Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2016

Dëmet e Turqisë, një pjesë e pushtetarëve në kthetrat e Erdoganit

by

Opinion Nga Gani MEHMETAJ/

 Sipas ligjit turk, shteti nuk ka të drejtë të financojë xhamitë e bashkësitë fetare brenda Turqisë, mirëpo për Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e territoret etnike shqiptare, shteti turk ka fonde të veçanta për ndërtimin e qindra xhamive, për pagat e hoxhallarëve të islamizmit radikal, për rekrutimin e xhihadistëve në ISSIS, për portale islamike e për gazetarë-mercenarë, për politikanë e shtetarë të korruptuar. Atë që e tha mbreti jordanez për Turqinë e përhapjes së terrorit islamik, e dinë të gjithë politikanët shqiptarë, por e heshtin, sepse pjesa më e  madhe e pushtetarëve tanë janë në kthetrat e Erdoganit.

Dëmet që ua shkaktoi shqiptarëve Turqia e Erdoganit më shoqatat fetare,  nuk i bëri as Serbia e Jugosllavia për tetëdhjetë vjet okupimi. Me narkozën vrastare të fesë e paranë e pafundme që po e derdhin lum për të korruptuar shtresat sociale, elitën fetare, politike e institucionale, më presionet e vazhdueshme ndaj veprimeve tona properëndimore, është çarë koraca mbrojtëse anti turke. Kështu, fryma shkombëtarizuese, servile ndaj lindjes islamike e egërshane ndaj Perëndimit, ka nis ta brejë si kanceri trungun shqiptar në Kosovë, Shqipëri, Preshevë, Bujanovc e Maqedoni. Kjo frymë po e shpërfytyron qenien tonë, po e cenon interesin kombëtar. Në veçanti po e shprish qenien kombëtare në mjediset e varfra, përmes qarqeve mercenare të intelektualëve të rrejshëm, përmes segmenteve më të larta të shtetit e të partive politike. Dikur mjediset e periferisë janë shquar për ideale kombëtare e luftë të armatosur kundër pushtuesit serb e turk. Sot janë pjesa më problematike, sepse islamikët anadollak e iranian, vehabistët e salafistët , në aleancë më armiqtë tonë tradicional: Serbinë, Greqinë, e sllavët e Maqedonisë goditën këto shtresa sociale, duke i blerë më para, duke ua pastruar trurin, apo duke i mashtruar.

Të braktisurit na sfidojnë më terrorizëm

Shteti ynë i braktisi të varfrit, i shpërfilli të humburit, nuk u mor fare  më ata që patën identitet të luhatur kombëtar. Në Kosovë komandantët që nuk e çliruan asnjë katund, e rrëmbyen pasurinë kombëtare, e mbërthyen shtetin, e morën universitetin e institucionet e dijës, u vunë në shërbim të shoqatave islamike duke ndihmuar në kërcënime e rekrutime. Në këtë klimë rrëmbimesh e mbërthimesh perëndimorët nuk investojnë. Të vetmet investime janë paratë e pista të shoqatave islamike, që i japin për shpëlarje truri, për rekrutime në luftën fetare dhe për përgatitjen e grupeve terroriste.

Goditja fillimisht nisi në Shqipëri menjëherë pas rënies së diktaturës. Në emër të ringjalljes së fesë u bë islamizimi e greqizimi i dhunshëm i shqiptarëve, u ndërtuar qindra xhami turke,   vehabiste e kisha greke, ndërsa shqiptarët e shkret patën nevojë për shkolla e ambulanca. Feja që ua përplasën fytyrës të huajt e djallëzuar, nuk u jepte bukë, ndërsa kishin nevojë për bukë. Në vend të ndihmoheshin shtresat e varfra, shoqatat islamike, të lidhura me organizatat terroriste rekrutuan më para besimtarë profesionistë të cilët për t’u dukur faleshin nëpër xhami, por në fakt bënin punë të tjera kundër shtetit e kombit. Xhamitë ultra luksoze e sfidonin më cinizëm varfërinë e skajshme. Ndërkaq, varfanjakët, të gatshëm t’ia shesin shpirtin djallit për para, me t’u rekrutuar u bënë njerëz të kamur pa bërë asnjë punë që shihej, pos punëve të pista nën rrogoz.

Goditja e dytë u bë në Kosovë, ku nisi përhapja e mos durimit fetar nga vehabistë arab e mercenarë të Turqisë që rekrutuan qindra militantë e myslimanë të frymës anadollake, të gatshëm për luftë fetare.  Për shpëlarje truri e pengim të arsimimit u ndërtuan tre herë më shumë xhami se sa shkolla, në dhjetëra katunde e lagje i ngritën nga dy xhami dhe asnjë shkollë (në lagjen e autorit, në Prishtinë, turqit e ndërtuan xhaminë pa pyetur askënd e pa marr leje ndërtimi askund, në vendin ku planifikohej të ndërtohej shkolla fillore). Vehabistët  e islamikët anadollakë ndërtuan më shumë xhami për dhjetë vjet se sa Turqia për pesëqind vjet okupimi.

Goditja më e dhimbshme shkombëtarizuese po bëhet në Preshevë, Medvegjë e Bujanovc, të okupuara nga Serbia. Më ngufatjen e problemit kombëtar e agresionin e fesë, islamikët- turq e arab po e ndihmojnë Serbinë të bëjë spastrim etnik të këtij territori që iu shkëputë Kosovës më 1963 . Grupet e paguara nga Ankaraja, çirren si të çmendur për islamin e Erdoganin; në vend të kërkojnë bashkim më Kosovën, kërkojnë bashkim me Turqinë e Bosnjën, sikurse thonë, që ta bëjnë një shtet të fuqishëm islamik! Grupi militantë shqipfolës nuk agjitojnë në rrjetet sociale për Shqipërinë etnike, por për Perandorinë turke, një sajesë monstrum, që vetëm në mendjet e sëmura shqipfolëse mund të projektohet. Është qesharake kur i lexon këto marrëzira në rrjetet sociale, por ata kanë detyrë ta ndihmojnë Serbinë, aleatin e Turqisë për të shkombëtarizuar tri qytetet  shqiptare të okupuara nga Beogradi. Aleanca e këtyre anadollakëve shqipfolës me Beogradin është e dukshme.

Islamizmi shkombëtarizues në Maqedoni

Kulmi i shkombëtarizimit agresiv po bëhet në Maqedoni. Turqia atje po e bënë hatanë, më keq se sa në kohën e okupimit otoman e jugosllav. Islamizmi ka marrë përmasa të tilla sa një lider partiak në fushatën zgjedhore, kur pritej t’u thoshte elektoratit:  “ky është vendi i shqiptarëve, ku bukës i thonë bukë e ujit ujë”, në dëlirin e çmendisë islamike, çirret: “ky është vendi i lajiilaiillallah!”, sikur ta kishin paguar serbët e sllavët e Maqedonisë. Ndërkaq, turma e pa tru, apo turma e porositur i duartrokiste! Lideri tjetër shqiptar nga presioni i “xhematit” të kundërshtarit të tij xhihadist, ka nis të flirtoj rrezikshëm me islamikë. Një “komandant” në Maqedoni, i cili nuk e çliroi asnjë zabel, i thotë A. Ahmetit, “e kë fyer profetin Muhamet”, thua se është në Afganistan, ku pret që liderin armik të tij, ta mbysin me gurë. Ku jeton ky komandant i shpifur?

Në këtë territor shqiptar, në emër të kinse fesë islame janë trajnuar e përgatitur për luftë terroriste formacione ushtarake me mjekra e pa mjekra, të financuara e të trajnuar nga shërbimet e fshehta të shteteve turke e arabe. Kazerma i kanë bërë xhamitë, oficerë trajnimi e frymëzimi i kanë hoxhallarët, më parë të trajnuar për këto punë të pista në shtete arabe e Turqi. Pjellë e shëmtuar e hoxhallarëve të paguar nga Turqia e Serbia, në disa katunde shqiptare të Maqedonisë janë mijëra shqiptarë që po kërkojnë ndërrimin e emrave shqiptarë në emra turko- arabë, qindra të tjerë çirren për Erdoganin, madje kanë formuar parti politike më prapavijë erdoganiste kundër interesave kombëtare shqiptare. Kështu po e ilustrojnë tezën sllave, kinse në Maqedoni nuk ka shqiptarë, por bashkësi myslimane të cilat kanë ardhur nga Turqia e Arabia. Këtë gënjeshtër e kanë thënë dendur propagandistët sllavë në 100 vjetet e fundit, këtë po e thonë edhe disa hoxhallarë pro serb në Prizren, ketë tezë po përpiqen ta nxjerrin edhe delirantët mercenarë që çirren çmendurisht  “ky është vendi i lajilajiinallah!”

Si durojnë nipat e Dervish Carës? Ku shkuan trimat e Dibrës, që e bënë më turp Hajredin Pashën mizor, duke ia vrarë 12. 000 ushtarë. Trimat dibranë i përjetësoi njëra ndër këngët më të bukura në gjuhën shqipe “Hajredin Pasha po na i bjen Radikës”. Ku janë nipat e Pjetër Bogdanit, Josif Bagerit? Ku janë pasardhësit e trimave që e luftuan okupatorin turk e bullgarë? Si nuk turpërohen bijtë e atyre burrave që para 60 vjetësh luftuan e ranë për Shqipëri etnike, kurse pasardhësit e tyre kopilë (bastard) luftojnë që Shqipëria etnike të bëhet oazë erdoganiste, e ndarë më sllavët e  Maqedonisë.

Shteti shqiptar duket bëri tregti të pistë me shtetet fqinje e me Turqinë, lejoi shkombëtarizimin çoroditës. Shteti shqiptar bëri tregti të pistë më Erdoganin, duke ia lënë Shqipërinë sipëri Shkumbinit me xhami e oaza haxhiqamiliste. Por edhe Kosova, i shiti shqiptarët e Maqedonisë të turku e të maqedonasi sllav. Kwshtu, janë krijuar oaza haxhiqamiliste në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni, që do të na nxjerrin shumë probleme, kam frikë që do të derdhet gjak.

Fatkeqësia shqiptare e islamizimit kriminal po ndodh në kohën kur e tërë bota e qytetëruar na ndihmoi: na çliruan nga okupatori serb, na e rindërtuan vendin, i ndihmuan shqiptarët e Maqedonisë ti merrnin ato pak të drejta që i gëzojnë (ndërsa liderët shqiptarë pastaj i tradhtuan), na i hapën dyert e parajsës evropiane. Ndërkaq një pjesë e shqiptarëve të mashtruar, në vend të parajsës evropiane, po e mësyjnë ferrin islamik, ku jeta e njeriut s’ka vlerë as sa e një qeni rruge.

 

Si të bëhet Shqipëria një Zvicër e Ballkanit

by

Nga Petro Luarasi/
Politikanët tanë ‘’të madhërishëm’’ me  shumë zell përsërisin në fushata elektorale se  Shqipëria i ka të gjitha mundësitë që të bëhet një Zvicër e Ballkanit, por vetën në rast se do ia besojnë atyre pushtetin, përndryshe… Por  keq e mos më keq  venë punët e hallemadhes me ta apo pa ata, sepse mendësia dhe veprimtaria e  palëve mbetet allashqiptarçe.
Sa për zviceranët ata kanë patur pak ‘’të madhërishëm’’ por  shumë mend e kurajo popullore. Ata ndihen krenarë dhe të përgjegjshëm të vlerësojnë heroin e tyre legjendar, Vilhelm Telin, i cili pati kurajon t’i kundërvihej mëkëmbësit të perandorit të Austrisë, i cili urdhëronte popullin t’i gjunjëzohej  një kapeleje mbi stap anembanë kantoneve të Zvicrës, si symbol i pushtetit perandorak. Kush nuk bindej burgosej, i keqtrajtohej familja dhe i konfiskohej pasuria. Nga legjenda mësohet se për mosbindje Vilhelm Teli u detyrua të godiste me shigjetë mollën, të vendosur mbi kryen e të birit!
Episodi  u gdhend në përjetësi nga vargjet shileriane: 
 
Prej kësaj koke, ku vendosën mollën,
Liri e re më e mirë do blerojë;
E vjetra shembet, kohët po ndryshojnë,
Një jetë e re po lulëzon gërmadhash. 
 
 Në përfundim Vilhelm Teli e goditi sundimtarin barbar  me shigjetë në zemër, frymëzoi popullin për kryengritje dhe zuri vendin e merituar në historinë e popullit zviceran, i cili historikisht e ka dëshmuar  se si  e mbron lirinë , pavarësinë, begatinë  e   dinjitetin në një rend nga më demokratikët.
Përkthyesi i kryeveprës së Shilerit ‘’Vilhelm Teli, atdhetari   Skënder Luarasi, me dhimbjen e Shqipërisë hallemadhe ka shkruar: ‘’Bota(zviceranët) nga balta bëjnë heronj, ndërsa ne heronjtë i bëjmë baltë!’’ Vërtet aq shumë heronj e personalitete të jashtëzakonshëm që i kanë shërbyer vendit dhe botës, por që harrohen, përgojohe, përbalten dhe populli nuk edukohet  dhe as  ndërgjegjësohet me veprën dhe mësimet e tyre të vyera, mbi atdhedashurinë dhe sakrificat që duhet të bëhen. Prandaj duhet të edukohemi që të kuptojmë se Shqipëria  do të bëhet si Zvicra nëse e duam mbi gjithçka  dhe sakrifikojmë për vendin tonë   si zviceranët.  Në mënyrë simbolike e shtoj pyetjen: A i gjunjëzohemi   Shqipërisë apo kapeles së  sundimtarit  të rradhës? 
 
 Johann von Schiller (1759-1805) cilësohet si dramaturgu më i shquar
Gjerman. Kryevepren  e tij  Vilhelm Teli e   perktheu  Skender Luarasi n[ vitin 1934.
Antinghauseni
A paska pasur aq guxim fshatari,
Me mjet të vet, pa ndihmë të bujarve?
Kur paska kaq besim në vetvete,
Nuk ka nevojë, jo, për forcën tonë;
Shkujdesur mund të zbresim ne në varr,
Duke menduar që fuqi të ra
Do rritin madhërin e njerëzisë.
(Vë duart mbi krye të djalit, i cili qëndron më gjunjë para tij.)
Prej kësaj koke, ku vendosën mollën,
Liri e re më e mirë do blerojë;
E vjetra shembet, kohët po ndryshojnë,
Një jetë e re po lulëzon gërmadhash.
………………………………………
Antinghauseni
Djal’ njihe mir’ kët’ popull prej barinjsh!
E njoh unë q’e udhëheq n’luftë;
Unë e kam parë qysh luftoi në Favenc.
Po le të vijnë e të na vënë zgjedhë;
Ne s’do ta mbajmë kurrë atë zgjedhë.
– Im nip, mëso të dish prej ç’fisi je!
Mos flak margaritarët e vërtetë
Për hir të një shkëlqimi të gënjeshtërt.
Ji prijës i një populli të lirë,
Që të bën veten fli nga dashuria
Dhe qëndron tok me ty në luft’ e vdekje;
Kjo qoftë bujaria që të mburr.
Forco cilsit’ e trashëguara t’gjakut;
Atdheut besnik shiko t’i rrish më pranë
E ta pushtosh me gjithë zemrën tënde;
Këtu ësht’ e forta rrënjë e forcës sate;
Atje, në vend të huaj, qëndron vetëm,
Si i dobëti kallam q’e thyen shqota…
Fragmentet ”E vjetra shembet, kohët po ndryshojnë…”, ”Atdheut, besnik shiko ti rrish më pranë…”,etj. mësuesi i letërsisë  S.Luarasi i dha si temë hartimi në gjimnazin e Shkodrës më 1935, ku shumë nxënësit Qemal Stafa, Vasil Llazari, Arshi Pipa, Xhemal Broja, etj. shkruan hartime të shquara. Kështu bëhej edukimi i rinisë me literaturë përparimtare për të mbrojtur dhe begatuar atdheun sikurse zviceranët.

Il conte d Albania

by

Kujtimit te ndritur   te sime gjyshe   qe e kam dashur aq shume/

Nga Jakov Sollomoni-Izrael/

Dikush trokiti  tek dera me shume kujdes si re donte   te mos shqetesonte   komisarin e policies   te atj qyteti jugor   ne buze te detit  ,V .Pas nje “PO je   te forte qe erdhi nga Brenda , polici u futne zyren e madhe dhe pa e mbyllur akoma deren filloi te fliste   :Zoti komisar  , dikush ka ardhur   te ankohet , sepse I kane vjedhur shtepine dhe …nusen e djalit .Polici mezi I  shqiptoi fjalet e fundit sepse ju duken teper te renda  . Nje ngjarje e till s kish ndodhur kurre ne qytetin e tyre   .—Siii?—ja pat komisari dhe u ngrit me kemb  me nervozizem –Fute Brenda Sadik  , cpret akoma !Hyri ne zyte nje njeri aty te te pesedhjetat  , , I zverdhur ne fytyre   qe me nje fryme    as pa pershendetur   , sipas   zakonit , tregoi   gjithe ate qe kishte ndodhur   .   Komisari qe e degjonte me vemendje here  pas here pohonte   me koke   dhe se fundi I tha :Kuptova     , Zotri, most e pandehi ai se do na shpetoi nga duart , e genjen mendja .dhe vazhdoi :Degjoketu Sadik  Merr edhe tre   polic te tjere   dhe nisu se bashku me kete zotnin   qe po ankohet . Hetoni me kujdes  dhe ma kapni ate maskara   qe ka guxuar   te veproje keshtu hapur . Per 24 ore e dua ketu ne zyren time   grabitesin , gjalle a vdekur . –Shko me policing zotni dhe   mos u bej merak se do ta gjejme   patjeter ate qafir   , nuk ka per te shpetuar   paq  .—Te faleminderit zoti komisar  per gadishmerine qe po tregon –Ja ktheu qytetari     , nuk do t eta harroje . –Ske pse me falenderon fare se  eshtedetyra jone te merremi me ata  horra    diten e mire   zotni  . Dera u   mbyll pas tyre  dhe komisar Josefi   vuri duart mbi balle , I lidhur nga ajo mori    ngjarjesh qe kishte pllakosur kohet e fundit   , aq papritur .   S kishte vec dy jave qe kish marr detyren   e re   ne qytetin ku banonte dhe qe e njihte mire   per nje kohe te gjate . Ai qytet bregdetar  me rreth tete mije banore  , po I krijonte aq shume telashe qe s I kish menduar kurre   . Tani qe ishte ne brendesi te ceshtjeve po shihte se ky qytet ne pamje , I qete   kish pasur problem  te trasheguara  nga paraardhesi I tij   .E kishte marr me qejf dhe devocion detyren . Dikush  duhet ta bej kete pune   , mendoi me vehte   , apo jo ?  Seti nxjerresh geshtenjat me duat e te tjereve  nga  zjarri   , eshte nje pune e lehte    , fare e lehte , por pa provatabesh vet nje here …….Ai s kish qene kurre nje tip qe priste qe problemet t ja zgjidhnin te tjeret   .I kishte dale zot puneve   qe ne ate sector kerkonin     nje njeri trim , te zgjuar   dhe me iniciative . Keto cilesi atij s I kishin munguar asnjehere  , se paku deri ne ate moment .  Iu kujtua , nje muaj me pare, kur ishte takuar me zotin kryeminister    te vendit   Fan   Nolin   per te formuar qeverine e re   dhe detyrate tjera   te rendesishme   ..Ishte formuar e paraqeveri   shqiptare demokratike si pasoje e revolucionit te qershorit te     1924  . Komisaret  e policive   I kishin caktuar se bashku me ministrin e brendeshem   . Vendi kishte nevoje te nguteshme per rend   dhe qetesi publike   ne qytete dhe fshatra  . Ne pushim kishin dale  ne salon te pinin nje kafe .Josefi   nxorri nje cigarenga kutija e tij e argjende   dhe e ndezi   . Ne sup befas ndjeu nje dore     te ngrohte   . Ktheu koken   , kur pa kryeministrin   . Instiktivisht , e   fiku cigaren   qe akoma nuk e kishte tymosur   dhe e hodhi ne taketuken   prane , buzeqeshi me respekt     duke u kthyer plotesisht nga ai . Paratij , qendronte ajo figure e dashur   per shumicen e njerezve qe e njihnin     qoft edhe pak fare .Qe nje burre I gjate   , me floke te zinje   dhe pak mjeker   . Autoritar , por edhe goje embel, me nje culture enciklopedike si rralle here   . Urrente tiranine   dhe tiranet e cdo lloji . Ky burre me mendje titani , kish drejtuar   revolucionin e paredemokratik  ne vend   dhe I par   qe aspiroi   te realizoi nje enderr  te fshataresise per te patur nje cope toke personale   qe do te ishte dhe garancia     e ekonomise familjare te shume personave   .T umerrje tokat bejlereve   ne ate periudhe dhe tua shperndaje fshataresise , ishte   gati nje absurditet    mbasi askush me pare nuk kishte tentuar te bente nje gje tetille .  Te beje zot fshatarin    te   tokave te ndara  padrejtesisht    deri  atehere   ti jepje ati j ne duar   ate qe I takonte   vite me pare   ishte nje e drejte e pamohushme .  Kryeministri qe e kuptoi emocionin  e papritur te Josefit   qe u ndodh I papregatitur per ate moment   dhe I tha :  Ndize Josef dhe me jep edhe mua nje   edhe pse rralle e tymos   . Josefi hapi serish kutine e tij  ku shtriheshin ne dy rrjeshta cigare  te markes Diamand     te asaj kohe   :Urdheroni Zotni  —  dhe ja ndezi ati te parit me cakmak  .—Do t ju therres pastaj vecmas sejcilin ne zyre   nga komisaret e policies te emeruar sot   bashk me ministrin e brendeshem , besoje se njihesh me te ? –PO –ia ktheu Josefi , e njoh mire se nga ai qytet   jemi    te   dy  .—Ne , te gjithe  vazhdoi zoti Noli  , kemi shume besim tek ty      Josef   , tek aftesit e tua   organizative   dhe ushtarake   . Bashk nuk njihemi sot , apo jo ?  Edhe te tjere shoke   me kane folur me simpati per ty   . Nuk mun te harrojme ateqe bere   ne 1920  . Ti meriton shume me teper   …—Kam bere  ate qe me tha zemra zoti kryeminister   dhe qe do ta bente cdo njeri   qe idhimbset sado pak ky popull—ja ktheu me respekt   Josefi       —–Mire pra mos harro , ne oren dy  ju pres ne zyre n time   ku do kemi me shume kohe teflasim per hollesirat  , Kryeministri  I shtrengoi doren   fort perzemersisht dje u largua   . Josefi e shoqeroi me sy   deri sa aiulargua dhe psheretiu  :Ehh  , sa  shume I duhen   Shqiperise   sot  burra   si ai  .  Ai eshte   si   mjalti   I vyer qe jo cdo mize mund ta bej . E thithi cigaren   fort   dhe me qejf  duke   nxjerre njere tymi  perreth  vehtes   dhe mendja I fluturoi  ne kujtime te kater  viteveme pare   , ne kujtime te pashlyeshme   per te  dhe kombin   mbare .Ishte paranvera e vitit  1920       qe sjepte shenja te dukej aq e mbare .Dimri   qe  sapo kishte dale  , nuk   poi dorezonte armet aqlehtesisht . Koha ishte e ftohte akoma .S kishin lulezuar   bajamet , pjeshket dhe kumbullat  . Mimozat e bregdetit   ende s kishin celur , vetem  neper fusha ca manushaqe   te rralla ishin   mashtruar   nga   dielli  e ndonje dite te vecante .  E c ishte kjo pranvere   qe dukej se ndillte terslleqe ;ngjarjet   gjithashtu e nenvizonin  kete prapesi   qe kish mbire nga s di se ku . Zerat qe vinin nga larg pertej detit ,thoshnin se Italia fashiste   do ta sulmonte fqinjene saj te lakmuar qe I rrinte perball  jo me shume se 90 kilometra .Te ishte e vertete kjo ?Po c dreqin u kishte hipur ne koke valle atyre makarona xhive te sulmonin  . Pak hoqen per vehte ne luften me austriaket   , apo I harruan kaq shpejt   ?  Tani dashkan te bejne te njejten gje  me fqinjet e jugut  , me nje popull qe shikonte hallin e tij   me nje ekonomi fare  te dobet   .Por na doli se pendezinjte   nuk I kishin bere llogarite mire   Ne nje qytet te vogel  bregdetar  atyre iu be nje pritje     plot surpriza   te pakendeshme   , gje qe s e prisnin   . Nje trim me emrin   Selam   (  emer qe rrjedh nga hebraishtja dhe do tethote Paqe –shalom  )I detyruar nga ngjarjet     qe po ndodhnin ne ate qytet  ne mes ullinjsh  , mblodhi rreth vehtes caburra trima   tekeq armatosur , me pak pushke qe I manin ne shtepite e tyre per tu mbrojtur nga hasmi   dhe nga hajdutet  , qe nuk harruan te merrninme vehte edhe cfurqet e punes , ne majat e mprehta  te te cilave u gjakosen per vdekje   shume prej ushtareve te tyre   . Ne kete dasme   te madhe mori pjese edhe personazhi yne I nderuar   Josefi  , djale I ri akoma I pamartuar , por trim I terbuar si dreqi vet .Kish patur ne shtepi nje paticke   , qe e kish blere ne Itali  ne ato ec e jak et  etij per qejf e per tregeti  . Gjuhen ua dinte mire   italjaneve sepse kish mesuar   ne   shkollat e tyre   . Jugun q atij vendi karshi   qe po  te ishte xhade   , mund ta kaloje dhe me kembe , e njihte mire  , madje dhe historine e tyre . Njifte luftrat e atij populli    dhe adhuronte mbi te gjithe   bemat e kemishkuqit   Garibaldi   , heroin e dy kontinenteve .  Njihte   edhe greqishten mire se e kish gjuhen e nenes   . Per pak sa s me doli nga mendja   se akoma nuk e kam prezantuar mire   se kush ish   heroi yn I tregimit      Josef  K.  Ish   vellai I sime gjyshe    , madje me I madhi  dhe pas tij vinin me rradhe   vellai tjetr Rubeni   , ime gjyshe dhe nje moter     qe ishte martuar ne Greqi  , ne mos gaboje ne Korfuz   .   Isha fare I vogel  kur e shihja per herete pare   atenjeri    qe vinteshpesh ne shtepine tone   se takonte te motren   te cilen e donte shume   .Djemte e sime gjyshe     qe e kishin daje   , e therrisnin   Xio  Josef  . Ishte nje burre I gjate   dhe I drejte   qiri  , thatim    me floke te zeza pis   qe kur I krihte aq bukur san je fije floku nuk I dilte nga rrjeshti  , me nje pale mustaqe   te holla spic   per te cilat kujdesj ne menyrete vecante   . Kish nje ball te lart  , shenje   e nje zgjuarsie natyrore   gjithmone mbi mesataren   .Nuk ta bente dysh fjalen   , nevrik ne te drejten e tij .Ne qytet ja njihnin kete cilesi dhe per kete e respektonin te gjithe   . Futej ne sherr  edhe per nje te panjohur kur shihte  se po I binin me qafe   pa te drejte   , atje kun je tjeter do te terhiqej   duke thene :C me duhet mua , kokat le te hane . Jo Josefi nuk I perkiste atij grupi  qe e ka ne maje tegjuhes shprehjen   :larg nga …ime . Gjithmone   e shihje te rrjeshtohej ne krahun e me te dobtit   . Njihej pra sin je lloje “musketeri “  ne qytet    e qe I zgjidhte ndonjehereproblemet jo vetem me forcen e inteligjences  , por edhe me ate fizike   , natyrisht   atje ku llafet nuk pijne me uje   , futet ne mes ‘Haxhi dajaku  “  dhe keshtu fashitet sherri  .Kjo gje e bnte cate pazakonte sepse fisi nga I cili rridhte   , kurre nuk izgjidhte problemet me zenka   e came pak te nderhynin ne problemet e te tjereve   qe kishin nevoje . Hebrejte , ne pergjithesi shkonin mireme vendasit   . Se nga kish ngjare ky   hebre I cuditeshem   , ky trim I cartur   qe si a bente syri    terr  per asgje !  Armen   ama , nuk e ndante nga dora   . Jetonte me te si ne nje simbioze te persosur   . Keshtu pra , pranvera e vitit 1920 e gjeti  Josefin te rrjeshtuar midis atyre     trimave   qe po idilnin zot vendit     dhe kishin vendosi\ur t u benin balle trupave te huaja   , shume me teper ne numur   dhe te armatosur .Dhe dita   erdhi , kur italjanet     tentuan te zbarkojne   te  bregme anijet e tyre qe ngjanin si perbindesha me krahe te medhenje     mbi vale . POr ja qe dardha e kishte bishte   mbrapa dhene bregnuk I priten me lule   por me cfurqe  fytit    qe e gjakosen Adriatikun atedite   dhe ja prishen keqas qetesine   .Dhe paticka e Josefit   gjemoi ate dite dhe u be top  , duke ju kthyer shperblimin atyre qe e kishin prodhuar ate arme . Hapte vrimat     e teta  ne kokat e tyre   , qe s ishin pak .Ate dite Josefi   si per feste   inauguroi nje palecizme te reja   llustrafine   qe ja kish bere I kunati   per shtate pal  qejfe   , por qe ate dite u felliqen fare   me gjakun e derdhur   ngado   .Dy here tentuan italjanet te zbrisnin ne toke  , port e dy heret u zbrapsen   me gomonet e tyre   me me pak njerez   vazhdimisht  . Majat e   mprehta te  cfurqeve   ishim nje mjet efikas per ti cpuar ato    dhe barqet e ushtareve te huaj   . Epo kjo pike e zeze , nuk kishte bere vaki asnjehere  qe  nje grusht  njerezish     , barkjashte , tu krijonin kaq telashe   nje ushtrie kaq te stervitur   mire me oficere akademijsh e me pervoje . Por ja qe ka edhe surpriza   qe beri qe gjithe kjo makine ushtarake   te ngecte ate dite    rerat  e Adriatikut   , duke lene mjaft koka   peng   dhe kocka qe mbas shume viteve   te vinin dhe ti kerkonin     kockat   e ndonje medaljon   , ne kujtim te prinderve te tyre   , . qe ne fund te fundit ishin ca  njerez tezakoneshem nga pamja   me uniformen   e ushtarit  qe   zbaton vetem  urdherin e dhene nga eprori   dhe ndofta nuk di as qellimine asaj lufte . Me vjen   befas ne mendje   nje kenge   italjane   e Morandit   qe thote :Il soldato , fa la Guerra   , ma il motivo  , non lo sa .  Josefi yne nuk kishte harruar qe ne perfundim te asaj lufte te bente dhe nje fotografi    mepaticken e tij ne dore   , dhe me cizmet qe ua kishte pastruar gjakun   qe s dihej se I kujt ishte .   Shume vite me von erdhenne shtepine tone dhe e kerkuan ate foto  qe qendroi   gjate ne muzeun     e Pavaresise se qytetit , pran portit detar  Ku ishteshkruar   :Josef  K.Luftetar  I vitit  1920  .Shkoja shpesh ne ate muze   dhe mburesha para shokeve   me te . Ndodhi  qe pas transferimit te muzeut   brenda ne qytet  , ne nje ambient me te madhe  se  sa me pare , ja hoqen fotografine   me justifikimin   se   “nuk kemi shume vend per tegjithe “  Kuptohet qe ish nje genjeshter  e neveriteshme   dhe shume e trashe   dhe qe nuk kerkon shume mundim per ta kuptuar .    Josefi e fiku cigaren   e mbetur dhe u kujtue se dy shoket e tijte ngushte    te luftes   :Abdurahman   C. dhe Koci S., I kish akoma gjalle   dhedonte t I takonte . Shkonin  shpesh te pinin ndonje gote   te tre   dhe te kujtonin   ngjarje  te kaluara   dhe te fresketa . Ishin te tre ushtarake  dhe me ato uniforma o pash   ne nje foto te tre   ku rrinin ne nje tavoline   . Tani Josefi nuk e mbante me paticken mevehte   . E ruante ne shtepi sepse   me vehte mbante gjithmone dy pistoleta   ne dy anet   , me mustaqet gjithmone   te kujdesura   spic dhe me cizmet perherete llustruara   sa mund  te shihje fytyren ne to   .Per shokun e tij qe thirrej ndryshe dhe   Avdurahmen A. kisha degjuar nje kenge ku thuhej se kishte rezuar nje aeroplan   italjan   me pushke ne fushen e   Peshkepise   .Tjetri , ishte nga jugu   , por qe kishte ardhur posacerisht  te merrte pjese   ne “Dasmen  “ qe u zhvillua ne det   kunder  italjaneve  .           _Mire , mire foli me vehte   , ato pune hiken   e vane ,tani si do ja bej    se keto punera duan shume kujdes   mbasiarmiku ketu shume here eshte I padukeshem  , kjo e koklavit problemin .Ne  oren e caktuar , u mblidhen     ne zyren e   Z. Noli  se bashku me   ministrin  e puneve te brendeshme ,ku morem nje informacionte pergjitheshem prej  tij   per problemet   . per sejcilen prefekture     .Problemet me te mprehta dukej se ishinne very  te vendit     ku gjakmarrja bente kerdine   ;Jugu kishte problem ten je natyre tjeter   me tokat e bejlereve  ne Myzeqe e gjetke  .  Pasi mori detyren ,  ne mbremje   , josefi u kthye ne shtepi  I bindur   se tani fillonte   nje etape  me e veshtire per te   RRuges per ne shtepi   , ne makine   ndezi nje cigare   dhe mendja    I shkoi  serish   tek kryeministri    . Ai njeri I madh   , edhe njeri I perendise   me veladonin kraheve   ,I ishte jo vetem nje patriot   I devoteshem , por gjente kohe   te merrej edhe me perkthime    te autoreve te shquar ne bote   , fale shume gjuheve qe njihte   . Ai  beri te flasin shqip  Shekspirin ,  Servantesin    Omar Khajamin   Ibanjezin   e plot te tjere   . Ishte nje burre erudit  , I zgjuar per kohen   .Ja se c’kryeminister qe kemi patur nje here e nje kohe     e jo si ca krrica   qe e prune koken me von pas 44 ,  qe vrane e prene   bashkkombesit e tyre dhe qendruan kontrabande ne pushtet  mbi pesedhjet  vjete   me dhunen e pashembellt . Ju shofte emri    derrat e dreqit   !Nejse .Beri si beri dhe ne mbremje von   , I lodhur keqas   u kthye  ne shtepine e tij   , I dha nje “mirembrema “  te shoqes , qe akoma nuk kishte fjetur   ,dhe pa kerkuar asgje te hante    dicka , e zuri gjumi si I ngordhur  .Dhe e shoqja qe s priste te merrte ndonje sqarim   prej tij   , shkoi te fleje   pa bere zhurme   . Ashtu ishin punet midis tyre .  Josefi e respektonte formalisht te shoqen     , por dashuri per te , as qe ndjente fare . Ashtu kishin rrjedhur punet  ca vite me pare   .Kur   erdhi ne moshe per tu fejuar   , shkuan ne Janine me prindrit   qe te shihnin   nusen  ne nje familje hebrejsh   qe dikur I kishin njohur  . Ne ate familje ishin dy motra   beqare  . Ajo qe I pelqeu Josefit ishte e vogla , shume simpatike   dhe qe e terhoqi ate qysh sa hyri dhe e pa   . Tjetra   rrinteme e terhequr   duke e ditur se   s kishte pretendime   per shkak te pamjes se saj  , edhe pse ishte me e madhja ne moshe   . Sipas zakoneve   , I takonte asaj te dilte nga shtepija e para   si me e madhja   , por ja qe syri nuk I njeh ato zakone   moshe dhe   Josefi   dha menjehere    miratimin   ne favor te se vogles   . Edhe prindrit e Josefit e pelqyen nusen , keshtu qe kjo pune formalisht dukej e mbaruar   . Caktuan diten e dasmes   , pine kafet e zakoneshme per keto raste   dhe qe nga ajo dite   nuk e pane me njeri tjetrin   . Kur te gjitha ishin bere gati  per diten e dasmes   dhe priteshin te vinin krushqit     me nusen   , ndodhi ajo qe nuk pritej   .   Krushqit   tinzare   , ne vend qe te sillnin   vajzen e vogel   sin use , sollen tjetren , qe ndryshonte si nata me diten     me te motren .  I pari qe e pikasi kete ishte   Josefi   , ai e njihte mallin e tij dhe s’ mund ta genjente   syri   . I nevrikosur per kete pabesi , shkoi dhe ja u  tha prinderve   kete :–Une nuk martohem   me ate qe me kane   prure   sepse nuk eshte ajo   per te cilen edhe ju rate dakord   . Besoje se edhe ju   e pikaset qe shte tjetra   dhe une nuk martohem , pike !Mua per budalla nuk me ka marr   njeri deri me sot .Kishte te drejte I shkreti   deri ne qiell  , po ja punonin keq   .Beri sherr sa mundi sa degjohej perjashta   por se fundi   , me shume aman e derman  , dukej sikur po bindej  —Ky qefati yt, mor bir   , I tha e jema dhe me fatin s’ luftohet   ,krushqit nuk mund t’I  kthejme mbrapsht  se eshte   turp   . —Turpi le t’u  mbetet atyre qe e bene , une s’  kam bere  ndonje turp  –foli Josefi  dhe duket se e mbylli  gojen , por qe s’ qe ashtu   . Avazet dolen me von .Ne kohen e sotme   , kjo qe ju tregova   , nuk mund te ndodh dhe duket si  nje pralle , por atehere ……  Ka ndodhur pikerisht keshtu dhe nuk bej asnje zbukurim    sepse e  kam degjuar disa here  nga goja e se motres , sime gjyshe   e cila nuk ishte fare dakord  me ate  , qe t’ ja   punoninkaq keq te vellait   . Kishte te tjere me te medhenje qe e vendosen ate pune   , qe la shume bishtra nga pas   , por jo per faj te Josefit   . NUk besoje se ka sot njeri q eta haje nje marrveshtje te   tille !         Mbasi u mblodhen vecmas     ne nje dhome   dhe diskutuan me zjarr  per ngjarjen ne fjale   , vetem te afermit e tij     I dhne karar    qe dasma te vazhdonte   sukur te mos kishte ndodhur gje   .   —-Dale , u hodh Josefi  , dhe te gjithe mbajten frymen   per te pritur ate qe do nxirrteai nga goja   ,   t’I sqarojme pak gjerat  ; Ne pamje dukej I qete , por zjente nga brendasi nje vullkan   I fashitur     . Nusen –tha ,   nuk do ta ndjek   andej nga erdhi     se nuk dua t’ju turperoje juve   qe ju kam prinder   , por…….dhe ketu e ngriti pak zerin    ,mos prisni qe ate grua ta dua   , kete nuk ma detyroni dot !  Shumica ra  dakord   me te   sepse perbrenda    e kuptonin se  djali kish te drejte  dhe kujtonin   se me kohe gjerat midis tyre do te zbuteshin    , por harruan se dashuria s’ behet    me dajak  , por me zemer   . Josefit ja kishin prishur zemren   !Nejse , dasma u be   , shkoi deri ne fund    si ceremony   por shume te tjere , dasmore as qe nuk e moren vesh fare se e gjitha kjo , qe nje bllof     fund e krye .Midis tyre pati meadje   edhe nje femije , femer   , por qe ne rrethana qe   nuk  mejapin shume siguri   , kam degjuar se ajo vdiq   e vogel   , ashtu sickishte vdekur   lidhja midis   prinderve te saj . Dasme   e paarrire   si  rrush aguridhe   !  Jetuan formalisht me njeri tjetrin   nen te njejten strehe   , por si  te huaj   ;vazhduan ate jeteper inerci  , por ne marrdhenie teper te acarruara  ndonjehere   te dhuneshme   . Ajo ftohtesi u shndrua ne urrejtje   gjate kohes   . Ai e tradhetonte   vazhdimisht   edhe kur shkonte ne Itali  , por kurre   te shoqen nuk e kishte marr me vehte     ne udhetimet e tij te shpeshta   . Ndarja ishte turp     aso kohe sidomos midis jehudive   , gje qe s’ kish ndodhur kurre   . Josefi ishte I martuar formalisht    dhe shtepine e kishte hotel –restorant   .  Shiko si eshte   pua e fatit :  edhe ai femije     qe u lindi jo si frut dashurie   , por ne nje kontakt farete rastit  , natyranuk e la tegjalle   sepse ai   femije   erdhi aq rastesisht     dha pa deshire ne jeten e tyre   . Natyra ndeshkon edhe produktin   !  Ky pra qe fati I keq I Josefit ,   ne jeten Brenda   mureve te   shtepise   , por pune t e zyres I shkonin mbroth  , si jo me mire   .     Ju fut me gjak   asaj pune ; vuri rregull    ne qytet   e ne gjithe  prefekturen  dhe beri keshtu emer te mire   mbasi zhduku hajdutllekun   dhe keqberesit e tjere     qe dikur ishin problematik    dhe ne qytet ra qetesia   .Kjo na ngriti lart autoritetin   . E donin   , por ja kishin friken   se nuk I falte gabimet qofte edhe te mvarteseve tij  .Nga lart   I vinin vazhdimisht lavderime     qe ja vleresonin punen    qe e bente  me zell e jo aq per para   . Ne qytet beri buje te madhe fakti   qe aid he nje person tjeter   qe punonte ne bashki te qytetit   , ishin te vetmit nepunes   qe per rrogen vinin vetem firmen  dhe e shperndanin te vobegteve te qytetit   .  Nje dite prej  ditesh I ndodhi dicka e pazakonte   .Qe ne mes te puneve te  tija   te pafund   , kur ordinance    kerkoi me ngut te futej ne zyren e tij . Ne zyre kishte   dhe te tjere keshtu qe biseda  u be vesh me vesh  –Ashtu  ?—u degjua zeri I tij  I alarmuar — , I kujt eshte djali?Pasi mori pergjigje   u cua me rrembim   , duke u kerkuar  ndjese per kete nderprerje   bisede me te ftuarit   :–Dicka me ka ndodhur nr shtepi –the pa dhene   sqarime , me duhet te shkoje patjeter , mua te me falni   !Me nxitim  shkoi me njehere  ne shtepine e se motres   qe e gjeti me koke ulur dhe duke qare   . Kunati I tij nga nervozizmi leviste neper dhome   I coroditur nga  ndodhia   e befte .Ne shtrat ishte shtrire   nje femije dhjet vjec  , I nipi  , djali I se motres . Ate moter kishte aty   dhe e donte shume   , tjetra   ishte martuar ne Greqi dhe rralle shiheshin   . Kur pa ate zallamahi   ne dhome   dhe te motren duke qare  ,  I hipigjaku ne koke .    C’ ka   ndodhur  — I doli instiktivisht nga goja   , sepse e dinte mire   shkakun , por priste hollesira   . Te kunatit I kishte hikur goja fare dhe nuk ju pergjegj  .—Dua te dij  se si ndodhi ?—bertiti  me thoni c’ heshtni keshtu  ?Gjyshja   u ngrit me kembe    dhe ju hodh ne qafe me ngasherim   akoma me te fort . Athere  pati rastin te shoh me mire   jastekun me gjak   ku kishte vene koken djali vogel   qe qante papushim nga dhimbjet   .  U renqeth  I teri nga kjo skene   dhe duke pare   here te motren   dhe here kunatin   , qe e kishin humbur fare   , I hipen me keq  . –Kush ishte   ?  tha   —Djali I gjitonit tone   –u pergjigje motra   , e goditi me llastik ne sy  Te lutem Josef   , mos na bej ndonje skandal  , te keqen motra     Kaq donte ai   dhe kjo pergjigje   e terboi me keq akoma   .— Po si thua ti , te mbyllim gojen   apo tut hemi dhe faleminderit   , jo nuk behet keshtu  .   Ne moment   nxorri pistoleten   nga brezi   dhe u nis per tek   gjitonet   ne kulmin  e nervozizmit   . Komshijte ishin mbyllur perbrenda    se e ndjenin qe dikush do te reagonte   per kete rast   . Sa mbriti para deres se tyre   , I ra me nje shkelm  :Hapeni deren me te mire mos tua shkallmoje   , degjuat   . I binte ders si I terbuar nga zemerimi   dhe nje plumb e leshoi ne ajer per ti trembur   , ata qe ishin bere kruspull nga frika   dhe e kuptuan kush ishte tek dera .   Kjo beri  qe njerezit e Josefit te dilnin te alarmuar   dhe kater prej tyree kapen nga krahet   duke u perpjekur ta sillnin   braenda   . Po ku sillej ne shtepi ashtu ai  , perpiqej qe tu clirohej nga duart   duke bertitur  : Me leshoni   , nuk kam per tua falur une kete atyre   , ju beni c’ te doni   Do t’ I djeg  te gjalle ne shtepi  . U be si bishe   e papermbajtur     dhe nuk donte asnjeri re degjonte .    E mbyllen derenqe te mos dilte   dhe filluan t ‘ I  flisnin me te mire . U mblodhen aty gjithe fisi qe e kishin   marr vesh   , fol njeri e fol tjetri   , por ai kishmbyllur veshet dhe s ‘ donte t’ ja dinte   per fjalet e tyre .  Nuk pranonte asnje keshille .  Se fundi , ai qe I dha nje far zgjidhje   kesaj pune , qe gjyshi . Ai e njihte mire temperamentin e te kunatit   dhe me te nuk behejshaka   sidomos per raste tegjashme   me kete qe po kalonin . Prandaj I’ u   afrua  me kujdes   , I vuri doren ne sup    dhe me ton te bute   , edhe pse  vet ishte teper I tronditur   :  —Degjo Josef  , tekamjo vetem kunat por   si vella te konsideroje   . Kjo qe na ndodhi     eshte mjaft e rende   dhe une e dij se ti e do   djalin jo me pak se une ,por une mendoje se ne kete moment duhet te mendojme me shume c do te bejme me djalin     se sa me sherret .    Djali ka nevoje tani me shume   per ndihmen tone .Ai qe e qelloi   ishte dhe ai   njefemije dhe s’ besoje se ka dashur   ta qelloje ne sy   , ka ndodhur ne loje e siper   , –perpiqej ta qetesonte situaten gjyshi    .Mua as qe me shkon nder mend se kemi te bejme me veprime te qellimeshme   , pune kalamajsh  edhe pse shume e rende perne te gjithe . Prandaj t’ I ulim  gjakrat e te mos krijojme skandale     qe do te kene pastaj pasoja te tjera ,ti I di me mireketo pune se me keto merresh     perdite . Me gjitonet flasim me von  , keshtu mendoje une  , dakord ?  Asgje nuk pipetinte ne dhome dhe te gjithe admiruan fjalet e mencurate gjyshit   qe binin si cekan qe degjohet larg   . Josefi nuk fliste , por shikonte per toke   sikur atje do ta gjente zgjidhjen   . Kish ndezur nje cigare nderkohe    qe e thithte   me   gjithe forcen e mushkrive te tij  .     Nje gje dukej e qarte tashme   :fjalet e gjyshit   dukej sikur paten   efektin e mire  per ta qetesuar   te kunatin   . Te gjithe prisnin nje fjale prej tij   dhe pergjigja erdhi   :  Dua prinderit e djalit ketu  … tani dhe jo neser   besoje se me degjuat   ?  Te gjithe ata qe menduan se Josefi ishte   qetesuar   krejtesisht , e kuptuan qe u gabuan .  Ne kokat e tyre    rrotullohej e keqja   , c’ do tendodhte ?  Mos valle Josefi po ngrinte ndonje kurth     qe tetjeret nuk e kuptoni n?  Mos donte t ‘I sillte aty prinderit dhe tu shtinte pastaj ne koke tegjitheve ?  Ky , qe do te  ishte   nje skandal  edhe me I madh.  –Mos kini frike   –u degjua zeri I tij  , nuk do te vras njeri   , u thuaj te vijne ketu   dhe te mos ken frike   , tani u thash  qe te mos I keqesojme gjarat   . Gjyshi   , qe akoma   I tembej   ndonje prockulle   te kunatit    foli –Dakord   Josef   , po me nje kusht ama   , ma jep mua   pistoleten   !  —  Deri me sot   nuk ja kam dorezuar   pistoleten askujt  , je I pari qe po ma kerkon kete gje  . Ne jemi familje   dhe ne familje s’ ka tradheti   . zbertheu rripin   e mezit   dhe ja dorezoi gjyshit se bashku me pistoleten   –Kujdes tha   se e kam   te mbushur  , futeni diku   dhe pa nga e motra   . Duket qe s’ me ke njojtur mireor kunat I ‘u  drejtua gjyshit    per deri sa ted hash fjalen ti duhej ti besoje fjales sime   e jot e me detyroje te dorezoje pistoleten   , por nejse   . Tani besoje se jeni te sigurte   qe s ‘ kam arme , sillini tani !  Gjyshi ja dha se shoqes brezin   dhe ajo e futi shpejt ne nje sitare dhe e mbylli me cels   .  Dikush doli te lajmeroje gjitonet   , qe pas nje hezitimi te gjate   , u binden   dhe erdhen ne dhome burre e grua   me koke ulur   pas gjyshit     dhe qendruan     te menjanuar   sit e shushatur   .     Akoma   njerezit   nuk kishin besim     se gjithw kjo   mund te ishte  nje loje   e komisarit te      policise,   si  ato trike me te cilat   fuste ne   kurth   kerqberesit  . I sapoardhuri  , per t’I  dale te keqes perpara   , e mori fjalen   I pari  , me zerin qe I dridhej   :–Na vjen keq vertete  per ate hata qe ndodhi  , por ne jemi gati    te marrim persiper   gjithe shpenzimet     per kurimin  e djalit   , cfaredo qe do te duhet …por fjala I ngeci ne gryke   nga nderhyrja     e menjehereshme e Josefit   .—Medemek , na paske ardhur   ketu per ten a thene se do te paguash syrin   e djalit ?  PO ti  e di  qe syte nuk kene cmim   . Thash se do te vije vetem perte kerkuar  falje   per sjelljen e djalit tend rrugac   . Ti e di mire se me rrugacet merret policia   , pork e fat se   djali   eshte I vogel   dhe nuk e kap  ligji .Je me fat gjithashtu    qe je gjitoni I tyre dhe keni kaluar mire me njeri tjetrin  , prandaj do tua  fal , megjithse   nuk me kane rene akoma xhindet . Asnje nuk fliste     . Degjoheshin vetem    fjalet   e Josefit   qe qellonin pa meshire ne veshet   e   te akuzuarit   per faj te te birit   . Vetem atehere njerezit u binden se skandali   qe pritej , ishte shmangur   .   –Shkoni ne shtepine tuaj   tani dhe edukojini femijet   ashtu sic  duhet   – ju kthye ai   gjitoneve qe dolen jasht   pa thene asnje fjale me teper    dhe me koken ulur   . Dhoma po boshatisej pak nga pak    dhe Josefi gjeti rastin   t’u flase tani   te zoterve te shtepise   —-Bejeni gati djalin   per neser   ne mengjez   . Do ta coje ne  Milano  ku kam ca miq    dhe dije se atje ka nje mjek te mire per syte   . Ti eja me mua , po  te duash  -I’u  drejtua te motres   dhe e perqafoi   . Aq donte gjyshja   dhe u shkreh prap ne vaj  ne gjoksin e tij   :–mos qaj , degjove   , do te shkojme bashk neser   , do ta rregullojme kete pune dasht  zoti  .  Perbrenda   ajo ndjente nje lehtesim te madh   sa s’ thuhet   se nuk ndodhi ndonje skandal tjeter   qe do ta rendonteme tej situaten . Llogjika   , kishte triumfuar   mbi nervozizmin    dhe mllefin   deri diku te justifikuar   te te vellait   , por c te benin tjeter  , te vriteshin njerezit  ? Edhe kjo nuk shkonte   . Dukej qarte se gjakrat ishin   qetesuar   . Lajmet perhapen     me shpejtesine e progresionit gjeometrik    aq me shume ne ate qytet te vogel  . Te nesermen   , nen kujdesin e Josefit   , qe sakaq rregulloi    cdo gje   , u nisen te tre  me nje anije qe do t’I conte  deri ne Brindizi  , pastaj do te merrnin trenin   per ne very  . Udhetimi do te ish I gjate dhe ilodheshem  sidomos  per te motren dhe femijen   . Ai s’e kish per gje   ate rruge   qe e kishte bere disa here   .Ngjarjet   qe pasuan   , ishin gati po ato   qe kalon   cdo  semundje   . Mjeket ne Milano I rekomanduan Josefit   , qe per kete rast   ta conindjalin ne Bolonja   sepse sty kishte  klinika   te posacme   okulistike   . Djali , u operua   ke kujdes , por syrin nuk ja shpetuan dot , ishte demtuar deri  ne thellesi  ,por I pregatiten   rrethnje dozine   me mveshje syri prej qelqi , me po ate ngjyre   , qe gati sa       nuk dallohej fare nga tjetri    qe mund te hiqeshin  dhe viheshin   sahere qe ishte nevoja   .  Ato sy te qelqeta jetuan gjate deri sa   djali u be burre   , por pastaj u thyen njeri pas tjetrit   caper pakujdesi e ca   se binin   nga qe   dimensioni I syrit   nuk ishte me ai I mepareshmi  .  Me gjitonet   , sidoqofte   maredheniet  nuk ishin me si me pare , ato u ftohen   shume .Perpiqeshin ta harronin ngjarjen   , por faktin   e kishin perdite para syve     qe dashur pa dashur I’u  kujtonin   c’kishten       ndodhur   . Josefi vazhdonte te kryenteme zell detyrat   dhe njerezit e shihnin tani me me shume admirim  edhe per zgjidhjen  qe I kishte dhene atij problem teper delikat   . Kushdo ,dhe ai  me I   arsyeshmi  do tekishte reaguar ashper   ne nje rast te tille   se nuk eshte shaka , por sy njeriu    qe nuk rigjenerohet me .  Per tembushur ca vakumin   e jete se tij   familjare   , qe kurre nuk I fali   lumturi   , Josefi   u dha pas qejfeve   dhe pijes   me shume shoke te miretetij , por qe kurre nuk ja lejoi vehtes tebehej   sarahosh dhe qesharak   para   te tjereve .   Njihej si kavalier dhe shume doreshpuar   me miqte   se edhe xhepi ja mbante . Asnje here   , nuk do tashihje rrugeve   te vetmuar  , por me shoke   , qe I kish   te mire e te ndershem si vehten   . Shume me shpesh filloi te vizitoje brigjet jugore te Italise   me plot shoke   te atj qyteti   . Nuk ishte distance e madhe    per atje . Breg me breg   edhe pot e bertisje   , do tedegjohej ne anen tjeter   .  Qete jem I sinqerte duhet   tu them    se   shkonte atje   dhe per hire te femrave     qe perfitonin mire  prej tij   . Shqiptaret   ne Brindizi   kishin nje klub te preferuar  gati ne qender   ku    pinin dhe   kalonin kohen ne nje ambient gati  shqiptare   . AtyJosefi ishte nje figure dominante   dhe I njohur per kedo  , por  vendasit ai ishte nje konkurent     ndaj dhe e kishin shume zili   . Pinte e hante   dhe bente qejf ne ate klub  dhe e ndjente vehten  si   ne shtepi   , per shkak te atij ambient qe ish krijuar   per nje kohe te gjate   . Tavolina ku rrinte josefi , ishte padyshim  ajo qe terhiqte me teper vemendjen   . Italjanet   , ja kishin bere  bene   se do ti benin  ndonje trik ndonje dite     dhe ruanin rastin   vec t’u vinte    .  Donin ta provokonin   per t’I ulur hunden   ketij   xhovanoto   albaneze     qe kish marr freret    e ketij klubi ne dore   duke I   sfiduar haptazi  . Por Josefi   nuk donte t’ja dinte fare per ta   , por vinte per qejf te tij e jo per ti rene me qafe njeriut  . Kurre nuk kishte bere   sherr atje   ku kishte fituar admirimin e te gjitheve   . Por ….. ja se si ndodhi nje dite  .  Josefi , porositi  shampanje per   gjithe tavolinen e tij  .          —Sot paguaj une per te gjithe   ju –deklaroi me ze te lart    dhe kokat e italjaneve u kthyen nga ai me cmire   . Ata kishin vene nga nje gote me birre   para  tyre     dhe ne moment vendosen ta sfidonin   tavolinen shqiptare .    Njeri prej tyre   qe e mbante vehten per kapotavola   , nxorri nje kartmonedhe    me vlere te ulet   dhe  duke ngritur doren lart    e ndezi me cakmak ate dhe bertiti me sa ze   kishte   :Ja  , kjo eshte vlera e Shqiperise per italine   tone   . Te katert qeshnin   dhe hidhnin batuta   sfiduese     duke pare   nga tavolina e   komshijve se si do te reagonin   .  Sfidaishte shume e rende dhe kerkonte ndeshkim   te ketij akti harbut   provokativ  . Shqiptaret e ndjene  vehten thellesisht  te fyer  , por asnjeri   nuk kish bere nje hap perpara   .  Kuptohet , ky provokim     nuk u drfejtohej  atyre personalisht , por kombit   qe perfaqesonin  . Fyerja publike meritonte me shume se sa ndeshkim    , deri ne gjak se shqiptari nderin e kombit te vet e ka mbrojtur   kudo qe ka qene   dhe ne Hene po te  ishte nevoja do tabente    e jo ne Brindizi   . Italjanie kish kaluar cdo kufi dhe kjo ishte e dukshme . Pilafi s’ mbante me uje   prandajajo kusi e qelbur duhej permbysur   . Josefi ndjeu se I gjithe gjaku I kish shkuar     ne koke   nga zemerimi  . Ishte e natyreshme se nje karakter  I till  sanguine   nuk mund   ta kalonte ne heshtje kete ngjarje   . Si hyrje   I futi nje grusht tavolines   duke I permbysur te gjitha gotat   si per te treguar   se asaj gostije   I kishte ardhur fundi   . Me dy hap ate gjata  arriti ne tavolinen  perbri    te italjaneve   qe ngrine te tmeruar   e ju klithi   gati ne fytyre .            __I pari qe do te ngrihet me kembe   do te marr si dhurate nje plumb   ne koke . Provojeni po s’e besuat   dhe   rrufeshem nxorri   nga posht xhaketes   nje pistolete   qe deri  athereishte e padukshme   .Qelloi ne ajer per tu dhene te kuptonin   se s’po bente aspak shaka   .Me doren tjeternxorri nje kartmonedhe      me shume vlere    dhe e ndezi   ne ajer   mbi kokat e tyre   te friksuara    qe binin   te karbonizuarambi tavolinen e italjaneve   dhe buciti me zerin e tij te tmerreshem :Ja kjo   eshte vlera e Italise per Shqiperine   e moret vesh tani sa kushtoni    ?Perjashta    maskarenje , dhe ketu mos t’u shoh me , degjuat     se do tu   djeg  si kjo monedha   . Italjanet u ngriten   te alarmuar dhe ai   shtiu ne drejtim tetyretre here tetjera  jo per ti vrare por   per t’I lebetitur   .Shqiptaret e tjere   te ngritur me kembe   e morrem ne krahe Josefin me brohoritje   gezimi   duke thirrur   :te lumte , ja u bere paq   se ashtu e meritonin ata   derra  .  Ne salle kisht akoma eufori   dhe britma gezimi , kur ja befen   karabinieret   qe filluan te pyesnin per  hollesirat   edhe pse e kishin informacionin    nga italjanet   qe   ishin ankuar    . —–Kush guxoi te shtij me pistolete ketu ne lokal  ?Foli njeri prej karabinierve   . –Une qellova   –dhe Josefi u ngrit mekembe , jam gati te pergjigjem per kete . –Pse e bere kete   veprim , nuk e di ti se eshte e ndaluar te zbrazesh arme   ne lokal  public  si ky  ?—Na fyejten shume rende , per kombin   ,   per Shqiperine   ,apo jo mor zotrinje , ishte keshtu   ?Po, po  thirren te gjithe njezeri   , pyesni po deshet dhe te zotin e lokalit   Karabinieret   u dejtuan nga ai  dhe pyeten se si rrodhen ngjarjet , kush e provokoi sherrin  ?   I zoti I lokalit  , qe e kishte ndjekur   me kujdes ngjarjen   , foli ne favor te shqiptareve :  Ata I provokuan –tha ai    duke ifyer ne nderin e tyre   dhe te kombit . Per mua   ata nuk u sollen mire   . Shqiptaret   ishin ulur ne tavolinen e tyre  ndersa ata   u sollen si rrugece   . Une dua nga  ju   vetem te me paguhet demi qe me eshte bere    ne  klub  , pork eta –dhe tregoi ngashqiptaret s’u kishin faj   , vet e kerkuan   Josefi pagoi   nje gjobe te majme   per prishjen   e qetesise publike     dhe njekohesisht demin e shkaktuar   ne ato qe ishin thyer , gota , pjata   etj  Karabinieret u moren me Josefin  nja dhjete minuta   deri shkruajten gjithcka      dhe pastaj   u larguan   . I zoti  ilokalit  u afrua tek tavolina   dhe me ciltersi  I’u  drejtua shqiptareve   :Djema   edhe pse ma prishet ca    rregullin e lokalit   , jam I kenaqur me nje gje   sepse ju u dhate   nje pergjigje atyre jorrave ashtu sic u takonte   .  Mua me vjen turp   per qendrimin    e tyre   sepse jam edhe une italjan  , por vepruan gabim   . Ti mor zotni   , qe nuk ta dije emrin   …..-Josef  e plotesoi ai vet    —-Mua me quajn    Alberto  . Degjo ketu   : Je I mirepritur   ti dhe shoket etu ne kete lokal     sepse je njeri I drejte   dhe trim  . Bravo !  Je vertete burre   dhe une te admiroje   !   Per mua ti je qysh sot   Konti I Shqiperise  , une nuk e dij me se merresh   , kjo ska rendesi fare   dhe e perqafoi me respekt     Josefin   .Lajmi u perhaps  rrufe midis shqiptareve te Brindizit   qe vinin dhe e pergezonin , por edhe ne bregun tjeter   lajmi I ketij gjesti patriotic   , kishte arritur   me ata qe leviznin shpesh ne    te      dy    drejtimet   . Edhe pasi e mbaroi ate detyre si komisar policie      , mbasi   qeveria e z. Noli    ra   per aresye qe I dini ,Josefin   kur e shihnin ne qytetin e tij  me shume respekt e therrisnin   :Ja konti I Shqiperise   , erdhi Konti  . Kete e beni jo se ai kishte ndonje titull te tille te trasheguar   , por   ky I mbeti   per ate qe ai kishte bere gjate gjithe jetes se tij  trime   , , per te mbrojtur dinjitetin   e atij kombi te cilin e konsideronte te   tijin   edhe pse kishte prejardhje hebraike   . Ai u rrit dhe jetoi midis atyre njerezve   , punoi me nder per ta  dhe I mbrojti atehere kur duhej   deri  sa vdiq   si    nje   patriot   I vertete   me nerv te fort     e zemer prej shqiptari   .  E kujtoje shpesh ate njeri    deri sa u plak     e vdiq ne nje azile   afer Tiranes   .Pushteti I te kuqeve   famekeq   qe erdhi   ne fuqi ne 44   I beri  dhe “Nderin me te madh  “ duke ja hequr fotografine     e tij nga muzeu   sepse ishte hebre   dhe jo se atje nuk kishte vend   , por e dinin se ai   nuk I donte fare ata   . Josefi pati shume shoke dhe miq     qe ja njihnin meritat    per tub ere dikush , pushtetare   gje qe ai as qe eshkoi neper mend   ndonjehere   dhe qe I quante ne rrethe te ngushtashoqerore   :Pushtet I pushteve “   Ata nuk I donin njerezit si Josefi     qe nuk I duartrokiste kurre    fjalimet etyre     . Ata doni medioker   , njerez amorf  dhe pa dinjitet  , servilet   dhe at qe thyenin pellembet  per t’I duartrokitur   , por qe nuk I kishin dhene atij vendi as gjysmen a saj  qe josefi kishte dhene , ne dyluftra   dhe patriotizem te pashembellt   .Prandaj e kujtoje sot me dashuri     dhe respkt   ate njeri   , te Madhin Josef K.   qe kurre nuk beri pjese midis atyre qe permendame lart   , por qe u rrit   midis njerezve te thjeshte   , me te mireve te atj vendi   qe ne momentet kyce te histories se Shqiperise   I vune gjoksin   puneve   dhe ben ate qe uthoshte zemra   , sic thosh edhe ai vet . Ai mbrojti interest e kombit   qe e rriti   me forcen e armeve dhe te mendjes    pa I rene   nje here gjoksit   per te treguar meritat e tij , duke vene nje gur tevogel   ne themelet    e atij vendi qe ai e  desh  dhe I dha   shume   , por   qe  s mori    as   ate    minimum   qe padyshim I takonte   .

Israel  , shtator  2005

Krijuesit shqiptarë në Suedi

by

Poezia, kjo fuqi magjike/

Pos krijuesve shqiptar në festivalin” Sofra Poetike, që u mbajt në Boros të Suedisë, morën pjesë edhe shkrimtarë suedez dhe të komuniteteve tjera që jetojnë në këtë vend skandinav./

Nga XHAVIT ÇITAKU/

Qendra Kulturore Shqiptare “ Migjeni” në Boros të Suedisë, në kuadër të shumë aktiviteteve konkrete që po zhvillon një kohë të gjatë, së bashku me Shoqatën e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptar “ Papa Klementi XI Albani” që vepron në këtë shtet skandinav, për herë të katërt organizuan manifestimin letrar i titulluar “ Sofra poetike në Boros”, i cili u mbajt dje e në të cilin morën pjesë krijues e dashamirë të fjalës së shkruar jo vetëm nga Suedia, por edhe nga disa vende evropiane si dhe poet e miq suedez. Sipas njërit nga organizatoret të këtij eveniment, Sokol Demaku ky manifestim  që tashmë është bërë tradicional qëllim kryesor ka kultivimin dhe ruajtjen e poezisë shqipe në mërgatë. Thënë konkretisht, kjo veprimtari ka për qëllim që ta kultivoj e ruaj gjuhën dhe kulturën shqiptare në mërgim në këtë pjesë të Evropës. Njëkohësisht ky manifestim, kjo sofër, paraqet një shtytje e nxitje për të gjithë ata që janë të prirur të merren me shkrime që ta gjejnë vetën këtu, të veprojnë kështu në mënyrë të organizuar dhe nesër të krijojnë vepra më të mira letrare, artistike e kombëtare. Më pas ai foli edhe rreth aktivitetit të pasur e me përmbajtje që po zhvillon Shoqata kulturore shqiptare “ Migjeni” në Boros të Suedisë, e cila është bërë një faktor i rëndësishëm në kultivimin dhe ruajtjen e gjithçkaje që është shqiptare si dhe në integrimin e shqiptarëve në rrjedhat e shoqërisë suedeze. Kulmin e suksesit kjo shoqatë e ka arritur kur pas një pune të madhe dhe kontakteve të zhvilluara me organe e institucione kompetente u bë e mundshme që në kuadër të saj të funksionoj me mjaft sukses radio e kanali televiziv lokal. Po ashtu, anëtarët e kësaj shoqate po organizojnë aktivitete të shumta kulturore që po tubojnë jo vetëm pjesëtar të komunitetit shqiptar, por miq të komuniteteve tjera që jetojnë në këtë komunë e më gjerë. Ndërkaq, Hysen Ibrahimi, kryetar i SHSHASH” Papa Klementi i XI Albani”, të pranishmit i informoj lidhur me aktivitetin e madh që po zhvillon ky asosacion . Ai me shifra e fakte konkrete vuri në dukje se anëtarët e shoqatës së shkrimtarëve dhe krijuesve shqiptar kanë bërë punë të madhe në botimin e librave të rinj dhe në fusha të tjera të krijimtarisë.

Me poezitë e tyre në këtë festival u paraqitën u paraqitën Hamit Gurguri, Axin Welat, Soleyman Ghasemiani, Bajram Muharremi, Fetah Bahtiri, Shuquri Sejdiu, Louise Halvardson, Henric Mimerson, Elhame Zhitia Krasniqi,Mona Juniku, Shaban Osmani,Muhamet Krasniqi,Remzi Basha,Emine Hoti, Edona Heta Sejdiu, Idriy Gashi, Ibrahim Abedini dhe Hysen Ibrahim.

Në këtë tubim mori pjesë edhe Zyrtarja e lartë e Komunës ës Borosit, Ida Legnemark, e cila pos tjerash tha se në në komunë jetojnë rreth 3500 pjesëtar të komunitetit shqiptar të cilët me sukses janë integruar në shoqërinë suedeze dhe janë një shembull i mirë i punës, mësimit ndihmës së zhvillimit të përgjithshëm në mjedisin ku ata jetojnë.

Poezia përmban mesazhe të rëndësishme

Në këtë tubim të rëndësishëm poetik, u lartësua poezia si një fuqi magjike që po arrin t’i tuboj krijues e dashamirë të fjalës së shkruar nga shumë vende të botës. Në poezitë e lexuara me këtë rast motiv  kryesor i krijuesve ishte dhimbja për atdheun, pastaj në këto krijime jetojnë edhe lirika, lumturia e dashurisë dhe optimizmi. Zaten të gjitha këto janë pjesë përbërëse në poezinë shqipe. Kuptohet se në këtë poezi jetojnë edhe lirika, lumturia e dashurisë dhe optimizmi. Poezia ka veti dhe aftësi të mrekullueshme për të shprehur gëzime dhe hidhërime, vuajtje dhe fitore, shpeshherë në pak rreshta. Poezia kalon nëpër shekuj dhe përmban mesazhe të rëndësishme edhe për njerëzit e kohës sonë. Për këtë arsye ky manifestim tash e katër vjet me sukses ka futur përsëri  kulturën shqiptare dhe poezinë në qendër të vëmendjes duke shpresuar që të kemi dobi dhe kënaqësi nga dita e Sofrës poetike”. Hamit Gërguri, autor i disa librave në gjuhën shqipe e suedeze, ndër të tjera theksoi se në shqiptarët erdhëm në këtë vend të largët e të ftohtë, por me zemër të ngrohtë. Gjetëm strehim, bukë e përkujdesje dhe buzëqeshjen e parë kur ikëm nga ato përndjekje barbare që na i bënte regjimi fashist serb. Ne, krijuesit dhe artistët shqiptar, me punën tonë po bëjmë përpjekje që ta rrisim dhe pasurojmë degën në atë drurin e pasur kulturor të Suedisë. Shuquri Sejdijaj, krijues dhe gazetar, pos tjerash, u angazhua që të kihet parasysh në kultivimin e drejt të gjuhës shqipe për shkak se, sipas tij, kohëve të fundit është i pranishëm një bastardim i gjuhës sonë të bukur. Këtë pos tjerash, fatkeqësisht mund ta vëresh edhe në disa medie e portale jo vetëm në Kosovë por edhe në Shqipëri dhe troje tjera etnike shqiptare.

U ndanë tetë shpërblime për poezitë më të mira

Sofra poetike ka edhe karakter garues ndaj edhe u ndanë tetë shpërblime për krijimet më të mira poetike, katër i ndanë Shoqata “ Migjeni” dhe katër të tjera Shoqata e shkrimtarëve dhe artistëve shqiptar “ Papa Klementi XI Albani.  Të shpërblyerit janë Elhame Zhitia Krasniqi,  Fetah Bahtiri,Bajram Muharremi, Louise Halvardsson, Henrik Mimersson, Mona Juniku, Shaban Osmani, Idriz Gashi,Shuquri Sejdiu. Në këtë tubim u promovuan edhe Librat e autorëve shqiptar që jetojnë e veprojnë në këtë vend skandinav: Hamit Gurgurit, Hysen Ibrahimit, Sokol Demakut, Fetah Bahtirit, Emine Hotit, Mona Junikut, Bajram Muharremit- Bistrica dhe Antalogjija e “ Sofres Poetike”.

SHSHASH “Papa Klemnti XI” dhe QKSH “ Migjeni” që veprojnë në këtë shtet të largët meritojnë lëvdata për një punë të mrekullueshme që janë duke bërë këtu në mërgim me synimin e vetëm që në këtë mënyrë t’i shërbejnë rinisë sonë, popullit tonë dhe atdheut të cilin e duan aq shumë të gjithë këta krijues, shkrimtarë e veprimtarë. Po ashtu, qëllimi i këtij manifestimi është që t’i afroj njeri me tjetrin krijuesit shqiptar me krijuesit e vendit ku ata veprojnë e krijojnë, pra me poet suedezë dhe poet të komuniteteve tjera që jetojnë e veprojnë këtu.

 

Prek Cali – Legjenda e Kelmendit

by

Nga Arber Gashi/

Preka (Hasanaj-Selmanaj) në Malin e Jushit (Rranzat e Bushatit), fëmija i parë i Cal Metit dhe Rudes. Kishin pasur një vajzë e tre djem. I pari ishte Preka, Toma, që nuk e pati jetën e gjatë, mbasi si fëmijë u mbyt tek po lahej në ujërat e ëmbla të lumit fushor Buna. Një tjetër fatkeqësi, rëndon familjen Cali, moshën 21 – vjeçare, djali i tretë, me armë zjarri aksidentalisht humbet jetën. Motra e vetme e Prekës, Lula, kur u rrit u martua në Rapsh të Hotit me Syn (Gjelosh) Mashin.

Preka gjatës jetës së tij u martua dy herë. Me gruan e parë, Dranden, jetoi shumë pak sepse ajo vdiq e re, nga sëmundja më e përhapur e kohës në Malësi, që ishte tuberkolozi, duke i lënë një vajzë të vetme Agen në moshën 4 vjeç. Kurse nga martesa e dytë me Pashkë Prekën, nuk pati fëmijë. Sikurse dihet Pashka, vinte nga dera e patriotit e luftëtarit të shquar Gjekë Selcës. Pas pushkatimit të kryetrimit kelmendas, u detyrua të braktisë kullën në Vermosh, të cilën e përvetësoi pa të drejtë regjimi, për nevoja të veta ushtarake. Pashka, mundi të gjente strehim në shtëpinë e malësorit Dak Lucit, gruaja e të cilit Gjystja, ishte mbesa e Prekë Calit, ku, qëndroi për shumë vite deri sa mbylli sytë në fund të viteve ’60.

Në Konferencën e Londrës të vitit 1913, Fuqitë e Mëdha të Europës, vendosën arbitrarisht kufijtë mes pjesës veriore të Shqipërisë e shteteve kufitare: Mali i Zi (Malësia) e Serbisë (Dardania). Marash Mali, sot i moshuar me banim në Florida (USA), sërisht kujton vendosmërinë e Prekës për çështjen e kufijve, duke iu dretjuar Komisionit, që kishte dalë në terren e po verifikonte kufijtë: “…Shtetet e Mëdha dhe ambasadorët e tyne, Komisioni Qendror i Kufijve edhe deri Gjykata e Hagës, Native American i ka njoftë si toka shqiptare. Ju si amanetqarë të Misionit, që keni marrë përsipër jeni tue e shpërdorue. Ato zhgarravina në hartë nuk i njofim. Me ne, nuk ka mujtë me luejtë as ushtria e Sulltanit turk. Këto troje i kemi larë me gjak, gjatë gjithë shekujve, kundra atyne që deshtën të Native American i marrin.

Edhe sot luftarët e Kelmendit, janë gadi të vdesin për trojet e veta, ashtu si dikur të parët e tyne. Prandaj ndigjoni fjalët që po ju them: Mos kërkoni të luani me kufijtë tanë, që janë aprovue se është tokë shqiptare, përndryshe…Mendohuni mirë se atë majë nuk e kaloni lehtë! Njeni nga të Komisionit tha: – “Zotni Cali, për pak çaste Komisioni don me bisedue mes vedi.” Ata u larguan në nji anë dhe nuk qëndruan shumë. Meqenëse i kuptuan intrigat e përfaqësuesve jugosllavë, vendimin e morën shpejt. Kur u kthyen njeni prej delegatëve iu drejtue Prekës, duke i folur: – “Zotni Cali, Komisioni, vendosi që ju bashkë me shokët që ju shoqërojnë t’i prini Komisionit, duke e shkel terrirorin tuej që keni pas me fqinjët.” Mjerisht Brada e Vezirit mbeti jashtë kufijve, se ishte tepër në thellësi të territorit jugosllav. Ajo ishte pronë e shkrelasit Gjon Nik Sykut, njeni nga familjet e njohuna shkrelase me banim në Breg të Matës. Ai çdo verë dilte në atë bjeshkë me kopenë e madhe të bagëtive, me autorizim të autoriteteve malazeze.

” Emri me veprën e tij mbushur me atdhedashuni, u bë simbol qëndrese, për malësorët, që e mbështetën, mbasi e deshtën me gjithë zemër. Popullariteti i Prekë Calit, ishte i padiskutueshëm. Ja disa pasazhe përshkrimi, të kryetrimit azgan: “Bile, ai qe i vetmi malësor, që u bë i njohur deri në selitë e krajlive europiane. Ndue Gjon Smajli, një plak shumë i vjetër kelmendas, i cili në vitet shtatëdhjetë ishte akoma i gjallë, kishte qenë njeriu më i afërt i Prekë Calit në veprimtarinë e tij për çështjen e kufijve veriorë. Ai më pati folur edhe për një dokument identiteti të Prekë Calit, të firmosur dhe vulosur nga shtatë krajla. Sipas këtij dokumenti, Prekë Cali konsiderohej njeriu i paprekshëm nga shtatë krajlitë. Një lloj imuniteti i veçantë, që zor ta ketë pasur ndonjë shqiptar tjetër. Mbase ishte pikërisht ky imunitet, tek i cili besonte Prekë Cali, që e shtyu të dorëzohej i gjallë, pas dështimit të Kryengritjes së Kelmendit.” (Spathari, f. 93).

E Preka, lëshoi kushtrimin ndër malësorë, se “gjallë a vdekun” tokat shqiptare si amanet brezash, do t’i ruaj përmes tytës së ngrohtë të pushkës.

Malësia në mote, ka mbrojtur trojet me dinjitet e krenari nacionale. “Vendasit ndër shekuj, kanë shkruar historinë me gjak arbëror, me një betim solem të quajtur ‘tabe’, që do të thotë besëlidhje e qëndrueshme, me moton: “Besa e Zotit, është besa e burrave, për Nder – Atdhe – Besë e Fe”. “Lidhja e Shkodrës”, e organizuar mes maleve më 13 maj 1944, erdhi si imperativ i kohës, kundërpesh e çerdheve me gretha të frontit komunist, që ishin krijuar (si kërpudhat pas shiut), për të ardhur në pushtet me krime e mashtrime ideologjike. E gjithë programi konkret nga fraza e parë dhe deri tek e fundit, përshkruante vendosmërinë luftës deri në fund ndaj komunizmit si terror i zi, nami i së cilës kishte marrë dhen si epidemi, e po synonte të trokiste drejt Veriut të Shqipërisë. Pjetër Smajlaj, sjellë nga kujtesa episode, që i ka rrëfyer babai Kolë Pjetër Smajlaj me miq, që kanë bujtur shpesh në familjen e tyre bujare. Preka, gjithnjë ka qenë i veshur me kostumin popullor tradicional të Kelmendit, me ornamentet e qendisura me kujdes nga vendasit. Ai, asnjëherë nuk e ndante nga brezi koburen e argjentë, që ia kishte dhuruar Mbreti Ahmet Zogu I. E pinte shumë duhanin e fortë të Sheldisë me çibuk. Mendimi i tij visar, përparimtar e i guximshëm, dallohet për mprehtësi e logjik të shëndosh në bashkbisedimet me të huajt e bashkatdhetarët e çdo krahine të Shqipërisë. Ai me Malësi, ka zbatuar me ndërgjegje normat ligjore kanunore, që buronin mirëfilli nga ‘Kanuni i Lek Dukagjinit’. Kanuni, mori emrin e Lekës si Princ i Veriut të Shqipërisë. Ai ishte mik i Gjergj Kastriotit, rival dhe zot i zonave të kufizuara me Kryetrimin e Krujës, që pas vdekjes së Gjergjit, për 10 vjet (1467 – 1477), rifilloj luftën kundër ushtrisë së Perandorisë turke. Ky ligj (Kanun), është një kompleks parimesh, ligjesh, normash, zakonesh, me të cilat rajoni malor është qeverisur gjatë, në epokën kur turqit zotëronin drejpërdrejt në pjesën tjetër të Shqipërisë. Për zbatimin e tyre, ka vendosur populli i krahinës… Preka, ishte e mbeti më i dëgjuari e i respektuari në kohën e vet në viset e Veriut. Ende sot, flitet e shkruhet me respekt nga autorët e rinj, që me dokumente autentike po venisin helmin e historisë deformuesve të kohës së absurdit totalitar. Kjo për më tepër, duket në stimën e lartë, që shfaqin kelmendasit dhe në tërësi e gjithë Veriu i Shqipërisë, shqiptarët në Mal të Zi e Dardania martire.

Kelmendi, shkruan studiuesi e publicisti malësor Ndue Bacaj, në gazetën nacionale ‘Shqipëria etnike’ (Shkodër, 2004), nuk është shkelur nga asnjë këmbë italiani apo gjermani. Treva e lavdishme, nuk ka arritur të pushtohet asnjëherë nga ushtritë e huaja. Edhe sot, ekziston shprehja malaziase, për stërgjyshërit e Prekë Calit: “Pusho kangën o zogu i malit/Se po të dëgjon Memi i Smajlit”. Dhe është Prekë Cali, që ka kundërshtuar vendimet e qeverive të mëdha, që kanë qenë në dëm të Shqipërisë e trojeve tona. Ishte ai, dhe vetëm Prekë Cali, që apeloi vendimin e marrë prej tyre, që kufiri i vendosur nga Bishti i Krajës, Ura e Përroit të Thatë, Qafa e Grishajve, Thana Binoke në Shkrel, Qafa e Terthores të zhvendoset dhe fitoi kufirin e sotëm ekzistues me Malin e Zi. Prandaj, 820 partizanëve sllavo – serb, sulmuan kështjellën e tij në Vermosh, tre muaj para se të “çlirohej” Shqipëria. Ai u tërhoq nga Vermoshi e u vendos me shtabin e tij në Vukël. Serbo – sllavët, u larguan pa kryet e Prekë Calit, por të fituar nga ana e tjetër, sepse dy brigada shqiptare të shtetit amë luftonin gjoja për “çlirimin” e Kosovës.” Me ardhjen në pushtet të qeverisë së Mbretit Ahmet Zogu, ai herë pas here bën kërkesa dhe proteston pranë qeverisë, për të ngritur zërin për Vermoshin, pranë organizatave ndërnacionale. Në këtë kohë, përplaset Prekë Cali me Ahmet Zogun, mbasi ai ishte përkrahës i forcave të opozitës asokohe. Pas rënies së qeverisë së Fan S. Nolit, qeveria monarkiste, Prekën me disa të tjerë i internuan burgun e kalasë së Gjirokastrës. “Lirimi i Prekës, nuk ishte i rëndomtë. Qytetarët e Gjirokastrës, në sheshin e qytetit e përgëzuan me urime e ngrohtësi njerëzore, si të parakalonte një mbret. Preka, përmes gazetave, që e kishin intervistuar, falënderon për së tepërmi qytetarët e Gjirokastrës. Ai nuk u pajtua kurrë me pushtimin fashist dhe prej ditëve të para të pushtimit u vu në anën e forcave nacionaliste. Ishte kundërshtar dinjitoz edhe i komunizmit.” (Lajçaj, f. 70) Kur situata u qetësua dhe gjakrat e urretjes midis shqiptarëve ranë në qetësi, Mbreti i Shqiptarëve Ahmet Zogu I (1895 –1961), rishikoj vendimin e dënimit ndaj figurës së shquar të Prekë Calit. Ndonëse me vonesë, Mbreti e kuptoj, se nuk ishte ashtu sikurse i kishin thënë, mbasi kelmendasi me trima, kishte luftuar për çështjen nacionale të trojeve të Veriut. Mbreti u tregua fisnik, tek e liroi dhe ftoi në rezidencën e tij në Tiranë, për t’u takuar miqësisht. Qysh kur dy burrat e njohur i shtrenguan dorën njeri tjetrit, Mbreti Zogu I, i kërkoi ndjesë, duke i thënë se: “ – Të kam internue, se kam pas të dhana, se ju jeni marr me politik dhe je kundër meje. A asht e vërtet kjo? – Jo, iu përgjigj Preka, vetëm me politik as nuk jam marr as nuk merrem! – Po kundër meje a je? – ia ndërpreu Zogu I. – Vetë nuk jam kundër teje dhe nuk kam ken kundër shqiptarve. Un kam luftue e do të vijoi me luftue vetëm kundër atyne, që duan të na marrin trojet tona. Vetë jam vetëm shqiptar e për Shqipnin nuk më dhimbset jeta.” Pas bisedës së përzemërt e me sinqeritet, në shej patriotizmi e miqësie të re, Mbreti i Shqiptarëve Zogu I, e bëri Prekë Calin Kapiten Rezervë. Kreu i fronit mbretëror, i dhuroi heroit kelmendas naganin me dorezë të bardh me nënshkrimin: “Ahmet Zogu I”.

Preka me kelmendas, kishin një motiv më shumë e arsye, pse kishin dalë në fushë të mejdanit, për jetë a vdekje, sepse nuk donin, që tokat e tyre, të ishin pjesë e Perandorisë Sllave; nuk donin, që fëmijët të merrnin emra sllav, zakone e tradita të pushtuesit; nuk donin, që të harronin varret e të parëve të larë me lumenj gjaku trimash. Gjithsesi, shqiptarët etnik nuk donin asgjë, që ishte dhuratë e verbër e pushtuesve sllav. Edhe kur këta erdhën në pushtet, ai, nuk e ndërpret luftën në të mirë të popullit, duke iu kundërvu me armë në dorë satanait pa fe, atdhe, ide e shthurje morale, sa që shpesh thuhej, se gratë partizane ishin në përdorim kolektiv. Studiuesi malësor 85 – vjeçar Marash Kolë Mali (1920), ish – burgosur politik në kohën e diktaturës në Shqipëri (një familje e njohur vojvod në Dedaj të Shkrelit, shënimi im K.K.), në librin e fundit shkruar në Florida, Ngjarje historike dhe figura të shquara shqiptare, rikujton: “U ba nji Mbledhje e madhe me krenet e Malsisë së Madhe, nën drejtimin e Kolonel Mulo Bajraktarit, i cili ishte komandant i vullnetarve të Malsis asokohe edhe për malet andej kufinit. I deleguem i ardhun prej Shkodre ishte Ndoc Çoba, ish politikan dhe n/Kryetar i parlamentit Shqiptar. I ftum ishte edhe i deleguemi i partizanve i quajtun Ramadan Reçi, të cilët qendrën e tyne e kishin në Reç (mbi Koplik të Sipërm, shënimi im K.K.). Çun Junuzi, asokohe si komunist punonte ilegalisht, e me qendër ishte në Aliaj të Kastratit. Mbasi folën Mulo Bajraktari e i deleguemi i Shkodrës Ndoc Çoba (Ministër i Financave më 1920, Delegat në Kongresin e Durrësit, më 1918, të Lushnjës më 1920, shënimi im K.K.) fjalën e mori Ramadan Reçi: “Ju po e shifni se dy okupatorët italo – gjerman, pra Boshti po e humb luftën. Ne nuk duhet të kemi tjetër mbeshtetje e as lidhje me ta, për arsye, se fituesit e tjerë aleat, nuk duhet të na gjejnë të mbështetun me të humbunit, mbasi vetëm pasoja të këqija do të kemi. A nuk do të ishte ma mirë që ne, për hirë të vendit e popullit tonë t’u mbshtemi që tani fituesve? Unë them se po!”. Ndërsa Çun Jonuzi, tha: “Malësia e Madhe ka nji besëlidhje, që asnji parti dhe as aktivitet politik të mos zhvillohet në këtë krahinë. E pse atëherë bahet kjo mbledhje këtu në territorin e Kastratit, për të na lan ne sherrin tek dera e shpisë?!” Mul Delija, e kapi për krahu dhe e largoi Çunin nga mbledhja, e cila po përfundonte pa asnji vendim. I fundi, që e mori fjalën ishte Prek Cali, i cili me nji za të naltë e të shqerrun tha: “Ai djaloshi i Reçit, foli e deshi të na tregoj, se kush e humbi dhe kush e fitoi luftën. Ky tjetri kastratas, u ankue se me këtë mbledhje i paskena prue sherrin te dera e shpisë. Kjo nuk asht e vërtet, mbasi sherri i popullit tonë janë vetëm komunistët, që kan zanë vend këtu afër. Mua më duket, se sikur po rrim duarkryq ose në gjum, pa marrë asnji vendim. Prandaj, po u baj thirrje të bashkohemi dhe të dëbojm këta, sa nuk asht vonë prej andej, e nqoftëse ndonjenit nuk i pëlqen kështu, vetë me djemtë e Kelmendit, do t’ia tres farën e do t’i dëboj prej Rranxave të Malsis!…” (Mali, f. 340). Preka, sëbashku me trimat, në të cilin bënte pjesë i riu 26 – vjeçar Mirash Fran Rrukaj, kur morën vesh, se një batalion me ushtar partizan, Natën e Krishtlindjes, më 24 dhjetor 1944, kishte kaluar Rapshën e Hotit, e po synonte të futej në drejtim të Lugjeve të Kelmendit, kryetrimi me parinë e vendit e luftëtarët, kishte zënë pritat në grykat e dy luginave mbi Urë të Tamarës. Ai më parë, u çoi fjalë partizanëve, se: “Na nuk dona vllavrasje, shkoni ka keni ardh, se s’keni rrugë këtej.” Mirëpo komandanti nuk mori asgjë parasysh dhe filloi ofensiven. Për shumë kohë gjamët e pushkve ushtonin. Armët e Kelmendit pritën e thyen partizanët. Komandanti që kishte disa spijuna vendali, u mundue me çdo mjet trathtie t’i binde malsorët të dorzoheshin, por ata ishin në shpin e tyne dhe kështu luftimet vijun panderpremje. Partizanët, në panik filluen me pa, se Kelmendi nuk u dorëzonte pa vdek të gjithë. Atëherë, ai kërcnonte partizanët, se kushdo që do të tërhiqet asht dezertor e dihej se çfarë e priste…”, kujton i arratisuri nga burgu i Tiranës (1952), shkodrani me banim në Florida Kolec Pikolini, në librin me kujtime: “Rregjimi i hienave” (Shtëpia Botuese Camaj – Pipa, Shkodër, 2001, f. 51) Kryepatrioti, ishte infomuar me saktësi nga rojet besnike të Major Llesh Marashit, të cilët kishin zbuluar batalionin partizan, duke marshuar nga Lugina e Shkrelit me armë e municion drejt Kelmendit. Atdhetari ballist Llesh Marashi, urdhëron Kolë Nikë Prelën (Marçinaj) t’i bie kumbonëve të kishës. Sipas urdhërit (të firmosur nga terroristi “hero i popullit” Shefqet Peçi), që mori Komanda e Brigadës së I – rë (nga Shtabi i Korparatës së III – të) Batalioni i I – rë u nis në drejtim të Kelmendit. Batalioni, vendoset në formacion luftarak e vazhdon të tërhiqet në drejtim tjetër nga rruga, që të çonte në Vermosh, përmes kishës së Kastratit. Kryengritësit sulmuan batalionin, e arritën t’a shpartallonin për disa orë, duke e çarmatosur. Armët dhe municionin e kapur i dërguan në shtabin e Prekë Calit. Forcat e batalionit të ndjekjes, bashkë me forcat e poskomandës së Bajzës, që e kishin marrë informacionin, donin ta shtypnin kryengritjen pa filluar ajo, ndaj mësyne drejt Grishës, më 23 janar 1945, për të arrestuar Luket Marashin dhe krerët e tjerë të kryengritjes. Në këto rrethana, plasi kushtrimi në Grishaj. Vullkan u bë shtëpia e bë shtëpia e Luket Marashit, që ishte një poetencial i madh besë e burrërie në Malësinë e Madhe. Forcat kryengritëse, u gjenden përballë forcave ndëshkimore të Sigurimit të Shtetit e të ushtrisë, që sulmonin në ballë të gjerë. Praktikisht, lufta kishte filluar para kohe, pra, në mëngjesin e datës 24 janar. Në këto përpjekje u vra Pjetër Gjoka, i cili në krye të 40 burrave të Shkrelit, zbriti si ortek bore në poskomandën e Dedajt, e mori ate dhe, duke kaluar nëpër Zagore, i drejtohet vertik Bajzës. Grishajt e kishin zmbrapsur sulmin dhe ishin hedhur në kundërsulm. Në ballë printe oficeri i ri Zef Toma, që ra duke luftuar trimërisht. Atë natë luftimesh, do të binte edhe Lulash Cuku. Gjaku i tij do të shenjtërorente besën e do të nxirrte kushtrimin. U plagosën Pjetër Gjokë Hoti, që vdiq pas disa ditësh. U plagos nga forcat komuniste toger Gjosh Nikaj. Kryengritësit me në krye Llesh Marashin, u mblodhën në oborrin e kishës së Bajzës, ku, frati At Ciril Cani rreh kumbonën e kishës e i lutet Zotit, që bijtë e Malësisë, të fitojnë kundër pjelles së djallit të kuq. Kryengritësit sulmuan drejt Koplikut, nën drejtimin e Llesh Marashit. Mbas luftimesh të ashpra, ata morën postkomandën dhe spitalin dhe më pas krejt qytetin. Kontribut të veçantë dha familja e Shaban Binakut. Mësymja vazhdoi deri në Hanin e Dedë Zefit. Të ndaluarit, u liruan të gjithë, pasi iu morën armët. (Butka, f. 19) “Po në të njajtën kohë edhe me bekimin e famullitarit të Shkrelit, Dom Nikollë Gazullit, Kolë Nikë Prela Marçinaj (Çekdedaj – Bzhete), u bien kumbonve për me mobilizue Shkrelin për në luftë. Kështu burrat e Shkrelit, u nisën për t’u bashkue me forcat e kryengritjes në Koplik.” (Franz Llesh Grishaj, ‘Shkreli dhe roli i tij në Kryengritjen Antikomuniste e Malësisë së Madhe të vitit 1945, Revista KUVENDI, Shkurt, 2005, Michigan, USA, f. 24 – 49). I sigurtë në “historit” e veta, përfaqsuesi e historishkruesi komunist ushtaraku Ndriçim Plasari, në librin me trillime: Shpresë për popullin, tmerr për armikun (Tiranë, 1971), kushtuar Brigadës I – rë Sulmuese, duke i ndjekur luftimet nga shtëpia e vet shkruan: “… Kolona i kishte kthyer shpinën Brojës dhe pararoja porsa kishte shkelur mbi Urën e Tamarës, kur plasi pushka dhe çfarë pushke. Qëllonin nga kodra mbi urë, qëllonin nga Broja, qëllonin edhe nga Bardhaj. Batalioni kishte hyrë në një kazan të zjarrtë. Armiqtë qenë njoftuar për ardhjen e një reparti partizan në Kelmend, kishin llogaritur foecën e tij prej afro 300 vetësh, kishin llogaritur edhe rrethnat e tjera në dobi të tyre dhe qysh herët, në mëngjesin e 15 janarit kishin zënë pritë këndej dhe andej përroit, me qëllim të caktuar, ta godisnin dhe ta asgjësonin batalionin tonë. Një goditje e tillë partizanëve u ra krejt papritur. U krijua një gjendje kaq e vështirë sa më s’bëhet. S’kishte tjetër rrugëdalje, veçse të qëndrohej me çdo mënyrë në vend, duke kundërvepruar me të gjitha forcat. Ndihmë e shpejtë s’mund të pritej as nga një anë. Forcat e tjera të brigadës ndodheshin dy ditë larg, në Shkodër. Batalioni s’kishte ndërlidhje me radio. Reaksionarët kishin zënë vend nëpër shkëmbinjtë dhe që andej villnin zjarr kundër luftëtarëve tonë të rrethuar plotësisht. Partizanët përdornin për mbrojtje çdo send të rastit, shkëmb, gropë dru. Që andej qëllonin në drejtim të qerdheve të zjarrit armik. Sulmi për të çarë rrethimin ditën ishte i pamundur. Edhe lëvizja më e vogël kontrollohej nga reakionarët… Ishin vrarë komandanti i batalionit, Fejzi Micoli, dhe një numër luftëtarësh… Në të vërtetë bajraktarët trathtarë Preng Cali e Llesh Marashi me shokë kishin grumbulluar rreth vetes 300 – 400 burra të armatosur dhe përpiqeshin të shtonin gjithnjë e më shumë forcat e tyre. Ata kishin marrë lidhje me misionin ushtarak anglez në Shqipëri, i cili qe treguar i gatshëm t’u jepte çdo ndihmë dhe përkrahje. Aeroplanët anglezë i kishin furnizuar mbeturinat e reaksionit me armë, municione dhe veshmbathje. Me ndihmën e anglezëve trathtarët kishin hartuar planin e një kryengritjeje kundërrevolucionare. Do të sulmonin dhe të merrnin Shkodrën me Koplikun…” (Plasari, f. 566 – 567) Partizanët nga ana e tjetër, nuk e mendonin, se do të hasnin në rezistencë aq të fortë, prandaj po vinin të qetë. Kur filloj pushka, këta nuk kishin nga të shkonin, sepse ishin të izoluar në shtigjet e ngritura dhe nuk kishte forcë ushtrie t’i shkatërronte pozicionet mbrojtëse të malësorëve, që ishin fortifikimet natyrore shumë të sigurta. Malësorët kishin epërsi ndaj partizanëve, sepse sëpari bënin një luftëe mbarojtëse dhe njihnin shumë mirë vendin e tyre, ku, gjatë luftimeve u vranë, plagosën dhe ranë në lumë shumë partizanë. “Prekë Cali bashkë me me 15 burra, u ngujuan në shpellën e famshme mbi fshatin Vukël, që u mbiquajt Shpella e Prek Calit. Mark Luka dëshmon: “Na, ketë shpellë e zgjodhëm për me ba qëndresën e fundit, me e la vedin e me vdek per së mbari. Për shtatë ditë rresht, gryka e shpellës nuk ka pushue as natë as ditë prej plumbave e zjarrit të mitrolozave. Komunistët vendosën me na marrë me uri e me pabesi. Na u dorzuem me një kusht, që të vinte Frati i Vuklit, kryetari i këshillit, si dhe të mos dhunoheshim. Por komunistët nuk e mbajtën fjalën e dhanë. Dhe as besimin e Fratit. Kur na çuen ke shtabi i batalionit, në Rrapsh të Hotit, Mehmet Shehu, u ndodh ballë për ballë me Prek Calin: – E, Prekë Cali, – i tha Mehmeti, – të pat ardhur dita ta mbyllesh historinë tënde me shkronja ari, po të bëheshe me ne! Pse bëre kështu? – Zotni, – iu përgjigj Prekë Cali, – faji bie mbi ju, se ju u batë aleat me anmikun shekullor tonin, me Serbin.” (Butka, f. 16) Preka e besniku deri në fund Mirash Fran Rrukaj, e dinin se mbas kësaj që ndodhi, brigadat partizane do të dyndeshin nga Rapsha e Kelmendit, si dhe nga krahu tjetër i Gusisë, ku, kishin përkrahjen e vëllezërve siamez sllav. Në këto kushte, nacionalistët morën udhën e arratisë. Hienat e pangopshëm komunist, u lëshuan nga të dy krahët mbi krahinën e Kelmendit. Mehmet Shehu, me brigadën e vet ndeshkuese të inkuizicionit kundërmalësorë e kundërkatolikë, vendoset në fushim në fushën e Rapshës. Malësorët, prisnin gjëmen e madhe në shtëpitë e tyre. Nuk kishte informacion, se kush e kishte radhën: Kelmendi apo Kastrati. Në natën e 1 janarit 1945, kryexhelati terrorist Mehmet Shehu e përgjaku Kelmendin. Me urretjen patologjike të trashëguar nga koha e pushtimit turk, sulmi i hienave të kuqe ishte i befasishëm. Nga Gryka e Grabonit dy toga me “druzhe” (shok) sllavoserb, marshuan drejt Kelmendit. Ata hapën zjarr tek Ura e Tamarës mbi popullatën e pambrojtur, me synime të pastra spastruese pa mëshirë. Brigadat e Ndjekjes, të drejtuar nga kriminelët Mehmet Shehu e Fejzi Micoli, e forcat e Sigurimit të stacionuar në 26 kampet e burgjeve, hetuesisë, torturave etj., në Qarkun e Shkodrës, të mbështetur nga Ushtria Jugosllave, më 15 janar 1945 përfundimisht pushtojnë Vuklin. Sikurse pritej, menjëherë bishat partizane iu vërsulën luftëtarëve malësorë, i lidhën dhe ushtruan dhunë mbi ta. Si në kohën e skllevërve i lidhën me konop njëri pas tjetrit, duke i shtyrë, ndonëse ata mezi lëviznin, nga mundimet me ditët e tëra pa gjumë. Më pas i hypën në një kamion e shpejt i nisën për Shkodër. Njësitë partizane, që i shoqëronin ishin të vogla, pasi pjesa më e madhe e tyre qëndruan aty, për të filluar terrorizimin e tërë Kelmendit. Ata që janë dëshmitar të kësaj poshtërsie të pashembullt, e kanë parë me sytë e tyre, provuar mbi shpinën e vuajtur tërë torturat, që asnjëherë s’mund t’i parashikonte mendja e njeriut. Të gjithë të plagosurit i lidhën pas kalit dhe ashtu nën tortur, ata pothuajse ishin në prag të vdekjes së sigurt. Prekë Cali, me 15 trima kelmendas kapen rob, duke i kaluar gjyqit ushtarak, i cili i dënoi me pushkatim. Brigadat e Ndjekjes bënë kërdi, duke derdh gjak malësori shqiptar. Ata si të uritur vranë e shkatërruan, dogjën dhe prenë, e sëfundi pushtuan Kelmendin e papushtuar në shekuj. “Ishte mbasdite e unë po qëndroja me nji shok përbri zyrës së Posttelegrafës. Diku u dëgjuan të shtëna armsh. Njerëzit kishin marrë lajmin, se Prek Cali asht dorëzu e pritet t’a binin para Postës. U shihnin grupe individësh. Dikush në heshtje e të tjerë shakllabana që banin komente. Pas disa kohe u panë kamionat. Ato lëviznin ngadalë, saqë u afruan pak nga pak aty ku populli të mund t’i shihte shumë mirë “reaksionarët”, që s’mundën t’i përballonin ushtrisë. Ishin pikrisht këto komente që banin njerzit servila e katila, që asnjiherë nuk u ngopën me gjakun e sternipave ilirian. Binte në sy shtati i tyne si lisat e bjeshkve të Kelmendit, ku mes tyne dallohej trupi vigan i martirit Prek Cali. Disa fundrrina komunist filluan t’i pshtynin e përbuznin ashtu të lidhun. Kjo pamje e shemtum ma prekte shpirtin. Edhe unë, si kureshtarët që erdhen duke u shtu rrinim të ngrim në heshtje me keqardhje, që vriste me logjiken e përbuzjes ndaj masakruesve të burrit vigan kelmendas, që shikonte se ku po shkonte qyteti i tyne i dashtun Shkodra, e cila pretendonte se ishte qyteti ma i zhvillum në Shqipni… Grupi i Prek Calit doli në gjyqin komunist. Ai i zhvillua në nji ndërtes dykatshe, diku në veriperendim të Gjimnazit. Unë ndoqa tri seanca, si dëshmitar okular në at se çfar dëgjova e pash ndaj Prek Calit. Në fillim të seancës nuk lejohej me marr pjesë shumë popull, mbasi komunistët kërkonin që gjyqi të zhvillohej sa ma shpejt. Prek Cali, nuk ishte vetëm i pushkës, besës, traditës etj., por edhe nji trim që me gojën e vet nxirrte fjalë të matuna, i qetë, që mohonte pa frik të gjith akuzat e rreshtume kunder tij. “Unë jam këtu, – u shpreh Prek Cali – ndër të tjera, për me marr pergjegjesin e luftës kundra partizanve që u ba në Kelmend. Dhe për t’drejt tjetër nuk keni pse m’akuzoni. Kam luftue kundra shkjeve, kur deshten me na nda prej nanes Shqipni dhe kam mbrojt at çka asht e jona. Mundësi ma të madhe nuk kam pas. Vërtet jam malcor pa shkoll, por jam shqiptar. Ju m’keni marr ne bes e s’kam nevoj me ju kerkue falje. Un as Mbretit si kam kerkue falje, kur m’ka denue se isha opozitar…” (Pikolini, f. 55) Por këta, ndonëse përdoren barbarinë komuniste, nuk arritën me tutë (friksu) dhe mposht krenarinë e Malësisë. Malësori e pagoi, por kurrë nuk trathtoi truallin e shtëpisë së vet, duke mbrojtur lirinë nga ofensiva komuniste asokohe. Me shumë urretje, se nuk mundën të kapnin luftëtarët nacionalistë të lirisë, forcat terroriste partizane: “… banë nji kërdi të zezë, tue torturue deri edhe gra e fëmi. Ata mashkuj apo luftëtar, që gjendeshin në shtëpi i arrestonin, u digjnin shtëpitë, u merrnin pasuninë, ndersa familjet (e luftëtarëve në arrati) tyne i internonin në krahinat e vendit… Edhe Preka, me nji çetë luftarësh trima e besnik, vendosi e u ngujua në nji shpell, që ishte mjaft e ilzolueme e i përngjante nji fortese të vogël, me nji shprese fare të vogël, se mund të bante si dikur Kelmendi me ushtrin turke, të cilët zinin vende në ndonji luginë ose bregore, duke mos i ndjekur kryengritësit nëpër male. Me partizanët, ndodhi e kundërta: Ata i ndoqen çetat kamba kambës dhe kur u mirëinformuan, se ku ishin i rrethuan dhe i derguan njerëz për t’u marrë vesht me ta At David Picin, i cili, u tregoi se ishin të rrethum dhe se partizanët kërkonin të dorëzohen pa pushkë. Prek Cali nuk i trembej vdekjes, por ai mendoj, se nji vdekje me gjyqe, asht ma krenare për t’u njoh nga publiku, se për çka e si do të dënohen… Nga ana e tjetër, Preka kishte disa djem të rinj (Sipas tregimeve të Fritz Radovanit dhe Don Tomë Laca, kujtoj, se Preka, ka pas me vete në shpellë, një djalë të ri ,Gjelosh Tomë Biku-n,22 vjeçarë në atë kohë që ishte i vëtëm (dëshire) në familje, dhe komunistët i kanë thanë atij, se do t’ia falim jetën djaloshit të ri. Por në fakt, kur janë dorëzuar, duke i prerë në besë deshen ta vrasin pushkatojnë) Gjeloshin ,por Prëka u kundërshtojë duke mohuar se ai kishte lidhje me luftën për ti shpetuar jetën,dhe jeta ju fal por u dënua me 30 vite burgim.

Prandaj, u kërkoj partizanve, nëpërmjet Fratit disa kushte: – Meqë udhëtimi do të bahej me ecje në këmb nëpër Kelmend, të lejohen të kalojnë të armatosun; – Të mos i cënojnë (keqtrajtoj) kush me dorë; – Gjykata të bajnë punën e saj. Këto kushte komunistët ia premtuen, por si zakonisht nuk i mbajtën. Ata porsa kaluen nji copë rrugë të shoqnuem e të rrethuem me shumë partizan, i çarmatosën u lidhën duart, i ulën drejt e në Koplik, ndërsa ne e nesre në qytetin e Shkodrës, në të ashtequjtunin Burgu Gjerman… Prek Cali asokohe 66 vjeç, ishte i burgosun në nji dhomë më vete e kur të burgosunit ndryheshin në dhoma, ate e nxirrnin dhe shëtiste i vetëm. Ai kishte nji tjetër trajtim prej të burgosurve të tjerë.” (Mali, f. 341) Në mjedisin e Fushë Çelës, trimin legjendar, e ka rruar pa i njomur mjekrën me pastë rroje një partizane, që shihte nga afër stoicizmin. Skenat e dhunës ndaj Prekë Calit janë të papërshkruar, e ndoshta Shekspiri i madh anglez, do të ishte i pafuqishëm nga fantazia e torturave që kanë përdorur këta. Preka, ka qenë i bindur se do ta vrasin, por është prerë në besë nga komunistët, të cilët i kanë prmetuar në fillim, se do t’ia falin jetën Gjeloshit,të cilin e burgosën dhe ja pushkatuan nënën,Katrinën që refuzoj të tregojë vëndolljen e Prëkës dhe të birit të vet Gjeloshit.

Përpara momentit të pushkatimit, Prekën, e kanë mbështetur tek muri i Vorrezave Katolike të Rëmanit në qytetin e Shkodrës, të ulur ndjenjur me cigare në gojë (për tallje), i veshur me çakçirë dhe i prishur në fytyrë nga plumbat. Rrëfimin dhe vojimin kur është pushkatuar, ia ka bërë Don Tom Laca. Atë ditë më 25 mars të vitit 1945, në muret e qytetit të Shkodrës u shpërnda një afishe e madhe e cila kishte këtë titull: “Pushkatohen kriminelat e Luftës dhe Armiqtë e Popullit”.

Studiuesi e publicisti Mërgim Korça, gjatë hulumtimeve për përgatitjen e dorëshkrimit: Në përkujtim të Kryengritjes Armatosur të Malësisë Madhe, shkruan: “Si sot e kam parasysh, kur e pruene duer lidhë n’shehët t’Shkodrës kreshnikun Prenk Calin! Ecte kryenaltë, me mjekër t’dendun aj, si me kenë fitues. Por shkjau, brateja e partizanve ngjallnjyes, ia kish n’vesh t’vjerrun trimit inadin. E ndalne mjedis Fushës Çelë, e ulne n’gjuj e nji partizane e ekzaltueme ia rroi mjekrrën pa lagë atij. Mjes gishtave t’duerve t’mija me t’cillat kishem mlue ftyrën, kureshtja m’bate me e pa si i shkojshin lotët kreshnikut qi za nuk xirrte dhimbet! Kjo pamje e mbrame qi kam e prijsit maleve qi pat thye shkjetë n’luftimet e 1911 – ës e të 1913 – ës. Mbas kësaj veç kur ndjeva se e kishin denue me vdekje dhe me 25 mars njimij’ e nandëqind’ e katërdhet’ e pesë e kishin pushkatue Prenk Calin. Ksisoji komunistat shqyptarë e vrane animikun e betuem të shkjaut dhe e hapne rrugën m’u shkue uji n’mulli t’tyne!”

ARRESTIMI DHE VRASJA

“Në dokumenta arkivi figuron replika n’Rapsh t’ Hotit n’mjes t’lidhunit Prenk Calit edhe Mehmet Shehit, por ajo kurr nuk u ka ardhë për marë historianve lakej t’diktaturës t’a përmendshin… I tha Mehmeti: “- E more Prenk Cali, të pat ardhur dita t’a mbyllje historinë tënde me shkronja ari po t’ishe bërë me ne. Pse bëre kështu?” I gjegjet trimi legjendar burrnisht: “- Zotni, faji bjen mbi ju se ju u batë aleatë me anmikun tonë shekullor, me Serbin!” (Korça, f. 5, 6) Por odiseja e të ngujuarve në shpellë, nuk do të përfundonte me dorëzimin e tyre. Të parët që u pushkatuan, ishin: Dedë Lulash Smajli dhe Dedë Gjon Deda, të cilit i kishin prerë me parë mishin dhe trupin me sopatë. Fran Zef Bajraktarit, ia nxorrën sytë dhe e varrosën të gjallë me gurët e malit. Luc Gjon Bajraktarin, e prenë në qafë me bajonetë dhe e hodhën në greminë. Fran Zef Bajraktarin e groposën të gjallë, pasi i dogjën kullën. Marash Vat Lumajn, e pushkatuan para popullit të Vermoshit, si agjitator kundër bolshevizmit. Dedë Prek Nikën, e sollën nga kampi i Tepelenës dhe e pushkatuan pa gjyq, në mes të kelmendasve. Uk Mark Biku (Bikaj), u pushkatua në mes të katundit Brojë, për të ngjallur panik. Nik Mark Rezaj, i cili qëndroi 21 ditë i varur në burgun e Koplikut, u pushkatua përsëri pa gjyq. Gjelosh Fran Pellumbi, vdiq në burgun e Kavajës nga torturat çnjerëzore, me fjalëte fundit: Poshtë komunizmi! Pas një gjyqi në Shkodër, u dënua me vdekje kreshniku i Vermoshit, plaku 70 vjeçar Prek Cali. Ky gjyq, do të dënonte plot 25 vetë, nga të cilët edhe 4 me burgim të përjetshëm, ndërsa të tjerët kryesisht me 30 vjet burg. Kështu Kelmendi u përzhit dhe u ndeshkua përsëri. (Butka, f. 17 – 18) Këto janë kelmendasit, që kishin të ruajtur në gene prej gjeneratave virtytet më të mira, si mikprirës e bujar, trima sypatrembur e atdhedashës, njerëz të besës e fetar. Ata e donin meshtarin si antarë të familjes, duke i besuar fjalën e nderit… Malësia, humbi 137 bijë të saj, trimat e devotshëm në kryengritje. U burgosën 345 burra e u internuan 41 familje të shpallura reaksionare. Malësia, u vesh me petkun e zisë. Malësorët trima, denbabaden të patundur në trojet e tyre, u shpërngulën në kampet e internimit të Tepelenës, të Kavajës, të Vloçishtit, në burgjet e kampet e punës, më çnjerëzore që ka njohur historia. (Butka, f. 21) Në momentin, që do ta ekzekutonin toga e zezë e pushkatimit komunist, kërkojnë që të denuarit me pushkatim të kthehen mbara (me shpinë) dhe t’ua mbyllin sytë. Por Prekë Cali, në mënyrë kategorike kundërshton, duke thënë fjalët: “ – Nuk shkohet n’Parajsë me shpin dhe me sy t’mbyllun” dhe siç ishte duarlidhur, ngrehi kryet lart, hapi gjoksin, duke shkyer pullat e këmishës dhe u tha: “ – Kështu vdes shqiptari”. Para se të rrëzohej, ai trup si një lis, nga plumbat e shqiptarëve të armiqve të nacionit të vet, zëri i fuqishëm i malësorit të bjeshkëve, ushtroi si jehona e luginave: “ – Rrnoft Shqipnia! Rrnoft populli shqiptar! Heret a vonë Shqipnia do të fitojë.”