Archives for January 2014

Emigrimi në SHBA

January 6, 2014 by dgreca

Nga Uran Butka*/

Mërgimi i shqiptarëve në Amerikë kishte nisur në fund të shek.XIX, ndërsa në shek.XX Amerika u bë vendi kryesor dhe më i lakmueshëm i emigracionit shqiptar.Dallohen tri etapa të emigracionit shqiptar drejt Amerikës: e para fillon nga fundi i shek.XIX dhe mbaron në vitin 1920, me rikrijimin e shtetit të pavarur shqiptar; etapa e dytë përfshin periudhën midis dy luftërave botërore dhe etapa e tretë përfshin periudhën pas Luftës së Dytë Botërore. Periudha e parë e këtij emigrimi ngërthen vitet 1892-1920, kohë e ndryshimeve të mëdha politike e kombëtare në Ballkan dhe në Shqipëri. Ajo ka si tipar kryesor fluksin në përmasa të konsiderueshme të emigracionit shqiptar në Amerikë, përmirësimin e tij ekonomik, fillimin dhe zhvillimin e një lëvizjeje të fuqishme kombëtare në mbështetje të pavarësisë, shtetit shqiptar dhe mbrojtjes së integritetit territorial e kombëtar të Shqipërisë të rrezikuar nga pushtuesit fqinjë, por edhe nga pazarllëqet dhe interesat e Fuqive të Mëdha.[1]

Edhe pse kishte shkuar më parë ndonjë shqiptar i vetmuar, viti 1894 shënon vajtjen në SHBA të një grupi prej 17 korçarësh, me udhërrëfyes Kol Kristoforin, duke formuar bërthamën e diasporës shqiptare në Amerikë.[2]

Motivi parësor i shqiptarëve që emigronin nga vendi i tyre, ishte ai ekonomik.

Gjendja ekonomike e Shqipërisë në fillimet e shek.XX ishte e shkatërruar plotësisht. Ende nën pushtimin e të “sëmurit të Bosforit”, ajo vuante, veç të tjerash, edhe nga një krizë e rëndë ekonomike e pashpresë, e shkaktuar nga regjimi feudal otoman, prapambetja e gjithanshme, rrënimi total i bujqësisë dhe taksat e papërballueshme.

Krahas emigrantëve ekonomikë, u shfaqën edhe emigrantët politikë, që gradualisht përbënin numrin më të madh ndër ata. Faktori politik ka luajtur një rol të rëndësishëm për emigrimin shqiptar drejt Amerikës. Madje, sipas burimeve të ndryshme, ky faktor ka rolin kryesor. Shpërthimi i kryengritjeve shqiptare antiosmane, trazirat e shpeshta brenda Perandorisë Turke dhe kriza e saj e thellë politike, luftërat e vazhdueshme, sidomos Lufta italo-turke, shpërthimi i luftërave ballkanike, por edhe i mynxyrave të brendshme, shkelja e Shqipërisë nga ushtritë e huaja, pasiguria e jetës e të tjera kanë qenë faktorët kryesorë që shkaktuan një valë të madhe emigracioni nga Shqipëria, kryesisht nga Shqipëria e jugut drejt SHBA. Ndër ta, duhet veçuar pushtimi i Shqipërisë së jugut nga ushtria greke në prag të shpërthimit të Luftës së Parë Botërore, masakrat dhe terrori që bënë gjatë këtij pushtimi.[3]

Gazeta “Kombi” e Sotir Pecit, shkruante: “Nuk jemi më tepër se 50 e ca, që ne, duke marrë shembuj të tjerët, erdhëm këtu në Amerikë, e cila pas pakë do të jetë vendi, që do të ketë më shumë shqiptarë” [4]

Emigrantët e parë shqiptarë u vendosën në qytetin e madh të Bostonit, por u përhapën edhe në qytetet e tjerë të shtetit Massachusetts. Mandej, për arsye pune, u përndanë edhe në shtetet e New York-ut, Pennsylvani-së, Michigan-it, Missour-it, Ohio-s etj. Qendër e rëndësishme e emigrantëve shqiptarë u bë New England, që përfshinte shtetet: Maine, New Hampshire, Massachusetts, Rhode Island dhe Connecticut.[5]

Emigantët shqiptarë u punësuan kryesisht në fabrikat e tekstileve, të këpucëve dhe industrinë e rëndë, por një pjesë e tyre u mor me tregti e biznes të vogël. Sipas gazetës “Kombi”, shqiptarët ishin shpërndarë në 12 qytete amerikane dhe kishin hapur 6 restorante, tri furra buke, një berberhanë etj. Në faqet e kësaj gazete botoheshin reklamat për hotel-restorant “Skënderbeg”, hotel “Korça”, hotel “Albania”, restorant “Tomorri”, hotel “Ali Pasha” dhe biznese të tjerë.

Megjithatë, mendoj se emigrimi për shkaqe politike ka qënë determinant, sepse gjatë kësaj periudhe ( 1900-1920) në hapësirën shqiptare ndodhën ngjarje të rëndësishme politike, siç ishte lufta e armatosur për çlirim kombëtar, shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë, zaptimi i vendit nga ushtritë greke e serbo-malazeze, që bënë masakra të padëgjuara, mandej pushtimi nga ushtritë italiane, austriake dhe franceze përgjatë Luftës së Parë Botërore, kryengritja antikombëtare e Haxhi Qamilit dhe rrëzimi i shtetit shqiptar, kthimi i Shqipërisë në një shesh lufte dhe interesash politike të forcave ndërluftuese ballkanike dhe europiane etj. Të gjitha këto situata kombëtare, por edhe mjaft ngjarje të rënda lokale, e tronditën dhe e rrezikuan seriozisht jetën, qenien dhe ekzistencën shqiptare në trojet e tyre etnike, ndaj një pjesë e popullsisë shqiptare u largua nga Shqipëria për në vendet e tjera, kryesisht në Turqi, Misir, Rumani, Bullgari, ku ekzistonin kolonitë e mëparshme të emigracionit shqiptar, por, më së shumti, në Amerikë, ku u mundësohej punësimi dhe jetesa.

Studiuesi J.S. Roucek, i njohur për hulumtimin e emigracionit shqiptar dhe jugosllav në Amerikë, thotë se refugjatët politikë përbënin shumicën e emigracionit shqiptar në SHBA.[6]

Ky fakt bëri që edhe veprimtaria e tij kryesore të ishte politike, e lidhur ngushtë me fatin e Shqipërisë dhe të kombit shqiptar.

Kjo periudhë e parë përkon edhe me migrimin dhe veprimtarinë e Kristo Kirkës në SHBA, refugjat për motive politike, por që u bë një nga veprimtarët më të shquar të çështjes sonë kombëtare.

Ai është një nga të parët shqiptarë që shkeli në Tokën e Re, më 28 qershor 1904, kur sapo ishin bërë përçapjet dhe ishin hedhur hapat e parë të lëvizjes kombëtare shqiptare nga atdhetari dhe intelektuali i shquar Petro Nini Luarasi, i cili kishte ardhur në Amerikë në maj të vitit 1904, gati dy muaj më parë se Kristoja. Petro Nini Luarasi, ish-mësuesi i shkollave të para shqipe në Kolonjë dhe në Korçë, por edhe mësuesi i parë i Kristos, rilindësi që Patriarkana Greke e kishte shkishëruar e mallkuar, e vijonte veprimtarinë patriotike dhe arsimore mes shqiptarëve edhe në Amerikë. Ai themeloi në vitin 1905 në Buffalo dhe dhe Jamestown të New-Yorkut shoqëritë e para shqiptare “Pellazgu” dhe “Mall’i Mëmëdheut”. Këto shoqëri patriotike e arsimore mblodhën mjaft shqiptarë jo vetëm në Buffalo dhe Jamestown, por edhe më gjerë dhe u bënë vatrat e para të rëndësishme të lëvizjes kombëtare shqiptare në SHBA.

Gazeta “Kombi” shkruante: “Qëllimi i shoqërisë me qendër në Buffalo, themeluar prej intelektualëve të vërtetë, është të mbjellë vëllazërinë, dashurinë, bashkimin, duke përhapur udhën e qytetërimit me anën e librave, që do të shtypë”.[7]

Petro Luarasi, si një rilindës, e kishte kuptuar me kohë se bashkimi, organizimi dhe mbrothësimi i shqiptarëve mund të bëhej me anë të dijes, ndaj ai u bë pishtar i saj. “Ai ishte një librari me dy këmbë, me xhepat mbushur plot me pamflete, revista e gazeta. Petron mund ta krahasojmë me Shën Janin, sepse përgatiti udhën e Lëvizjes Kombëtare për ata që ardhën pas tij” –shkruante Konstandin Demo.[8]

Ndërsa Fan Noli e quante Petro Ninin – të parin pionier të lëvizjes kombëtare në Amerikë.[9]

Shoqëria “Mall’i Mëmëdheut” bëri thirrjen e parë për t’u bashkuar gjithë shqiptarët në një shoqëri të përbashkët.

Kristoja gjeti te Petro Nini mikun e vjetër të familjes Kirka. Kur ishte mësues i shqipes në shkollën shqipe të Korçës, Petroja vinte shpesh në shtëpinë e Dhimitrit, ku bisedonin për hallet e kazasë së Korçës, pengesat për gjuhën e shkollat shqipe, propagandën turke e greke si edhe për përpjekjen atdhetare shqiptare brenda e jashtë Shqipërisë. Kristoja i vogël nuk merrte pjesë në këto kuvendime, por dëgjonte nga prindët fjalë të mira për mësues Petron dhe i rritej dashuria për atë. Por ja që e solli fati që ata të dy, të ndodheshin në të njëjtën kohë në Amerikë dhe të bashkëpunonin si veprimtarë kombëtarë, madje, kur Petroja u kthye në Shqipëri, veprën e tij e vijoi Kristoja, i cili përfaqësoi edhe shoqërinë “Mall’i mëmëdheut” në përpjekjet për themelimin e “Vatrës”.

Kristoja i ri u vendos në qytezën e Natick-ut, afër Bostonit, ku kishte disa emigrantë shqiptarë nga treva e tij. Si gjithë të tjerët, bënte punë krahu për gjashtë ditët e javës, ndërsa të dielave shkonte në Buffalo dhe bashkëpunonte me Petro Ninin në shoqatën “Mall’i Mëmëdheut”, por edhe Petroja vinte shpesh në Natick, ku banonte Kristoja dhe mjaft miq të Petros.

“Banonim së bashku, në grupe deri në dhjetë veta, në banesa që i quanim “konakë”. Gatuanim e hanim së bashku dhe secili paguante pjesën e vet, në mënyrë të barabartë. Kështu, kursenim më shumë para, që t’ua dërgonim familjeve në Shqipëri. Njëri zgjidhej kryetar i konakut dhe ai caktonte detyrat për të tjerët, siç ishte përgatitja e ushqimit, larja e enëve, pastrimi e të tjera. Në kësi rastesh, kur ishim tok, nuk mungonte as muhabeti e as humori. Një herë, kur unë isha kryetar konaku, mbasi u caktova të gjithëve detyrat, hidhet Ndrekoja dhe më thotë:

– Po ti, Taqi, ç’do të bësh, se nuk i vure vetes asnjë punë!

– Unë do të pres e do të përcjell miqtë, kur të na vijnë, se jam i pari i fshatit! – qesha unë.

Po më e bukura ndodhi me Vasil Dardharin. Meqenëse ai punonte gjatë gjithë natës për të shpërndarë qumështin me karrocë nëpër shtëpitë e klientëve, e lamë të lirë nga çdo detyrë në konak, në mënyrë që ai të mund flinte gjatë ditës. Por vumë re që Vasili, sa kthehej nga puna në sabah, në vend që të flinte, dilte jashtë për të shëtitur. Një ditë shokët e pyetën:

– More Vaso, si ia bën ti pa vënë gjumë në sy?

– Fle unë, fle, – u përgjigj qetë-qetë Vasili.

– E kur fle, zotrote? Ne këtu jemi…

– Fle gjatë natës, kur punoj.

– Si?!

– Po, fle që çke me të, kur kuajt ecin në rrugë dhe ndalen vetë para shtëpisë, ku do të lë shishet e qumështit. Janë mësuar tashmë, se i njëjti avaz është. Atëherë zgjohem, lë shishet te porta dhe hip përsëri në karrocë. Hya! Kuajt nisen dhe unë ia këpus gjumit prapë.

U shkulëm së qeshuri.

Megjithëse puna ishte e rëndë dhe lodheshim shumë, e përballonim bashkërisht. Kur ndonjëri sëmurej apo nuk ishte në gjendje pune, e ndihmonim ne të tjerët. Por, mbi të gjitha, ishte mësimi në gjuhën shqipe, sepse një pjesë nuk dinte shkrim e këndim. Çdo të diel, mua më takonte të bëja dy orë mësim në gjuhën tonë. Dhe e bëja me shpirt. Ishte kënaqësi e madhe për mua, kur ata që s’kishin pasur mundësi të shkolloheshin në Shqipëri, tani u shkruanin letra familjarëve të tyre në gjuhën e mëmës dhe merrnin letra prej tyre”. [10]

Kristoja e nisi përpjekjen me propagandimin e shoqërisë “Mall’i Mëmëdheut” , që u bë një nga organizatat më të fuqishme, ku u mbështet më vonë themelimi i Federatës “Vatra”. Ideja dhe përpjekja e Kristos në atë kohë përmblidhej tek fjala shqipe, tek lëvrimi i gjuhës shqipe tek emigrantët shqiptarë. Ai mendonte se nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe të lëvruar do të shkohej tek ndërgjegjësimi kombëtar dhe mbrojtja e të drejtave kombëtare. Një njeri pa identitet kombëtar është një hiçgjë, u thoshte ai bashkëkombasve, pjesa më e madhe e të cilëve ishin të pashkolluar.

Në këtë kohë Kirka mendonte dhe vepronte si një rilindës. Pema e Rilindjes ishte shqiptarizmi apo nacionalizmi i ndritur shqiptar, ithtar i të cilit ishte dhe mbeti Kristo Kirka.

“Ideja e nacionalizmit lindi, së pari, në mendjen e disa shqiptarëve inteligjentë dhe me ndjenja të larta, – shkruante Kirka. – Të parët e idesë nacionaliste na çfaqen Abdyl, Naim dhe Sami Frashëri dhe, më parë, Naum Vithkuqari, që filloi të përpiqej për të gjallur kombësinë shqiptare, pikë së pari me krijimin e shkronjave e të librave shqip, me përhapjen e gjuhës letrare dhe bashkë me këto, dijenitë njerëzore midis shqiptarëve. Ideja e nacionalizmës rrjedh nga një dëshirë, që çfaqet te njeriu për të lartësuar mendërisht, moralisht, estetikisht dhe teknikisht popullin prej ku ka dalë. Kjo ndjenjë me të vërtetë është e shenjtë, sepse përbën një vetmohim në përkrahjen e interesave kolektive të kombit” [11]

Gjatë viteve 1904-1906 në SHBA, veçanërisht në Boston, pati një valë të fuqishme emigracioni jo vetëm nga Shqipëria, por edhe nga kolonitë shqiptare në Egjipt, Europë etj. Ndër ta edhe mjaft figura të shquara të mendimit e të lëvizjes kombëtare, si Sotir Peci (1905), Fan Noli (1906), të cilët i dhanë shtysë, motiv dhe vlera veprimtarisë patriotike të shqiptarëve atje.

Në muajin qershor 1906, Sotir Peci botoi në Boston gazetën e parë në Amerikë, me emrin “Kombi”. Platforma politike e kësaj gazete ishte e njëjtë me programin politik të lëvizjes kombëtare në Shqipëri, e cila në atë kohë kërkonte një Shqipëri autonome në kufijtë e katër vilajeteve, në kornizë të Perandorisë Osmane, lejimin e hapjes së shkollave shqipe, krijimin e një administrate shqiptare, përdorimin e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare etj.

Fan Noli bashkëpunoi ngushtë me Pecin dhe të dy bashkë, ndonëse në kushte të vështira ekonomike, nxorën një gazetë bashkëkohore dhe shumë të dobishme për bashkimin dhe emancipimin e shqiptarëve.

Edhe Kristo Kirka ndihmoi në financimin dhe përhapjen e gazetës “Kombi” tek shqiptarët e Boston-it dhe të Natick-ut. Ishte një moment kritik, kur gazeta e vetme dhe e dashur e shqiptarëve ndodhej përpara një falimentimi, sepse brenda një viti ajo hyri në një borxh prej 485 dollarësh të asaj kohe. Kjo gjendje e vështirë i detyroi Sotir Pecin dhe Nolin të shkonin në Natick, njëra nga qendrat kryesore të atdhetarizmit shqiptar dhe të kërkonin ndihmë për gazetën. Këtu ata gjetën atdhetarë të flaktë, si Kristo Kirkën, Andrea Panin, Kol Tromarën, Ilo Tromarën, Sotir Nokën e të tjerë, të cilët e shlyen së bashku të gjithë borxhin e gazetës dhe ndihmësuan që ajo të vazhdonte botimin. [12]

Kështu, Kristo Kirka u lidh ngushtë me kauzën kombëtare, sidomos me shtypin shqiptar dhe u bë një nga organizatorët e drejtuesit kryesorë të gazetarisë shqiptare në SHBA.

Atëbotë, Kirka ishte ende i ri, plot energji, besim në vete dhe në çështjen kombëtare. Dhe, jo vetëm që merr pjesë në çdo veprimtari, por bëhet krah i Petro Luarasit, Fan Nolit, Sotir Pecit.

Djaloshi që kishte lënë Korçën, po binte në sy për shpirtin atdhetar dhe energjitë e pakursyera. Ai shpejt fitoi besimin e lëvizjes patriotike shqiptare në SHBA.[13]

Në kujtesën e tij djaloshare mbeti i pashlyer tubimi i 1 janarit 1907 në Jamestown, organizuar nga shoqëria “Mall’i Mëmëdheut”, me rastin e ardhjes së Bajo Topullit në Amerikë, si përfaqësues i Komitetit të fshehtë të Manastirit. Në këtë mbledhje, ku merrnin pjesë edhe mjaft shqiptarë që nuk ishin anëtarë të shoqërisë, ligjëroi aktivisti i njohur i saj, Thanas Floqi, si edhe mysafiri nga Shqipëria, Bajoja, i cili foli për çetat e para kryengritëse të lirisë në Shqipëri.[14]

Po ashtu, mbresë të madhe i la mitingu i madh që u organizua nga shoqëria “Mall’i Mëmëdheut” në Boston, për të nderuar kujtimin e dëshmorit të kombit, Spiro Vani Kosturi dhe për të protestuar kundër vrasjes së tij nga shovinistët grekë në Selanik, ku kishte shkuar të siguronte armë për kryengritësit e lirisë. Kristoja e kishte njohur Spiron në Korçë, ishin pothuaj moshatarë dhe miq familjarë. Spiroja ishte atdhetar i çartur, i ngjante të atit, Vanit, që s’kursente gjë për Shqipërinë. Në këtë miting shqiptarët mbanin në duar flamuj shqiptarë dhe amerikanë dhe mbajtën fjalime të zjarrta Petro Luarasi, Fan Noli, Sotir Peci e të tjerë.[15]

Kështu, Kristoja i ri u fut dalëngadalë në rrjedhën kombëtare, si edhe në veprimtaritë e lira shoqërore të shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Këtë liri dhe këtë ndjesi nuk e kishte provuar kurrë më parë, ndaj edhe ishte aq i çlirët, i hedhur dhe optimist.

Qazim Prodani, një nacionalist i shquar kolonjar, shkruante në gazetën “Besa”:

“Kirka popullor dhe shumë i dashur, rrallë bëhej mik me lehtësi, rrallë lidhte shoqëri menjëherë. Sepse rrallë gjente te njerëzit atë kuptim që ai i jepte kauzës shqiptare, detyrës së shqiptarit; atë shpirt vetmohimi dhe guximi, që e priu tërë jetën si ushtar lirie në mërgim dhe në atdhe. Dhe një ditë me qiell të ngrysur, plot me re të zeza që mbulonin horizontin e Ballkanëve, djaloshi Kristo, pa i dirsur mustaqja, por q’e ndiente veten burrë, burrë shqiptar, merr rrugën e gjatë drejt Botës së Re. Nuk vete në kurbet të fitojë para, nuk e lë Shqipërinë për ta harruar. Jo, vete të punojë, të përpiqet, të luftojë për lirinë e Shqipërisë. Kërkon të shohë në Korçën e tij, në Shqipërinë katërvilajetëshe, të valojë flamuri me dy krerë, flamuri kuq e zi dhe asnjë tjetër. Kristoja nuk ndjente dashuri më të madhe në shpirt sesa dashuria për mëmëdhenë, ashtu si e thërriste ai në atë kohë. Dhe kësaj dashurije, iu kushtua tërësisht, sa i ri e plak, në luftë e në paqe, në Shqipëri e në dhe të huaj. Mëmëdheu ishte kulti i Kristos dhe kombi e shqiptarizmi – feja e tij, besimi i shpirtit fisnik, që qëndronte n’atë trup të pastër, i pastër si dëbora e Gramozit!”. [16]

Në jetën e Kristo Kirkës së ri, ka luajtur një rol të veçantë njohja, miqësia dhe bashkëpunimi me Fan Nolin. Noli, pasi arriti në New York (maj 1906), shkoi në Buffalo, ku ishte ngritur shoqëria “Mall’ i Mëmëdheut”. Ai u vendos në këtë qytet për të ndihmuar në punët patriotike të shoqërisë dhe për ta kthyer atë në një vatër për të gjithë shqiptarët. Në Buffalo Noli filloi punë në një punishte tanini dhe banonte në një konak ku flinin nëntë shqiptarë. Por miqësia me ta, sidomos bashkëpunimi me Petro Ninin, e bënin të përballonte çdo vështirësi.

Në Buffalo u njoh edhe me Kristo Kirkën, i cili vinte atje në fundjavë për të marrë pjesë në veprimtaritë e shoqërisë “Mall’ i Mëmëdheut”. Kristoja e pëlqeu mendjen e ndritur të Nolit, kulturën e pazakontë dhe atdhetarinë e palëkundur të Nolit. Ata u bënë miq dhe e vazhduan miqësinë e bashkëpunimin gjithë jetën.

Me nismën e Fan Nolit, në fillim të vitit 1907, u themelua shoqëria “Besa-Besën”, e cila synonte të mblidhte rreth saj shqiptarët e New-England-it, por edhe më gjerë. Në krye të kësaj shoqërie u zgjodh Fan Noli, kryetar dhe Gerri Adams, nënkryetar. Në janar dhe shkurt të vitit 1907 u formuan shoqëritë “Koha” ( New York) dhe “Lidhja” ( Saint Louis). [17] Faksimile 4

Shoqëria “Besa-Besën” kishte në programin e saj politik mbështetjen e të drejtave kombëtare të shqiptarëve dhe në atë kulturor, hapjen e shkollave shqipe në Shqipëri, botimin dhe përhapjen e literaturës shqipe, që do të propagandonte idetë e lirisë dhe të përparimit, po ashtu edhe organizimin e shqiptarëve të Amerikës në një lob të fuqishëm në ndihmesë të kombit . Kjo shoqëri caktoi si festë të saj Shën Gjergjin, për nder të heroit tonë kombëtar dhe kjo ditë do të kremtohej nga të gjithë shqiptarët, ortodoksë e myslimanë.

Të parët që e përkrahën formimin e shoqërisë Besa-Besën” dhe që krijuan menjëherë degën e kësaj shoqërie në Natick, ishin shqiptarët atdhetarë të këtij qyteti të vogël, por me kontribute të mëdha në çështjen kombëtare. Në Natick, tashmë ishin shtuar emigrantët shqiptarë. Kristoja u bë shpirti i tyre. Në mbledhjen themeluese të degës së shoqërisë “Besa-Besën” në Natick, mori pjesë edhe Fan Noli, me cilësinë e kryetarit të shoqërisë, si edhe disa personalitete amerikane, që përkrahnin çështjen shqiptare. Pasi u miratua nga pjesëmarrësit kanunorja e shoqërisë, u bënë zgjedhjet e pleqësisë së kësaj dege dhe u zgjodh kryetar Ilo Tromara.[18]

Kjo përpjekje kombëtare bëhej edhe më e domosdoshme, sepse propaganda greke, agjentët dhe intrigat e saj gëlonin, jo vetëm në Shqipëri, por e kishin shtrirë veprimtarinë antishqiptare edhe në SHBA, në qarqet politike të saj, madje edhe ndërmjet emigrantëve shqiptarë, për t’i përçarë apo për t’i bërë për vete me të gjitha mënyrat e mjetet. Veçanërisht, nëpërmjet kishës greke.

Themelimi i shoqërive të para shqiptare si edhe veprimtaria e tyre kombëtare, nuk shikohej me sy të mirë prej qarqeve politike greke. Ato i shqetësonte fakti që shqiptarët ortodoksë të Amerikës, të cilët grekët i konsideronin si grekë të Epirit, jo vetëm që ndjeheshin etnikisht dhe kombëtarisht shqiptarë, por qëndronin në radhët e para të lëvizjes për të drejtat kombëtare të popullit shqiptar. Edhe individë apo grupe të caktuara nga emigrantët ortodoksë shqiptarë, që fillimisht ishin nën ndikimin e propagandës greke, po shkëputeshin prej këtij ndikimi. Përjashtim bënin këtu grekomanët, të cilët, në bashkëpunim me rrethe të caktuara greke, vijuan veprimtarinë e vet sabotuese ndaj lëvizjes patriotike shqiptare.[19]

Madje, për të neutralizuar idetë dhe veprimtaritë kombëtare shqiptare, emigrantët politikë ekstremistë grekë krijuan në SHBA sillogjet e tyre antishqiptare, si “Ipiro Alvanikos Sillogos” në New York apo “Vëllazëria Epiriote” në Worcester, ku bashkoheshin edhe elementë grekomanë, si edhe kisha greke.

Kristo Kirka, iu kundërvu politikës së sillogjeve “vorio-epirote”, që propagandonin edhe në SHBA se çdo i krishterë ortodoks është grek. Përkundrazi, ai vetë, por edhe shqiptarët e tjerë ortodoksë, si: Petro Nini Luarasi, Fan Noli, Sotir Peci, Kristo Floqi, Kristo Dako, Thanas Floqi, Sotir Mikeli, Llambi Bimbli, Vangjo Miller, G.Gjoleka, At Naum Cere, Kol Rodhe e shumë të tjerë ishin gurët e themelit të kombësisë shqiptare në Amerikë. Sikundër të parët e tyre rilindës ortodoksë: Kristoforidhi, Veqilharxhi, Vaso Pasha, Vreto, Mitko, De Rada, Koto Hoxhi e të tjerë, vunë themelet e shqiptarizmës e të shtetit kombëtar shqiptar.

Kristo Kirka rrëfen:

“Aq e madhe qe propaganda greke kundër shqiptarëve dhe Shqipërisë, sa që, përveç atyre misionarëve të “Megaloidesë” që vepronin në Amerikë, dërgoheshin edhe të tjerë here pas here nga Athina. Një herë, u bënë lajmërime se një profesor i Universitetit të Athinës do të mbante një konferencë në Boston për të ashtuquajturin “Vorio-Epir”. Disa nga ne, shqiptarët e Natick-ut, vendosëm që të shkonim në atë konferencë. Grupi ynë shkoi në sallën e konferencës një orë përpara fillimit dhe zuri vend në radhët e para. Organizatorët u shqetësuan, por nuk na nxirrnin dot jashtë. Profesori Ricos mbajti një ligjëratë të gjatë për historinë e Greqisë dhe askush nuk e trazoi. Por, kur hyri në temë dhe nisi të “argumentonte” me fjalë të rreme se “Vorio-Epiri” është grek, se çdo ortodoks në Shqipëri është grek, unë nuk durova dot, u ngrita më këmbë dhe e ndërpreva, duke i folur në gjuhën greke, të cilën e kisha mësuar në gjimnazin grek të Korçës. “Unë jam ortodoks dhe, siç e dëgjon, flas mirë greqisht. Por nuk jam grek, jam shqiptar i kulluar dhe e kam për nder që jam i tillë. Kështu janë edhe ortodoksët e tjerë shqiptarë, përveç atyre që i gënjeni apo i paguani ju. Unë jam nga Korça, që ju e quani Vorio-Epir, po në Korçë nuk ka asnjë grek për be. Bile edhe Follorina, Kosturi, Konica, Janina dhe gjithë Çamëria, që ju i kini zaptuar padrejtësisht, janë shqiptare. Ti gënjen, nuk je historian i vërtetë, je falsifikator i historisë!” Grekët që ishin në sallë, m’u vërsulën, por kërcyen shqiptarët që kishin ardhur me mua dhe filloi një përleshje e paparë ndonjëherë. Krisën grushtet dhe karriket. Konferenca u prish. Mua më rrethuan shokët dhe më nxorrën përjashta. Kur erdhi policia, ne ishim larguar. Ngjarja bëri bujë dhe shkruan gazetat amerikane, shkroi gjatë edhe gazeta jonë “Kombi”. Kjo ngjarje bëri përshtypje edhe tek shqiptarët e Amerikës, që filluan të na mbështesnin dhe të afroheshin me ne, sepse u bindën se e drejta ishte me ne, por kjo e drejtë fitohej po të bashkoheshim dhe të organizoheshim. Na u afrua edhe një arbëresh i Greqisë, me llagapin Greims, që e bëra mik. Sa herë që binte fjala për veprimtarinë time dhe përplasjen me grekët, më jepte të drejtë. Ai rrëfente sesi ishin asimiluar arvanitasit në Greqi me anë të dhunës, propagandës helene, kishës greke, ndërrimit të emrave dhe mohimit të çdo të drejte kombëtare, përfshirë edhe mohimin e shkollimit në gjuhën shqipe. “Po të thuash në Greqi që jam arvanitas, ose të flasësh shqip, të shpërngulin nga trojet, të marrin pasurinë dhe të degdisin në Anadoll”, – më thoshte miku im. “Ja, unë nuk di shqip, as fëmijët e mi nuk dinë”. Kur mori vesh ngjarjen me profesorin grek, erdhi e më përgëzoi. U ulëm të pinim kafetë dhe ai më tregoi se ishte zënë me grekët, duke mbajtur anën tonë.

– Është thirrja e gjakut, – tha dhe më përqafoi.

– Ore Kosta, i thashë, ti mbiemrin e ke Greims, të amerikanizuar. Si e ke pasur në Greqi?

– Ngremutis, – m’u përgjigj.

Unë mbeta me buzë në gaz. Ai dyshoi dhe më pyeti:

– Ç’kuptim ka në gjuhën shqipe?

U përpoqa t’i shpjegoja, sipas mëndjes sime, që ky emër përbëhej nga dy fjalë: ngre dhe mut, si dhe kuptimin e tyre. Ai nuk u fye, përkundrazi u gjallërua, sytë filluan t’i shkëlqenin dhe ma ktheu:

-Tamam. Gjyshi im ishte nga një fshat arvanitas në rrethinat e Athinës. Banorët ishin bujq të mirë, merreshin sidomos me kopshtari. Kam dëgjuar që i quanin barbaçë.

– Ndoshta kjo shpjegohet me fjalët “bar” dhe “bahçe”, meqenëse ishin bahçevanë.

– Nuk e di, tha Kosta, por di që tim gjysh, Kosta quhej, e thërrisnin “Ngremutis” në fshat, se ngrinte pleh me qerre dhe e çonte në kopshtet e fshatarëve. Tani e kuptoj nga e ka origjinën llagapi im shqiptar. S’e kam për turp, përkundrazi.

Më bëri përshtypje ky ngazëllim i tij. Ky rrënjëshkulur, ky Kosta Greims, tashmë shtetas amerikan, që jeton në lobin grek, mallëngjehet e gëzohet kur e kupton dhe e ndjen plotësisht se është shqiptar, se ajo shtytje e brendshme i vjen nga shtresat më të thella të ndërgjegjes, se ajo klithmë e brendshme është thirrja e gjakut arbëresh, gjakut jo të shprishur! A ka gjë më tronditëse, por edhe më të madhërishme?” [20]

Nga këto rrëfime mëmëdhetare, por edhe psikologjike, kuptojmë që Kristoja kishte një dell prej shkrimtari, por që, për rrethanat e jetës, nuk e kishte zhvilluar. Këtë prirje të tij e vëmë re edhe në shkrimet botuar në shtypin e kohës, në letëkëmbimet, sidomos në kujtimet e tij.

Me përpjekjen dhe mbështetjen e Kristo Kirkës, veprimtari tjetër i shquar në fushën e arsimit shqiptar, Kristo Dako, çeli në fillim të qershorit 1908 një shkollë në Natick, për t’u mësuar bashkëkombasve gjuhën shqipe dhe dijen, por edhe anglishten, që u duhej shqiptarëve për t’u integruar në shoqërinë amerikane.

Marrë nga libri i Uran Butkës”Kristo Kirka”, i cili fitoi në Dhjetor 2013 “Penda e argjëndt” nga Minsitria e Arsimit dhe Kulturës

[1] Beqir Meta Federata panshqiptare “Vatra”, 2002

[2] Kostandin Demo, The Albanians in Amerika, Boston Mass 1960

[3] B. Meta,Federata Panshqiptare “Vatra”, Tiranë 2002

[4] Gazeta “Kombi” 30 qershor 1906

[5] J.S.Roucek, The Albanian and Yugoslav immigrants in Amerika, 1937-1938.

[6] Po aty

[7] Gazeta Kombi, korrik 1906

[8] The Albanians in Amerika, Boston Mass, 1960

[9] A. Uçi,Petro Nini Luarasi, Tiranë 2011

[10] N.Kirka. Për mëmëdhenë.

[11] Gazeta “Fjala e Korçës” Konferenca e K.Kirkës.

[12] K.Demo, vepër e cituar, f.60

[13] D. Greca, Gazeta “Albania”, 3 maj 2000

[14] Gazeta “Kombi”, janar 1907

[15] Sipas K. Demo, vepër e cituar dhe kujtimeve të K.Kirkës

[16] Gazeta “Besa, nr.25, shtator 1955.

[17] K.Demo, vepër e cituar

[18] Gazeta “Kombi” 1906, nr.18

[19] V.Duka, Shqiptarët në rrjedhat e Shek.XX

[20] N.Kirka, Për mëmëdhenë.

Letër e hapur për z. Menduh Thaçi nga Londra

January 6, 2014 by dgreca

Nga Bashkim Reci/ Londer/

Pas vizitës sime në Iliridë, kontakteve me miqë dhe dashamirë, u takova edhe me Tim Shkupin, bashkëatdhetarin tim nga Londra, që është njëri nga themeluesit e Diasporës për Shiptarët e Maqedonisë, për mua në Britanin e Madhe është kryetar i DSHM-së, vendosa të dal me një propozim konkret, pasi në organizatën tonë respektohet e drejta e mendimit më shumë se kudo tjetër, e ky propozim i imi konkret është: Lideri i PDSH-së, z. Menduh Thaçi, të propozohet për Kryeministër të ardhshëm të Maqedonisë në vend të “car Nikollës”.Unë e di se e keni të vështirë të pranoni propozimin tim, pasi duhet të plotësohen disa kushte:

Ndaj kërkoj nga z. Menduh Thaçi:

-të mos mirret me liderin tjetër z. Ali Ahmeti

-të respekton ushtarët e UÇK-së, të kërkoj falje për fjalorin e tij në të kaluarën

-të respektoj mendimin e lirë të shqiptarëve

-të mos pranoj asnjë person në organet partiake me dosje kriminale

-të mos sillet me arrogancë se askush si frikësohet, sidomos shqiptarët e Amerikës, Britanisë së Madhe, Europës…

-të zotohet se do të luftojë deri në frymën e fundit kundër sistemit unitarist në Maqedoni

-të pranon autoritetin e veprimtarëve të Diasporës për të unifikuar të gjithë spektrin politik të shqiptarëve në Maqedoni, me përjashtim të atyre që janë të korruptuar në pushtet, por jo edhe të gjithë anëtarëve të sinqertë të BDI-së.

-Unë e di së është edhe një problem tjetër, që duhet të pastrohet, kam fjalën për ndalesën e z. Menduh Thaçi për të shkuar në SHBA, pasi emri i tij është në listën e zezë Amerikane.

-Prandaj, nëse e di se është i pastërtë z. Menduh Thaçi, ka diçka që duhet ta pastrojë nga e kaluara e tij, le ta pastrojë sa më parë, kurse nga ana tjetër shqiptarët duhet të organizojnë një peticion me nënshkrime dhe ta dërgojmë të presidenti Barak Obama në Shtëpinë e Bardhë për ta larguar emrin e tij nga lista e zezë Amerikane.

Ne, në DSHM, jemi shumë transparent, nuk shkruajmë letra anonime, ndaj me transparencë kërkojmë përgjigje nga vetë kreu i PDSH-së, z. Mendu Thaçi.

Askush nuk guxon të paragjykon DSHM, nuk jemi të interesuar për pushtet, as nuk jemi parti, jemi lëvizje që jemi të interesuar për shtetin e shqiptarëve në Iliridë. Kaq.

Me respekt,

Bashkim Reci,

Kryetar i DSHM-së për Londër

E URREJ SERVILIZMIN DHE KOPENE E SERVILEVE

January 6, 2014 by dgreca

Opinion nga Faik KRASNIQI/

Kush janë servilët?/

Frikacakët, të padinjitetët, të pangopurit, të paditurit. Ata që kanë frikë për vendin e punës. Ata që synojnë të fitojnë më shumë se sa u përket. Ata që u ka ngelur pak karakter shqiptari në deje. Dinjiteti është baza e marrëdhënies si në punë ashtu dhe në miqësi e gjetkë. Kur fiton dinjitetin fillon e të kuptosh mirë servilët dhe makutërit. Dinjiteti fitohet kur fiton sensin e vlerësimit të së drejtës dhe të padrejtës në çdo vlerësim veprimor ose analizor që të ndodhë në jetën tënde. Jemi në ‘’gropë’’ dhe pretendojmë të shkojmë në Evropë… kjo është fatkeqësia dhe paradoksi më i madh i ne shqiptarëve. Pretendojmë se jemi njerëz me shumë tradita dhe morale të larta por servilizmi, urrejtja, skuthizmi (s’po gjej si ta përkufizoj) na i demaskon këto vlera në njëfarë mënyrë.Kam ecur dhe shëtitur shumë nëpër botë por këtu në Shqipëri është skandal i gjallë. Nga të ecësh… takon njerëz që mendojnë vetëm e vetëm se si t’ia fus atij apo t’ia fus këtij. Edhe kur nuk i takojmë dhe s’flasim me ta… jam i sigurt se këtë gjë ka në mendje.Interesant, ai që ka s’do t’ia di… bën menefregistin. Ai që s’ka dinjitet, është i paditur, injorant… i detyruar bëhet servil dhe pa ruajtur asnjë vlerë humane. Neve shqiptarët krenohemi nganjëherë me shprehjen ‘’Bukë e kripë e zemër të bardhë’’.Njeriu nuk lind i tillë, një foshnje s’ka dijeni s’ka mendje të mendojë e të bëhet servil…njeriu i merr këto në rritje e sipër luajnë rol rrethanat e rritja e tij, me atë çfarë ushqehet atë do jap tek të tjerët…Sot sheh dhe dëgjon nga format më të ndryshme të sjelljeve për të rënë në sy, për të patur mundësinë të afirmohesh, të marrësh ca lëvdata. Sot për njerëzit gjithçka është e mundur, mendja njerëzore është djallëzore e kur ajo është e paaftë serviloset, ju qëndron gati-tu njerëzve që rrjedh ndonjë interes. E shet dinjitetin tënd, moralin, për pesë para. Kur nuk je i aftë për të çarë në këtë botë të egër, do lëpihesh e spërdridhesh duke mashtruar veten se do arrish lart. Kjo gjë nuk arrihet, sepse ti aq shumë servilosesh sa zanati jot është perfeksionuar dhe tashmë je vegël.Bota është kaq e madhe, sa çdo kush mund të arrij diçka me dinjitet, shpirt të hekurt dhe forcë për të punuar me pastërti. Atëherë mund të kesh një vend në shoqëri dhe të lëvdohesh me veten.Një dukuri që ka ekzistuar dhe po përhapet gjithnjë e më shumë në shoqërinë tonë. Njerëz të cilët për të arritur diku apo dhe thjeshtë për të gjetur një vend në një shoqëri të caktuar janë të gatshëm të ulen deri në pikën e fundit, duke mos pasur respekt as për veten, duke zhdukur çdo lloj mendimi të ndryshëm nga ai i atyre që në një farë mënyrë ‘’adhurohen’’, duke u kthyer kështu në kukulla me të cilët zbaviten të fuqishmit apo dhe të ‘’zgjuarit’’.

Servilët, njerëz me karakter të ulët dhe vlera të vogla njerëzore!

Servilët, njerëz me karakter të ulët dhe vlera të vogla njerëzore. Gjëja që më acaron më tepër…servilizmi……….e urrej, gjithashtu nuk honeps dot këta servilët…..mundohem t’i shmangem kur kuptoj si janë!Ka shumë raste servilizmi sot, në qeveri, në jetën e përditshme madje edhe në forume kam vënë re diçka të tillë.Servilizmi sot është një nga armët më efektive të njeriut, por për mendimin tim është një lloj strategjie e gabuar…nga njëra anë të ulë vlerat si njeri dhe nga ana tjetër të ngre(‘’realizon qëllimin’’).Të ulesh vlerat e tua për të realizuar diçka është shenjë injorantsie.Nganjëherë i ‘’adhuroj’’ për këtë mënyrë të qenit, pasi jo gjithmonë të drejtit ecin në jetë dhe kjo është vërtetuar tashmë, por ato sekondat e ‘’adhurimit’’ zgjasin shumë pak.Vetëm një njeri i dobët, që nuk i di vlerat dhe aftësitë vetes serviloset dhe lëpihet.Mua thjesht më dhimbsen.Servilët janë njerëz të pabesë, thjeshtë që shohin vetëm interesat e veta e në fund ta fusin sa krahu, e më së shumti ja fusin shefit të vetë që i janë servilosur gjatë gjithë kohës.

Vjena,vendqëndrimi e vendveprimi i Hasan Prishtinës

January 6, 2014 by dgreca

Shkruan: Hazir MEHMETI/Vjenë/

Pa dyshim, njëra nga figurat më të ndritura të historisë sonë kombëtare, është Hasan Prishtina. Njëkohësisht njëra nga figurat më të anatemuara, krahas At Gjergj Fishtës, si nga regjimi komunist në Shqipëri, po ashtu në territoret etnike shqiptare të pushtuara nga sllavët e grekët. Derisa pushtuesit ia kishin frikën idealeve të tij për liri e bashkim kombëtar, komunistët në Shqipëri nuk donin të dëgjonin për ide të bashkimit dhe lirisë për çka kishte punuar deri në vdekje Hasan Prishtina.

Në Kosovë, në vitet 70- ta, filloi një fazë shprehje e trimëruar pas disa ndërrimeve në aparatin e shtetit pushtues, kjo u reflektua edhe në rikujtimin e figurave patriotike shqiptare edhe pse vazhdonte gjenocidi e shtypja e egër nga regjimi sllav mbi popullin shqiptar. Filloi të shkruhej më guximshëm nga disa intelektualë të kohës, edhe pse ata shpesh e paguanin me burgime të rënda, deri në burgun mё famëkeq tё quajtur Goli-Otok, një ishull ky në det, i zotëruar vetëm nga gjarpërinjtë e nga hije figura njerëzish.

Ndërkaq, në shtetin amë, Hasan Prishtina, ideatori, luftëtari e organizatori i kryengritjes për liri e pavarësi vazhdon akoma të trajtohet nga fryma e vjetër komuniste e antishkencore. Aq më keq, tani kur do tё shënojmë 100- vjetorin e Pavarësisë, për çka Hasan Prishtina ishte njeriu më meritor. Akoma në tekstet, rrethet kulturore, shkencore, historike nuk u shkrua dhe dënua ashtu si duhet akti tradhtar i vrasjes së tij, i dënimit të tij me vdekje nga shteti amë i asaj kohe, për të cilin Hasani dha çdo gjë. Derisa shtetet: Bullgaria, Serbia e Turqia e dënuan me vdekje kolosin e lëvizjes kombëtare, shteti shqiptar e dënoi disa herë me vdekje dhe tradhtisht e vrau, pas shpine, ashtu qysh nuk vret shqiptari. Kjo tradhti kombëtare ishte tragjike për kombin ndërsa fitore e madhe e qarqeve armike sllavo-greke.

Historia e jonë e fillim shekullit të njëzet ndryshe do të dukej pa Hasan Prishtinën, trurin e lëvizjes kombëtare shqiptare të kohës. Ai ishte largpamës me veprimet e tij. Kryengritjen politike e ideore e filloi në parlamentin turk, duke u kacafytur haptas me deputetët armiq, guximshëm tregoi hapur se: ,,Do ngjitem në Drenicë dhe do mbathë opingat” e luftës deri në lirinë dhe bashkimin e trevave shqiptare. Çka edhe do të ndodhë. Nga presioni i Hasan Prishtinës, në Parlamentin Turk, si deputet që ishte, për lirinë e përdorimit të alfabetit shqip, me 2 gusht 1911 do të detyrohet Parlamenti Turk ta njoh përdorimin e alfabetit shqip në shkollat private në Shqipëri. Nga ky hap do vije hapi tjetër, po në të njëjtin vit, i deklarimit të vet qytetarëve shqiptarë, se në cilin alfabet dëshironin të mësonin. Hasan Prishtina, krahas përgatitjes për kryengritjen gjithëkombëtare për Pavarësinë e Shqipërisë mori iniciativën në Stamboll, të themelohet komisioni në Klubin Qendror për mbledhjen e kontributeve të duhura për mbajtjen e Normales së Elbasanit. Ky Tempull i Diturisë ishte më i dashuri dhe i shenjtë për Hasan Prishtinën, për mirëvajtjen e tij shkriu tërë pasurinë e vet, filloi punën tek në mars të vitit 1912.

Vjena, veprimtaria e Hasan Prishtinës

Vjena, qendër jo vetëm në kuptimin gjeografik e Europës por edhe politike e ushtarake do tё jetë vendi ku Hasan Prishtina do qëndroi herë pas herë me ndërprerje, duke filluar nga prilli i vitit 1913, kur lirohet nga burgu i Kalemegdanit në Beograd. Ai e donte jetën aktive në shërbim të çështjes kombëtare, për çka territori i Austro-Hungarisë ishte më i volitshëm se sa vendlindja e pushtuar nga ushtritë armike serbe, bullgare e malazeze. Vjena ishte në atë kohë qendër e refugjatëve politik shqiptarë, të cilët kishin themeluar grupin politik në Vjenë me emrin ,,Indipendent”, me të cilët Hasan Prishtina do të takohet.

Disa nga vendarët që e njohën Hasanin, ishin të mrekulluar me virtytet e tij prej burri dhe patrioti. Ishte këmbëngulës dhe i pathyeshëm kur është në pyetje interesi i bashkimit kombëtar. Në kontaktet me Hasan Prishtinën u shqua familja e ushtarakut të lartë Modestus Urban dhe gruaja e tij Marie Urban, me të cilën kishin në pronësi ëmbëltoren në Vjenë, ku ajo punonte. Vjena është vendi ku Hasan Prishtin përjetoj shumë kundërthënie e peripeci të vazhdueshme. Jeta e tij nuk ishte aspak e lehtë. Kundërshtarët politik të tij tani ishin kundërshtarë armiq dhe me çdo kusht donin vrasjen e tij. Për këtë qëllim u dërguan në Vjenë pesë atentatorë njëri pas tjetrit. Falë fatit dhe trimërisë së Hasan Prishtinës dhe gruas së tij, Igballe Prishtina, Vjena nuk u bë varri i Hasanit nga pesë atentatorët e dërguar nga Ahmet Zogu dhe qarqet tradhtare të frymëzuara nga Esat Pashë Toptani. Për këtë do të shkruan gazeta shqiptare ,,Ora e Shqipnisë” dhe gazeta vjeneze ,,Neue Feie Presse” në vitin 1928. Atentatorët e dërguar në Vjenë: Pjetër Kallmati, Ibahim Lika- Lisi, Kruja, Hasan Sedi, Ibrahim Tabaku, si duket edhe i gjashti Hasan Kosova. Të gjithë këta brenda (nëntor 1927 deri në prill 1928) një viti.

Hasan Prishtina, apostull i shkollimin kombëtar

Largpamësia e Hasan Prishtinës u pa me qëndrimin e tij ,,Arsimi është shpirti i një kombi”.

Duke e ditur gjendjen e mjerueshme të popullit analfabet ai u angazhua me të gjitha forcat në themelimin e shkollave shqipe dhe arsimimin e shqiptarëve kudo që ndodhën. Dhe, ishte i veçantë në fushën e arsimit kombëtar. ”Kontributi i tij për zhvillimin e arsimit kombëtar është i madh dhe nuk mund të gjendet krahasim, jo vetëm në historinë e popullit shqiptar, por edhe në historinë e popujve tjerë” (M. Pirraku, historian).

Ai, me këmbëngulësinë, oratorinë dhe pastërtinë si deputet i Prishtinës në Parlamentin Turk, bëri që të aktualizohet arsimi i shqiptarëve në gjuhën shqipe. Me financimin e tij privat ai hap shumë shkolla, i ndihmoj shumë nga ato që ishin themeluar më parë. Duke e ditur se Vjena ishte qendër e kulturës, vendfillimi i albanologjisë, mbajti lidhje të vazhdueshme me intelektual që vepronin aty. Në përpjekjet e tij për hapjen e shkollave shqipe, Hasan Prishtina do shprehej: ,,arsimi është shpirti i kombit”, andaj e ndihmoi gjithkund ku ishte nevoja. Shembuj të tillë janë pjesë e përditshmërisë së tij. Pasi vetё e themeloi orkestrën frymore në Vushtrri, me mjetet e tij materiale, ai dërgoi në Vjenë për të blerë instrumentet muzikore Izet Badivukun, Latif Agë Fonden dhe Abit Novolanin.

Në vitin 1931 ai i shkroi nga Vjena sekretarit të përgjithshëm te Shoqatës së Kombeve, Enrik Drunandit në Romë, ku pika e parë i kushtohet shkollave shqipe: ”Afër një milion shqiptarë të banuar në Kosovë dhe Maqedoni nuk kanë asnjë shkollë në gjuhën amtare. Ju është ndaluar të themelojnë shkolla me mjete private”.

,,Hasan Prishtina, çështjen e arsimit të popullit e shtronte më parësoret të shtetit. Në këtë ishte shumë konkret dhe praktik, duke u nisur nga vetja. Ai ndanë 5% nga të ardhurat e tij për arsim. Kjo shumë ishte e lartë dhe e siguronte mbajtjen e dhjetë shkollave në Kosovë dhe 60 nxënës nga Kosova në Normalen e Elbasanit”.

,,Ai ishte personaliteti më kryesor dhe më me autoritet në vendosjen e alfabetit. Në Parlamentin Turk, rreth formës së alfabetit, do përgjigjet: ,,Ç’duhet bërë do ta bëjmë, sepse qëllimi ynë është vetëm për fitim të atdheut…Hasan Prishtina u printe ithtarëve për alfabetin latin. Për këtë sahanlëpirësit e kuzhinës turko- arabe, që për alfabet e merrnin atë arab, Hasanin e quanin spiun të Vjenës. Nga ana tjetër Hasan Prishtina nga rilindësit e kohës siç ishte Josif Bageri, konsiderohej shpëtimtari i çështjes shqiptare. Lufta e Hasan Prishtinës njihej edhe jashtë tokave etnike shqiptare, qё nga Amerika e largët. Ndërkaq, Hil Mosi, i cili ishte përfaqësues i qendrës kulturore shqiptare ,,Dija” në Vjenë, i fton bashkatdhetarët të merrnin ,,për shembull ndershmërinë e deputet të Prishtinës, i cili pasurinë e tij e përdor për lulëzimin e kombit, e kështu pasi që do vdesim një herë, emri i juaj do të rrojë i pa vdekur, gjersa të rroj Shqipëria”.

Hasani Prishtina në Vjenë e ndihmon materialisht botimin e revistës ,,Djalëria”. Ai kishte gjetur në Vjenë, një grup studentësh shqiptarë, të cilët kishin mbetur në gjendje të keqe materiale. U ndihmon atyre, duke ua hequr të gjitha shpenzimet dhe ishte interesuar për t’ua zgjedhur problemet e shkollimit në tersi”. Akti i tij i shkrimit të Testamentit të fundit, kur ishte i rrethuar nga tradhtarët e kombit të dërguar nga Zogu, me të cilën tërë pasurinë e tij qё disponoi, qё nga Stambolli, Selaniku, Shkupi, Prishtina, Tirana, Vushtrria, ia lёnte shkollës kombëtare, tregon se ai ishte apostull i shenjtë i shkollës kombëtare.Hasan Prishtina kudo që shkoi shndriti me punën e tij, qëndrimin e tij prej burri e patrioti. Kёshtu ngjau edhe në Vjenë.

VOLEJBOLLISTJA DHE TRAINERJA AJOLA BERISHA SJELL EMRIN E MIRE TE SHKOLLES SE VOLEJBOLLIT SHQIPTAR NE AMERIKE

January 6, 2014 by dgreca

Ajola Berisha , është sportistja shqiptare në Amerikë, e cila jo vetëm ka luajtur voljeboll, por edhe ka drejtuar si trajnere, një skuadër amerikane të femrave në volejboll . Madje, ajo ka qenë edhe sportistja, më e mirë e vitit 2000 – “Student-Athlete of the Year”, shpallur nga Universiteti Amerikan – në kryeqytetin e vendit Washington DC .Puna që ka bërë Ajola në skuadrën e femrave në volejboll ka lënë gjurmë edhe sot në kampus për të tre sezonet e saj si lojtare dhe dy sezonet si një trajnere asistente .

Berisha, së bashku me një grup vajzash të tjera nga Shqipëria, sollën një pasuri të veçantë profesionale, nga Shqipëria në Amerikë, nga shkolla e volejbollit të suksesshëm shqiptar. Ato sollën profesionalizmin kolegjial në nivelin e klubeve, duke luajtur dhe dhënë përvojën e tyre volejbollit Amerikan. Në vitin 2007 ajo ka shërbyer si një trajnere për skuadrën”Metro American Volleyball Club” në Uashington , DC, ku ishte ajo që nxiti krijimin e programeve të zhvillimit të volejbollit.
Ajola Berisha është e diplomuar në Kolegjin e Universitetit Amerikan të Arteve dhe Shkencave në vitin 2001. Dhe si volejbolliste, ajo ka një meritë të veçantë për të ndihmuar skuadrën e saj Eagles për të udhëhequr dy kapionate dhe shpallur Kampione e Ligës CAA (1998 , 2000) dhe një pjesmarrje në Turneun e NCAA në 1998 .

Ajo u nderua dy herë, si sportistja më e mirë në Ligën amerikane të kolegjeve CAA Berisha, sipas kanalit më të madh sportiv në SHBA, ESPAN, ajo renditet e treta në historinë e volejbollit për Universitetin Amerikan me konficentin 4.01 (për sulmin) dhe e katërt në pozicionin që mbante në lojë me konficentin 2.61 (për mbrojtjen)

2 herë është përzgjedhur nga Shoqata e trajnerëve të Volejbollit Amerikan si All-American (ndër më te mirat për tërë Amerikën). Shpallur disa herë MVP (Most valuable Player) në turne të ndryshme, dhe më e fundit në 2009 kur u përzgjodhë në Ekipin e Argjendtë të CAA në celebrimet për 25 vjetorin e saj.

Para se t’i bashkohej skuadrës amerikane të volejbollit Eagles , Berisha ishte anëtar e ekipit të Tiranës në voljeboll dhe ekipit kombëtar shqiptar në vitin 1995-97 . Një nga aktivitetet më të mëdha të karrierës saj në Shqipëri, kanë qenë pjesmarrja në lojrat e Mesdheut në Qershor te 1997 në Bari te Italisë. Atje ku dhe ajo ka spikatur, dhe është pikasur nga trajneri amerikan Barry Goldberg.

Ajola, cila ka qenë jeta e juaj në Shqipëri ?

Sportin e kam filluar në moshën 10-11 vjecare. Vijë nga një familje, që është marrë me sport, dhe nga e cila kam trashëguar gjatsinë, dhe talentin tim. Kombinimi i gjatsisë dhe i traditës së sportit më shtyu drejt angazhimit me të madh. Mu dha zgjedhja që do të bëja ndërmjet basketbollit dhe volejbollit dhe zgjodha këtë të fundit. Kam patur disa trajnerë gjatë formimit tim, duke kaluar nëpër ekipet zinxhir të atëhershme, por ai me të cilin kam punuar më gjatë, e me ka nxitur më shumë se çdokush tjetër, ka qenë Adrian Gorenca, për të cilin kam jashtë mase respekt, ose respekt Xhigaloz siç do shprehej vetë Profesori. Kishte një pasion të jashtzakonshëm për volejbollin, një mjeshtër i till, me një humor të pashtershëm që e bente akoma më të këndshme atë periudhë stërvitje, duke gërshetuar seriozitetin me një dozë humori. Kam qenë lojtare e Klubit Sportiv Tirana dhe gjithashtu jam aktivizuar me Ekipin tonë kombëtar të të rejave e të rriturave. Një nga aktivitetet më të mëdha të karrierës sime në Shqipëri, kanë qenë lojrat e Mesdheut në Qershor te 1997 në Bari te Italisë. Atje ku dhe u spikata nga trajneri im i mëpasshëm Barry Goldberg.

Kur erdhët në Amerikë, dhe përse ?

Isha në vit të parë të Institutit të Kulturës Fizike Vojo Kushi, dhe stërvitesha me Tiranën. Jeta ime konsistonte në shkollë, sport, dhe cfarë ngelej me shoqërinë e familjen naatyrisht. Një ditë ndërsa bëhesha gati për stervitje, më telefonon një shoqje e ekipit, Edis Bonati, duke më pyetur nëse kisha ndonjë interes të luaja në Amerikë. Pa e menduar gjatë, i përgjigjem Po, pse jo?! Dakort, do të të telefonojn nga Amerika më tha, fol me ta. Brenda disa minutash bie telefoni, ishte Arben Gjino, arbitër i mirnjohur i volejbollit në Shqipëri, i cili tashmë jetonte në Washington DC dhe punonte për American University. Atje ishte lidhur me Barryn – i cili ishte trajneri i ekipit të Volejbollit tek American Universitey, dhe, po kërkonin lojtare të talentuara për të ndihmuar në ecurinë e ekipit. Pasi u prezantua në telefon, pyetja e parë ishte nëse dija Anglisht. Fatkeqsisht, unë pata studiuar Frengjisht në shkollë, gjë e cila përbënte problem për tu pranuar në shkollë dhe për të patur mbarvajtje në të. Keshtu që më përshëndeti dhe aty perfundoi biseda jonë. Pas 2-3 minutash merr sërish: Po nuk di fare Anglisht ti? Sa kam filluar nje kurs privat- i përgjigjem- por s’mund të them se di, përvec se “my name is” dhe “how are you”. Gjino, mëpastaj më kaloi Barryn, trajnerin, në telefon dhe biseda konsistoi në pyetje elementare te Barrit dhe “yes”, “no understand” nga ana ime. Me ç’mësova me pas, Edisi,shoqja e ekipit, pat çuar një video të një nga ndeshjeve tona, dhe trajneri pat treguar interes. Kështu që në Qershor të 1997, erdhi vetë të na shihte live në lojrat e Mesdheut në Bari të Italisë në vitin 1997.

Diçka rreth karjerës suaj në Volebollin amerikan ?

Pas disa refuzimesh nga Ambasada në dhënien e vizës, dhe disa muajsh punë nga American University për ti gjetur “anën”, më së fundi në Janar të 1998 arrita në Washingon DC me vizë studentore e bursë të plotë dhe u bëra pjesë e ekipit Eagles (Shqiponjat) Të thuash fillimi ishte i vështirë, është pak. Cfarë ma bënte më të vështirë, pervec largësisë nga familja, ishte mungesa e komunikimit, mangësia në gjuhë. Fatmirsisht, Edis Bonati, pat ardhur disa muaj përpara dhe prezenca e saj ishte nji farë ndihme, për komunikimin në veçanti. Erdha si studente e transferuar, dhe kështu që luajta në vetem 3 kampjonate, atë te vitit 1998, 1999 dhe 2000. Këto vite American University, ka qenë pjesë e CAA (Colonial Athletic Association), që është një nga konferencat e Divizionit të parë e përbërë nga Universitet e Rajonit të Lindjes nga Masacusets e deri në Karolinën e Jugut. Në vitin 1998 dhe 2000 kemi fituar kampjonatin e ligës sonë dhe jam shpallur lojtarja e vitit, përzgjedhur në ekipin e parë të CAA, Studentja dhe Sportistja e vitit në vitin 2000 për American University, 2 herë jam përzgjedhur nga Shoqata e trajnerëve të Volejbollit Amerikan si All-American (ndër më te mirat për tërë Amerikën). Jam shpallur disa herë MVP (Most valuable Player) në turne të ndryshme, dhe më e fundit ne 2009 u përzgjodha në Ekipin e Argjendtë të CAA në celebrimet për 25 vjetorin e saj. Në vitin 1999, nuk luajta sezonin e plot, vetëm gjysmën pas një ndërhyrjeje që pata në kavilje.

A ka ndryshim volejbolli amerikan me atë në vendin tuaj, ashtu si futbolli bie fjala?

Në Shqipëri volejbolli është profesional, dhe atje kompensohesh për të luajtur, paguhesh. Ndërsa këtu, mund të luash vetëm kur je në universitet, kundrejt një burse, nëse e meriton. Flasim për volejbollin që luhet brenda, jo atë në plazh. Ndryshim tjetër është mënyra e organizimit. Në Shqipëri kaloje nëpër ekipe zinxhir që i kushtonin më tepër kohë anës teknike të volejbollit. Ndërsa këtu kur je në universitet ke pak kohë te merresh me teknikën se fillon direkt aktiviteti dhe koha është e ngjeshur. Kështu qe i kushtohet më tepër vëmendje përgatitjes fizike dhe taktikës së lojës. Këtu i kushtojnë vëmendje të veçantë dhe ndërtimit të karakterit, për të fituar besimin ndaj vetes.

Besojë se gjatë aktvizimit tuaj ne Ligën e Parë të Voljebollit në SHBA, keni luajtur edhe me vajza të tjera shqiptare, cili është mendimi i juaj ?

Shumë lojtare cilësore, bashkmoshatare të miat, por dhe me mbrapa e kanë përfaqsuar denjësisht volejbollin Shqiptar këtu në Amerikë me fitoret që kane korrur, apo titujt që kanë fituar. Kjo shpjegon dhe rekrutimin e herë pas hershëm të lojtareve nga Shqipëria. Mund të permend Edis Bonati, Eneida Muzhaqi, Rubena Sukaj që kanë luajtur për American University dhe pjestarja më e re e tij Megi Dervishi. Këto janë vajzat që kan luajtur vetëm tek American Universiteti. Ndër te tjera mund të permend Alma Kovaci, Enkeleda Shkoza, Enkeleja Katiraj, Alma Qose, Arjola Prenga që kanë qenë dhe perfaqsuese të ekipit tonë kombëtar ndër vite. Shpresoj ti kem permendur të tëra vajzat, të cilat i njoh personalisht dhe me të cilat kemi ndarë eksperiencën këtu në Amerikë.

Oferta e një burse për të luajtur këtu, mendoj se është një rast për tu shfrytëzuar. Natyrisht në bazë të qëllimeve që ka gjithkush në jetë. Kemi patur raste gjatë rekrutimit, kur isha trajnere, që ishte më i rëndësishëm shpërblimi monetar sesa shkollimi dhe volejbolli në Amerikë, sikundër ka dhe nga ato vajza që kanë ngulmuar fort për të ardhur, e kanë parë si një mundësi për të shfrytëzuar. Amerika të ofron mundësi pa fund nëse je i zoti. Personalisht, do t’ja rekomandoja vajzave që ju jepet një mundësi e tille.

Cilat janë momentet më të bukura si lojtare dhe trajnere ?

Jam e apasionuar pas volejbollit dhe kjo më shtyu që të bëja dhe trajneren për 2 vjet po tek American University. U bëra zëvendës trajnerja e Barry Goldberg 10 vjet pasi kisha mbaruar shkollën. Vija në një ekip me tradita, të përgatitur mirë, falë punës së palodhshme të Barryt. Dhe të dyja ato vite, 2010, 2011 u shpallëm kampione të Patriot League. Ishte kënaqesi e papërshkruar të punoje me këto vajza të reja, të asistoje në formimin e tyre, qoftë si lojtare po ashtu dhe si karaktere, dhe t’i shihje tek kurorëzoheshin, në fund të kampjonatit, me frytet e punës se tyre te palodhshme e sistematike. Unë vjet u shkëputa dhe leviza këtu në New York, por vazhdoj t’i ndjek, sepse, akoma është “ekipi im” dhe janë vajza të cilat i kam stërvituar ose rekrutuar vetë. Këtë vit dolën shkëlqyeshem. Jam shumë krenare për fitoret që korrën dhe vëndin që arritën në kampionatin Amerikan.

Janë të forta dhe të ndryshme emocionet e provuara si trajnere nga ato si lojtare. Kur je në fushë, dhe luan vetë, ke jo pak presion, por je aktive, e ke vet në dorë rezultatin. Ndërsa, kur je në stol duke ndjekur ekipin, tashmë e ke kryer punën, s’të ngelet shumë, përveçse ndonjë këshillë taktike apo teknike. Çastet më emocionuese, kan qenë ato të fitores së kampjonatit, ku është pasqyryuar puna e tërë vitit. Emocionet rriten dhe kur je në pozita jo të të favorshme gjatë ndeshjes, por që ja del mbanë gjithsesi.

Si lojtare ndër momentet më të bukura mund të veçoj pjesmarrjen ne lojrat e Mesdheut në 1997. Ishte një eksperiencë e re për mua, një ceremoni hapje madhështore, një fjalim i mbajtur nga Presidenti i Italisë Scalfaro, në një stadium të mbushur plot, e një publik që na uronte mirseardhjen me shumë entuziazëm. Parakaluam me kokën lart me flamurin Shqiptar që na printe, po ashtu dhe 21 kombet e tjera pjesëmarrëse.

Emocionet më të bukura janë në fushën e “betejës” kur shënon atë pikën e fundit të lojës apo kampjonatit. Po ashtu dhe rastet kur të vlerësohet puna e të nderojnë me çmime, ka emocionet e veta.

Ajola çfarë mendon ju për talentet shqiptare në volejboll këtu në SHBA ? a kemi të tilla dhe si duhet punuar për të zbuluar talentet tona…për ekipin tonë kombëtar pra të veshin fanelën kuqezi!

Për sa i perket talenteve të reja, që rritën këtu në SHBA, pak a shumë ato do të ndjekin modelin Amerikan. Të luajnë në ndonjë klub kundrejt një pagese dhe aktivizohen 3 herë në javë me të. Dhe nëse duan të luajnë ne Universitet, ju duhet t’i përkushtohen. Për ecurinë e tyre, dhe mënyrën se si funksionon këtu, ju bie barra përsipër vetë lojtareve, që të gjejnë klube më prestigjoze që i ofrojnë një përgatije të mirë dhe rrjedhimisht dhe ecurinë e mëtejshme drejt luajtjes në Universitet, dhe fitimit të një burse, që nuk është e pakët. Dhe më pasë natyrisht si futbollistja e kombëtares së femrave Velaj – ato mund të luajnë edhe për kombëtaren e Shqipërisë

Si e vlersoni ju jetën kulturore e sportive të femrës shqiptare ne Amerikë ?

Eshtë pak e vështirë që ta shoh nga pikpamja e femrës “Shqiptare”, për faktin se jam shkëputur shumë herët nga Shqipëria. Por, mund të them se jeta me sportin është gjithnjë e larmishme. Udhëton nëpër vende të ndryshme, njihesh me kultura e njerëz te ndyshëm. Përvec kësaj ka dhe një sërë angazhimesh dhe aktivitetesh si për zgjerimin e horizontit për sportistët, po ashtu dhe në shërbim të komunitetit. Ka një ndërthurje të sportit me jetën shoqerore. Ushqehet ndjenja e të dhënit mbrapsht në komunitet, prandaj dhe organizohen aktivitete të ndryshme, ku njihen dhe vlersohen sportistët për kontributet e tyre dhe ndajnë eksperiencën me gjeneratën e re. Me një fjale, jeta kulturore nuk ngelet pas asaj sportive. Natyrisht, që kjo ka të bëjë dhe me mbështetjen që gëzon sporti përkatës nga Universiteti, dhe iniciativat e trajnerit vetë. Një gjë është e sigurtë që sportistët gëzojnë një admirim të veçantë këtu në Amerikë. !

A kishit ndonjë urim me rastin e Vitit të Ri 2014?

Jeta në emigrim nuk është e lehtë, prandaj dhe duhet te afrohemi disi më tepër dhe të ndërtojmë një komunitet të fortë, ku të mbështesim e përkrahim njëri tjetrin. Të ruajmë traditat tona te bukura por dhe të mbajmë mendje te hapur për ato të të tjerëve. Uroj gjithë bashkatdhetarët një vit të begatë! Të puojnë me kurajo dhe të mbajnë një zemër të hapur. Uroj të dëgjojmë sa më shumë histori suksesi në komunitetin tonë këtë vit.

Intervistoi: Beqir Sina/New York