Shkruan Simon Mirakaj/
Pse çfarë pret ti nga armiqtë?… të qajnë!
GJAZE – LUSHNJE : Demaskimi ishte një metodë e përdorur nga sigurimi i shtetit si presion psikologjik ndaj të internuarve të zgjedhur për ta demaskuar, këta persona vinin nga shtresa e deklasuar siç na quanin ata njëkohësisht nëpërmjet këtij demaskimi bëhej presion e terror për të gjithë armiqtë e klasës. Sigurimi ne bashkpunim me organet e partisë kishin piketuar personin që do të demaskohej dhe e nxirrnin para kolektivit, njekohesisht kishin zgjedhur dhe njerzit të cilet do ta shanin me fjalët më banale e fyese armikun e popullit.
Në Gjaze ku unë banoja si i internuar, demaskuan një ish të internuar të quajtur Neshat Talo, ishte nga fshati Tren i Devollit, njeri punëtor rreth 60 vjeç njeri i ndershëm, por sekretarja e partisë Rita Vogli e ardhur nga drejtoria e fermes i thoshte :
– Fol, prano se ne të kemi incizuar e të kemi filmuar!
Sa bëhej gati të fliste i turreshin të porositurit me fjalet me banale tamam si zagarë. Kishim dëgjuar dhe për demaskimin që i ishte bërë në Grabjan, Tasim Spahisë, dhe një zonje të quajtur Tefta Tasi. Kishim dëgjuar që familjen Tasi mbasi kishin dalë nga mbledhja i kishin gjuajtur me gurë, njerëzit e porositur nga operativi i sigurimit, veprime si në mesjetë dhe Tefta Tasen e arrestojnë pak më vonë e denojnë me burg për agjitacion e propagandë. Në dimër apelin e darkes e bënim në oren 17, sapo u grumbulluam në orën e caktuar Vangjeli përgjegjesi i apelit që për hir të vërtetës ishte një djalë i ri por shumë i sjellshëm nuk të provokonte sigurisht që ishte njeri i besueshëm por ishte siç thashë shumë i sjellshëm sa apelin e kishim kthyer në humor, he thoshte : u mblodh ekipi i futbollit etj. Kur erdhen të gjithe na thote tani sic jemi drejt të kendi i kuq se ka mbledhje sektori, ne veshtruam njeri tjetrin, menduam se ndoshta do këtë ndonje arrestim, ata bënin lloje, lloje metodash për të ngjallur frike e terror. U nisem, salla pothuajse ishte mbushur plot. Në salle hyri Sekretari i Partisë së fermes Petraq Nushi, krye spiuni Nikolla Jani, sekretari i partisë së sektorit, kryetari i frontit, përgjegjesi i sektorit Rrapi Gjermeni një verdhacuk që duart e gjata i shkonin deri të gjunjët, ishte njeri shumë negativ etj. Sapo erdhen, salla filloi duke buçitur nga thirrjet Parti – Enver…, paria zuri vend në krye të tavolines e vendosur enkas për ta, një i ri i i partisë mori bustin e diktatorit dhe e vendosi mbi tavolinë.
Fjalen e mori shoku Rrapi i cili foli për realizimet e sektorit për sukseset por keto suksese që kemi arritur kerkojnë të na i përmbysin armiqte e klases që kemi ketu siç është Xhevat Tarusha. Kush është Xhevat Tarusha :thote sekretari i partise? Xhevati u ngrit në kembë, ai ishte ngjitur me mua, unë jam: thotë Xhevati i qetë, dil këtu armik i betuar, ne kemi shumë armiq por të gjitheve ua kemi shtypur e do t’ua shtypim kokën. Në këtë kohë kur Xhevati doli përpara sallës, hyri operativ Pllumbi, zuri vend te karriga e ruajtur për te. Xhevati kishte ardhe në Gjaze mbasi kishte bërë 15 vjet burg për tentative arratisjeje, ishte nga Rajca, kishte realizuar ikjen në moshe të re 17 vjeç por mbas një qendrimi disa mujor në Hetuesinë e Maqedonisë e kishin kthyer në kufi, ia kishin venë hekurat. – Hetuesi në Maqedoni, – me tregonte Xhevati – më thoshte se do të kthejme se po të ikni ju kush do ta nxjerrë kromin për ne?
Xhevati ishte njeri shumë punëtor e i ndershëm fliste me zë të ulët e duhej t’i rrije afër që ta merrje vesh se çfarë thoshte, kjo ishte karakteristikë e të burgosurve së bashku me mënyrën e të ecurit dhe e vetmja e metë ishte se e pinte duhanin shumë. Unë kisha shume miqesi me të, sigurisht mbasi u bindem që kemi të bëjme me një njeri të sigurt, që mund të flisje pa frike me të për cdo gje. Filluan ta akuzojnë për atë të cilen ai ishte denuar, ate që bëra thoshte; Xhevati unë e mora denimin… pusho mos fole…, tjetri nga salla i porositur e sulmonte duke e sharë: krimb haleje, mbase atij fillonte tjetri, gjendja në sallë ishte e rënduar, për ne ishte tmerr ta shikoje shokun tënd në ate gjendje e të mos ishe i zoti me e mbrojtë, unë dridhesha kur shikoja një lukuni ujqish e injorantesh që kenaqeshin duke share një njeri të pa fajshëm. Sa hapte gojën ai, i bërtiste Petraq Nushi, pastaj tjetri e tjetri. Po afronte ora 12 e natës kishim hyrë që në orën 17, Xhevati ishte mbas një lodhje nga puna dhe 7 orë në këmbë duke dëgjuar sharjet e fyrjet e banditëve. Skenari ishte pregatitë… more: thotë sekretari i partisë a ka ndonje shok ky që të na thotë ndonjë fjale për këtë armik? Ngrihet në këmbë Agron Qosja një qerrexhi që punonte në sektor: – Ky ka shok Simon Mirakajn!
– Kush është Simoni?
– Unë jam Simon Mirakaj …. e ngrihem në kembë, çfar ke për të thënë për Xhevatin? për armikun që kemi përballe!
– Unë çfarë kam për të thenë ? Unë kam për të thenë fjalet me të mira për të, e jam krenar që është shoku im. Ashtu ?
– Dil ketu shpejt se ti je më armik se ky.
Sokoli, Sazani, Tomorri, Dinja, Xheviti ishin mbrapa meje të ulur. Sokoli u ngrit në këmbë e iu drejtua me gisht parisë që drejtonte mbledhjen: – Kujdes mos shani, na arrestoni e bëni çfarë të doni por me sharje jo, se nuk dalim gjallë prej këtu, unë i kthehem Sokolit, i them: – Qetesohu se mua fjalet e ketyre me hyjnë nga njeri vesh e me dalin nga veshi tjeter, prandaj ulu, ne jemi mesuar me keta, se kanë 50 vjet që na shajnë, nëse do me lavdëronin atëhere do të me vinte keq mua dhe ty, e me buzë në gaz mbërrita afër Xhevatit, prania ime i dha zemer atij,një brigadiere vajzë që ishte në rreshtin e parë i thote Petraqit: – Shoku sekretar ky po qesh! -Petraqi i kethehet: – Pse çfarë pret ti nga armiqtë? të qajnë. He: kush ka për të thënë ndonjë gjë për këtë Simonin?
Pata fat se ora po shkonte 1 e natës, njerëzit ishin të lodhur e të nesërmen duhej të dilnim në punë, pritën nja dhjetë minuta, nuk foli kush, atëhere na u drejtua ne: – Hajde ikni e rrini urtë se ne ju shtypim kokën ashtu siç ua kemi shtypur të gjithë armiqve.
Xhevati për fat të keq nuk jeton më. Xhevati do kujtohet me respekt nga të gjithe ata që e kanë njohë si në burg edhe në kampin e internimit në Gjaze.
TIRANË/ ATSH-N.Lena / – Frederik Stamati është një nga specialistët më në zë në fushën e restaurimeve të veprave antike dhe atyre historike të dëmtuara nga koha. Prej kohësh ai ka punuar në laboratorin e mirëmbajtjes dhe restaurimit. Numrohen me dhjetra objekte antike të dëmtuara që janë rindërtuar nga e para prej mjeshtrit Stamati. Ai ka marre pjesë edhe në restaurimin e Muzeut Marubi, ku ka kaluar nëpër duart e tij riparimin e aparateve fotografike të mjeshtrit të madh. Stamati tregon pikërisht se si është ndërhyrë në këto makineri të vjetra të imazhit, për të pasur sot një ide se si ato kanë funksionuar.
studios ,rrëfen Stamati dhe vazhdon. Psh, në foto duket nje aparat i vjetër, në të cilin ka pas qenë thyer drrasa. Është mbërthyer jo kushedi se me sa mjeshteri në aparat. Ja, duket në foto. Mund ta bënim të padukshme, por jo, e lamë ashtu, sic ka qenë riparuar dikur, duke marrë masat për të ndaluar proceset e korrozionit dhe të ndërhyrjeve të tjera ambientale. Ka edhe raste të tjera ku duken ndërhyrjet riparuese direkt ne bllokun e lenteve. U ndoq po ky parim. Në foto duken edhe shumë brima në pjesën e drrasës. Janë ato që popullorçe i quajme si brimat e krimbave. Në gjuhën shkencore quhen brimat e fluturimit te brumbujve. Pra, aty nuk janë futur krimbat që kanë ngrënë drurin. Në natyrë ka shume brumbuj, të cilët janë “te specializuar” në ushqimin që hanë. Në vjeshtë femra pjell vezët në drurin që i pëlqen dhe ngordh. Kur ngrohet koha vezët çelin dhe krijohen larvat, të cilat hanë drurin dhe rriten gradualisht. Në ciklin e fundit të jetës ato transformohen në brumbuj brenda në dru dhe e hanë për të hapur vrimën dhe për të fluturuar në natyrë. Ne nuk e dimë se kur 
ka ndodhur kjo në aparatin fotografik. Sidoqoftë, në të ardhmen do të ndërmerren ndërhyrje me të thella konservuese për të bllokuar gjithcka që mund të jetë brenda dhe për të realizuar një paraqitje më të mirë. Provat u bënë dhe rruga është e zgjidhur” , thote për këtë rast mjeshtri i restaurimeve Frederik Stamati.