Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for February 2014

SOT DITËLINDJA, “DIELLI” U BË 105 VJEÇ

by

105 vjet! Mbijetesa shekullore ua rrit krenarinë Shqiptarëve të Amerikës, të cilët e mbajtën gjallë këtë thesar të  Kulturës Kombëtare, “Dielli “, që sot i mbushi 105 vjetë -15 SHKURT 1909- 2013- 

Nga Dalip Greca/

Gazeta më e vjetër e Botes Shqiptare, që vazhdon të botohet në Amerikë, Dielli,mbetet një monument i gjallë i gazetarisë shqiptare dhe i kulturës tonë Kombëtare, që sjell 105 vite histori të shqiptarëve të Amerikës. Në Gjoksin e Diellit ka shumë histori, ka dhe një cmim të tretë në konkursin e shpallur nga Organizata COMMON COUNCILL FOR AMERICAN UNITY, ku morën pjesë 1000 gazeta që botoheshin në Amerikë në gjuhë të huaja, por asnjë vleërsim nga shteti shqiptar, qoftë dhe simbolik. Në Kuvendin e ardhshëm të Vatrës, që mendohet të mbahet me 28 prill 2013, në përvjetorin e 101 të themelimit të Federatës, redaksia e Diellit do të kërkojë botimin si të përdyjavshme, për ta rikthyer në një periudhë jo shumë të largët në të përjavshme, për të realizuar kështu ringjalljen e plotë.

***

Gazeta më e vjetër e Botës Shqiptare, me emrin simbolik “Dielli” sot ka ditëlindjen, të premten, me 15 shkurt mbushi plot 105 vjet. Gazeta”Dielli” u themelua në Boston prej Shoqërisë atdhetare Besa-Besë dhe ka si ditëlindje datën 15 shkurt 1909. Më 11 mars 1912, mbasi shoqëritë shqiptare të Amerikës vendosën që të federohen në Vatër (dita zyrtare e themelimit të Vatrës 28 prill 1912, dita e njohjes nga Shteti i Massachusetts, 10 qershor 1912) Dielli u bë pronë e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra dhe nisi të dalë dy herë në javë. Me 18 Nëntor 1914, Gazeta nisi të botohet tri herë në javë dhe më 9 nëntor 1915 u bë e përditshme nen drejtimin e Kostë Çekrezit. Natyrisht është kjo koha më e artë e Vatrës dhe gazetës së saj Dielli. Historishkruesit e Vatrës dhe të Diellit e kanë bërë tashmë publik faktin se Dielli erdhi si nevojë shpirtërore dhe informuese për shqiptarët e Amerikës në një kohë të vështirë.

Mëkëmbsi i Mit’hat Frashërit, i shumëdturi Hasan Dosti, është shprehur  se “Vatra” dhe “Dielli” na zgjuanë iden’ e zjarrit e të dritës, që do të thotë flakë patriotizmi dhe rreze kulture. Këtyre simbolizmave u janë përgjegjur edhe realitetet”.

Kronika e lindjes së Diellit, është e njohur: Me mbylljen e gazetës “Kombi” të Sotir Pecit në Boston me 10 Janar1909, diktohej nevoja e një tribunë kombëtare për të luftuar për të drejtat e Kombit shqiptar, ndërkohë që ishte mbyllur tashmë dhe Albania e Faik Konicës. Kur qe hapur Kombi me 6 qershor 1906 numri i shqiptarëve sipas regjistrave të kohës ishte rreth 7 mijë,ndërkohë që kur u mbyll gazeta e Pecit, numri i shqiptarëve së paku kishte shkuar në dhjetë mijë. Pa gazetën kombi emigrantët shqiptar kishin mbetur si në shkretëtirë, në terrin e padijes e mosinformimit. Nevoja për një gazetë u bë më emergjente kur xhon turqit burgosën Dervish Himën sepse i gjetën Flamurin e Shqipërisë në gji dhe asnjë gazetë në Shqipëri nuk guxoi që të shkruante e ta mbronte atdhetarin nga frika e represionit turk. Atëhere Konica në Londër dhe Noli në Boston ranë në ujdi për botimin e një gazeta shqip në Amerikë. Deri në atë kohë dy patriotët nuk njiheshin përsafërmi me njëri-tjetrin, por ishin të njohur në distancë duke lexuar shkrimet e njëri-tjetrit në shtypin e kohës si dhe nga letërkëmbimi. Me përpjekjet e të dy kolosëve të mendimit shqiptar të asaj kohe u ndez ky kandil kombëtar, siç e cilëson ish editori Refat Gurrazezi, kandil që ndriçon ende edhe sot në SHBA falë kontributit të shqiptarëve të Amerikës.te plote do ta lexoni ne Diellin e printuar)

NE FOTO: STAFI I GAZETES NE VITIN 1916 -Duke pergatitur numrin e ri ne shtypshkronjen e Diellit

Shqiptarët e Amerikës gjashtë vjetë më parë marshuan në Manhattan

by

Kur shqiptaro-amerikanët pushtuan Tajms Skuer-in për Pavarësinë e Kosovës/

Nga Dalip Greca/

Times Square, 17 shkurt 2008- Ndërkohë që Prishtina nënshkruante dokumentin historik, Deklaratën e Pavarësisë së Kosovës, shqiptarët e  Nju Jork-ut vazhdonin shëtitjen e  Pavarësisë nëpër rrugët njujorkeze. Një varg i gjatë makinash të zbukuruara me flamuj kombëtar shqiptar dhe me flamurin amerikan i binin kryq e tërthor qytezave ku banojnë shqiptarët. Arthur Avenue, Williamsbridge, Third Ave, Astoria Bulevard në Kuins, Fordham Rode në Bronx, rrugë-kalimet e Bruklinit dhe të Ridge Wood, Nju Xhersi e Kenektikat, kanë ushtuar nga jehona e borive të makinave dhe thirrjet e shqiptaro-amerikanëve: “Kosova-USA”, “Kosova e pavarur”, “Thank You USA”…”Thank You President Bush”!”Thank You President Clinton”!

Shëtitja e Pavarësisë së Kosovës në Nju Jork, u kurorëzua në Times Square, ku vargu i makinave kalonte përmes sheshit të famshëm të mbushur plot me kalimtarë. Ndërkohë që vargu i gjatë i makinave të mbushur me shqiptarë, të veshur si për festë, shumë prej të cilëve të mbështjellë me flamurin kombëtar shqiptar dhe atë të shtetit amerikan, thërrisnin e brohorisnin për pavarësinë e Kosovës, grupe të shumta dilnin nga Sabuej dhe i bashkoheshin manifestuesve që qëndroninn në trotuare. Të parët ishin grumbulluar që në orën 11 e 45. Gjithëçka ishte spontane, intuitive. Kishin mjaftuar vetëm disa tekste mesazhesh të nisur nga një grup të rinjësh përmes celularëve dhe secili njoftonte miqtë dhe të afërmit e vet. Teksti i nisur që në mbrëmjen e së shtunës ishte i shkurtër: ”Nesër, e dielë 17 shkurt do të celebrojmë pavarësinë e Kosovës në Times Square. Merrni flamuj shqiptarë dhe amerikan me vete. Ta gëzojmë pavarësinë…!”.

Ky tekst pati një efekt të jashtzakonshëm, gati magjik. Në fillim qindra e më pas mijëra pushtuan sheshin Times Square, i cili këtë të dielë kishte aq shumë turistë.

Të ardhurit nuk pushojnë marshimin ne metropolin njujorkez…Manhattani flet shqip. Nga të gjitha kryqzimet duken flamujë…sa shumë manifestues! Çdokush nga kryetaret e shoqatave të shumta që kemi në komunitet, apo presidentët e fondacioneve, që nuk arrijnë asnjëherë të mbushin sallat, do ta kishin zili këtë mënyrë grumbullimi. Në të gjithë manifestimet që u zhvilluan këtë të dielë në Nju Jork, askush nuk mund të krahasohet me mënyrën e organizimit të të rinjëve që mbushën Times Squar-in… Ky rast tregoi se shqiptarët  mund të organizohen në mënyrë të shkëlqyer pa pasur nevojë shumë për prijësit e lodhur…

Illyria e ndoqi që nga fillimi e deri në fund manifestimin. I gjithë ekipi ishte aty dhe regjistroi gjithëçka u zhvillua në  Times Square.

Me grumbullimet e para shfaqet dhe policia. Fillimisht vetëm pak policë, por me shtimin e manifestuesve, vjen duke u shtuar dhe prania paqsore e policëve amerikanë, të cilët e kanë të vështirë ta disiplinojnë trafikun. Makinat e shqiptarëve nuk pushojnë asnjë cast dhe sapo e përshkojnë gjatësinë e Time Square, rikthehen sërish dhe përsërisin ritin e manifestimit.

Fillimisht shqiptarët kanë zënë vetëm njërën anë të avenjusë së shtatë, më pas zënë dhe anën përballë, por gjithësesi hapësira është e ngushtë për t’i zënë të gjithë ata që vijnë nga drejtime të ndryshme; del e domosdoshme që të pushtohet edhe një avenjue tjetër… Mitingu nisi me qindra e më pas u bënë mijëra.

Në miting gjenë nga të gjitha moshat, që nga të rinjtë, e deri tek fëmijët e vegjël, nga invalidët e deri tek të moshuarit. Edhe një veteran amerikan i kthehet disa herë sheshit dhe përshëndet shqiptarët manifestues. Është pak ftohtë, por askush nuk jep shenja se e ndjen të ftohtin.

Bleron Baraliu është mbështjellë me një flamur kuq e zi dhe brohoret për Kosovën. Aktorja Liza Zagreda dhe Luan Bexheti treten mes turmës dhe urojnë për pavarësinë e Kosovës. Veterani Shaqir Gashi afrohet tek kamera e TV “Kultura Shqiptare”  dhe zbraz emocionet qe ndjen. Ka ardhur bashkë me zonjën në shesh. Gazetari Sulejman Gashi merr intervistat e çastit për t’i përcjellë në Prishtinë përmes ekranit të RTK-së me ndihmën e kamerës së Damianit. Edhe Halil Mula fikson pamje dhe intervista e i përcjell për në Prishtinë përmes RTV 21. Tek Adem Belliu afrohet një Afgano-amerikan i cili thërret në anglisht për pavarësinë e Kosovës dhe demokratizimin e Afganistanit. Të huajët kalojnë pranë manifestuesëve dhe kërkojën të marrin fotografi kujtimi me flamujë shqiptarë.

Secili ndjehet i emocionuar në këtë ditë historike.

Në turmën e madhe të manifestuesëve mbizotëron mosha e re. Një gazetar i NBS, thotë se ndjehet i mrekulluar tek sheh njerëz kaq të gëzuar që manifestojnë me kulturë. Ju nderoni vendin tuaj dhe Amerikën, tha ai.

Edhe pse Sheshi është i rënduar nga pjesmarrja e shumtë, vajza dhe djem të rinjë ia improvizojnë dhe ia nisin edhe valles aty, ndërsa ka dhe instrumentistë që kanë marrë me vete tupanët dhe çiftelitë.Është ditë gëzimi… Është dasma e Kosovës.

Sa shumë të rinjë dhe fëmijë që ka në radhët e manifestuesve! Arberie Hetemi eshte bashke me te shoqin dhe i gezohen manifestimit. Të gjithë gëzojnë dhe thërrasin për Kosovën dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Piktori vlonjat Fejzo ka qëndruar në qendër të turmës dhe i gëzohet entuziazmit që përshkon manifestiuesit. Sali Bollati uron kosovarët dhe uron që së shpejti dhe çështja came të gjejë rrugën e zgjidhjes. Mimoza Dajçi ak ardhur së bashku me të motrën dhe mbesën.

-Jemi të gëzuara që Kosova e fitoi pavarësinë , thotë stërmbesa e Isa Buletinit.

Agim Rexha nuk mund ta linte këtë rast, ai qëndron në qendër të manifestuesëve që në fillim dhe brohoret bashkë me të rinjët.që e rrethojnë. Pak më tej shoh me kamer Damianon, që fokuson pamjen të mrekullueshme, të fytyrave të qeshura, flamujë që valviten, pllakateve e banderolave, ku shkruhet” “Kosova Indipendent!”, “Thank You USA”…!”Kosva free and Praud”

-Kush e organizon këtë miting, pyeti një prej policëve të ardhur rishtaz me grupin përforcues, një të ri të mbështjellë me flamurin kuq e zi…

Një vajzë e qeshur, së cilës ia zbukuron trupin një  flamur amerikan, ndërkohë që në kokë ka vënë një shami kuq e zi, i përgjigjet:” “Kosova Indipendent!” …Polici largohet përgjatë rreshtit dhe kërkon që të mos lëvizet jashtë kufizmimeve, por  e ka të vështirë…

Manifestimi ka vazhduar deri në orën 4 e 30 Pm. Ky ka qenë manifestim historik jo vetëm pse iu kushtua një dite historike, por edhe pse për nga përmasat dhe organizimi ishte i jashtzakonshëm.Ua kemi borxh të rinjëve këtë miting të shkëlqyer, të cilin do ta kujtojmë vit pas viti, sa herë të festojmë pavarësinë e Kosovës.(U botua se pari ne Illyria, 17 shkurt 2008) Foto: Dalip Greca duke marre intervista per TV Kultura Shqiptare me president Adem Belliu.I intervistuari ne fotografi, Ermira Muja)

 

105 Vjetori i ishullit të Imigrantëve në “Tokën e Premtuar” Ellis Island

by

Pasaporta shqiptare e kohës së Mbretërisë së Zogut I-rë – : Çdo shqiptar asht vëllau Yt/

Nga Beqir SINA/

ELIS ISLAND – NEW YORK :  Çdo komb dhe shtet thuhet se ka mënyrat e veta të përfaqësimit të tij. Sidomos ku del jashtë shtetit të tij. Dhe për këtë imazhi i vendit të tij padyshim që është pasaporta. Sepse ajo jo vetëm që është dokumenti më i veçantë i ndetitetit por është edhe për të treguar kësisoj vlerat e atij shteti që i ti përket. Mbasi çdo pashaportë në çdo vend të botës ka disa nga emblemat më përkufizuese të çdo shteti – ka disa nga pjesët e Kushtetutes së çdo vendi – ajo është krenaria dhe dinjiteti i çdo shtetasi kur paraqitet në çdo vend të botës. Më poshtë janë publikuar 5 pikat e pasaportës shqiptare të kohës së Mbretërisë Shqiptare, kohës së Mbretit Zog – që tregojnë se sa rëndësi ka patur për kohën qënia shqiptar dhe sa respekt tregohej për identitetin e kombit shqipëtar. Kjo pasportë e kohës së Mbretit Zog, cila sot gjendet e eksopzuar në stendat e qelqeta të muzeumit më të madh dhe më të vizituar në botë Elis Island – New York SHBA, ka qenë dhe mbetet pjesa më e artë e historisë sonë kombëtare.

Në fletën e dytë të kësaj pashaporte janë gjashtë këshilla tepër të vlefshme, dje, sot dhe për jetë: nga koha e Mbretërisë së Ahmet Zogut. Ja çfarë shkruhej në kapakun e mbrendshëm të pasaportës shqiptare të viteve të 30-ta. Ku në mes tyre bie në sy ajo e treta ku thuhet se : Çdo shqiptar asht vëllau Yt

1 -Ta dish dhe të jesh i sigurt se fatbardhsia dhe lumturia e jote gjindet në Shqipni e cila t`ep nder e të fal emnin shqiptar.

2 – Ruaje mirë karakterin komtar dhe kryenaltsin shqiptare; bindju ligjeve dhe urdhnave të vendit kudo që të jesh.

3 – Çdo shqiptar asht vëllau Yt: nderoje kurdoherë dhe ndihmoje kur të ket nevojë.

4 – Mos e përbuz gjuhën e nanës s´ate, tue fole në gjuhë të huej kur nuk asht nevoja.

5 – Ndero flamurin e atdheut tand: kush nuk e nderon Shenjin e komsis, shnderon vehten e vet.

6 – Dashuria për atdhe ndihet ma tepër në mërgim, prandaj ketë dashuri ruaje edhe kur të këthejsh në vendin t´and.

Nga kjo pashaportë sot milona vizitorë nga mbarë bota kan pasur rastin të shikojnë me sytë e tyre vizionin e Mbretit të Shqiptarëve –  Naltmadhnisë së Tij Zogu I-rë, ku edhe në një fletë pasaporte përmbledh vlerat dhe cilësitë që duhet të ketë çdo shqiptarë, sot. Këto gjashtë “amandamente” ose apostulate të Mbretit Zogu i Parë, thonë gjithçka që na duhet ne shqiptarëve në mënyrë të përkryer .

 

105 Vjetori i ishullit të Imigrantëve në “Tokën e Premtuar” Ellis Island !
Më shumë se 105 vjet më parë, qeveria amerikane hapi një zyrë në Ishullin Ellis në Gjirin e Nju Jorkut për të regjistruar emigrantët e parë. Sot, ky ishull është kthyer në një pikë historike që tërheq miliona e miliona turistë të shumtë nga kryqë e tërthorë botës.

Mes viteve 1892 dhe 1954, thuhet se rreth 12 millionë imigrantë kishin hyrë në Shtetet e Bashkuara përmes ishullit “Ellis Island”, në Nju Jorkë, nëpërmjet këti ishulli – një copë e vogël toke në Gjirin e Nju Jorkut fare pranë qytetit.

Edhe sot me mijëra vizitorë me anijet e transportit vizitojnë çdo ditë, ata janë kryesisht turistë të huaj nga e gjithë bota që i shtynë kurioziteti për të mësuar se si erdhën imigrantët në Amerikë.. Aty thuhet se me kalimin e viteve, milliona njerëz kanë humbur jetën për lirinë. Ishulli Ellis ka qënë posta e parë kufitare për imigrantët e kontolluar nga qeveria federale në Amerikë.

Historianët thonë se çdo ditë mijëra imigrantë mbërrinin këtu nga Evropa në atë kohë. Para se Ishulli Ellis të hapej, kontrolli ndaj imigracionit ishte shumë i paktë. Në fakt, për një periudhë njeriu nuk kishte nevojë për dokumente.

Në vitin 1921, për shkak të influksit të madh të njerëzve, që endërrronin vetëm Amerikën, si vendin e vetëm të shpresave të tyre,  qeveria e atëhershme amerikane e shtërngoi kontrollin si thuhej atëhere ndaj imigrantëve dhe krijoi sistemin hetimor për të parandaluar hyrjen në vend të anarkistëve, të bolshevikëve, komunistëve apo poligamistëve.

Në rastet kur imigrantët ishin analfabetë, të sëmurë, nuk kishin mjaft para, apo kishin kryer akte kriminale, ata ndaleshin në Ishullin Ellis deri sa të përfundonte procesi i pranimit të tyre në vend, ose ktheheshin në vendet e tyre.

Gjatë gjithë periudhës 62-vjeçare të aktivitetit të tij, vetëm një përqind e imigrantëve nuk janë pranuar në Shtetet e Bashkuara. Ndërsa imigracioni në Shtetet e Bashkuara ka ndryshuar shumë nga pikpamja demografike, 40 përqind e amerikanëve, duke ndjekur historinë e ardhjes së të parëve të tyre, mbërrijnë në Ishullin Ellis.

Prandaj edhe Qendra e këtij ishulli për Historinë e Familjes është kaq popullore. Me 25 milionë dosje imigracioni, Qendra e Historisë së Familjes, u krijon mundësi vizitorëve të krijojnë lidhjet me paraardhësit e tyre si kurrë më parë.

Ndërkohë që me kalimin e viteve imigrantët shkrihen në shoqërinë amerikane, të dhënat historike bëhen edhe më të vlefshme për ata që duan të mos e harrojnë historinë e familjes së tyre, historinë e kombit të tyre nëprmjet rekelive të vendosura në stendat e këti Muazeu gjigand në ishullin e imigrantëve në Nju Jork – Ellis Island.

 Koli Kristofori , shqiptari i parë që emigroi në Amerikë:

Duke vizituar këtë ishull, mësojmë se në një mbrëmje të kthjellët në vitin 1886 Koli Kristofori, është shqiptari i parë emigrantë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Sipas librit të historisë së emigrantëve shqiptarë në Amerikë, thuhet se Koli Kristofori, nga Korça, i zbriti “pamporit” ne limanin e Bostonitain në një kohë që ” nuk do t’a kishte menduar kurrë se bashkësia shqiptare që do të lindte përmes tij në Massachusetts, do të nxirrte prej vetes aq shumë patriotë.”

Sot, afro gjjysmë milioni shqiptarë do të emigronin deri tani në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Pra për ne shqiptarët është viti 1886 – vit ky kur emigranti i parë shqiptar në Amerikë, Koli Kristofori, mbërrin në Massachusetts. Më 1892 – Koli Kristofori kthehet në Shqipëri e u tregon bashkëfshatarëve të tij për mrekullitë e “botes se re”. Kthehet sërish në Boston me 17 shqiptarë të tjerë. Ku pas tij ia mësyjnë Amerikës shumë shqiptarë të tjetër kryesishtë nga pjesa, jugore, lindore dhe verilindore e Shqipërisë.

 

Burrel, 17 të burgosur në grevë urie

by

17 të burgosur në burgun e sigurisë së lartë në qyetin verior të Burrelit janë futur në grevë urie prej 5 ditësh. Ata kanë bër të ditur se arsyeja e kësaj greve janë kushte çnjerezorë më të cilat përballën cdo ditë në këtë burg dhe trajtimi që u bëhet nga gradianët.

Të burgosurit bëjnë më dije se trajtimi që u behët nga gardiant shkel të drejtat e njeriut dhe është jashtë cdo parashikimi.

Të 17 të burgosurit e përfshirë në këtë greve urie bëjnë apel se nësë shteti nuk merr parasysh kërkesat e tyre ata nuk do ta ndërpresn greven. Te gjithe persona e futur ne greve jane te burgosur qe jane transferuar nga lezha ne Burrel

Dhjetra nxënës të helmuar nga gazi në Gostivar

by

Helmohen nxënësit shqiptarë të shkollës së mesme ekonomike të Gostivarit. Dyshohet që persona të panjohur të kenë kanë hedhur gaz në ambientet e shkollës, duke shkaktuar helmimin e dhjetëra nxënësve, pjesa më e madhe e të cilëve po kurohen në qendrën klinike në Shkup, për shkak të pasojave të rënda nga gazi. Në mesin e të helmuarve përveç nxënësve është dhe drejtori i shkollës dhe disa profesorë. Tek nxënësit shqiptarë të cilët kanë qenë duke ndjekur procesin mësimor përnjëherë kanë filluar t’iu paraqiten simptoma të kollitjes, frymëmarrjes së vështirësuar dhe djegies së syve.  Nga Klinika Toksikologjike në Shkup kanë theksuar se janë ndërmarrë të gjitha masat për t’iu dalë në ndihmë nxënësve të helmuar dhe se atyre u janë bërë të gjitha analizat e duhura të gjakut, të cilat më pas do të tregojnë shkaqet e helmimit. Ndërkohë kryetari i komunës së Gostivarit  Nevzat Bejta helmimin e nxënësve shqiptarë e ka quajtur akt çnjerëzor. Edhe pse zyrtarisht nuk është njoftuar se cilat janë shkaqet e helmimit masiv të nxënësve shqiptarë të Gostivarit, dyshimet e para flasin se në ambientet e shkollës së mesme ekonomike është hedhur gaz helmues nga persona të panjohur në turnin e nxënësve shqiptarë. Ekipet e Sektorit të Punëve të Brendshme të Gostivarit kanë njoftuar se janë duke punuar në zbardhjen e plotë të kësaj ngjarjeje të rëndë.