Archives for September 2013

Doli numri i ri( 8 ) i revistës”Malësia”

September 10, 2013 by dgreca

MALËSIA-Revistë për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore/

Doli nga botimi numri i 8 i revistës për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore„Malësia“në Podgoricë, Mal të Zi, me një përmbajtje të pasur të punimeve shkencore dhe artikujve studimorë nga mbarë hapësira shqiptare dhe më gjerë. Në këtë numër kanë bashkëpunuar studiues nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Kroacia, Italia dhe Mali i Zi./

Në rubrikën “kulturë” punimet e veta i kanë prezantuar 22 autorë: Prof. Dr. Anton Nikë Berisha „MESHARI“- vepër e hartuar nga Gjon Buzuku; Prof. Dr. Tomor Osmani „Shtjefën Gjeçovi dhe ndihmesa e tij për shqipen“; Prof. Dr. Valter Memisha “Kostaq Cipro dhe Fjalori i gjuhës shqipe, 1954“; Prof. Dr. Ali Jashari “Fjalori Leksiko-Frazeologjik i Devollit si dëshmi etnosociolinguistike“; Prof. Dr. Shaban Sinani“Ikje prej mitit të malit“;Prof. Dr. Adem Zejnullahu“Figura e Anton Çettës në këngët popullore“; Prof. Dr.Josif Mita“Vijimësia e kohëve ndërmjet formave foljore të fjalive të periudhës“; Prof. Dr. Mimoza Priku “Studimet për shqipen nga filologët e huaj“; Prof.Dr.Fatbardha Hoxha“Ndimesë me vlerë e Agust Dozon dhe Emil Legrand për letërsinë dhe kulturën shqiptare“;Prof. Dr.Haredin Xhaferi „Për lokucionet në gjuhën shqipe“; Dr. Valbona Gace“Pamje mesianike në“Vargjet e lira“të Migjenit“; Dr. Sabina Osmanoviq“Me sytë e një fëmije dhe perçen e një shkrimtari“; Prof. Dr Abdulla Ballhysa-Dr. Elvira Lumi“Identiteti letrar“ballkanik-faktor paqeje midis popujve; Dr. Rovena Vata“Simbolika e breshkës si dekor i mitit të Malit të Camaj“; Dr.Meli Shopi“Probleme të terminologjisë lidhur me dialektologjinë dhe sociolinguistikën“; Mr. Ismail Doda“Kongresi i drejtshkrimit të gjuhës shqipe dhe zbatimi i rezolutës së tij tek shqiptarët në Mal të Zi“; Ma. Gëzim Puka“Fillimet e dramës dhe teatrit në sistemin letrar shqiptar“; Mr. Rrok Gjolaj“Poetika e përmbledhjes së vjershave“Lulet e pasosme“të Nikollë Ivanaj“; Ma. Alessia Bergamin“Përnjohje e pikëtakime etnokulturore e gjuhësore mes shqipes e italishtes“; Ma.Arjeta Ferlushkaj“Qyteti-protagonisti antihero në romanin“Kronikë në gur“; Ma. Ermira Ymeraj“Murosja e Shkodrës dhe kënga e Rozafatit, vështrim krahasues“.

Në rubrikën nga „historia“ janë prezantuar gjashtë artikuj shkencor: Prof.dr. sc. Zef Mirdita“Shqiptarët në kontekstin e katolicizmit dhe të ortodoksisë- Fryma ekumenike ndërkishtare“; Prof. Dr. Mazlum Baraliu“E drejta në luftë vetëmbrojtëse-çlirimtare dhe luftërat ofanzive“; Dr. Nermin Basha“Botë ilire në veprën e Jul Cezarit“; Dr. Rokin Daberdaku“Qyteti mesjetar i Drishit“; Dr. Kastriot Marku“Organizimi hierarkik dhe territorial i françeskanëve në trojet shqiptare“; Mr. Qazim Namani“Kosovë apo Dardani“.

Me interes në këtë vëllim është edhe rubrika „Toponomastikë“, ku dy shkrimet e përfshira këtu u kushtohen mikrotoponomisë të vendbanimeve shqiptare të Pelagonisë nga Prof. Dr. Mustafa Ibrahimi dhe Toponimia e trevave të Shqipërisë së Jugut nga Dr. Eliana Paço.

Një rubrikë të veçantë redaksia u ka kushtuar çështjeve shoqërore, me artikujt shkruar nga: Prof. Dr. David Luka“A janë shqiptarët autoktonë ?; Nikë Gashaj“Demokracia dhe opinioni publik“; Dr.Rezana Konomi“Aspekti etno-juridik mbi evolucionin e gjakmarrjes dhe të hakmarrjes në dy traditat e së drejtës( statutet dhe kanunet) dhe roli i shtetit shqiptar në mbrojtjen e të drejtës së jetës“; Dr. Juljana Kume“Greqizmat në teminologjinë e fesë ortodokse.

Në vazhdim janë përfshirë recensione ose shqyrtime për disa botime të autorëve nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Arbreshët e Italisë, trajtuar nga Akademik Gjovalin Shkurtaj, Dr. Vilma Proko, Dr. Griselda Doka, Dr. Kastriot Marku, Mas. Malvina Tafciu, Mr. Sheremet Krasniqi, Mustafa Spahiu dhe Ibrahim Hajdarmataj.

Ky numër mbyllet me urime dhe vlerësime për revistën“Malësia“nga Prof. Dr. Shaban Sinani, Dr. Sabina Osmanoviq dhe publicisti Arben Lagreta.

MALËSIA-Revistë për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore

MALËSIA, është revistë për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore. Numri i parë doli në janar të vitit 2005, në Podgoricë. Themeluesi i saj është Shoqata për kulturë dhe çështje shoqërore “Malësia “. Kryeredaktori i revistës është Nikë Gashaj, politikolog e publicist dhe Këshilltar i Avokatit të Popullit në Mal të Zi ( Ombudsmanit ).
Qëllimi parësor i revistës është që në faqet e saj të trajtohen çështje të rëndësishme nga thesari i vlerave kombëtare, historike dhe kulturore të popullit shqiptar. Gjithashtu, dëshirohet të afirmohet mendimi humanist, dija dhe idetë, të cilat do t’i kontribuojnë përparimit të shqiptarëve në Mal të Zi dhe në Rajon, si dhe ardhmërisë së tyre më të lumtur, për të cilën gjë të gjithë jemi pergjegjës dhe kemi nevojë. Pra, revista” Malësia” vazhdon të jetë zëdhënëse e intelektualëve shqiptarë nga mbarë hapësira shqiptare, me qëllim të pasurimit të kulturës e shkencës me njohje të reja dhe të nxitjes së shpirtit krijues të të gjithë atyre që kanë ide të reja, vizione, mundësi dhe aftësi intelektuale.
Revista”Malësia” ka hasur në një përkrahje të dukshme të opinionit profesional dhe shkencor, çka e dëshmon rritja e numrit të bashkëpuntorëve nga mbarë hapësira shqiptare si dhe numri i konsinderueshëm i vlerësimeve dhe urimeve të intelektualëve shqiptarë dërguar redaksisë së revistës.

Duke vlerësuar revistën ”Malësia”Akademiku Gjovalin Shkurtaj nga Tirana, në recensionin e tij, ndër të tjerat, shkruan: “Për tematikën interesante dhe seriozitetin e trajtimit të lëndës përkatëse, për kompetencën shkencore që karakterizon artikujt, ndimesat dhe recensionet e botuara në revistën”Malësia”, pa shkuar shumë kohë, ky organ ka tërhequr interesimin dhe vlerësimin e shumë studiuesëve: albanologë të huaj e vendas, filologë, historianë dhe kulturologë të shumtë. Fakulteti Filologjik i Universitetit të Prishtinës e ka regjistruar tashmë në listën e revistave profesionale dhe shkencore, punë që urojmë ta kryejnë edhe universitetet tjera shqiptare. Revista”Malësia”qysh me numrin e parë të saj ka pasur përshëndetje dhe fjalë miradie nga figura të dalluara të botës studimore e shkencore shqiptare, si dhe ka gëzuar vlerësimin me recensione përlëvduese të studiuesëve seriozë. Për hapin e mbarë dhe ndimesat e mirëpritura të kësaj reviste flasin edhe letrat uruese e përshëndetse të disa figurave të mëdha të shkencës ballkanike e më gjerë, si për shembull, letra drejtuar kryeredaktorit nga Akademiku, Aleksandër Stipçeviq ( Zagreb, Kroaci), letra e Drita Ivanajt në emër të Fondacionit Mirash Ivanaj ( The Martin and Mirash Ivanaj Fondation, Nju Jork, 24.12.2005.)”.
Prof. dr. Emil Lafe (Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë ) në letrën e tij drejtuar kryeredaktorit, thotë:“Së pari, ju përgëzoj për punën tuaj të lavdërueshme si kryredaktor i revistës”Malësia”, e cila përmban punime me vlerë shkencore e dokumentare për shumë lëmi të studimeve shqiptare dhe, përveç kësaj, ka si mision bashkimin e forcave krijuese e intelektuale për ruajtjen dhe zhvillimin e vlerave tona kombëtare”.
Bashkëpuntorët e revistës janë emra të njohur të kulturës dhe shkencës nga mbarë hapësira shqiptare dhe më gjerë. Ata janë studiues shkencorë nga akademitë e shkencave të Shqipërisë dhe Kosovës, rektora të universiteteve, dekana të fakulteteve, drejtora të instituteve më të larata shkencore , profesorë universitar , hulumtues të institucioneve shkencore shqiptare, si dhe nga vende të tjera rajonale, evropiane e amerikane.

Revista”Malësia”, ka arritur një fizionomi kulturore e shkencore të gjerë kombëtare shqiptare. Mu për këtë arsye redaksinë e revistës e përbëjnë një numër i njohur i intelektualësh nga rajonet e ndryshme shqiptare.
Revista”Malësia”është periodike dhe del një herë në vit.
Është e renditur në sistemin ndërkombëtar të publikimeve me numrin ISSN 1800-5764.
Deri me tani janë botuar tetë (8 ) numra të revistës; volumit i tyre sillet ndërmjet 192 dhe 496 faqeve.
Në numrat e deritashëm të ”Malësisë” punimet e veta i kanë botuar 190 autorë. Prej tyre janë 135 doktorë shkencash, akademikë e profesorë universitetesh nga rajonet e shumta shqiptare dhe më gjerë. Autorët e tjerë janë, magjistra, master dhe publicistë të njohur nga fushat e ndryshme shkencore.
Revista”Malësia” ka qenë dhe do të jetë e hapur për të gjithë dijetarët e kulturës shqiptare si dhe për njohjet e tjera shkencore me rëndësi dhe interes për afirmimin e kulturës dhe qenies kombëtare shqiptare dhe të njeriut në përgjithësi.

VASIL GËRMENJI, NIPI I THEMISTOKLI GERMENJIT, DIPLOMAT I SHQUAR NË KRYQËZATËN KUNDËR KOMUNIZMIT

September 10, 2013 by dgreca

Ne Foto:Nga e majta, Jusuf Begeja, dr. Athanas Gegaj, dr. Odhise Dhima, Ing. Vasil Gërmenji- Strasburg 1958, kryetar i delegacionit të komitetit Shqipëria e Lirë/

Inxhinieri i hekurudhave që u diplomua në Marsejë- Francë dhe u kthye profesor në Shkollën Teknike në Tiranë./
Perpjekja për të kandiduar për deputet në Korcë, tërheqja pas dy javësh./
Në ditëpushtimin fashist të Shqipërisë, Vasili dhe bashkëshortja franceze u larguan drejt Marsejës.Inxhinieri detyrohet të kthehet në këpucar./
Bashkimi me Rezistencën Nacionale Franceze dhe dekorimi me “ Kryqi i Meritës ” i klasit të pare. Zyrtarisht, veteran i Çlirimit Kombëtar të Frances./
Refuzon ftesën për t’u kthyer në Shqipëri, nga që e njihte nga afër Enver Hoxhën. Ai deklaronte se Enver Hoxha nuk ishte komunist kur e kishte njohur ai. U bë i atillë kur u takua me serbo-malazezët. /

· *Gazetar i pavarur në mërgim. Nga buletini”I mërguemi” boton gazetën”Liria e Kombit”

* Diplomat i shquar në kryqëzatën politike kundër komunizmit,kryetar i Kuvendit të Kombeve Europiane të Robëruara.

NGA IDRIZ LAMAJ*

1- Derë e traditës atdhetare

Vasil Gërmenji rrjedh nga një derë e traditës atdhetare. Gjyshi i tij, Thanas Gërmenji, udhëtonte shpesh për në Stamboll dhe Misir, ku takohej me patriotë dhe veprimtarë të shquar të Lëvizjes Kombëtare si me Naim Frashërin, Thimi Mitkon, Spiro Dinen e sa e sa të tjerë. Thanasi kishte miqësi të ngushtë me Jani Vreton, të cilin e përkrahu edhe materialisht për botimin e shkrimeve të para. Ai mbante lidhje me mërgimtarë të ndryshëm në kolonitë e shqiptarëve të Bukureshtit, Sofjes, Stambollit e Egjiptit dhe njëkohësisht u shërbeu dhe si ndërlidhës me të afërmit e tyre në vendlindje duke u dërguar lajme e të holla nga mërgimi, duke luajtur kështu rolin e një bankieri të vogël. Thanas Gërmenji ishte një prej themeluesve të lëvizjes së fshehtë “Dora e Zezë”. Ai u vra diku në Thrakë, duke lënë pas tre djem, Spiron, Themistokliun e Telemakun, të cilët mbetën jo vetëm jetimë por edhe në gjendje shumë të vështirë ekonomike.

Më 1892 të bijtë e Thanas Gërmenjit emigrojnë në Rumani. Aty kryejnë punë të rënda fizike, si çirakë e, në të njëjtën kohë, marrin pjesë në të gjitha veprimtaritë e shoqatave kombëtare në kryeqytetin rumun. Pas nëntë vjetësh, Telemaku e Themistokliu, kthehen përsëri në Korçë e, pas shumë peripecish, vendosen me banim në Manastir.

Në atë kohë, Manastiri ishte një prej qyteteve më të mëdha të Ballkanit, ku zhvilloheshin veprimtari të ndryshme politike e kulturore. Aty ishte Valiu i Stambollit. Në atë qytet zhvillonin veprimtarinë e tyre edhe shumë organizata shqiptare dhe të huaja, sidomos greke e bullgare. Në saje të babait të tyre atdhetar dhe të miqësive që kishte, kryetari i bashkisë u dha atyre me kontratë një biznes për furnizimin me gaz të qytetit. Me anë të asaj sipërmarrje, vëllezërit Gërmenji, siguronin jetesën familjare e njëkohësisht mbulonin veprimtaritë e tyre atdhetare.

Në fillim të vitit 1908, Telemak e Themistokli Gërmenji hapën një hotel në qendër të qytetit dhe i vunë emrin “Liria”, i cili shumë shpejt u bë qëndra e shqiptarëve të Manastirit dhe gjithë atyre që u binte rruga andej. Hoteli, veç dhomave për të fjetur, kishte një restorant, një sallë të madhe për konferenca dhe një bibliotekë që mund ta shfrytëzonin të gjithë. Në një dhomë të fshehtë ndodhej shtypi kombëtar: libra, gazeta dhe revista të shtypura në gjuhën shqipe në Sofje, Bukuresht, Boston e gjetkë.

Telemak e Themistokli Gërmenji, për t’i shërbyer kombit, nuk e ndërprenë asnjëherë veprimtarinë e tyre patriotike nga Korça, e cila prej kohësh qe bërë djepi i tërë atyre shoqërive e veprimtarive atdhetare kombëtare.

Themistokli Gërmenji luajti rolin kryesor në nënshkrimin e protokollit shqiptaro-francez të 10 dhjetorit 1916 për shpalljen e krahinës autonome të Korçës, e njohur si “Republika e Korçës”, dhe në dëbimin prej andej të pushtuesve grekë dhe të administratës së tyre. Por, “miqësia” e autoriteteve ushtarake franceze me Themistokliun nuk do të zgjaste shumë. Kur qeveria franceze filloi të marrë anën e grekëve, gjenerali francez, Salle, në një bisedë që pati me Themistokli Gërmenjin, e pyeti ndër të tjera edhe për hapjen e shkollave greke në Korçë. Themistokliu iu përgjegj gjeneralit prerë: “ Kurrë ndonjëherë qeveria shqiptare nuk do të lerë hapjen e shkollave greke në Korçë”. Ky qëndrim i patundur atdhetar i Themistokliut dhe korçarëve të tjerë patriotë si ai, njihej mirë nga autoritetet ushtarake franceze. Tashmë ata nuk kishin më interes për krahinën autonome të Korçës. Jo vetëm kaq por, për të kënaqur shovinizmin grek, me urdhër të qeverisë franceze, Themistokli Gërmenji arrestohet dhe ekzekutohet në Selanik, më 9 nëntor 1917.

Sipas historianit Athanas Gegaj, Themstokliu, në momentin kur do ekzekutohej, nuk lejoi t’i mbylleshin sytë, si zakonisht në këto raste. Për më tepër, kur e vunë para skuadrës së pushkatimit, ai vetë urdhëroi në frengjisht, me zë të lartë: “Feu!” – “Zjarr!”

* * *

Ndërsa po hidhja në letër këtë shkrim të thjeshtë, vetëm sa për të kujtuar 25 vjetorin e vdekjes së Vasil Gërmenjit, miku im i ngushtë, Bejtullah Destani, më dërgoi nga Londra këtë letër të prekshme, të pa njohur deri tani, që përkon me datën e ekzekutimit të Themistokli Gërmenjit, të cilën ia dërgonte zonjës së vet:

“ E dashura ime Evdhoksi,

Rashë dëshmor i çpifjeve. Me qenë se unë nuku kthenem në Korçë dhe më s’ jam për shtëpi, tinë ke të drejt të martohesh, po për martesën tënde të këshillohesh me Pandelinë e Tsalit i cili ka për detyrë, si atdhetar që është, të mos të të lërë të vuash. Nënës i puth dorën. Vasilin dhe Efçën i puth me mall sytë. Dijeni që vdes i pafajshëm. Kërkoj ndjesë nga të gjithë atdhetarët, në qoftë se kam bërë ndonjë të ligë pa dashur. Rroftë Shqipëria nën mbrojtjen e Francës. Shoqi yt, Themistokli Gërmenji, Selanik 9, 11, 1917. Adresa Evdhoksi Th. Gërmenji, Në Korçë, Shqipëri.”

Telemak Gërmenji, babai i Vasilit, ishte vrarë tre vjet para Themistokliut, më 1914, bashkë me Memdu Zavalanin, në afërsi të Pogradecit. Në atë kohë, për vrasjen e tij u fajësuan bejlerët e Starovës. Telemaku konsiderohej si truri, strategu politik dhe organizatori i kryengritjeve të njohura anti-turke. Novelisti i njohur korçar, Bendo Shapërdani, (Vasil Alarupi), shkrimet e të cilit janë vlerësuar lart nga Noli, shkruan për Telemak Gërmenjin:

“…Me mençurinë e Telemakut dhe trimërinë e Themistokliut, u formuan çeta të mëdha luftëtarësh për të fituar atdheu lirinë. Këto çeta u bënë më me fame dhe aq kërcënonjëse nga trimëria e atyre djemve luftëtrarë, me të vërtetë trimëria tradicionale e shqiptarit. E provuan duke shënuar një nga episodet më të kuximshme kur kryen vrasjen e komandantit të suvarinjëve otomanë, Rexhep Pashës. Vrasja u bë brënda në Korçë nga e gjithë çeta e sbritur në qytet dhe prirej nga Themistokliu që kish për kra Vasil Tromarën…” (“Shqiptari i lirë”,shkurt 1971, fq. 3 ).

2- Vasili lindi në Manastir e u rrit jetim.

Vasil Gërmenji lindi në Manastir më 12 mars 1908, pikërisht në hotelin “Liria”, që siç thamë më lart, ishte pronë e vëllezërve Gërmenji. Me vrasjen e të atit, ai mbeti jetim qysh gjashtë vjeç. E ëma qe nga prindër grekë dhe, siç duket, ata do ta kenë detyruar të bijën që të ndahej nga familja Gërmenji. Vasili u rrit në familjen e xhaxhait dhe, pas vrasjes së tij, jetoi me Teton, siç e thërriste ai të shoqen e Themistokoliut, Evdhoksinë.

Vasili, u rrit dhe u edukua në Korçë ku kreu edhe Lyceun e njohur të atij qyteti. Studimet e larta për inxhinjeri hekurudhash, i kreu në Marseille të Francës. Gjatë studimeve u njoh me Geramaine, me të cilën edhe u martua para se të kthehej në Shqipëri, më 1934. Me që Shqipëria në atë kohë nuk kishte hekurudha, u emërua profesor në Shkollën Teknike në Tiranë, ndërsa e shoqja, profesoreshë e frengjishtes në Institutin “Nëna Mretërshë”. Bashkëshortët Gërmenji shumë shpejt u bënë tepër popullorë në kryeqytetin shqiptar.

Më 1935, me ardhjen në fuqi të qeverisë së kryesuar nga Mehdi Frashëri, u duk se në Shqipëri po shfaqej një lloj lirie në zgjedhjet që do të bëheshin për deputetë. Vasili mendoi të shfrytëzojë rastin dhe vuri kandidaturën në prefekturën e Korçës. Por, kjo iniciativë e tij zgjati vetëm dy javë. Autoritetet e vendit e thirrën atë dhe i thanë se “nëse donte të mbante kandidaturën, duhej të hiqte dorë nga detyra e profesorit në Shkollën Teknike.” Ai e kuptoi lojën që po luhej edhe në ato zgjedhje dhe u tërhoq nga çdo lloj veprimtarie poltike. Dy-tre javë para pushtimit të Shqipërisë nga Italia, Vasili i la lamtumirën atdheut për të mos u kthyer dot kurrë më në të. Vendoset me banim në Marseille të Francës.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, gjendja ekonomike, veçanërisht për shtetet e ndërlikur në luftë, u bë tepër e vështirë. Njerëzit vuanin deri edhe për kafshatën e bukës. Vasili me të shoqen, për të përballuar jetesën, hapën një dyqan të vogël për riparim këpucësh, me fjalë të tjera, punon si këpucar. Me atë punë të thjeshtë arrin jo vetëm të bëjë një jetë normale por dhe të ndihmojë shumë shokë e miq. Vasili ishte i njohur për bujari. Pas pushtimit të Francës jugore nga forcat gjermane, i bashkohet Frontit Luftarak Francez, Resistence Nacional, që kryesohej nga Francois Mitterand, i cili, kur vdiq Vasili, ishte president i Francës. Në mbarim të luftës i jepet në shenjë nderimi “ Kryqi i Meritës ” i klasit të parë dhe njihet zyrtarisht veteran i Çlirimit Kombëtar Frances. Pas Luftës vazhdoi punën në dyqanin e këpucëve.

3-Gazetar i pavarur në mërgim

Si çdo periudhe tjetër historike, edhe asaj të emigracionit të gjatë politik shqiptar të pas-Luftës së Dytë Botërore, i përkasin ngjarje dhe personalitete të shquara dhe të veçanta. Me formimin e Komitetit “Shqipëria e Lirë”, më 1949, përveç figurave të njohura politike, nacionaliste, që ishin larguar nga Shqipëria duke lënë pas familjet, të afërmit e tyre dhe popullin në përgjithësi, në një gjëndje të tmerrshme persekutimi, toturash, ekzekutimesh, internimesh e burgosjesh, shquhet edhe Vasil Gërmenji i cili, me veprimtarinë e gjithanshme që zhvilloi, iu bashkua fushatës politike anti- komuniste.

Pas përfundimit të Luftës, Vasilit iu afruan menjëherë “shokët” e dikurshëm duke i propozuar të kthehej në Shqipëri e të bashkëpunonte me regjimin e ri komunist, duke i ofruar madje edhe poste të larta në qeveri. Vlen të theksohet fakti se Vasili e njihte prej kohësh personalisht Enver Hoxhën. Me të, bile, kishte pasur edhe një farë miqësie, si në Korçë edhe në Francë. Sipas Vasilit, Enveri, në kohën kur e kishte njohur ai, nuk kishte pasur ndjenja apo aspirata komuniste. Vasili e lidhte fanatizmin e Enver Hoxhës, si komunist e diktator, qysh në momentin e rënies së tij nën kontrollin e agjentëve sërbo-malazez.

Lidhur me ftesën që iu bë Vasilit për t’u kthyer në Shqipëri, të cilën ai e refuzoi me përbuzje, Dr. Ramazan Shpati na njeh me një bisedë të zhvilluar në mes Vasilit dhe Behar Shtyllës, në Paris, më 1947. Konflikti i tij i hapur me Shtyllën kishte nisur rreth çështjes së Kosovës. Kur Vasili e kishte pyetur z. Shtylla për problemin e Kosovës, ai i qe përjgjigjur: “Mjaft i kemi në Shqipëri një milion injorantë, (atëherë thuhej se Shqipëria kishte një milion banorë), pa i shtuar edhe katër apo pesë qind mijë të tjerë”. Vasili nuk kishte duruar më dhe ia kishte përplasur në fytyrë: “ Këtë tradhëti të lartë kombëtare do ta paguani shtrenjt!” – dhe ishte larguar pa u përshendetur me të, megjithëse e njihte prej kohësh. Menjëherë, pas këtij refuzimi, ai u angazhua intesivisht në fushatën politike të ashpër kundër regjimit të Enver Hoxhës.

Tërheq dhe mbledh rreth vetes emigrantë të pa ndërlikuar në partira politike. Si i pavarur, përgatit, publikon dhe shpërndan, për katër vjet, 1950-1954, buletinin mujor: “I mërguemi”, të cilin, pas disa numrash, e kthen në gazetën dy gjuhëshë, shqip e frengjisht, “Liri e Kombit”. Në këtë gazetë ai trajtoi me hollësi jo vetëm zhvillimet e brëndëshme në Shqipëri por dhe në regjimet e tjera komuniste, në përgjithësi. Në komentet e analizat e tij, ai dallohet si social-demokrat i vendosur dhe bën thirrje për bashkimin e të gjitha forcave nacionaliste në një fushatë të përbashkët kundër regjimit komunist. Regjimin komunist të Tiranës ai e akuzon gjithashtu edhe për tradhëti të lartë kombëtare lidhur me çështjen e Kosovës. Gjatë tërë veprimtarisë së vet atdhetare-diplomatike, ai asnjëherë nuk e ndau problemin e Kosovës nga kauza e bashkimit kombëtar. Në shtypin e tij, si në asnjë tjetër të emigracionit, ai ndjek me vëmendje gjithë zhvillimet e brëndshme në Jugosllavi.

Në fushatën e tij politike kundër regjimit komunist në Shqipëri, ai del me një program të qartë politik. Buletini “I mërguemi” dhe gazeta “Liri e Kombit”, janë dëshmi e gjallë e përpjekjeve të tij të gjithanëshme për çlirimin e atdheut nga regjimi komunist dhe realizimin e Shqipërisë etnike demokratike.

Polemikat e tij në shtyp janë konstruktive në plot kuptimin fjalës. Ai u bën thirrje grupeve politike në mërgim që mos të grinden me njëri tjetrin për pikëpamjet e tyre partiake, por të përqendrohen në një platformë të përbashkët, thjesht për çështjen shqiptare. Në artikullin “Parullat”, botuar tek “Liri e Kombit” para 60 vjetësh, ai shkruante: “ Nuk na pëlqejnë parullat. Veçanërisht ato që premtojnë vdekje, prerje, varje, vrasje dhe kusure, kujt do qoftë… Sot në Tiranë ku mbretëron një diktaturë e urrejtur kriminale, nuk del një gazetë, nuk bëhet një shkresë, nuk shkruhet as një kartolinë edhe private, pa patur në krye parullën “Vdekje Fashizmit – Liri Popullit”… Sidoqoftë, me gjithë parullën e tyre, Liri Popullit nuk i dhanë. Nuk i dhanë as bukë e vesh-mbathje… E futën popullin në punë të detyrueshme… Edhe sikur të ndërtojnë vepra arti dhe teknike madhështore dhe gjigandeske, dhe që mund të mbeten për një kohë të gjatë, ato do të na kujtojnë veprat e mëdha që kanë mbetur edhe sot, që kanë bërë faraonët e Egjiptit të vjetër me skllevër… Mjaft diktatura dhe diktatorë!… Le të punojmë me urtësi për heqjen e diktaturës së sotme të Tiranës dhe për zevendësimin e saj me një demokraci të vërtetë. “Urtë e butë e tigani plot”, themi në Korçë e gjetkë.”

Po të studjohen me kujdes, shkrimet e tij gjatë katër viteve, sidomos artikujt në frengjisht, shihet qartë se ai ishte një njohës i thellë i problemeve të brëndëshme të shteti komunist shqiptar, i shqetësimeve të mërgatës nacionaliste shqiptare apo dhe i hendekut të thellë midis komunizmit sovjetik dhe demokracive perendimore.

4-Antar i Komitetit “Shqipëria e Lirë”

Me 26 gusht 1949, shpallet në Paris Komiteti Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, nën kryesinë e Mitat Frashërit. Për themelimin e atij Komiteti shkruan gazeta të ndryshme perëndimore. Gazeta: “The Christian Science Monitor”, e 26 gushtit 1949, bëri këtë njoftim: “… qëllimi i tij do të jetë përfaqësimi i të gjitha shtresave shqiptare të cilat dëshirojnë vendosjen e një qeverie e cila respekton të drejtat dhe lirinë e shtetasve të vet… Në këtë Komitet përfshihen përsonalitete të shquara shqiptare në sferën shoqërore dhe politike dhe do të ketë selinë e vet në Nju York…”. Në fakt, ndryshe nga ç’shkruan gazeta e mësipërme, në atë komitet përfaqësoheshin vetëm disa nga rymat politike nacionaliste të mërgimit. Grupet politike që kishin mbetur jashtë përfaqësimit në Komitet, filluan menjëherë reagimin e tyre serioz. Vasil Gërmenji, i pa angazhuar në asnjë grupim politik, pa vonuar, në fillim të vitit 1950, përmes buletinit “I mërguemi”, përkrah idenë për një përfshirje sa më të gjerë në këtë komitet. Faktin që Komiteti e kishte selinë në Nju York, megjithëse akoma nuk ishte antar i tij, e vlerëson si diçka të rëndësishme e shpresdhënëse.

Pas reformimit të Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, kur drejtimin e tij e mori Hasan Dosti, Vasil Gërmenji emërohet antar i këtij komiteti. Pavarësisht nga kjo, ai nuk angazhohet aq
tepër në veprimtaritë e tij, thjesht për atë që e cilësonte si “një grumbullim njerzish dhe intrigash të rrezikshme për çështjen shqiptare”. Ai, me sa duket, e kishte nuhatur infiltrimin në radhët e antarëve të Komitetit të Sigurimit të Shtetit shqiptar dhe të UDB-së jugosllave.

Më 1956, kur në krye të këtij komiteti emërohet Dr. Rexhep Krasniqi, Vasil Gërmenji ishte antari i parë që u ftua për të marrë pjesë në të, ftesë që ai e pranoi menjëherë. Pas rregullimit të shpejtë të dokumentave të udhëtimit, emigron në SHBA dhe shërben me kompetencë të jashtëzakonshme në çdo fushë të veprimtarisë së Komitetit.

Për bashkëpunimin e ngushtë vëllazëror midis Krasniqit dhe Gërmenjit, thjesht për kureshtje, po i sjell lexuesit disa rastësi të çuditëshme! Të dy kishin lindur jashtë territorit të shtetit politik shqiptar, Vasili në Manastir e Rexhepi në Gjakovë. Ishin rritur jetim e në varfëri të skajshme, njëri nga zonja e Themistokli Gërmenjit dhe tjetri nga zonja e Bajram Currit, në dy qytete të ndryshme: Vasili në Manastir e në Korçë, tjetri në Gjakovë e në Shkodër. Megjithëse me përgatitje të ndryshme shkollore, Vasili me kulturë franceze dhe Rexhepi gjermane, bashkoheshin në të gjitha idealet nacionaliste shqiptare. Kishin të njëjtin mendim për regjimin komunist në Shqipëri, duke e konsideruar atë thjesht si vegël të interesave sllave, e si i tillë, duhej luftuar pa mëshirë dhe në çdo mënyrë. Të dy, megjithëse i përkrahnin dhe i respektonin partitë politike shqiptare në mërgim, kishin qëndrime të rezervuara ndaj tyre. Për ta, çdo çështje shqiptare duhej parë mbi interesin personal e partiak. Tërë këto, nuk i pengonin ata që të ishin plotësisht të pavarur në personalitetin e tyre: prof. Krasniqi më konservator, ing. Gërmenji më liberal.

5-Diplomat i shquar në kryqëzatën politike kundër komunizmit, kryetar i Kuvendit të Kombeve Europiane të Robëruara.

“…Në mbledhjen plenare të Kuvendit të Kombeve Evropiane të Robëruara, (Assambly of Captiv Europian Nations, – ACEN), të mbajtur me 15 shtator 1970, në Nju York, antari i Komitetit “Shqipëria e Lirë” dhe përfaqësuesi i tij permanent pranë kësaj organizate, Ing. Vasil Gërmenji, u zgjodh kryetar për të dytën herë. Ky ishte një nder që i bëhej në mërgim Shqipërisë tonë aq të vuajtur, një njohje të kontributit të parreshtur që i kishte dhënë Kuvendit, Komiteti “Shqipëria e Lirë”, që prej fillimit të tij, dhe njëkohësisht një vlerësim i lartë personal i z.Vasil Gërmenji nga kolegët e tij të ACEN-it. “Nëse mund të supozohet se zgjedhja e parë e tij ka qenë një shenjë kortezie ndaj një organizate antare, zgjedhja e dytë duhet konsideruar pa asnjë dyshim si shenjë e prestigjit që gëzonte z. Gërmenji ndër kolegët e tij në ACEN.”, shkruante ndër të tjera gazeta, “Shqiptari i lirë”, shtator-tetor 1970, fq.1, organ i Komitetit “Shqipëria e Lirë”.

Po ç’ishte ACEN-i, Kuvendi i Kombeve Evropiane të Robëruara? Kjo ishte organizata më e madhe dhe më e fuqishme antikomuniste në botë e mbështetur moralisht dhe materialisht nga qeveria e SHBA-së. Që nga themelimin i saj, më 1954, kur zuri vendin e Komitetit “Evropa e Lirë”, ACEN-i vazhdoi veprimtarinë e vet gati deri në rënien e regjimeve komuniste në shtetet europiano-lindore. Kuvendi Ekzekutiv ose Asamblea e kësaj organizate, përbëhej prej përfaqsive të Shqipërisë, Bullgarisë, Çekosllovakisë, Hungarisë, Estonisë, Letonisë, Lituanisë, Polonisë dhe Rumanisë. Këto nëntë shtete të Evropës Lindore dhe Qendrore që kishin qënë të lira dhe sovrane para 1939-së, ishin antare të rregullta të ACEN-it dhe secila prej tyre kishte të drejtën e një vote. Aty bënin pjesë edhe disa organizata ndërkombëtare pa të drejtë vote, si “Ndërkombëtarja Agrare”,” Bashkimi Demokratik i Krishterë i Evropës Qendrore”,” Qendra e Sindikatave të Lira në Mërgim” etj. Qendra e Kuvendit ishte në Nju York, në një pallat afër Misionit Amerikan pranë Kombeve të Bashkuara. ACEN-i kishte zyra edhe në Uashington, D.C. Gazeta e njohur “The Nju York Times”, e ka vlerësuar ACEN-in si një OKB të vogël. Ai kishte përfaqësi të përherëshme në Argjentinë, Australi, Brazil, Kanada, Francë, Gjermani, Angli, Itali, Suedi, Danimarkë, Kolumbi, Ekuador, Greqi, Indi, Japoni, Liban, Meksikë, Filipinë dhe Zvicër.

ACEN-i e realizonte veprimtarinë e vet me anë të këtyre organeve: Komiteti i përgjithshëm, organ ekzekutiv që drejtonte shërbimet e organizatës gjatë vitit; Komiteti i punës, Komiteti politik dhe juridik, Komiteti ekonomik dhe social, Komiteti kulturor dhe informativ dhe Sekretariati me zyrën përkatëse të shtypit dhe të kontabilitetit.

Kjo organizatë e fuqishme antikomuniste përbëhej nga personalitete të njohura e të shquara të vendeve përkatëse si burra shteti, diplomatë, ushtarakë, etj. të cilët kishin gëzuar popullaritet në vendet e tyre, si gjatë Luftës dhe pas ardhjes në fuqi të regjimeve komuniste. Midis tyre mund të përmendim: Ferenc Nagy., ish kryeministër i Hungarisë; Constandin Visoianu, ish ministër i jashtëm i Rumanisë; Stefan Korbonski, ish kryetar i lëvizjes kryengritëse kundër okupatorit gjerman në Poloni dhe shkrimtar i njohur; Dr. George Dimitrov, kryetar i komitetit Bullgar dhe mik i Shqipërisë; Dr. Lettrih, ish kryeministër sllovak; Dr Stefan Osuki, një nga themeluesit e Çekosllovakisë dhe figura të tjera të shquara, patriotë demokratë që luftuan për lirinë e popujëve të tyre të shtypur nga regjimet komuniste.

Në tetor 1962 Vasil Gërmenji u zgjodh nënkryetar i Federa- tës Ndërkombëtare të Gazetarëve të Lirë. Është e gjatë lista e intervistave, fjalimeve, konferencave shkencore, analizave, debateve dhe shkrimeve të tij të ndryshme me karakter kombëtar e ndërkombëtar. Gjatë karierës së tij ai shkroi qindra artikuj, analiza dhe raporte diplomatike. Në shtypin e kohës, emri i tij përmëndet shpesh për rolin që ka luajtur në veprimtari të ndryshme apo për takimet e nivelit të lartë që ka pasur në Uashington me burra shtetesh e diplomatë nga të katër anët e botës. Siç e vumë në dukje dhe më parë, në tërë këto veprimtari, ai vazhdimisht ngrinte edhe çështjen e Kosovës e protestonte energjikisht ndaj regjimit të Beogradit.

6-Përshëndetja e fundit

Për Vasil Gërmenjin 28 Nëntori ishte dita më e shënjtë. Ai, edhe pasi doli në pension më1973, kërkonte me këmbëngulje që përkujtimi i Festës sonë Kombëtare nga Komiteti “Shqipëria e Lirë” të organizohej sa më mirë dhe sa më dinjitoz. Ditën e Festës, aty nga ora 10 e mëngjezit, na telefonte në zyrë dhe na kërkonte hollësitë e fundit si dhe numurin e telefonit të sallës së hotelit ku do të zhvillohej ceremonia. Megjithëse dërgonte një përshendetje me shkrim, ai bënte edhe një përshëndetje me telefon në sallë, për të uruar të pranishmit dhe për të falenderuar mysafirët e huaj për pjesëmarrjen e tyre. Në përeshendetjen e fundit me shkrim që i dërgoi Dr. Krasniqit, më 19 nëntor 1988, shkruan ndër të tjera:

“Më vjen keq që për arësye largësije dhe shëndeti nuk jam në gjëndje të marr pjesë në përkujtimin e 76-të të festës Kombëtare Shqiptare. Edhe një here tjetër, po përkujtojmë dhe festojmë në mergim ditën më të shenjtë të kombit tonë. Ashtu si e kemi bërë çdo vit, që kur kemi ikur prej atdheut, për arsye të ndryshme, por më shumë se çdo gjë, sepse nuk kemi dashur të pranojmë zaptimin e tokës tonë nga të huajtë, as që nuk kemi dashur t’i bindemi diktaturave të inspiruara ose të shtërnguara mbi kombin tonë prej të huajsh, ose prej ideologjish të huaja. Jemi të bindur se bashkë-atdhetarët tonë në Shqipëri dhe në tokat tona të robëruara, e festojnë gjithnjë këtë ditë të shquar, dhe shpresojnë të gëzojnë jetë të lumtur, në paqe me të gjithë liritë demokratike që duhet të kenë njerëzit e lirë dhe për të cilat kanë luftuar me gjak të parët tonë.”

Ndërkaq, telefonatën në sallën e hotelit, ku Komiteti “Shqipëria e Lirë” po përkujtonte Festën tonë Kombëtare, nuk arriti ta bënte. Atë ditë, më 28 Nëntor 1988, ai mbylli sytë përgjithmonë, në një aksident automobilistik, aty nga ora 12 e ditës. Trupi i tij ishte përgjakur, skenë kjo që të kujtonte fundin tragjik si të babait ashtu edhe të gjyshit të vet.

Lajmi i vdekjes tragjike të Vasil Gemenjit dhe të zonjës së tij, na erdhi pa përfunduar akoma ceremonia e Festës së Flamurit. Prof. Rexhep Krasniqi dhe Dr. Hamdi Oruçi, miq të ngushtë të familjes Gërmenji, u nisën menjëherë për në Florida. Atje organizuan në mënyrë dinjitoze funeralin e tyre në varrezat e qytetit Inverness. Komiteti “Shqipëria e Lire” mori letra e telegrame ngushëllimi nga personalitete të ndryshme të ACEN-it, ministria e Jashtme amerikane, etj.. “Zëri i Amerikës” transmetoi të nesërmen një nekrologji të zgjeruar të Germenjit ku u evidentua veprimtaria e tij në shërbim të atdheut.

Gazeta kryesore e qytetit Inverness, në Floridën qendrore, botoi një përmbledhje të veprimtarisë politike të Vasil Gërmenjit, si antar i Komiteti “Shqipëria e Lirë”, bashkë me një fotografi të tij para ndërtesës së Kongresit Amerikan, në Uashington, kur ai po i dorëzonte kongresmenit të Nju Yorkut, Horton, një memorandum politik mbi gjendjen e Kombeve të Robëruara Europiane, nga ACEN-i në vitin 1969, kur ai ishte Kryetar i organizatës në fjalë.

7- Heshtje e dhimbëshme ndaj tij

Vasil Gërmenji, trashëgimtar i një dere të njohur atdhetarësh, rritur jetim me vuajtje e varfëri të skajshme; njeri praktik dhe i gjëndshëm në jetë; bujar, besnik dhe atdhetar i shquar, sot pushon në heshtje larg atdheut. Emri tij gadi nuk njihet as në Korçën e tij të dashur e lëre më në atdheun e tij etnik, të cilit i kushtoi jetën.

Kam pasur fatin të njihem me Vasil Germenjin dhe të bashkëpunoj me të për njëzet vjet, qysh ditët e para të ardhjes time në SHBA, më 1968 dhe përpjekjeve për të ndihmuar prof. Nexhat Peshkëpinë, në përgatitjen e gazetës “Shqiptari i Lirë”, e deri ditën që ai mbylli sytë, në aksidentin e përgjakshëm automobilistik. Vite pas vdekjes së tij, mësova nga Dr. Krasninqi, se Vasili kishte insistuar para se të ndërronte jetë Nexhati, më 1970, që të hyja unë në komitetin “Shqipëria e Lirë” dhe të merresha me problemet e shtypit të tij.

Kthimi i eshtrave të Vasilit në atdhe dhe ngritja e një busti pranë xhaxhait të vet në Korçë, do të nderonte Korçën dhe korçarët. Emërimi i një rruge ose Bulevardi në Tiranë, me emrin e tij, do të nderonte Shqipërinë dhe shqiptarët. Është detyrim moral, atdhetar e kombëtar edhe për shqiptarët e Kosovës të nderojnë Vasil Gërmenjin, sepse manastirliu i Korçës, i doli zot Kosovës edhe në Pallatin e Organizatës të Kombeve të Bashkuara. Kolegëve të Vasil Gërmenjit, burrave të shteteve, diplomatëve dhe politikanëve mërgimtarë të Kombeve Europiano-Lindore, të sunduara prej komunizmit sovjetik, u janë ngritur permendore në kryeqytetet e vendeve të tyre. Pas 20 vjet demokracie në Shqipëri, është dhimbje e tmerrshme kur mendon se veprimtaria kombëtare e Vasil Gërmenjit po iu jepet bashkëkombasve të tij vetëm përmes këtij shkrimi të thjeshtë.

*Ish gazetar i Zerit te Amerikes dhe sekretar i Komitetit “Shqiperia e Lire”

* Shkrimi u botua se pari ne Gazeten DIELLI, prandaj kush e boton, duhet te citoje burimin.

Mërgimi, i parë me syrin e artistit

September 10, 2013 by dgreca

Shkruan: PIRRO MANI/

Për mua seria e “Rrëfenjave nga Amerika”, të shkruara nga Pëllumb Kulla, ishin një befasi e këndëshme dhe pas publikimit të asaj të parës, mezi prisnja të hënat që të lexonja rrëfenjën e radhës. Befasia ishte e bukur edhe pse autorin, afërmendsh, e njoh si penë të fortë të humorit e satirës dhe të pjesëve teatrale që ka shkruar e vënë në skenë, në atë planetin tonë të teatrove. Ndryshe nga psikologjia sqimatare që i ka marrë si nëpër këmëbë miniaturat teatrale që shihnim nëpër estradat, unë gjithnjë e kam vlerësuar lart punën e kolegëve të mij regjisorë që punonin atje dhe ku miku im Kulla, ka arritur një varg impresionues suksesesh. Por, megjithatë, sinqerisht nuk e besoja se Pëllumb Kulla do të niste e ta shpinte gjer në fund në një lartësi të tillë, atë gjerdan rrëfenjash, që më ngjasin me një varg reportazhesh nga Nju Jorku, sa zbavitës aq edhe të dhimbshëm, sa të përmallshëm aq edhe informativë, sa tradicionalë aq edhe modernë, sa të lidhur me shqiptarët e Amerikës, aq edhe pranë atyre të viseve shqiptare në Ballkan, sa të shtruar aq edhe ritmikë… Arti i këtyre tregimthave të botuar në Shekulli është i një graviteti të jashtzakonshëm.

Një nga tiparet më të dukshme të rrefenjave është poezia që dëshmon se ato janë shkruar me një rrëmbim. Poezia ka shërbyer aty si një rrëshirë lidhëse, si një dritë e ngrohtë, e cila bie e ndrit njësoj, qytetet amerikane e shqiptare. Imazhet me Menhettënin në mëngjes, me Qafën e Kërrabës pas një shiu të shkurtër behari, kur fëmijët fshatarë dalin buzë rrugës për t’u shitur fiq turistëve, përrallat e vjetra tona, që një kujdestare që nuk di anglisht ua tregon vogëlushve amerikanë, përralla tjetër që kosovari plak i tregon për 40 vjet rresht të birit mbi viset e banorët e Shqipërisë, janë të një bukurie të rrallë.

Por përtej poezisë, rrëfenjat janë njëkohësisht të lidhura me temat më djegëse të kohës, sa më dukej se analizave aq të mprehta e të goditura që boton vazhdimisht Shekulli, me këto rrefenja iu shtuan edhe disa. Por këtë rradhë me një gjuhë tjetër, me një pikëvështrim tjetër, me tipa të një seriali të suksesshëm që ditë pas dite, të familjarizon edhe të miqëson me karakteret. Duke treguar për Amerikën autori nuk shmanget pa satirizuar jetën postdiktatoriale shqiptare. Në rrëfenjën e parë, Peçoja, një nga karakteret më të realizuar letrarë, thotë: “…Prandaj është më mirë bre, kur shtetnë e drejtojnë të ngopurit, pasanikët. Këtë po përpiqen të realizojnë burrat e shtetit në Shqipëri. Që shtetnë ta drejtojnë të pasurit, ka dy rrugë, prefesor: ose të pasurit të bëhen ministra, ose ministrat të bëhen të pasur! Në mëmëdhe po ndodh kjo e dyta: ministrat po bëhen të pasur! Atje vjedhjet kanë qëllime të pastra, bre, fisnike… Prandajza, sa herë vete andej-këtej dëpër Amerikë, u them shqiptarëve, kudo që janë: vëllezër Filadelfiotë, Vaterburas, Njuxhersjotë, Bostonianë, Detroitjotë, Çikagas… të ini krenarë për mëmëdhenë e dashur! Atje vjedhën për pikësynime të nderçme… Njëherë vaftit, shteti i rripte lëkurën individit për të mirë të përgjithëshme, sot për të mirë të tij, individi i rrjep lëkurën e përgjithëshme shtetit!…” Tepër i hollë është satirizimi i atij lideri partiak, në rrëfenjën e katërt, që udhëton për në Uashington dhe kalon aty dy ditë, pa takuar asnjë personalitet politik apo shtetëror të asnjë rangu! Por mbyllet në një hotel buzë lumit Potomak, sheh nga dritarja Memorialin e Linkolnit dhe drejton që andej fushatën zgjedhore në Libarzhd e Kukës e nëpër fshatrat e Shqipërisë. Satira është dërmuese: ka shumë politikanë që udhëtojnë për në kryeqytetin amerikan, vetëm e vetëm që në Rinas të zbresin të ardhur që andej, nga Uashingtoni, vetëm e vetëm që të ushqejnë fantazinë e fanatikëve të tyre e të trembin kundërshtarët politikë. Grotesku shpaloset shumë shumë i fuqishëm e kordha e satirikut prêt më të majtë e më të djathtë në rrëfenjën “Planet e fshehta ushtarake”, ku e gjithë kjo dyndje shqiptarësh nga viset arbërore në Amerikë, interpretohet si një strategji shekullore shqiptare për … pushtimin e Shteteve të Bashkuara(!!!), strategji e ideuar dhe zbatuar nga tërë tërë krerët e shtetit të vockël të shqiptarëve, që kanë qënë tërë një mendje, (ironi më vete dhe kjo!) “Nuk e di kush e ka bërë pllanë, thonë Ismail Qemali, thonë mbreti Zog! – spjegon Peçoja– “Ama këta që kanë erdhur në krye të vendit më pas, pavarësisht nga inatet me njëri tjatrin, pllanë nuk e kanë kundërshtuarë… Ay, (Enveri) nuku kish zemër të vriste një zoçkë. Vravi mijra e mijra bashkatdhetarë, që të tjerët të besoshin, kur arratiseshin në Amerikë, ore! Qëllimi qe i lartë! Ay zbatonte porositë e mbretit. Njeriu i tij ka qënë, bre, s’ke dëgjuarë? Zogu e ka patur konsull në Belgjikë!

– Shiko, shiko! Ti Peço ke vendosur të më lesh me gojë hapur sot! Unë, Enverë e mendonja diktator tamam! Ay e bëkërke… Shih-shih! Tashi po e çmoj. Dhe po filloj të kem respekt, për të.

Po unë deri këtu, e po ndalem në zbulimin e vlerave në përmbajtje. Po kthehem të përdor më shumë metrat e mi, pra të një njeriu, që është marrë me teatrin dhe spektaklet në tërësi. Tufa e “rrëfenjave nga Amerika” i ka të gjitha cilësitë e një seriali televiziv të suksesshëm. Bile do të thosha edhe më shumë se një serial, një film unik, mbi këtë valë historike emigracioni, që mori shkas nga shpërbërja e perandorisë komuniste dhe bëri që në truallin amerikan të sulen rusët, bullgarët, polakët, ukrainas e tjerë… Dhe midis tyre shqiptarët! Nga tëra viset tej e mbanë kufijve. E që të gjithë, pavarësisht nga kombësia, përballin problemet e adoptimit, njohjen e kapitalizmit të vërtetë. Njësoj në varfërinë e tyre, njësoj në vlerat e tyre shpirtërore nga njëherë për t’u patur zili nga amerikanët. Njësoj në vështirësitë me gjuhën, me mekanizmat e punësimit, njësoj me iluzionet dhe me deziluzionet, me dëshirat dhe me dështimet.

Vëllimi i rrëfenjave përmban temën e madhe të emigracionit, ose të kurbetit, siç ka hyrë në ndërgjegjen dhe dhimbjen e popujve. Po këtë rradhë në Amerikë kanë vërshuar jo fshatarët e dikurshëm të Korçës e Gjirokastrës, por studentët, mjekët, sportistë të shquar, artistë, me një mesatare kulturore të paimagjinueshme. Të gjithë kanë sjellë këtu një botë mendore specifike në një infrastrukturë amerikane, të njohur së prapthi nga propaganda armiqësore komuniste. Por gjithësesi ajo është e largët, e huaj dhe e vështirë për t’u adoptuar në të.

Publikimi i këtyre rrëfimeve, duket që nuk është një frymëzim i çastit i autorit, por një mbarsje e gjatë dhe e pjekur në kohë. Karakteret që popullojnë rrëfenjat janë të besueshëm, të përditshëm dhe të veçantë. Duket që ata kanë ardhur nëpër ato faqe letrare duke zbrazur blloqet me shënime të autorit Pëllumb Kulla.

Merr karakterin kryesor: Peçoja është i gjallë, tërë lëng jetësor. Ai është një lloj filozofi popullor, që e ka mësuar filozofinë jo në katedrat e filozofisë por në rrugën e mundimeve: ka qënë në burg në rininë e tij, emigrant në Greqi dhe i futur pastaj fshehur në Amerikë. Gjuha e tij është e figurshme dhe dialektale aqë sa ajo bëhet tipar i krahinës së tij të Devollit dhe ende e shumë ngjyrshme me mbetjet interesante nga fëmijëria e hershme. “Erdhi dhe më qëndrovi një të pështyrë larg”, thotë Peçoja kur do të tregojë largësinë më një njeri të neveritshëm, në rrëfenjën e shtatë. Situatat nëpër të cilat kalon ky shofer taksie apo limuzine, janë shpesh dramatike, komike, bufe, por asnjëherë të vetqëllimshme. Ai është një karakter i ngrohtë, puntor, i ndershëm dhe me një dashuri e dhëmbje për atdheun në të cilin u rrit jo në ambjente ideale, por gjithsesi të dashura. Ai i shpalos të metat e veta me një lehtësi impresionuese. Kujtoni dasmën kur këtij i duhet të ndeshet me fshatarin që ka zënë një qoshe përrallore në pikën doganore, edhe kur tërë ambienti fshatar e shtyn Peçon të luajë “amerikanin” (Rrëfenja “Paradë pasanikësh” që unë do ta quaja një nga tregimet më të bukur të narrativës kombëtare).

Karaktere të tjerë interesantë gjen në faqet e këtij vëllimi më shumicë: Gruaja e shoferit, tërë kohën në alarm për çdo ditë që gdhin në Amerikë; fëmijët që përhapen si vaji në tavën amerikane; Roza, ajo nënolja e pasuksesëshme në Shqipëri, e cila i ka vënë vetes si qëllim të gjejë një burrë amerikan dhe e konsumon veten duke parë kanalet porno; ministrat e qeverisë hije, që presin akoma të bjerë komunizmi, edhe kur ai ka dymbëdhjetë vjet që është gremisur; hetuesi që ka torturuar në qelitë e Sigurimit e tani ka nxituar të marrë strehimin politik edhe më parë nga ata që pat rrahur me duart e tij duke i akuzuar se patën dashur të arratisen në Amerikë; Beni, ai i riu i papunë në Tiranë, që nuk ka shkelur kurrë në Nju Jork dhe di edhe cilat korsi do asfaltohen të djelën në darkë mbi një urë të Menhettënit… E plot e plot të tjerë, të gjallë të etur, të këndshëm, tuhafë, pasionalë që mbushin rrëfenjat e Peços. E sidomos të përditshëm, që të sjellin shpesh mendjen tek figurat çehoviane.

Puna në teatër dhe telvizion që ka bërë autori gjatë jetës së tij e ka ndihmuar mjaft që në narracion të jetë dinamik. Në të gjithë këta tregime ndihet lëvizja, mizanskena. Përshkrimi alternohet me fjalën në një zhvillim të mrekullueshëm filmik. Karaktere thellësisht shqiptarë, në një dekor marramendës gratacielash të vërtetë.

Unë i uroj autorit një jetë më të bukur suksesesh letrare, por jam i bindur që edhe përvoja me Shekullin, për të, duhet të ketë qenë e mrekullueshme.

Kurse mua që tani më ka marrë malli për ato të hëna, këtu në Kolorado, kur hapnja internetin, klikonja tek Shekulli on the Web dhe pasi i hidhnja një sy lajmeve e komenteve, linja për në fund, siç lihet ëmbëlsira, rrëfenjën e radhës endur e thurrur me aq shije nga pena e mrekullueshme e autorit Pëllumb Kulla, njohës i mprehtë dhe i thellë i psikologjisë së bashkëkohësve të tij.(Botoi Shekulli, Foto- Dielli, shtator 2013)

MBRETËRESHA E KËNGËS SHQIPTARE

September 10, 2013 by dgreca

Kushtuar Vaçe Zelës/

Nga Luan Çipi/

Kush dëgjoi s’u mrekullua/

Nga “Bilbili i Myzeqesë”?/

Dhe një herë ta shoh, e dua,/

Pastaj… më lini të vdes!/

Te kënga “Fëmija i parë”/

Nis buçet zëri brilant,/

Ish bekim nga Zoti marrë,/

Shqiptarët patën fat./

Këngën “Djaloshi dhe shiu”,/

Koha na i dha peshqesh,/

Ngjitet në podium gjeniu,/

Vaçe Zela, një hyjneshë!/

“Gonxhe, në pemën e lirisë”

Dhe “Lemza”, “çmendën” miletin,

Dridhet “Valsi i Lumturisë”,

“Nënë moj, do pres gërshetin”.

Për çdo vit një festival

Shpalos këngë e melodi,

Kurorat të ndrisin ballë,

Ti, shkëlqen ndër yllësi.

Vijnë çmime e ndere radhë

Shqipëri, Kosovë, më lart…

“Nderi i Kombit”, “Mjeshtre e Madhe”

Edhe “Mikrofon i artë”.

”Disku i artë” në Amerikë,

“Legjendë kënge” në Shqipëri

Në Botë “Personalitet”, mike,

“Grua e vitit” në Angli.

Nuk kanë të prerë gërshetat,

Madhështore do të mbesë

Në filmat, disqet, kasetat:

Këngëtare mbretëreshë.

Vlorë, më 10.09.2013

Pse Faik Konica ishte i tillë ?

September 10, 2013 by dgreca

“Dija e injoranca janë në kacafytje kudo për sot e mot, veçanërisht në botën shqiptare”-Faik Konica/

Shkruan: Fahri XHARRA/

Pse Faik Konica ishte i tillë si e njohim ne në letrat tona? Sepse i përkiste gjakut të fisëm shqiptar. Bartëte krenari tipike të themeltë,sepse e vishte kostumin e qenjës së tij të kulturës bashkëkohore, të firmës së njohur europiano-perëndimore ,si rrallëkush i kohës së tij. ( Dr. Ledri Kurti) Pse Konica apo pse nuk e ndjekim rrugën e Konicës që të mos heshtim, të mosshtrohemi e të bashkohemi ? Ai na thoshte se rruga që shpie në nderë,në arritje e shpëtim nuk është e shtruar me lule por me therra,dhe se një ditë do të dalim të rritur në sytë e botës. A jemi rritur sa duhet ? A e kuptuam se për të arrijtur në kulm arrihet i grisur ,i përgjakur ,i djersitur e i lodhur? Trëndafillat, dafinat ,uji e ftofët dhe shtrirja e ëmbël gjinden në kulm ,dhe atje shumë herë as që i gëzon dot, por se bie i vdekur nga të lodhurit dhe me vëtëdijen e plotë se i hape një udhë të re popullit.

Për të zhvilluar temën e titulluar mu desht pa tjetër të thirrem në Faik Konicën ,kur kërkonte : Ndryshim në themel! A është edhe sot e nevojëshme ,e domosdoshme e menjëherëshme për të kapërcyer paradoksin e kohës shqiptare, e cila nuk ka asnjë ndryshim nga ajo e para njëqind vjetëve? A mos është mendja edhe e intelektualit të sotëm një rreth i mbyllur, me një mendim dogmatik të thatë dhe të pa jetë? A mos po e kemi mendjen e frikëshme të zhytyr në mediokritet?

Si mundemi të flejmë aq pa brenga ( intelektualët) ,dhe të mos i kundërvihemi një të keqës nga e kaluara e cila po na gërryen edhe sot? Pse heshtim dhe nuk i zbardhim planet e të kaluarës për zhbërjen tonë nga ata që edhe sot vetëm se po i rifreskojnë planet e tyre ,me të dhëna më të dhe metoda më të sofistikuara?

Edhe sikur të shkruanim për çdo ditë nga një libër dhe të mundohemi ta bindim botën se atë që e kanë thënë serbet për ne ,nuk është e vërtetë,nuk ia dalim dot. Ata aq shumë kanë punuar por edhe sot punojnë në atë drejtim ,dhe duke e krahasur me” punën” tonë apo më mirë të them heshtjen tonë e kemi të pamundur çdo llojë përgënjeshtërimi. E bota i beson librit.

Planët e serbëve për shfarosjen tonë ,bartjen tonë nga tokat tona janë shumë të herëshme. Por ata nuk i bënin vetëm. E kishin mikun ,i kishin miqtë të cilëve iu ndihmonin. E ne ende nuk po dijmë ta zgjedhim mikun. Përplasemi sipas nevojave ditore ,individuale ,klanore dhe kurrsesi të ndalemi dhe të rrokemi me të vërtetin. Po ,po me mikun e vërtetë.

Na ende pyetemi se a me Stambollin apo Brukselin?

“ Arnautët ishin gjithëmonë përfaqësiesit e denjë të çrregullimeve dhe të mos përgjegjësisë ndaj shtetit, Të tillë i njhnin edhe të krishterët( Europa,f.xh.) e edhe Turqit. Gjatë historisë dhe në gojëdhëna ,në të kaluarën dhe të tashmen për banorët e Makedonisë , Sërbisë së vjetër dhe në Sanxhak,Shqiptari ishte sinonim i dhunuesit dhe i dhunës dhe i rrëmbimit. Ata ishin të tillë edhe në kohë të luftës e edhe në kohë të paqës.”( Jovan N. Tomić O Arnautima u staroj Srbiji i Sandžaku,1913). Pra botës i spjegohej për një popull të të pa denjë për Europë.

“ Islamizimi i shqiptarëve nuk ka filluar me ardhjen e tyre në tokat serbe.Islamizimi i shqiptarëve fillon me të madhe pas vdekje së Skënderbeut. Një pjesë e madhe e tyre ikën në Italinë e Jugut ,dhe të tjerët duke marrur përfitime nga turqit filluan ti popullojnë tokat serbe”( po aty).

Si u albanizuan dhe u muhamedanizuan serbet ortodoks në vitet 1737? A nuk ju duke kjo një pyetje që i kalon të gjitha normat e një shkrimi historik apo dokument diplomatik, e shkruar po në atë libër ? Dhe këto pyetje bota i ka pranuar ,e ne kemi heshtur dhe heshtim edhe sot. “U mundova thot Jovan N. Tomiqi në librin tim që me fakte dhe argumente të tregoj se si erdhi deri te albanizimi dhe muhamedanizimi i serbeve , këndej kufirit me Shqipërinë.” “Në Sanxhak nuk ka pasur kurr Shqiptarë ,as me ardhjen e turkut ,as në shekullin XVI ,as në ate të XVII. Në shekujt e përmendur banorët e atyhit ,përveq një numri të vogël turqish ishin kryesisht Serbët,serbët e fesë muhamedane dhe më shumë të asaj ortodokse. Por gjuha e tyre si e muslimanëve si e ortodoksëve ishte serbishtja. Kufiri etnografik me Shqipërinë ishte largë nga Sanxhaku.Ai (kufiri) as në shek.XVI nuk mbërrinte deri të Drini i Bardhë. Dukagjini nuk ishte në përbërje të Shqipërisë. Tek në shekullin XVII ,kufiri lëvizi këndej por pa e kaluar Drinin. Në Lumë dhe në nahijën e Gjakovës ,banorët ishin serbë dhe flitshin serbisht.( ?) … Ardhja e Arnautëve në Sanxhak (rreth vitit 1700) nuk ndikoj në numrin e shqiptarëve në Shqipëri sepse teprica e popullit të saj i gjeti kushtet më të mira për jetënë Sanxhak. Pse erdhën ata aty? Sepse popullata serbe e vendit ishte në luftë me turqit” ( po aty).

Pra në kohën e konferencave të Londres ,Parisit ,Versajit ,aty ku duhej të diskutohej ndarja e jonë në copëza, atëherë duhej një arsyetim për marrjen e tokave tona ; sepse ato” ishin të tyre”. E ne, i kishim esatpashat ,haxhiqamilat që me ndihmën e Turqisë e kërkonin kthimin e dumbabës.

Serbët e albanizuar sa ishin në numër? Sipas Samarxhiqit ( 1989) ,në fund të shekullit XIX –të në Kosovë ishin rreth 30-40 përqind të “Arbanasve “ me origjinë slave ; kurse Mladenoviqi (1989) e rritë numrin në dy të tretat e banorëve shqiptarë të Kosovës që ishin me origjinë serbe, kurse studjuesi Veselin Gjuretiq (1992) ,e përmbyllë numrin e shqiptarëve me prejardhje serbe në 80%.

Edhe udhëpërshkruesi Gopçeviq e kishte zhvilluar tezën e Shqiptarëve si Serbë të albanizuar si dhe praninë e “Kripto-serbëve” apo “serbëve të mëshefur”(Përvetësim i pa skrupullt i një kombi të tërë). Ai thot se kombësia arbanase nuk egziston , sepse “ Arbanasit” në të vërtetë janë “Shkipetarët” ,sepse Arbanas mundet me qenë edhe serbi edhe turku edhe greku.

Por ,të gjitha këto që u thanë më lartë shkruheshin si në kohën kur neve turku nuk na lejonte shkollën por edhe më vonë kur ne mësuam shkollë për nuk dinim të shkruanim ,se kishim probleme tjera . Ne nuk reagonim në kohë të duhur.

Marrëveshtjet ,për bartjen e popullësisë muslimane (shqiptare) nga tokat “serbe” u muarrën qysh nga viti 1862, kur u mbajt Konferenca ndërkombëtare në Kanlixhe ,paralagje e Stambollit ,me çrast qeveritë Ruse ,Franceze dhe Turke bënin Marrëveshje për një qasje të përbashkët në dobi të Serbisë. Në atë marrëveshje ishte shkruar që muslimanët( pra shqiptarët) duhen të shpërngulën “orë e më parë”.Serbia do t`i paguante Turqisë dëmshpërblimin prej 9.000.000 groshësh..

Muslimanët e Serbisë mund të rrinin në vatrat e tyre ,me këto kushte:

– që t`i kthehen besimit stërgjyshor ,dhe nëse jo të mbesin

-serb të besimit musliman, dhe nëse jo

– duhen të shpërngulën nga Serbia. Dhe drashkoviqët e Millosheviqët rrehnin gjoks karshi Europës ,se për të qenë Serbia e tillë i kishte sakrifikuar 400.000 “serb”.(1998)

Kur ne, do të bartim krenari tipike të themeltë? Kur do e veshim kostumin e qenjës sonë të kulturës bashkëkohore, të firmës së njohur europiano-perëndimore ?Apo po rrehi ujë në havan ?