimi i detajuar i pronësive , qofshin ato private, apo publike, si ferma, çifliqe,Hase,Zeamete apo kullota të ndryshme.Titujt dhe dëshmitë e pronësisë shoqëroheshin me Tapi përkatëse,të njohura e çertifikuara për mbarë qytetarët e perandorisë pa dallim religjoz apo etnik.Njihet fare mirë aristokracia e ortodoksëve të “Fanarit” Stambollit,ku pasuritë “ Vakëf ” të grekërve,dhe të tregtarëve Hebrej të Selanikut,ruheshin në mënyrë të përkryer,pra me pak fjalë konçesionet dhe transaksionet e qytetarëve të ndryshëm ishin të aksesuara në çdo skaj të perandorisë. Pronat me një status të veçantë ku hyjnë transaksionet e “Popullsisë Çame”, merrnin garanci të vaçanta hipotekore dhe kalonin në “Institucionin e Sigurisë Lartë – Vakëf ” ku njihet nga të gjithë organizmat ndërkombëtare-ligjore me statusin e pronës së patjetërsueshme në çdo rrethanë qoftë ajo,ndaj edhe ligji i sekuestros mbi pronat Çame është “Nul”, edhe gjykata më e “lodhur” në botë e rrëzon atë ligj të pakuptimtë.Madje shumë qytetarë evropian të asaj kohe,si psh tregtarë venedikas,franceze apo anglez blenin prona në perandorinë Osmane,dhe pajiseshin me çertifikata pronësie legale.Në shekullin e XVIII-XIX-të me daljen në pah të iluminizmit evropian,filloi të kishte një tendencë për vetëdijen kombëtare,deri në atë kohë njihej shumë pak nga etnitë brenda perandorisë Osmane.Idetë iluministe përfshinin disa popuj brenda perandorisë,biles edhe vetë Turqit,pra çdo popull filloi të krijonte vetëdije,e pak nga pak një shkëputje nga perandoria,si psh:Rumunët,Serbët,Bullgarët dhe Grekët,domosdo u pasua edhe nga Shqiptarët.Historia dhe kalvari i mundimshëm për popullsinë shqiptare të Çamërise nis me fillimet e themelimit të shtetit grek më 1832-shin,pas një lufte 10-të vjeçare të Greqisë për pavarësi,ku një rol të rëndësishëm kishin edhe arvanitasit.Më 1830-31,Greqia u morr në protektoriat nga fuqitë e mëdha,“Protokolli i fuqive të mëdha garantonte të drejtat e minoriteteve etnike dhe fetare në çdo aspekt,pra Greqia duhej të njihte shtetin ligjor,dhe sigurisht filloi të përballej me një realitet të ri,ku obligohej të ruante e respektonte pakicat qe tashmë gjendeshin në mbretërinë e porsaformuar Greke,gjithashtu detyrohej nga fuqitë e mëdha të nënshkruante respektivisht transaksionet pronesore të mëparshme nën perandorinë Osmane”.Marrveshja e dytë konsiston më 1832,me traktatin që mbreti i Greqisë,Bavarezi Otto nënshkruan“Traktati i Kostandinopojës i cili parashikonte mbrojtjen e minoriteteve religjoze dhe pronave të tyre”.Me kalimin e kohës Greqia shfrytëzonte aleancat me fuqitë e mëdha dhe njëkohësisht i qante syri për territore të tjera nën perandorinë Osmane.Si rezultat i oreksit të mëtejshem,më 1881-shin,Greqia nuk u mjaftua me territoin e 1830-ës,por aneksoi Thesaline, Arten dhe Prevezen,dhe i shkeput nga Vilajeti i Janines,pra aneksoi teritoret e Çamërisë jugore.Këtu nisin seriozisht tragjedia e popullsisë çame,ku përherë të parë “Greqia Moderne“pushton territore me popullsi jo greke,edhe pse nënshkruan sërisht “Konventën e Kostandinopojës për ruajtjen e popullsive muslimane në Epir dhe Thesali,ku prekeshin direkt o-popullsia çame, shqiptaro-muslimane.Qindramijëra shqiptarë të Artës dhe Prevezës edhe pse mbroheshin me konventat për ruajtjen e minoriteteve religjoze,ata detyrohen të lenë shtëpite e tyre dhe të shpërngulen me dhunë prej andej”. Pavarësia e Shqipërisë shoqërohet e cunguar,një vit më vone, pra më 1913-ë sërisht me ndihmën e fuqive të mëdha Greqia shfrytëzon dobësimin dhe rënien e perandorisë Osmane,dhe kafshon territore të tjera shqiptare nën perandorinë Osmane siç ishte Çamëria dhe qarku i Janinës me rrethinat Kostur,Konice,Follorinë etj.Epiri “Çamëria” ishte pjesë e “Vilajetit të Janinës” një prej katër “Vilajeteve Shqiptare” nga më të rëndësishmit në Ballkan.Këto aneksime gjithësesi merrnin vlerë “Juridike” kur firmoseshin nga fuqitë e kohës, siç ishte “Traktati i Londres” . Pasohet me traktatin tjetër “Traktati i Athines” në mes Turqisë dhe Greqisë, të 14 nëntorit 1913 ” Neni 6-të Traktatit të Paqes,Obligonte Greqinë për të respektuar të drejtat pronesore dhe fetare të popullsive që mbeteshin nën juridiksionin e shtetit Grek”.Për të kaluar më tej në luftrat që do vijonin më pas, ” Traktati i Sevres” dhe ”Traktati i Lozanes” i dha të drejta pronësore dhe religjoze,popullsive që shpëtuan nga shkëmbimi,midis Turqisë dhe Greqisë,ku u bë një përpjekje për të quajtur popullsinë muslimane të Çamerise si popullsi turke, shumë çamë u imponuan apo u detyruan nga pala greke të emigronin për në Turqi,dhe anasjeltas,shumë shqiptarë ortodoksë të Turqisë të shpërnguleshin nga Turiqa për në Greqi si grekë,për fat të mirë,përfaqësuesi grek Kaklamanos,dhe ai turk Riza Nuri deklaruan,“se banorëve Shqiptarë të Turqisë dhe të Greqisë do të përjashtoheshin nga marrveshja e shkëmbimit ”edhe pse ishte tepër vonë,një pjesë jo e vogël ishin shkëmbyer. Shumica e Çamëve ia doli të fitonte këtë betejë fal ndërhyrjes dhe presionit të shtetit shqiptar duke deklaruar se çamët ishin shqiptarë autoktonë,por mos harrojme,kjo nuk mjaftonte,shteti shqiptarë i kujton shtetit grekë se do të aplikoheshin të njëjtat masa edhe për minoritetin grekë në shqipëri, ka të dhëna që edhe qeveria Turke i bëri po të njëjtin presion Greqisë,nëse ajo do shkëmbente dhe depërtonte muslimanet e Trakës për në Turqi,do përfshiheshin në shkëmbim edhe grekët e Stambollit. Kuptohet qartë përse grekët nuk tentuan më tej,për ta ishte shumë e rëndësishme dhe simbolike qëndrimi i popullsisë greke në Kostandinopol.Sakaq sipas raportit të“Komisionit Evropian për Ligj e Demokraci “në “Këshillin e Evropes” pas negociatash të gjata në komisionin miks “Më 19/1/1923 përfaqsuesi grek Kaklamanos deklarron se askush nga shqiptarët e Epirit nuk do të dëbohet,dhe premton publikisht se Çamët nuk do ishin kontigjent shkembimi midis Turqise dhe Greqise”. Edhe pse Greqia sanksionohej të njihte minoritetet dhe trashëgimnitë e tyre religjoze, të cilat nuk ishin të pakta,si Shkollat,Medresetë,Xhamiat,Tyrbet,Teqetë,Kullat e kështjellat me stil të veçantë arkitekturor, apo pazaret e çarshitë karakteriske plotë e përplotë me dyqane,ku për fat të keq tashmë i kanë zaptuar me pa të drejtë njerëz të ardhur,pa indentitet. Aspak nuk po respektoheshin të drejtat e popullsive me statusin e “pakicave etnike”,si psh:Çamët,Armenët,Sllavo-Maqedonasit,Turqit,Hebrenjtë,Arvanitasit etj,edhe pse këto popullsi gëzonin statusin e qytetarit të barabartë dhe të lirë,pra automatikisht Çamët përfitonin dy statuse të munguara,statusin etnik dhe atë religjoz i siguruar nga Traktati i Sevrës dhe ai i Lozanes.Prej 1923-shit e deri në fillimin e luftës dytë botërore,qeveria greke filloi me reforma agrare,kinse vetëm për zonën e Epirit ku dihej historikisht që banohej me shqiptarë,në kundërshtim me çdo konventë të nënshkuar prej saj,ajo shfrytëzon sërisht epërsinë dhe dhunon popullatën e pambrojtur çame,me pretekse të paqëna,duke u sekuestruar pronat e pa tjetërsueshme ”Vakf-Trashgues” që do i kishte zili çdo qytetar grek,për nga rregullsia e vërtetësia që buronte brez pas brezi,nga koha e Bizantit ,ku shumë “Familje të mëdha Çame” ruajnë pemën ”gjenalogjike” familjare deri në 20-të breza.Mbarimi i luftës dytë botërore më 1944-ën do kulmonte me dëbimin dhe largimin e shqiptarëve të Çamërisë duke ushtruar një genocid tejet barbar dhe i pa shoq,me moton tokat pranë kufirit duhen të popullohen vetëm me grekë,dhe duhen dëbuar pjestarët e etnive të tjera si rrezik për shtetin grek,sikundër na vranë fizikisht,ata dhunuan religjonin tonë,prishën monumentet e kultit,i katandisën në stalla bagëtish,vranë e masakruan pjestarë të klerit musliman,shpërdoruan e përdhosën Vakëfet dhe vendet e shenjta të religjionit tonë.Greqia i anashkalon këto traktate,edhe pse është e detyruar ti njohë ato,por ndoshta edhe ne jemi disi të plogësht dhe në gjumë,nuk po tregohemi aq aktiv sa duhet.Qeveritë greke me të njëjtat traktate,me të njëjtat Tapi-Hipotekore hedhin në gjyq shtetin Turk e i kërkojnë të zbatoj po të njëjtat marrveshje identike për pasuritë e grekërve në Stamboll,mandej po me të njëjtat Tapi-Hipotekore,kërkojnë pronat “Vakëf ” të Libanit, Egjiptit, Jeruzalemit, Turqisë e gjetkë.Standardi i dyfishtë dhe i papranueshëm përqafon mendësinë greke,kurse shqiptarëve e njëjta vlerë juridike u mohoet nga grekët,dhe për pronat e tyre ata u referohen traktateve në fjalë.Sikur mos mjaftohej me kaq,Greqia firmos edhe një tjetër traktat më 1947-ën “Traktati i Parisit” Këtu bëhet fjalë për të drejtat e qytetarëve me nënshtetësi greke që janë të një feje apo kombësie tjetër,ku sipas traktit të Parisit Nr 14,paragrafi 9,thuhet egzaktësisht se “Greqia obligohet dhe duhet të respektoj të drejtën e pronës të njohur në mënyrë ligjore nga organizmat ndërkombëtar”.Pra bëhet fjalë “edhe për nënshtetasit greke me kombësi shqiptare si popullsia Çame”Uroj të kem hedhur sadopak dritë në këtë hulumtim modest,i cili paraqet kalvarin historiko-juridik të shqiptarë të Çamërisë,ku kërkon dhe lufton në mënyrë qytetare,për të bërë të mundur kthimin në shtëpitë dhe vatrat e tyre shekullore…!

DITET E KULTURES SE KOSOVES NE DIASPORE

November 3, 2012 by dgreca

Na shkruajne nga Brukseli: Ali Podrimja, figurë emblematike, që i shërbeu të sotmes dhe të nesërmes poetike shqiptare./

nga Agron Shele*/

Në kuadrin e 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shipërisë, Unioni i Shkrimtarëve dhe i Kritikëve Shqiptarë në bashkëpunim me Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptarë në Belgjikë, organizuan në Bruksel, orën letrare “Ditët e Kulturës së Kosovës në Diasporë”, orë letrare e cila mbështetej financiarisht nga Ministria e Diasporës Kosovë dhe që kishtë për promocion promovimin e Antologjisë poetike “Dhimbë e bukur (homazh për poetin Ali Podrimja)”, përgatitur nga autorët Reshat Sahitaj dhe Begzad Baliu.

E veçanta e kësaj ore letrare ishte përfaqësimi gjithëpërfshirës i të gjitha trevave shqiptare përberenda këtij Unioni letrar me autorë nga Shqipëria Bahri Myftari, nga Kosova Gani Xhafolli dhe Reshat Sahitaj, nga Maqedonia Kalosh Çeliku, nga Mali i Zi Haxhi Shabani dhe nga Presheva Arsim Halili. Ora letrare u hap nga Koordinatorja e Shoqatës së Shkrimtarëve të Belgjikës znj Shiponja Duro, e cila e çeli këtë sipar me poezitë pishtar të këtij autori të madh për Kosovën, ku shprehje të tilla si: “Kosova është gjaku im që nuk falet!, Më shumë se kushdo tjetrër të njoh, Kosovë, Unë biri yt .”etj, krijuan sensacionin e duhur për zhvillimin e këtij aktiviteti. Më pas këtë event e përshëndeti dhe Ambasadori i Republikës së Kosovës Z Ilir Dygolli, i cili falenderoi nismëtarët dhe organizuesit e këtij eventi, si dhe Unionin që ata përfaqësojnë, falenderoi të pranishmit, si dhe u ndal në kontributin e poetit të madh Podrime,si autori më i përkthyer kosovar në kulturat e tjera letrare, kontribut i cili me plot të drejtë vlerëson dhe indetifikon kulturën kosovare dhe asaj shqiptare. Në fjalën e tij Z Reshat Sahitja i bëri një rezome të shkurtër kësaj antologjie poetike, ku rreth 60 autorë të njohur si Agim Vinca, Kristaq Shabani, Musa Jupulli, Visar Zhiti etj, me zërin e tyre poetik i thirrën himn lajmotivit të jetës dhe veprës së këtij poeti me përmasa kaq të mëdha. Për veçoritë poetike, stlistikore, rolin e tij në ngritjen e nivelit artsitik dhe modernizimin e poezisë kosovare, si dhe mesazhin e madh të Popdrimes për rritjen e ndërgjegjies së popullit kosovar, do referonin përfaqësuesit e ftuar nga mbarë trevat shqipfolëse, të cilët me ilustrimet e tyre në vargje do krijonin një atmosferë shumë më të këndshme dhe do e bënin këtë event edhe më emocionues. Në fund të takimit autorët me banim në Belgjikë do shprehnin opinionet e tyre rreth kësaj embleme poetike, duke e bërë takimin edhe më interesant. Dr Xhovalin Kola do shprehej se: “Podrimja ishte autori parë kosovar që bashkoi poezinë me ç’ ështjen e zgjidhjes së problemit kombëtar”. Poeti, piktori dhe historiani Lekë Pervizi do e mbështeste referencën e tij rreth kushteve historike në të cilën u zhvillua kjo poezi dhe me plot të drejtë ai do e përkufizonte këtë poezi si: “Poezi e pasthirrmës dhe rizgjimit të ndërgjegjies kombëtare”. Shkrimtari Albert Nikolla u referua në simbolikën dhe teknikën poetike të këtij autori dhe do e cilësonte poezinë e Podrimes si :”Simbolikë e poezisë moderne kosovare”. Inisiatori i Antologjisë poetike shqiptare në Gjuhën Frënge me rreth 80 autorë shqiptarë, botuar këto ditë në Belgjikë,ku natyrisht përfaqësohet dhe poeti madh Podrimja, z. Vasil Çepani përgëzoi të ftuarit dhe u shpreh se ‘ikja’ e Ali Podrimes ishte si nje shëtitje pa fund.Vlen të përmendet se imazhet dhe pamjet e këtij eventi u përcollën nga fotografi profesionist dhe i talentuar z.Asllan Krasniqi. Për të pranishmit u shtrua edhe një koktej, ku nën trokitjen e gotave dhe bisedës së lirë do përjetoheshin çaste dhe momente nga më mbresëlënëset, momente që mund të ti falin vetm kreatura të tilla krijuese dhe korifenj të kulturës tonë kombëtare, sikurse është dhe do të mbetet për jetë poeti madh Ali Podrimja.

* Sekretari Përgjithëshëm Internacional “Pegasi” Albania